POMYSŁY, ROZWIĄZANIA, PROPOZYCJE…

(NA POSTAWIE MATERIAŁÓW FILMOTEKI SZKOLNEJ)

Praca z filmem na lekcjach

wok i nie tylko…

Nowa przestrzeń

funkcjonowania kultury
ukonstytuowała nowych

odbiorców, którzy do pełnego

zrozumienia przekazów

audiowizualnych obecnych w

nowoczesnych mediach

potrzebują innych kompetencji

niż te, które były przydatne do

obcowania z tradycyjnie

rozumianą literaturą.

Dzisiejsza

młodzież

jest

mocno

multimedialna i tradycyjne formy nauczania

z wykorzystaniem wykładu i statycznych

prezentacji już do niej tak łatwo nie

przemawiają. Z kolei filmy edukacyjne

cieszą się coraz większą popularnością, zaś

wyniki badań wskazują, że młodzi ludzie

oczekują większego wykorzystania filmów,

multimediów i gier na zajęciach lekcyjnych.

„Podstawową sprawnością w XXI wieku będzie

umiejętność rozumienia obrazów: filmów,

grafik, zdjęć wszelkiego typu… nie wystarczy

już tylko pisanie i czytanie. Nasi uczniowie

muszą nauczyć się przetwarzać zarówno

słowa, jak i obrazy. Muszą mieć zdolność

poruszania się swobodnie i płynnie pomiędzy

tekstem i obrazami, pomiędzy słowem

pisanym i światem obrazowym”

Lynell Burmark

Nauczyciel ma do wyboru wiele różnych rodzajów

środków dydaktycznych wspomagających proces

nauczania, ale powinien przede wszystkim

korzystać

z

takich

narzędzi,

które

są

skutecznym sposobem przekazywania wiedzy i

kształtowania umiejętności, a ponadto są

dobrze odbierane przez osoby uczące się. Do

nich z pewnością należy materiał filmowy –

głównie za sprawą popularności YouTube i

innych serwisów filmowych w Internecie.

W czasie projekcji filmu widzimy dane

wydarzenie o wiele jaśniej. Dostrzegamy

dużo interesujących szczegółów (...), które w

rzeczywistości nigdy nie dotarłyby do naszej

świadomości, całkowicie skoncentrowanej na

przebiegu owego wydarzenia.

Aldous Huxley „Sztuka widzenia” 1943r

.

Film pokazuje określone rzeczy, zjawiska

czy procesy, a elementy obrazowe w
połączeniu z muzyką i słowem silnie
działają na wyobraźnię odbiorców.

Film może nie tylko dostarczać wiadomości

i oddziaływać na intelekt, lecz przez
odpowiednie

zestawienie

obrazów

wywoływać głębokie przeżycia uczniów.

Film

może

motywować

do

badania

wybranego fragmentu rzeczywistości, a
także zachęcać młodych ludzi do szukania
nowych form wyrazu dla ich własnej
pracy.

Film to nie tylko pełnometrażowa

produkcja.

Dzisiejsza młodzież żyje szybko i, jak

dowodzą

badania

amerykańskich

naukowców, nie potrafi się skupić na
jednym problemie dłużej niż 10-11 minut.

Korzystając z bogatych zasobów filmowych w

Internecie współczesny nauczyciel może
powybierać

kilkuminutowe

materiały

filmowe (tzw. filmiki) ilustrujące dane
zagadnienie i na takiej filmowej układance
oprzeć całą lekcję.

Przemyślane

i

zaplanowane

zajęcia

edukacyjne z wykorzystaniem materiałów
filmowych powinny prowadzić do:



wzbogacenia wiedzy merytorycznej ucznia;



wykształcenia umiejętności pracy z różnymi

rodzajami źródeł;



refleksji nad tematem;



podjęcia samodzielnej pracy badawczej;



a co najważniejsze - podjęcia w ramach

zajęć samodzielnych działań filmowych,
mających przede wszystkim cel edukacyjny.

Nowoczesne nauczanie a edukacja filmowa

Wymagania

nowoczesnej

edukacji

Sposób doboru

materiału filmowego

Jak pracować z

uczniem

Rozwiązywania

problemów

Wybieraj filmy, które

będą pokazywały

dylematy moralne

bohaterów,

konfrontowanie się z

różnymi sytuacjami

życiowymi.

Umożliwiaj dyskusje,

swobodną wymianę

poglądów, nie oceniaj i

nie narzucaj swojej

interpretacji filmu.

Zwracaj uwagę na

różnorodne

czynniki, które

wpływają

na nasze decyzje.

Nowoczesne nauczanie a edukacja filmowa

Wymagania

nowoczesnej

edukacji

Sposób doboru

materiału filmowego

Jak pracować z

uczniem

Korzystania z

doświadczeń

innych

Pokazuj bohaterów

filmowych, których

doświadczenia

życiowe,

problemy, z którymi

się

konfrontują mogą być

bliskie doświadczeniu

uczniów.

W dyskusji odwołuj się

do

konkretnych

doświadczeń

uczniów, stwarzaj

okazję

do osobistego

konfrontowania się z

problemami

przedstawionymi w

filmie,

zwracaj uwagę, by

uczniowie podawali

uzasadnienie

wygłaszanych sądów i

opinii.

Nowoczesne nauczanie a edukacja filmowa

Wymagania

nowoczesnej

edukacji

Sposób doboru

materiału filmowego

Jak pracować z

uczniem

Działania i

uczenia się w

grupie

Wybieraj filmy

pokazujące

problemy i wyzwania

społeczne, proces

kształtowania się

społeczeństwa

obywatelskiego,

wartość

bycia razem w życiu

rodzinnym i

społecznym,

kształtowania i

funkcjonowania grupy

rówieśniczej.

Stosuj pracę w

grupach,

zachęcaj do rozmów w

parach, pamiętaj o

projekcie

edukacyjnym,

podsumowującym

realizowane z uczniami

działania. Stosuj

ćwiczenia

z zakresu komunikacji

interpersonalnej.

Nowoczesne nauczanie a edukacja filmowa

Wymagania

nowoczesnej

edukacji

Sposób doboru

materiału

filmowego

Jak pracować z

uczniem

Radzenia

sobie z presją

i stresem

Wybieraj filmy

pokazujące człowieka

w sytuacji

zagrożenia,

dokonującego

wyborów moralnych;

dzieła pokazujące

różne

postawy i strategie

radzenia sobie z

sytuacjami trudnymi.

Zawrzyj z uczniami umowę,

odwołuj się do jej postanowień,

wyraźnie

zaznacz, że celem zajęć nie jest

jedynie oglądanie filmów w miłej

atmosferze. Zwracaj uwagę na

konieczność bardzo uważnego

oglądania filmu przez uczniów.

Wdrażaj ich do tego. Zachęcaj do

publicznego wyrażania opinii o

obejrzanym filmie. Stosuj różne

formy debat i dyskusji, oswajaj z

publicznymi wystąpieniami.

Nowoczesne nauczanie a edukacja filmowa

Wymagania

nowoczesnej

edukacji

Sposób doboru

materiału filmowego

Jak pracować z

uczniem

Wykorzystywania

możliwości i

predyspozycji

uczniów

Pamiętaj, by wybierając

filmy uwzględniać

czynniki,

które wpływają na jego

percepcję przez uczniów

Obejrzyj wcześniej film,

który zamierzasz pokazać

uczniom. Pozwól im

zadecydować o tym, jaki

film chcieliby obejrzeć.

Wykorzystuj ich talenty i

predyspozycje. Uczeń

uzdolniony literacko,

plastycznie, czy muzycznie

może bardzo pomóc w

analizie i interpretacji

filmu. Traktuj go jak

eksperta. Rozwijaj

kreatywność i twórcze

myślenie.

Nowoczesne nauczanie a edukacja filmowa

Wymagania

nowoczesnej

edukacji

Sposób doboru

materiału filmowego

Jak pracować z

uczniem

Prawa do

błędów

Wybieraj filmy

pokazujące

ewolucję bohatera,

często

takiego, którego

zachowania nie można

jednoznacznie ocenić

jako negatywnego lub

pozytywnego.

Rozwijaj umiejętność

odróżniania świata

rzeczywistego od medialnego,

rozumienia zjawisk

społecznych i kulturowych,

które często

film upraszcza lub

trywializuje. Zachęcaj do

formułowania ocen popartych

argumentacją.

Nie krytykuj wypowiedzi

uczniów, udzielaj

konstruktywnej informacji

zwrotnej.

Nowoczesne nauczanie a edukacja filmowa

Wymagania

nowoczesnej

edukacji

Sposób doboru

materiału filmowego

Jak pracować z

uczniem

Zrozumienia

Pamiętaj o filmach,

które

będą pomocne w

pokazaniu uczniom

złożoności środków

wyrazowych sztuki

filmowej.

Bądź dla uczniów partnerem w

dyskusji, pomagaj, ale nie

narzucaj interpretacji filmu.

Stosuj burzę mózgów, zadbaj o

czas i prawo do wypowiedzi

każdego ucznia. Nie trzymaj

się sztywno gotowych

scenariuszy lekcji oraz

naukowych analiz i

interpretacji filmów. Daj się

zaskoczyć interpretacjom

twoich

uczniów. Mają do nich

pełne prawo.

Metody pracy z filmem w szkole

Nigdy nie zostawiamy uczniów samych sobie z

obrazem filmowym i jego interpretacją

– to podstawowa zasada jaka obowiązuje w pracy

z materiałem audiowizualnym w szkole. Każda

projekcja filmu, niezależnie od tego, czy

odbywa się na lekcji, zajęciach pozalekcyjnych,

kole zainteresowań, czy nawet na godzinach

zastępczych powinna zostać omówiona.

Młodzież musi mieć możliwość podzielenia się

swoimi wrażeniami i wątpliwościami, do

nauczyciela należy także wskazanie różnych

dróg interpretacyjnych.

Klasyczny model pracy z filmem na lekcji wygląda

następująco:

1. Krótki wstęp przygotowany przez

nauczyciela – przygotowanie uczniów do
projekcji, omówienie kontekstów, tła
historyczno-społecznego itp.

2. Projekcja filmu.
3. Zebranie pierwszych wrażeń po

filmie.

4. Uzupełnienie pokazu wskazówkami

interpretacyjnymi,

dyskusją

po

projekcji, ciekawą pracą domową.

Metody, które można wykorzystać w pracy z filmem

Heureza,

czyli jedna z metod poszukujących polegająca na stwarzaniu

przez nauczyciela sytuacji, które pozwalają uczniom na samodzielne
rozwiązywanie zadań przy pomocy operacji myślowych lub odwoływania
się do doświadczenia.

Zastosowanie tej metody może wyglądać następująco. Podajemy uczniom

przed

projekcją wskazówki analityczno-interpretacyjne.
Dyktujemy do zeszytu lub rozdajemy indywidualne/grupowe karty pracy

(pytania dotyczyć mogą treści: kto? Gdzie? Kiedy? W jakich
okolicznościach? Co się dzieje? Dlaczego? W jakim celu?

Ale także formy: za pomocą jakich środków to zostało przedstawione?).
Po seansie wspólnie omawiamy dzieło, zapisujemy notatkę w zeszytach i

zadajemy pracę domową. Film może być analizowany przez uczniów
samodzielnie lub zespołowo. Praca w grupach ułatwi komunikację i
swobodną wymianę myśli). Dzięki tej metodzie uczniowie oglądają film
„ze zrozumieniem”, uwagą i koncentracją.

Planując lekcję z filmem, zastanów się nad możliwością projekcji

programowanej (etapami) lub lekcji, wykorzystującej jedynie wybrane
fragmenty filmu (przed lekcją uczniowie oglądają całość, na zajęciach
pokazujemy jedynie wybrane fragmenty).

Metody, które można wykorzystać w pracy z

filmem

Dyskusja i debata poprzedzona burzą mózgów

Pamiętajmy, że możemy sięgnąć do różnych form dyskusji, np.:

Metoda śnieżnej kuli
Metoda różnych punktów widzenia

W rzetelnej edukacji filmowej chodzi o zainteresowanie ucznia,

pokazanie mu, że kino to nie tylko rozrywka, ale również narzędzie
poznawania rzeczywistości i samego siebie. I właśnie temu
samopoznaniu poprzez film służy metoda różnych punktów widzenia.
Umożliwia ona spojrzenie na dany problem oczami bohatera/
bohaterów występujących w filmie. Zanim rozpoczniemy projekcję,
dzielimy klasę na grupy i przydzielamy im „swojego bohatera”. Młodzi
analizują postać, robią notatki. Później mają czas na „wcielenie” się w
nowe role. Próbują spojrzeć na problemy poruszane w filmie oczami
swojego bohatera. Po tym etapie następuje dyskusja. Uczniowie
dobierają argumenty uwzględniając sytuację, charakter, sposób
myślenia swoich bohaterów.

Metody, które można wykorzystać w pracy z

filmem

Metoda sześciu kapeluszy

polegająca na kierowaniu myśleniem utrzymującym uwagę na

konkretnych aspektach zagadnienia i na pewnych typach myślenia.
Kapelusze to umowne atrybuty typowych zachowań myślowych, którym
przyporządkowano określone kolory.

I tak BIAŁY oznacza postawę neutralną, bez emocji, skupioną na faktach

i statystyce,

CZERWONY wyznacza zachowanie nacechowane emocjonalnie.
Kapelusz CZARNY to pesymista, krytyk i „adwokat diabła” – dostrzega

braki, zagrożenia i niebezpieczeństwa w danym rozwiązaniu, jest
nastawiony sceptycznie, zapobiega pomyłkom i błędom (uczniowie
najchętniej „zakładają” ten kapelusz).

W ŻÓŁTYM kapeluszu występuje optymista, skupiony na korzyściach i

oszczędnościach, zachęcający do efektywnego działania.

Współpracuje z nim „ZIELONY” – innowator, prowokator, autor

oryginalnych rozwiązań.

Nad całością dyskusji czuwa „NIEBIESKI”, odgrywający rolę dyrygenta

orkiestry.

Metody, które można wykorzystać w pracy z

filmem



Mapa mentalna



Techniki interaktywne: odgrywanie ról i drama, np..:

Improwizacja. Klasa, podzielona na grupy, ma za zadanie przygotowanie

wypowiedzi z pamiętnika (bloga) osoby przedstawionej w filmie lub
zaimprowizowanie relacji telewizyjnej na temat przedstawianych
wydarzeń.

Odgrywanie scen z filmu

.

Uczniowie oglądają film bez dźwięku.

Następnie starają się wczuć w role swoich postaci i dogrywają te sceny
zgodnie z własnymi wyobrażeniami. Pozostali uczniowie komentują, jak
odebrali daną scenę, czego dowiedzieli się o uczuciach postaci. Zajęcia
kończą się projekcją filmu z dźwiękiem. Uczniowie konfrontują swoje
wrażenia z wcześniejszym ich odbiorem.

Pisanie komentarza. To jeden z możliwych wariantów dla ćwiczenia

polegającego na odgrywaniu ról (do wykorzystania zwłaszcza przy
filmach dokumentalnych i historycznych). Namów uczniów do pisania
własnych komentarzy do filmu. Puść film lub jego fragment bez dźwięku.
Zadaniem uczniów będzie napisanie dialogów lub komentarza do filmu.

Jednym z głównych celów edukacji filmowej jest zainspirowanie

młodych ludzi do podejmowania samodzielnej pracy badawczej i
twórczej. Możemy zachęcić uczniów do pisania recenzji,
przygotowania prac plastycznych – plakatów, kręcenia
własnych filmów.

Obejrzany film może stać się inspiracją do samodzielnej pracy nad

własnym materiałem filmowym. Dla dzisiejszej młodzieży, która
chętnie korzysta z materiałów audiowizualnych i samodzielnie
poszerza zasoby filmowe, dokładając swoje dzieła do YouTube lub
innych serwisów, przygotowanie prostego filmu nie stanowi już
problemu. Jest przy tym zajęciem bardzo angażującym i dającym
ogromnie dużo satysfakcji. Ponadto pozwala uczniom na
bezpośrednie „dotknięcie” materii filmowej, zrozumienie procesów
powstawania filmu, zasad jakimi kieruje się sztuka filmowa.
Ćwiczenie świetnie nadaje się na zajęcia, w ramach których
uczniowie poznają filmowe środki wyrazu.