Dr Anna Matuszczak
MAKROEKONOMIA
Polityka fiskalna państwa
Dr Anna Matuszczak
MAKROEKONOMIA
Polityka fiskalna państwa
Pod pojęciem POLITYKI FISKALNEJ
rozumie się najczęściej stosowanie
wydatków i przychodów państwa
dla osiągnięcia różnych celów, a w
szczególności dla stabilności
gospodarki.
POLITYKA FISKALNA realizowana
jest poprzez budżet państwa.
• Wpływy
do
budżetu
pochodzą
przede
wszystkim z podatków bezpośrednich i
pośrednich, składek na ZUS oraz dochodów
czerpanych z sektora państwowego. Budżet
może być uzupełniany środkami pochodzącymi
z zagranicy (zwrotnymi lub bezzwrotnymi).
• Wydatki budżetowe to przede wszystkim
zakupy rządowe dóbr i usług oraz transfery.
WYDATKI > WPŁYWÓW DEFICYT BUDŻETOWY
WYDATKI < WPŁYWÓW NADWYŻKA BUDŻETOWA
WYDATKI = WPŁYWOM RÓWNOWAGA BUDŻETOWA
BUDŻET 2011
Budżet będzie skonstruowany przy
założeniu 3,5-proc. dynamiki PKB, inflacji
średniorocznej wynoszącej 2,3 proc., i 9,9-
proc. stopy bezrobocia w grudniu 2011.
Na potrzeby projektu przyszłorocznego
budżetu państwa Ministerstwo Finansów
przyjęło, że PKB w cenach bieżących
wyniesie 1496,3 mld zł.
Autorzy dokumentu prognozują, że
przeciętne wynagrodzenie w gospodarce
narodowej wyniesie 3359 zł, nominalny
wzrost osiągnie 3,7 proc., zaś realny –
1,4%.
BUDŻET 2011-2013
W 2011 roku deficyt finansowy ma
sięgnąć
45 mld zł, w 2012 - 40 mld, a w 2013
- 30 mld.
Rosnąć za to mają dochody:
w 2011 r - 268,2 mld zł,
w 2012 r. – aż 330,7 mld zł,
a w 2013 r. - 334 mld zł.
BUDŻET 2011-2013
Założono, że w ciągu najbliższych trzech lat
państwowy dług publiczny będzie stanowił
odpowiednio 54,4 proc. PKB, 54,6 proc. PKB,
53,7 proc. PKB. Czyli będzie niebezpiecznie
blisko granicy 55 proc. PKB, która oznacza, że
po jej przekroczeniu natychmiast trzeba
stworzyć budżet bez deficytu.
Optymistyczne są także prognozy wzrostu
gospodarczego w tym okresie. PKB będzie się
zwiększać w tempie odpowiednio: 3,5 proc.,
4,8 proc. i 4,1 proc.
W tym samym czasie bezrobocie ma wynieść
9,9 proc., 8,6 proc., i 7,3 proc.
Funkcje polityki fiskalnej:
• STABILIZACYJNA FUNKCJA POLITYKI FISKALNEJ
wiąże się z dążeniem do zapewnienia równowagi
gospodarczej oraz wysokiego zatrudnienia głównie
poprzez regulowanie strony popytowej gospodarki.
• Gdy gospodarce grozi „przegrzanie” rząd powinien
prowadzić politykę restrykcyjną, obejmującą:
zwiększenie wpływów do budżetu, oraz
zmniejszenie wydatków budżetowych, mających na
celu ograniczenie globalnego popytu.
W przeciwnym wypadku należy prowadzić politykę
stymulacji.
Funkcje polityki fiskalnej:
• Rola REDYSTRYBUCYJNA polega na tym, że
państwo dokonuje korekty dochodów - najpierw
gromadzi wpływy pochodzące z podatków, a
następnie dokonując wydatków, szczególnie w
ramach transferów, modyfikuje podział produktu
narodowego między różne podmioty gospodarcze.
• Kryterium redystrybucji: społeczne, nie ekonomiczne.
• Funkcja ALOKACYJNA wyraża się w ingerencji
państwa w sferę inwestycji i to zarówno w ujęciu
branżowym, jak i przestrzennym.
• Alokacyjne działanie państwa odnosi się w znacznej
mierze do realizacji tych inwestycji, których inne
podmioty nie chcą lub nie mogą realizować.
Narzędzia polityki fiskalnej dzielimy na:
• stabilizatory automatyczne, które reagują
na zmiany aktywności gospodarczej bez
potrzeby podejmowania jakichkolwiek
decyzji dotyczących ich użycia.
• stabilizatory nieautomatyczne, które
wymagają za każdym razem decyzji
polityczne, ekonomicznej.
PASYWNA POLITYKA FISKALNA I
AUTOMATYCZNE STABILIZATORY
GOSPODARKI
Najważniejsze automatyczne
stabilizatory to:
podatki (po stronie dochodów budżetowych)
• zasiłki dla bezrobotnych (po stronie wydatków)
• CECHY automatycznych stabilizatorów:
• w momencie wahań koniunktury (recesji, ożywienia)
reagują
natychmiast;
nie
występuje
zjawisko
opóźnienia;
• są nieskuteczne wobec problemów strukturalnych;
• są niezdolne do stworzenia bodźców do zmiany
istniejącej sytuacji ekonomicznej;
PASYWNOŚĆ polityki fiskalnej polega
przede wszystkim na dostosowaniu się
przychodów budżetu państwa do
powstającej sytuacji gospodarczej, a nie
w próbach aktywnego jej kształtowania.
KRZYWA LAFFERA – podnoszenie
wielkości obciążeń podatkowych tylko do
pewnego poziomu powoduje wzrost
wpływów budżetowych.
• Ale:
• bardzo trudno w praktyce określić jaka
wysokość
obciążeń
podatkowych
jest
wielkością krytyczną;
• wielkość opodatkowania jest tylko jednym z
elementów
wpływających
na
decyzje
podmiotów
gospodarczych
i
w
wielu
wypadkach nie jest to element najistotniejszy.
AKTYWNA POLITYKA FISKALNA I
NIEAUTOMATYCZNE STABILIZATORY
GOSPODARKI
Najważniejsze nieautomatyczne stabilizatory to
wydatki:
•
tradycyjne,
związane
z
podstawowymi
funkcjami państwa jako organizacji społecznej
i politycznej; np. środki na obronę narodową,
ochronę porządku publicznego, administrację,
etc.
•
państwa opiekuńczego, to w znacznej mierze
transfery w postaci rent, emerytur, zasiłków
rodzinnych, chorobowych, etc.
•
na subsydia i niektóre inwestycje strukturalne.
A także:
zmiany w wielkości obciążeń podatkowych, które są
instrumentem
bardziej
elastycznym
niż
wydatki
budżetowe, gdyż:
w okresach zagrożenia recesyjnego obniżenie
podatków w celu pobudzenia popytu okazuje się mniej
kontrowersyjne i łatwiejsze do akceptacji niż zwiększenie
wydatków budżetowych,
zmiany systemu podatkowego można wprowadzać w
życie znacznie szybciej niż zmiany w sferze wydatków
budżetowych,
zmiany systemu podatkowego są łatwiej odwracalne niż
zmiany w sferze wydatków budżetowych.
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DEFICYTU
BUDŻETOWEGO
• 1. sprzedaż skarbowych papierów
wartościowych na rynku krajowym i
zagranicznym
• 2. kredyty zaciągane w bankach krajowych
i zagranicznych
• 3. pożyczki
• 4. prywatyzacja majątku Skarbu Państwa
• 5. nadwyżka budżetu państwa z lat
ubiegłych
• 6. podwyższenie-stopy podatkowej,
• 7. dodatkowa emisja pieniądza.