Prawa człowieka
Prawa człowieka
w szkole
w szkole
Prawa człowieka
Prawa człowieka
w szkole
w szkole
Prawa człowieka to istotny element
Prawa człowieka to istotny element
państwa demokratycznego.
państwa demokratycznego.
Demokracja jest dojrzała wówczas,
Demokracja jest dojrzała wówczas,
kiedy znane są zasady jej
kiedy znane są zasady jej
funkcjonowania. Zrozumienie istoty
funkcjonowania. Zrozumienie istoty
tych praw i akceptacja mecha-nizmów
tych praw i akceptacja mecha-nizmów
ich działania to pole do działań
ich działania to pole do działań
edukacyjnych różnych instytucji, w
edukacyjnych różnych instytucji, w
tym szkoły.
tym szkoły.
Prawa człowieka w szkole to
Prawa człowieka w szkole to
również priorytet Ministerstwa
również priorytet Ministerstwa
Edukacji w roku szkolnym 2008/2009.
Edukacji w roku szkolnym 2008/2009.
Prawa człowieka należą do kategorii
Prawa człowieka należą do kategorii
uprzywilejowanych praw moralnych,
uprzywilejowanych praw moralnych,
których podłożem jest nasze sumienie,
których podłożem jest nasze sumienie,
jednak istotnie różnią się od innych
jednak istotnie różnią się od innych
praw. Są bowiem:
praw. Są bowiem:
niezbywalne
niezbywalne
-żaden człowiek
-żaden człowiek
nie może być ich pozbawiony, ani też
nie może być ich pozbawiony, ani też
nie może się ich zrzec
nie może się ich zrzec
powszechne -
powszechne -
przysługują każdemu
przysługują każdemu
niezależnie od posiadanej pozycji
niezależnie od posiadanej pozycji
społecznej, ani sposobu, w jaki ktoś
społecznej, ani sposobu, w jaki ktoś
żyje
żyje
przyrodzone
przyrodzone
każdemu tylko z racji
każdemu tylko z racji
urodzenia się człowiekiem
urodzenia się człowiekiem
niezmienne -
niezmienne -
są niezależne
są niezależne
od warunków czasu i miejsca
od warunków czasu i miejsca
nadrzędne
nadrzędne
- w stosunku do państwa,
- w stosunku do państwa,
czy też do każdej społeczności,
czy też do każdej społeczności,
w której człowiek się znajdzie
w której człowiek się znajdzie
indywidualne
indywidualne
– zajmują się jednostką,
– zajmują się jednostką,
jedynym wyjątkiem są tutaj prawa
jedynym wyjątkiem są tutaj prawa
mniejszości
mniejszości
W Europie kluczowe znaczenie dla nauczania
W Europie kluczowe znaczenie dla nauczania
promowania praw człowieka ma
promowania praw człowieka ma
Rada Europy
Rada Europy
.
.
Jej najważniejszym dokonaniem jest
Jej najważniejszym dokonaniem jest
Europejska Konwencja Praw Człowieka
Europejska Konwencja Praw Człowieka
,
,
umożliwiająca zaskarżanie naruszenia praw
umożliwiająca zaskarżanie naruszenia praw
podstawowych do Strasburga po
podstawowych do Strasburga po
wyczerpaniu wewnętrznej drogi prawnej. Jest to
wyczerpaniu wewnętrznej drogi prawnej. Jest to
jedyna na świecie egzekwowana w praktyce
jedyna na świecie egzekwowana w praktyce
międzynarodowej
międzynarodowej
konwencja praw człowieka
konwencja praw człowieka
.
.
Rada Europy zrzesza obecnie 41 państw.
Rada Europy zrzesza obecnie 41 państw.
Polska
Polska
należy do Rady Europy od 1991 r. Od
należy do Rady Europy od 1991 r. Od
tego czasu obszar praw człowieka został
tego czasu obszar praw człowieka został
wprowadzony do szkolnych
wprowadzony do szkolnych
programów nauczania w Polsce.
programów nauczania w Polsce.
Konwencja o prawach dziecka a
Konwencja o prawach dziecka a
stanowisko Polski
stanowisko Polski
Polska ratyfikowała Konwencję 7 lipca
Polska ratyfikowała Konwencję 7 lipca 1991
r.,
r.,
jednak z pewnymi zastrzeżeniami oraz
jednak z pewnymi zastrzeżeniami oraz
własną interpretacją niektórych przepisów:
własną interpretacją niektórych przepisów:
dziecko adoptowane nie ma prawa poznać
dziecko adoptowane nie ma prawa poznać
danych swoich rodziców naturalnych
danych swoich rodziców naturalnych
wiek, w którym istnieje możliwość powołania
wiek, w którym istnieje możliwość powołania
do służby wojskowej lub podobnej i
do służby wojskowej lub podobnej i
uczestnictwa w działaniach wojennych
uczestnictwa w działaniach wojennych
będzie regulowany zgodnie z przepisami
będzie regulowany zgodnie z przepisami
obowiązującymi w Polsce
obowiązującymi w Polsce
prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania
prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania
oraz wyrażania własnych poglądów przez
oraz wyrażania własnych poglądów przez
dziecko i występowania w sprawach dziecka
dziecko i występowania w sprawach dziecka
dotyczących, w postępowaniu
dotyczących, w postępowaniu
administracyjnym i sądowym jest obwarowane
administracyjnym i sądowym jest obwarowane
poszanowaniem władzy rodzicielskiej
poszanowaniem władzy rodzicielskiej
i musi
i musi
być zgodne
być zgodne
z polskimi
z polskimi
zwyczajami i tradycjami dotyczącymi miejsca
zwyczajami i tradycjami dotyczącymi miejsca
dziecka w rodzinie i poza rodziną
dziecka w rodzinie i poza rodziną
poradnictwo dla rodziców oraz wychowanie
poradnictwo dla rodziców oraz wychowanie
w zakresie planowania rodziny powinno
w zakresie planowania rodziny powinno
pozostawać w zgodzie z normami moralności
pozostawać w zgodzie z normami moralności
Cele edukacji w zakresie
Cele edukacji w zakresie
praw człowieka
praw człowieka
organizowanie rzeczywistości szkolnej
organizowanie rzeczywistości szkolnej
w taki sposób, by uczniowie na co dzień
w taki sposób, by uczniowie na co dzień
czuli ważność respektowania praw innych
czuli ważność respektowania praw innych
okazywanie szacunku drugiemu
okazywanie szacunku drugiemu
człowiekowi
człowiekowi
kształtowanie u uczniów
kształtowanie u uczniów
umiejętności prowadzenia
umiejętności prowadzenia
dyskusji, wysłuchania
dyskusji, wysłuchania
argumentów strony przeciwnej
argumentów strony przeciwnej
oraz obrony własnych
oraz obrony własnych
rozwiązywanie konfliktów bez
rozwiązywanie konfliktów bez
użycia przemocy
użycia przemocy
pobudzenie do aktywności
pobudzenie do aktywności
społecznej
społecznej
kształtowanie szacunku
kształtowanie szacunku
dla prawa, dezaprobata
dla prawa, dezaprobata
jego naruszeń.
jego naruszeń.
W polskim systemie
W polskim systemie
prawa nie ma aktu
prawa nie ma aktu
normatywnego, który
normatywnego, który
zawierałby kompletną
zawierałby kompletną
listę praw ucznia.
listę praw ucznia.
Zapisane są w różnych
Zapisane są w różnych
ustawach i aktach
ustawach i aktach
prawnych niższego rzędu,
prawnych niższego rzędu,
głównie w
głównie w
rozporządzeniach MEN.
rozporządzeniach MEN.
Prawa ucznia
Prawa ucznia
prawo do edukacji
prawo do edukacji
prawo do wyrażania swojej
prawo do wyrażania swojej
opinii
opinii
prawo do wypowiedzi
prawo do wypowiedzi
i informacji
i informacji
zakaz naruszania godności ucznia
zakaz naruszania godności ucznia
poprzez przyjęte w szkole reguły
poprzez przyjęte w szkole reguły
dyscypliny
dyscypliny
prawo do jawnej i umotywowanej
prawo do jawnej i umotywowanej
oceny postępów w nauce i zachowaniu
oceny postępów w nauce i zachowaniu
prawo do życzliwego, podmiotowego
prawo do życzliwego, podmiotowego
traktowania w procesie dydaktyczno –
traktowania w procesie dydaktyczno –
wychowawczym
wychowawczym
prawo do wpływania na życie szkoły
prawo do wpływania na życie szkoły
poprzez działalność samorządową
poprzez działalność samorządową
prawo do uznania i zachowania
prawo do uznania i zachowania
tożsamości narodowej
tożsamości narodowej
prawo do swobody myśli
prawo do swobody myśli
i religijnych
i religijnych
Jak uczyć o prawach człowieka?
Jak uczyć o prawach człowieka?
Zajęcia na których uczniowie poznają
Zajęcia na których uczniowie poznają
prawa i wolności człowieka i
prawa i wolności człowieka i
obywatela, mogą odbywać się w ramach
obywatela, mogą odbywać się w ramach
różnych przedmiotów, a przede
różnych przedmiotów, a przede
wszystkim:
wszystkim:
wiedzy o społeczeństwie
wiedzy o społeczeństwie
historii
historii
języka polskiego
języka polskiego
etyki
etyki
religii
religii
godzin wychowawczych
godzin wychowawczych
Na lekcjach tych można dyskutować:
Na lekcjach tych można dyskutować:
o godności
o godności
równości ludzi wobec prawa
równości ludzi wobec prawa
tolerancji
tolerancji
poszanowaniu życia
poszanowaniu życia
bezpieczeństwie
bezpieczeństwie
różnych sposobach rozwiązywania
różnych sposobach rozwiązywania
konfliktów
konfliktów
mniejszościach narodowych, społecznych
mniejszościach narodowych, społecznych
oraz o ich uprawnieniach
oraz o ich uprawnieniach
Formy realizacji
Formy realizacji
gry dydaktyczne – scenariusze takich
gry dydaktyczne – scenariusze takich
gier dostępne są w różnych publikacjach
gier dostępne są w różnych publikacjach
dla nauczycieli
dla nauczycieli
organizacja
organizacja
dnia
dnia
lub
lub
tygodnia praw
tygodnia praw
człowieka
człowieka
wystawy interaktywne
wystawy interaktywne
scenki dramowe, ukazujące postawy
scenki dramowe, ukazujące postawy
asertywne
asertywne
realizacja monograficznych projektów
realizacja monograficznych projektów
badawczych, polegających na
badawczych, polegających na
zdobywaniu i analizowaniu
zdobywaniu i analizowaniu
informacji dotyczących naruszeń praw
informacji dotyczących naruszeń praw
człowieka w
człowieka w
poszczególnych krajach
poszczególnych krajach
opracowanie broszury edukacyjnej
opracowanie broszury edukacyjnej
o prawach człowieka lub gazetki szkolnej
o prawach człowieka lub gazetki szkolnej
zawierającej m. in. zdjęcia, rysunki,
zawierającej m. in. zdjęcia, rysunki,
komiksy, a nawet opowiadania lub
komiksy, a nawet opowiadania lub
wiersze o tematyce praw człowieka
wiersze o tematyce praw człowieka
debaty poświęcone prawom człowieka
debaty poświęcone prawom człowieka
udział w akcjach inicjowanych przez
udział w akcjach inicjowanych przez
Amnesty International
Amnesty International
, UNHCR, UNESCO,
, UNHCR, UNESCO,
UNICEF, w przypadku naruszeń
UNICEF, w przypadku naruszeń
praw i wolności człowieka
praw i wolności człowieka
Edukacja w zakresie praw
Edukacja w zakresie praw
człowieka to równocześnie
człowieka to równocześnie
kształtowanie postaw obywatelskich.
kształtowanie postaw obywatelskich.
Uczniowie mogą poznać
Uczniowie mogą poznać
procedurę przysługującą
procedurę przysługującą
im jako obywatelom
im jako obywatelom
w sytuacji naruszenia
w sytuacji naruszenia
prawa czy
prawa czy
wolności.
wolności.
Nauczanie o prawach człowieka to nie tylko
Nauczanie o prawach człowieka to nie tylko
czynności edukacyjne, to przede wszystkim:
czynności edukacyjne, to przede wszystkim:
atmosfera poszanowania prawa człowieka
atmosfera poszanowania prawa człowieka
w szkole
w szkole
dobre relacje pomiędzy:
dobre relacje pomiędzy:
- nauczycielami
- nauczycielami
- nauczycielami a
- nauczycielami a
uczniami -
uczniami -
nauczycielami a rodzicami uczniów
nauczycielami a rodzicami uczniów
- wszystkimi pracownikami szkoły a
- wszystkimi pracownikami szkoły a
dyrekcją
dyrekcją
wartości propagowane w statucie szkoły,
wartości propagowane w statucie szkoły,
wszystkie reguły i procedury w nim zapisane,
wszystkie reguły i procedury w nim zapisane,
a nawet warunki, w których codziennie
a nawet warunki, w których codziennie
spotykają się uczniowie.
spotykają się uczniowie.
Niektóre daty z historii praw
Niektóre daty z historii praw
człowieka
człowieka
1215 – Magna Charta Libertatum (Anglia)
1215 – Magna Charta Libertatum (Anglia)
1425 – Konstytucj sejmowa
1425 – Konstytucj sejmowa
Neminem
Neminem
captivabimus
captivabimus
(Polska)
(Polska)
1573 – Konfederacja Warszawska (Polska)
1573 – Konfederacja Warszawska (Polska)
1688 – Bill of Rights – Karta Praw (Wielka
1688 – Bill of Rights – Karta Praw (Wielka
Brytania)
Brytania)
1789 – Deklaracja Praw Człowieka
1789 – Deklaracja Praw Człowieka
i Obywatela (Francja)
i Obywatela (Francja)
1890 – Kongres Kryminologów (rezolucja ustala-
1890 – Kongres Kryminologów (rezolucja ustala-
jąca wiek 14 lat za granicę, poniżej której
jąca wiek 14 lat za granicę, poniżej której
nie można stosować kar kryminalnych)
nie można stosować kar kryminalnych)
1921 – Konstytucja Marcowa z rozdziałem
1921 – Konstytucja Marcowa z rozdziałem
„
„
Powszechne obowiązki i prawa
Powszechne obowiązki i prawa
obywatelskie”
obywatelskie”
(Polska)
(Polska)
1948 – Karta Narodów Zjednoczonych – pierwszy
1948 – Karta Narodów Zjednoczonych – pierwszy
międzynarodowy traktat o uniwersalnym
międzynarodowy traktat o uniwersalnym
znaczeniu
znaczeniu
1949 – nowa wersja Konwencji Genewskiej
1949 – nowa wersja Konwencji Genewskiej
(polepszenie losu rannych i chorych żołnierzy
(polepszenie losu rannych i chorych żołnierzy
oraz ochrona osób cywilnych podczas wojny)
oraz ochrona osób cywilnych podczas wojny)
1975 – Akt Końcowy Konferencji Bezpie-
1975 – Akt Końcowy Konferencji Bezpie-
czeństwa i Współpracy w Europie
czeństwa i Współpracy w Europie
1979 – Konwencja o eliminacji wszystkich
1979 – Konwencja o eliminacji wszystkich
form dyskryminacji kobiet
form dyskryminacji kobiet
1985 – Rekomendacja Rady Europy w sprawie
1985 – Rekomendacja Rady Europy w sprawie
nauczania o prawach człowieka
nauczania o prawach człowieka
w szkołach
w szkołach
1989 – Konwencja o prawach dziecka (ONZ)
1989 – Konwencja o prawach dziecka (ONZ)
1994 – Zgromadzeni Ogólne ONZ ogłasza
1994 – Zgromadzeni Ogólne ONZ ogłasza
„
„
Dekadę edukacji o prawach człowieka”
Dekadę edukacji o prawach człowieka”
