DYSFUNKCJONALNOŚĆ

INSTYTUCJI MEDYCZNYCH.

KORUPCJA I DZIAŁANIA

ANTYKORUPCYJNE W

SYSTEMIE OCHRONY

ZDROWIA

Korupcja ( łac. corruption) – „zepsucie,

przekupstwo”

Corruption-

„psucie się, zepsucie, rozkład

moralny, wykorzystanie machinacji

łapówkarskich”

Korupcja oznacza przyjmowanie lub żądanie

przez pracownika instytucji państwowej lub

społecznej, korzyści majątkowej lub osobistej

w zamian za wykonanie czynności urzędniczej

lub naruszenie prawa

Warunki pojawienia się korupcji:



powstawanie dobra wspólnego, publicznego, które trzeba

na różne sposoby podzielić pomiędzy członków danej

społeczności,



delegacja uprawnień do rozdziału dóbr, desygnowanie

osób, którym społeczność lub władza powierza

uprawnienia do dzielenia dóbr,



stworzenie systemu dzielenia, wymiany i obiegu dóbr.

Korupcja wymaga:

- zgody dwóch stron zawierających umowę , na mocy której

strona korumpowana zobowiązuje się w zamian za określoną

gratyfikację

- wykorzystać zajmowane stanowisko w firmie, partii, rządzie

- dokonać nadużycia, tj. przekroczenia norm prawnych, etycznych,

zwyczajowych

- dzięki, której strona korumpująca uzyska jakieś korzyści kosztem

innych podmiotów

Typowymi cechami korupcji są (według A.

Kojdera):



powszechność

–

występuje we wszystkich

systemach politycznych i gospodarczych, odkąd

wyodrębniona została sfera spraw publicznych,



entropia

rozprzestrzenianie się na coraz to nowe

dziedziny życia,



rynkowość

– cena transakcji zależy od podaży i

popytu na zawłaszczane zasoby publiczne,



interakcyjność

–

w każdej transakcji korupcyjnej

występują „dawcy” jakichś zasobów publicznych i

ich „biorcy”

FORMY KORUPCJI



KORUPCJA BIERNA

(defensywna)

– o charakterze

„roślinożernym” – bierny partner układu korupcyjnego

akceptuje propozycję, jeśli ona zostanie mu zaoferowana.



KORUPCJA CZYNNA

(wymuszająca)

– o charakterze

„mięsożernym” – partner układu korupcyjnego wychodzi z

inicjatywą różnych propozycji.



PŁATNA PROTEKCJA

(łac.

protectio

)

pomoc, poparcie

udzielone komuś przez wpływowe osoby w zamian za korzyści

finansowe,jak i wyrażenie zgody na taki proceder.



NEPOTYZM

(łac.

nepos, nepitis

bratanek, wnuk)

udzielanie

przez osobę wpływową poparcia członkom swojej rodziny:



SZARA STREFA

– obszar praktyki gospodarczej, w którym

firmy funkcjonujące na granicy prawa, pozorując legalne

działania, wykorzystują nadarzające się okazje do

niewywiązywania się z finansowych zobowiązań wobec

państwa: rynek pracy, oszustwa podatkowe, przestępstwa

celne, wyłudzenia ubezpieczeniowe.

Według Banku Światowego,

Międzynarodowego Funduszu Walutowego

istnieją trzy czynniki sprzyjające korupcji:

C= M + D – A

( monopoly)

– monopolizacja rynku

(discretion)

– uznaniowość

(accountability)

– równoczesny brak odpowiedzi

Najbardziej narażonymi na korupcję obszarami są:

- sfera umów, zawieranych przez władze publiczne z

biznesem,

- sfera zezwoleń i koncesji,

- sfera prac ustawodawczych,

- sfera wywierania presji przez związki zawodowe na

władze

publiczne ze szkodą dla interesów całego kraju.

Tablica 1. Miejsce Polski w badaniach CPI w poszczególnych latach

Rok badania

Liczba krajów

objętych

badaniem

Miejsce Polski

w rankingu

Wartość CPI

dla Polski

1996

5,6

1997

5,1

1998

4,6

1999

4,2

2000

4,1

2001

4,1

2002

102

4,9

2003

133

3,6

2004

146

3,5

2005

159

3,4

2006

163

3,7

2007

179

4,2

Źródło: Indeksy percepcji korupcji CPI z poszczególnych lat. Berlin:
Transparency International, www.transparency.org.

Tablica 2. Ranking korupcyjny dla nowych członków UE

Kraj

1999

-2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Miejsce

w CPI

(2006)

Czechy

3,25

3,75

3,50

Estonia

3,25

2,75

2,50

Węgry

2,50

3,00

2,75

3,00

Łotwa

3,50

3,75

3,50

3,25

Litwa

3,75

3,50

3.75

4,00

Polska

2,25

2,50

3,00

3,25

Słowacja

3,75

3,25

3,00

Słowenia

2,00

2,25

Średnia

3,03

3,09

3,03

2,94

3,00

3,09

Źródło: Opracowanie własne na podstawie:

Nations in Transit 2006;

http://www.freedomhouse.org/template.cfm=261&=2006

oraz Transparency International Corrupti

n Perception Index.

Berlin 2006; http://www.transparency.org/www/new_room/in_focus/cpi_2006.

Definicja korupcji politycznej

Transparency International

„

Korupcją polityczną są nadużycia powierzonej władzy popełnione

przez przywódców politycznych celem uzyskania prywatnej

korzyści, wraz ze zwiększeniem swojej władzy lub bogactwa”.

„

Korupcja polityczna generuje przestępstwa na szeroką skalę i liczne akty

bezprawia popełniane przez przywódców politycznych <<przed >>,

<<w trakcie >>, << po >> sprawowaniu przez nich urzędu.[…] Korupcja

polityczna stanowi przeciwieństwo przejrzystości w życiu publicznym”.

Model korupcji politycznej

(K)

jako powtarzalnego czynu:



Podmiot: przywódca polityczny

(P)

;



Strona przedmiotowa:

- nadużycie władzy popełnione celem uzyskania prywatnej korzyści

(N)

;

- uzyskanie prywatnej korzyści:



korzyść majątkowa

(M),



korzyść osobista

(O),

- zwiększenie swojej władzy

(W)

lub bogactwa

(B).

Zapis logiczny:



TYPY TRANSAKCJI KORUPCYJNYCH W

POLSCE:



finansowa

– w której korzyścią jest pieniężna łapówka;



materialna

– w której korzyści przybierają formę nieuczciwego zysku w

postaci nieruchomości bądź ruchomości (mieszkania, samochodu,

wycieczki zagranicznej, ale też mogą stanowić formę superokazji budowy

nieruchomości, umorzenie kredytu, preferencyjne oprocentowanie,

bezpłatne pośrednictwo, intratne zlecenie ekspertyz, nieodpłatne

korzystanie z luksusowego samochodu, jachtu innych dóbr materialnych);



pozamaterialna

– w której elementami korzyści są formy uzyskania awansu

zawodowego, lepszego stanowiska, którego piastowanie, pozwala na

powiększenie dochodów, oraz często, na uzyskanie możliwości wpływania

na kolejne decyzje i/lub podejmowanie nowych będących efektem korupcji

i/lub rozpoczynających następne działania korupcyjne;



polityczna

– w której celem jest uzyskanie prywatnych korzyści i/lub

zwiększenia swych politycznych wpływów, władzy i sukcesu bądź jako

forma „handlu wpływami” jest obdarzaniem specjalną przychylnością

innych )osób prywatnych, przedstawicieli biznesu, oponentów i dotyczy nie

tylko polityków, ale też urzędników wyższych organów władzy);



układowa

– w której duża skala transakcji pozamaterialnych powoduje, iż

praktyki korupcyjne stają się trwałym elementem politycznej gry i gdzie

sytuacje korupcyjne (konflikt interesów, nepotyzm, publiczne kontakty z

aferzystami) tworzą przesłanki do zaistnienia postaw korupcyjnych.

Akty korupcyjne:

•

łapownictwo

(przekupstwo

lub

sprzedajność)

kradzież

( defraudacja),

•

nepotyzm

•

kupczenie wpływami

Poziom korupcji

•

zindywidualizowany

– który skupia ograniczoną liczbę osób,

oraz

•

zbiorowy

– w którym zaangażowane są całe grupy

interesów, często tworzących piramidy korupcyjne, gdzie

wszyscy są powiązani jako dawcy i biorcy jednocześnie.

Formy korupcji:

•

urzędnicza

– w której przestępstwa dokonywane są w

różnych dziedzinach administracji państwowej i samorządowej

oraz innych instytucjach publicznych i najczęściej powiązane

są z administracyjną kontrolą lub reglamentacją różnych sfer

naszego życia;

•

gospodarcza (komercyjna)

– w której akty sprzedajności

bądź przekupstwa zmierzające do wywarcia wpływu na

gospodarcze wydarzenia godzą w prawidłowe funkcjonowanie

instytucji państwa oraz w zasady uczciwej konkurencji.

Według Leszka Balcerowicza: „Można dowodzić, że im

wyższe jest natężenie korupcji, tym – przy innych

czynnikach niezmiennych – trudniej jest się krajowi

rozwijać”. W artykule pod tytułem

Choroba

brudnych rąk

Balcerowicz podkreśla, iż korupcja szkodzi rozwojowi

gospodarczemu na cztery zasadnicze sposoby:

1. Związane z nią „opłaty” stanowią

de facto dodatkowy

podatek

, który obniża zdolność przedsiębiorstwa do

inwestowania, a przez to do tworzenia nowych miejsc pracy;

2. Korupcja może

podważać finanse publiczne

i przez to

szkodzić rozwojowi gospodarki. Głównym

niebezpieczeństwem jest wówczas

duży

deficyt

który

podbija stopy procentowe i zwiększa dług publiczny, a przez

to związane z nim ciężary:

3. Korupcja

osłabia konkurencję

Przy dużym natężeniu

praktyk korupcyjnych o wynikach finansowych firm

zaczynają bowiem decydować „dojścia” do władzy

publicznej, a nie ich wartość i sprawność na rynku;

4. Duża korupcja

odstrasza kolejnych, poważnych,

zagranicznych inwestorów.

TEORIE WYJAŚNIAJĄCE KORUPCJĘ

•

Teoria daru:

zasady określone przez normy obyczajowo-moralne i poczucie

powinności

zasady odniesione do zwyczaju i podejścia merkantylno-

pragmatycznego.

Poważna część naszej moralności, a nawet naszego

życia, utrzymuje się nadal w atmosferze daru, mieszanin

obowiązku i wolności. Na szczęście nie wszystko jest

jeszcze ujmowane w terminach zakupu i sprzedaży.

Mauss

•

Teoria społecznego dowodu słuszności:

- potoczne przekonanie „pacjenci dają, a lekarze biorą”,

- ludzie nie wiedzą jak się zachować, szukają wzorów

postępowania

- lekarze kierują się informacjami, że ich znajomi biorą.

Uważamy jakieś zachowanie za poprawne w danej

sytuacji o tyle, o ile widzimy innych, którzy tak właśnie

się zachowują.

R. Cialdini

•Teoria anomii społecznej:

- anomia to załamanie się norm moralnych, działanie bez
prawa,
- syndrom wysokich aspiracji i małych szans zrealizowania
  sukcesu,
- lekarze szukają alternatywnych form zaspokojenia
potrzeby
  sukcesu,
- powstają zachowania patologiczne, dewiacyjne,
przestępcze.

•Teoria racjonalnego wyboru:

- ludzie są jednostkami racjonalnymi, poszukują
maksymalizacji
  swych użyteczności,
- istnieje reglamentacja podaży dóbr medycznych,
- publiczna opieka zdrowotna nie spełnia potrzeb
zdrowotnych,
- chorzy kupują usługę na rynku komercyjnym,
- chorzy kupują usługę taniej w mechanizmie korupcyjnym,
- ludzie „dający w łapę” są zaradni, potrafią zadbać o swoje

  zdrowie.

•

Teoria słabej woli:

- człowiek przestaje kierować samym sobą zgodnie z

uznawanymi zasadami etycznymi i przyjętymi normami

życia zbiorowego,

- słaba wola: chciwość, zawiść,

- pragnienie posiadania ------------ brak odpowiedzialności za

swoje czyny,

Wola sprawcy jest słaba, kiedy działa on i to działa w

sposób zamierzony, wbrew swemu najlepszemu

osądowi: w wypadkach takich mówimy czasem, że

nie starcza mu siły woli, aby zrobić to, o czym wie,

że jest lepsze.

KORUPCJA WŚRÓD LEKARZY

Zabiegi perswazyjne, racjonalizujące i oczyszczające sytuację

brania łapówek

( analiza badań):

Branie

oczyszczanie

na kopertę …………………………. tajemnica zawartości usprawiedliwia

wsunięcie do kieszeni ……………… nie zauważyłem, jak mi coś wsunął

koniak z walutą …………………….. przecież myślałem, że to zwykły

koniak

aparatura kosztuje, ja ją sprowadzam….. ja też ponoszę koszty,

muszę się odwzajemniać

trudy zdobywania wiedzy ……………. to jest gratyfikacja za tytuł

profesorski

biedny szpital ……………………na oddziale nie ma nic, muszę za coś

leczyć

namolny pacjent …………………. pacjent się upierał, nie miałem wyjścia

Korupcja w opiece zdrowotnej

- dziedzina życia społecznego od wielu lat postrzegana jako

zainfekowana łapówkami,
- występuje otwartość w relacjach, traktowanie łapówki jako

naturalnego elementu sytuacji wymiany usług i gratyfikacji,
- ludzie mają wiele kontaktów z instytucjami opieki zdrowotnej,

są poniekąd „ekspertami” w dziedzinie dawania łapówek,
-zdrowie i życie jest dobrem, które ludzie chronią „za wszelką

cenę”, stąd łatwość przełamywania oporów etycznych przy

wręczaniu łapówek,
-związek między lekarzem i pacjentem można traktować jako

„najmniejszy kolektyw” – solidarność, bezinteresowność, dar,

Opłaty nieformalne: dokonywane przez pacjentów poza

oficjalnymi kanałami finansowania oraz kupowania usług, które

nominalnie powinny być bezpłatne:



opłaty wnoszone przy okazji pobytu w szpitalu: cegiełki,

opłaty za nocne dyżury, zakup leków, środków pomocniczych

itp.



wydatki na tzw. dowody wdzięczności; lepsza jakość opieki,

szybciej zastosowane procedury,



wydatki związane z prezentami jako dowodami szczerej

wdzięczności za uzyskaną opiekę.

Mechanizmy korupcyjne na styku firma

farmaceutyczna – lekarz – instytucje

medyczne

przyjmowanie prezentów rzeczowych,

- finansowanie atrakcyjnych wyjazdów szkoleniowych,

- finansowanie komercyjnych badań klinicznych,

- reklamowanie przez lekarzy produktów firm

farmaceutycznych,

- przyspieszona rejestracja lekarstw,

- przetargi na wykonanie usług,

- działalność fundacji,

- korzystanie prywatne ze sprzętu szpitalnego,

- fikcyjne ewidencjonowanie pacjentów,

- wpisywanie nieuzasadnionych medycznie recept itp.

Pojęcie paniki moralnej

zostało

wprowadzone dla opisu wsparcia

społecznego i wyolbrzymionej relacji mediów

i opinii publicznej, związanej z jakimś

zdarzeniem, epizodem lub osobami, które

zdefiniowane zostają jako zagrożenie dla

naszych wartości i interesów.

Dynamika zjawiska paniki

moralnej.

Kazus aresztowania doktora G:

* Faza formułowania oskarżenia:

- Polityk na konferencji prasowej oskarża o korupcję znanego z profesjonalizmu

zawodowego lekarza-transplantologa. W odpowiedzi polityka pojawia się

oskarżenie o spowodowanie zabójstwa w efekcie braku zapłaty za operację.

*Faza medialnego oznaczania:

- Media masowe wykorzystują zdarzenie i prezentują zatrzymanie przez

agentów CBA transplantologa, jako temat dnia. Wydarzenie staje się szeroko

komentowane i interpretowane przez wszystkie media.

- Jednostkowa sprawa i mała o niej wiedza społeczna zostaje wykorzystana

przez polityków rządowych i media do zaatakowania całego środowiska

transplantologów.

* Faza niepokoju społecznego:

- Zaniepokojona opinia publiczna postrzega opisywane przez media zachowania

transplantologów jako zagrażające ich interesom i wartościom.

- Tworzy się opozycja: ”my”- dobre, szlachetne społeczeństwo, które oddawało

bezinteresownie ciała swoich bliskich do przeszczepów, „oni” –lekarze, którzy

wykorzystywali ciała dla celów komercyjnych, przyczyniając się nawet do

przedwczesnej śmierci.

*Faza reakcji:

- Dyfuzja wiedzy medialnej i społecznej: zaniepokojone społeczeństwo zgadza
się, że zagrożenie jest realne, „każdy może być uśmiercony”.
- Zachowanie społeczne: ludzie nie chcą być dawcami organów.
- Konsekwencje: spada drastycznie ilość wykonywanych operacji
przeszczepów.

*Faza redukcji napięcia:

- Poddanie w wątpliwość oskarżenia o zabójstwo. Informacje w mediach
masowych o wypuszczeniu za kaucją 350 tys. zł aresztowanego lekarza oraz
uznanie za nieuzasadnione, z punktu widzenia zgromadzonych dowodów,
oskarżenie o zabójstwo.
- Media pracują na rzecz poprawy wizerunku lekarzy transplantologów.
- Prezentowane są sukcesy, ciężka praca na rzecz ratowania życia pacjentów,
wyniki transplantologii.
- Następuje proces powolnej stabilizacji napięcia społecznego związanego z
transplantologią oraz wzrostu deklaracji dawstwa narządów i normalizacji
sytuacji.

Poprawa kondycji moralnej pracowników
opieki zdrowotnej:

•

sprostowanie wysokim standardom wiedzy medycznej,

znajomość prawa, w tym prawa medycznego i jego
przestrzeganie,

• znajomość zasad deontologicznych i rozstrzyganie
dylematów moralnych na korzyść pacjenta,

• troska i szacunek dla autonomii oraz godności
pacjenta,

• praca nad sobą, kształtowanie dyspozycji moralnych i
aspiracje perfekcjonistyczne,

• zwyczajna przyzwoitość: uczciwość, dobroczynność,
odpowiedzialność, sprawiedliwość, bezinteresowność

Działania antykorupcyjne



prace rządu, władz politycznych, organów ścigania na

rzecz przeciwdziałania korupcji,



programy przeciwdziałania korupcji przygotowywane

przez międzynarodowe i polskie organizacje, fundacje,

przedstawicielstwa, działające na zasadzie

non profit,



aktywność lokalna, działania grup lokalnych,

obywatelska solidarność, lokalne przedsięwzięcia,



działania władne środowiska zawodowego, którego

korupcja dotyczy: edukacja, prewencja,



zmiana postaw i zachowań ludzi, samodoskonalenie

moralne, dążenie do perfekcjonizmu moralnego.

- sprawna policja i efektywnie działające organy wymiaru

sprawiedliwości;

konieczność podjęcia wielu skoordynowanych,

konsekwentnie przeprowadzonych działań,

- działania prawne:

reforma prokuratury i sądów, nowelizacja ustawy o

kontroli skarbowej, rejestr przestępstw, dostosowanie się do
międzynarodowych uregulowań w zakresie korupcji,

- powołanie lub usprawnienie działania instytucji:

Straż Graniczna,

Główny Inspektor Informacji Finansowej, Sąd Zamówień Publicznych,
Krajowe Centrum Informacji Kryminalnej, itp.

- wysoka kultura polityczna elity władzy i biznesu,
- żywotność idei służby publicznej

w administracji i różnych zawodach,

- popularyzacja zasad uczciwej konkurencji w gospodarce:

poszanowanie reguł, formalna równość, poszanowanie podmiotów
zewnętrznych,

- ograniczanie roli państwa w gospodarce:

umocnienie autonomii

administracji państwowej,

- zwyczajna przyzwoitość:

złota reguła postępowania, cnoty zdobiące,

kodeksy etyczne.

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Główny Inspektorat Informacji Finansowej

Krajowe Centrum Informacji Kryminalnej

Helsińska Fundacja Prawa Człowieka

Transparenty International

Fundacja Komunikacji Społecznej

Lekarska Grupa Robocza przy Fundacji

S.Batorego

Korupcja nie wyjdzie nam na zdrowie…

Poradnik dla pacjenta

Zasady audytu antykorupcyjnego

Na podstawie uzyskanych informacji i oceny TI

przygotowuje zalecenia do dalszego wdrożenia , które dotyczą:



opracowania zasad etycznego działania w firmie;



głównych celów postępowania antykorupcyjnego;



projektu wdrożenia programu zwalczającego łapownictwo w

firmie oraz oceny ryzyka obecnego stanu;



kluczowych obszarów łapownictwa w biznesie;



planu wdrożeniowego;



programu raportowania zagrożenia;



komunikacji ciągłej działań antykorupcyjnych w firmie;



wewnętrznej kontroli i audytu antykorupcyjnego.

MOTYW SUKCESU

„

Popęd do posiadania, pogoń za zyskiem,

pieniędzmi, możliwie największą ilością pieniędzy
nie ma nic wspólnego z kapitalizmem. Popęd ten
istnieje, i istniał, wśród kelnerów, lekarzy,
woźniców, artystów, prostytutek, nieuczciwych
urzędników, żołnierzy, szlachty, krzyżowców,
karciarzy i żebraków. Można rzec, iż był on
wspólny wszystkim rodzajom i stanom ludzi we
wszystkich czasach i wszystkich miejscach na
ziemi, gdziekolwiek istniała dlań obiektywna
możliwość” Max Weber

TYPY INDYWIDUALNEGO PRZYSTOSOWANIA

SPOSOBY CELE

ZINSTYTUCJONALIZOWANE

PRZYSTOSOWANIA KULTUROWE ŚRODKI
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KONFORMIZM

+ +

INOWAGJA + _

RYTUALIZM

_ +

WYCOFANIE

_ _

BUNT

+ +

_ _

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Syndrom wysokich aspiracji i ograniczonych w rzeczywistości

szans stanowi wzorzec skłaniający do zachowań dewiacyjnych:

- frustracja,
- osobista porażka

– nieudacznik życiowy,

-resentyment

– rozproszone uczucie nienawiści, zawiści, wrogości;

poczucie niemożności aktywnego wyrażania tych emocji wobec
osoby, warstwy społecznej, władzy; nieustanne doświadczanie na
nowo owej bezsilnej wrogości.

- anomia społeczna-
a.

przekonanie o obojętności przywódców wobec potrzeb

jednostki,

przekonanie, że niewiele da się osiągnąć w społeczeństwie,

którego funkcjonowanie postrzegane jest jak zasadniczo niemożliwe
do przewidzenia, chaotyczne,

przekonanie, iż zrealizowanie celów życiowych jest raczej

niemożliwe,

poczucie bezsensu,

przekonanie, że jeśli idzie o społeczne i psychologiczne

wsparcie, to człowiek nie może liczyć na innych.

PODSUMOWANIE

Przyczyny kryzysu moralnego:



„

spieniężenie” świadomości ludzkiej i „spieniężenie”

moralności,



komercjalizacja i uprzedmiotowienie stosunków

międzyludzkich,



kryzys moralności, konwergencja różnych typów moralności

oraz kontaminacja pojęć dobra i zła,



popularyzacja konsumpcyjnego i hedonistycznego stylu

życia,



nacisk na sukces i bogacenie się, do którego jesteśmy

moralnie zobowiązani,



bariery w społecznym komunikowaniu,



indywidualizacja moralności łączona z

postmodernistycznym rozpadem wartości.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33