Magdalena Moll-Szutenberg
Bogdana Nyczówna
Magdalena Moll-Szutenberg
Bogdana Nyczówna
Afazja Wernickego nazywana
jest również afazją czucia,
sensoryczną, słuchową.
Carl Wernicke
(ur. 15 maja 1848 w Tarnowskich Górach, zm.
15 czerwca 1905 w Gräfenroda) – niemiecki
lekarz, psychiatra i neuropatolog. Niedługo po
doniesieniach Broki Carl Wernicke przedstawił
przypadki pacjentów, którzy potrafili mówić w
zasadzie normalnie, lecz nie rozumieli mowy
własnej i innych osób.
Afazja czuciowa
Powstaje zwykle w skutek uszkodzenia
zlokalizowanego w pobliżu okolicy Wernickego
w półkuli dominującej.
Głównym problemem pacjenta jest utrata
związku między wyrazem a ich znaczeniem.
Przede wszystkim dotyczy on mowy słyszanej,
rzadziej może dotyczyć też słowa pisanego.
Ośrodek Wernickego znajduję się w
tylnej części górnego zakrętu
skroniowego lewego
Afazja słuchowo
-recepcyjna
To taka kiedy pacjent ma trudności ze
zrozumieniem tego co się do niego mówi.
W badaniach audiometrycznych ostrość
słuchu pozostaje prawidłowa.
Charakterystyka afazji
słuchowo - recepcyjnej
Błędy w dobrze wyrazów i zwrotów czyli
PARAFAZJE.
Pacjent mówi płynnie, zdarza się, że jest
osobą mówiącą bardzo dużo.
Jednak jego mowa jest często niezrozumiała.
Brak kontroli własnej ekspresji werbalnej
Chaotyczne mieszanie wyrazów i parafazje
werbalne mogą prowadzić do głębokiego
zaburzenia mowy zwanego ŻARGONAFAZJĄ.
Afazja wzrokowo -
recepcyjna
Zaburzone jest rozumienie języka pisanego
Trudności te noszą nazwę Aleksji
Pacjent jest w stanie rozpoznawać poszczególne
litery, ale nie umie ich dostrzec jako całości.
Może współwystępować wzrokowa agnozja
przedmiotów czyli trudność rozpoznawania
przedmiotów lub anomia barw czyli niezdolność
do nazywania barw.
Zdolność czytania liczb może być zachowana
przy zniesieniu zdolności czytania liter i słów.
TERAPIA
Przy bardzo głębokich zaburzeniach rozumienia mowy
reedukacja powinna rozpocząć się od systematycznego
dostarczenia choremu słownych bodźców słuchowych –
poprzez dawanie choremu bardzo prostych i wyraźnie
wypowiadanych poleceń słownych odnoszących się do
przedmiotów znajdujących się w jego polu widzenia – np.:
polecamy pokazać nazwany przedmiot na obrazku lub w
otoczeniu, wykonać prostą czynność (polecenia takie
celowo powinno się łączyć z demonstracją odpowiednich
ruchów wykonywanych przez terapeutę)
nawiązujemy z chorym prostą, spokojną rozmowę na tematy
interesujące pacjenta ( jego rodzina, zajęcia zawodowe,
sytuacja w szpitalu, audycja telewizyjna ), która jest
połączona z demonstracją odpowiedniego materiału
wzrokowego ( np. fotografie osób bliskich, obrazki
przedmiotów związanych z zawodem chorego)
Pamiętać przy tym należy, iż często
choremu łatwiej jest zrozumieć
wypowiedź rozwiniętą niż pojedynczy
wyraz! Dlatego bardziej celowe jest
podawanie poleceń zawierających nadmiar
informacji – np. choremu trudnij jest wykonać
polecenie: „ proszę pokazać krzesło ” niż:
„ proszę pokazać drewniany mebel mający
cztery nogi, służący do siedzenia ”;
Terapia
- chory winien być chwalony za każdą
prawidłową reakcję, natomiast reakcje błędne
powinny być – w miarę możliwości – poprawiane;
- jeżeli chory nie może wykonać danego
polecenia, należy je inaczej sformułować, starać
się znaleźć taką jego postać, której znaczenie
dotrze do chorego;
- aby pobudzić funkcje słuchowe można poprzez
oglądanie odpowiednio prostych programów
telewizyjnych oraz przezroczy i historyjek
obrazkowych, które powinny być komentowane
przez osobę prowadzącą zajęcia;
Terapia
- wskazane są zajęcia polegające na klasyfikacji przedmiotów
narysowanych na obrazkach. Prosi się chorego, aby wybrał
spośród rozłożonych przed nim obrazków wszystkie te, , na
których przedstawiono, np. zwierzęta, meble, osoby różnych
zawodów. W trakcie tego ćwiczenia terapeuta powinien
komentować słowami popełnione omyłki, akcentować nazwy
poszczególnych wybranych przez chorego przedmiotów,
podawać nazwy nadrzędne dla całej kategorii itd.
- w trakcie omawianych tu zajęć mogą wystąpić pewne
zjawiska utrudniające, głownie nadmierna „ gadatliwość ”
chorego. Bardzo często fakt ten utrudnia im skupienie się na
tym, co się do nich mówi. Zachodzi wówczas konieczność
znacznego ograniczenia, a nawet czasowej eliminacji
wypowiadania się. Według M. Maruszewskiego, niekiedy
trzeba zrobić to w sposób wręcz mechaniczny, np. zawiązując
mu usta chusteczką, bo dopiero wtedy przestaje mówić i
może słuchać innych
Terapia
- również terapeuta nie powinien zbyt wiele
mówić, zbyt szybko mówić, bądź zmieniać
temat, gdyż może to uniemożliwić choremu
zrozumienie tego co usłyszał.
- szczególnie często popełnianym błędem w
kontaktach z chorymi jest nieświadome
podnoszenie głosu wynikające ze złudzenia, że
jeżeli chory nie rozumie, to jest to sytuacja
podobna do rozmowy z osobą niedosłyszącą.
Mówienie głosem niedonośny, a nawet
półszeptem może być bardziej korzystne dla
chorego;
Terapia
należy wykorzystywać pozytywne reakcje emocjonalne
chorego m.in. poprzez wybór takich tematów i materiałów,
które wywołują jego zainteresowanie i sprawiają mu
przyjemność. Badania dowiodły, że u chorych z bardzo
głębokimi zaburzeniami rozumienie może
się znacznie poprawić, gdy mówi się o sprawach im
bliskich, stanowiących przedmiot szczególnego
zainteresowania;
jeżeli w wyniku tak prowadzonych zajęć chory zdobędzie
możność koncentrowania się na słyszanych tekstach,
należy przystąpić do ćwiczeń związanych z różnicowaniem
dźwięków mowy. Przede wszystkim należy nauczyć
chorego skupiać się na cechach akustycznych wyrazów –
można to osiągnąć wykazując mu, że nawet niewielkie
różnice w brzmieniu powodują istotne zmiany znaczenia
wyrazu.;
Terapia
dysponując odpowiednim zestawem obrazków należy
pokazywać je parami tak dobranymi, żeby przedmioty na
obrazkach były bardzo różne, natomiast ich nazwy –podobne.
Obrazki te powinny być uzupełnione podpisami akcentującymi
różnicę brzmienia –np. dom i tom. Wyrazy te terapeuta
powinien wypowiadać bardzo wyraźnie wskazując odpowiedni
obrazek, a nawet należy pozwolić choremu wyczuć różnicę
pomiędzy głoskami /d/ i/t/;
w dalszej pracy celowe jest zastosowanie zasady metody
wzrokowej analizy dźwiękowo-literowej wyrazów o podobnym
brzmieniu, lecz różnym znaczeniu, przy czym dodatkową pomoc
stanowią dodatkowe obrazki. Można np. poprosić chorego, aby
mając przed sobą określony przedmiot lub obrazek, wyszukał
wśród nich przed nim tę literę, na którą zaczyna się jego nazwa,
lub aby wybrał wśród wielu obrazków te, których nazwy
zaczynają się na daną literę (na początku celowe jest
zaopatrzenie obrazków w odpowiednie napisy, a w miarę
postępów ich usunięcie).
Terapia
daje się także choremu do uzupełnienia na piśmie
wyrazy z opuszczonymi literami –na początku, na
końcu, w środku, ułatwiając mu zadanie
dostarczeniem do każdego wyrazu odpowiedniego
obrazka oraz wyraźnym wypowiadaniem jego nazwy;
kolejny ważny etap to praca nad tak zwanymi
rodzinami wyrazów. Jeżeli chory nauczył się już
odróżniać pewną grupę wyrazów, o czym
przekonujemy się sprawdzając możność wskazania
przez chorego odpowiednich przedmiotów, lub
zapisania ich nazw pod dyktando, należy rozszerzyć
materiał wprowadzający wyrazy pochodne mające ten
sam rdzeń –np. kiedy chory opracował już wyraz
„stół”, można teraz wprowadzić wyrazy: „stołek,
stołeczek, stolarz” itp.;
najogólniejszą zasadą opisanych tu zajęć
reedukacyjnych jest wykorzystanie do maksimum
zachowanych możliwości chorego w sferze wzrokowej i
artykulacyjnej oraz łączenie słyszanych słów z ich
znaczeniem;
-jeśli chodzi o reedukację zdolności rozumienia zdań
mających złożoną formę gramatyczną, lub
zawierających konstrukcję, którą opisują stosunki
czasowo-przestrzenne, przydatny jest materiał na
konkretnych przedmiotach (stwierdzono, że chorzy
znacznie gorzej dają sobie radę z takimi zadaniami
wówczas, gdy operuje się materiałem abstrakcyjnym).
Bardzo przydatne są do tego celu obrazki ilustrujące
np. określone stosunki przestrzenne. Rozkłada się
przed chorym serię obrazków, na których lampa stoi na
stole, pod stołem, obok stołu itd. Zadanie chorego
polega zarówno na pokazaniu obrazka, na którym
lampa stoi na stole, pod stołem, jak i na określeniu,
gdzie znajduje się lampa na poszczególnych obrazkach;
-po opracowaniu różnych stosunków
przestrzennych, na przykładzie jednej pary
przedmiotów, przystępuje się do analogicznych
ćwiczeń z inną parą przedmiotów kot siedzi na
krześle, pod krzesłem itd. W miarę postępów
opracowane konstrukcje należy wprowadzać
coraz bardziej rozwinięte teksty, wymagając od
chorego ich zrozumienia i sformułowania opisu,
np. na podstawie obrazka przedstawiającego
określoną sytuację obejmującą wiele różnych
przedmiotów pozostających względem siebie w
różnych stosunkach przestrzennych.
Metody reedukacji
pisania i czytania
w wielu wypadkach mamy do czynienia z chorymi,
którzy w wyniku uszkodzenia mózgu doznali porażenia
lub niedowładu prawostronnego uniemożliwiającego
lub ograniczającego posługiwanie się prawą ręką.
Zachodzi wówczas potrzeba przeprowadzenia
specjalnych ćwiczeń usprawniających rękę prawą (przy
lekkich niedowładach) lub lewą (jeżeli niedowład ręki
prawej jest tak znaczny, iż wyklucza możliwość
posługiwaniem się narzędziem do pisania). Bardzo
ważne jest zaopatrzenie chorego w specjalne
przygotowane przybory do pisania, np. bardzo gruby
ołówek owinięty szorstką tkaniną, która ułatwia
choremu trzymanie go w mało sprawnej dłoni oraz
dobrze zamocowany papier do pisania, którego chory
sam nie może przytrzymać w wyniku niedowładu.
w celu rozpisania ręki należy posłużyć się
rozmaitymi szlaczkami ( przechodząc od
większych po mniejsze ). Powyższe ćwiczenia
stosujemy u pacjentów, których pismo jest
bezkształtne, trudne do odczytania;
aby ułatwić choremu prawidłowe
spostrzeganie i przypominanie kształtów liter,
wiąże się je z określonymi przedmiotami o
podobnym kształcie, których nazwa
rozpoczyna się na daną literę, np. /f/ jak
flaga, /m/ jak motyl, /t/ jak topór.
w wielu przypadkach, mimo że chory ma wyraźne
trudności w odczytywaniu tekstów, można stwierdzić
częściowo zachowaną zdolność odczytywania
napisów. Jest to zjawisko czytania tzw. całościowego
( globalnego ) polegające na tym, że chory jest w
stanie zrozumieć część napisanego wyrazu czy
krótkiego zdania, natomiast nie potrafi poprawnie,
głośno odczytać tego zdania nie popełniając błędów.
Ćwiczenia takiego globalnego odczytywania mogą
stać się wstępem do reedukacji w zakresie czytania.
Zajęcia w tym zakresie powinny dostarczać choremu
szeregu obrazków i odpowiadających im wyraźnych
napisów w celu ich łączenia z obrazkami.
Metoda tzw. Albumu
zwrotów funkcjonalnych
odnosi się ona do tych chorych, którzy mają
bardzo głębokie zaburzenia w nadawaniu
mowy, ale potrafią względnie dobrze czytać.
Celem tej terapii jest przywrócenie choremu
możliwości słownego kontaktowania się z
otoczeniem;
istota tej metody polega na dostarczeniu
choremu wygodnego w użyciu zeszytu lub
notesu, w którym zawarte są w postaci
pisemnej najprzeróżniejsze informacje
dotyczące chorego, jego potrzeby, prośby oraz
sformułowania umożliwiające wyrażenie
decyzji ( tak/nie ), omowy, podziękowania, itd.
Posługiwanie się tą metoda polega na tym, że
chcąc coś przekazać otoczeniu chory otwiera
notes na odpowiedniej stronie i pokazuje ją
swemu rozmówcy.
album powinien być podzielony na działy
treściowe ( np. dane osobiste, informacje
związane ze stanem chorego, czy prośby i
informacje dotyczące aktualnych potrzeb ).
Musi on być odpowiednio dobrany, tak aby był
zrozumiały dla chorego, jak i dla osób, z
którymi chce się porozumiewać. Chory
ponadto, musi zrozumieć zasadę budowy
albumu, jego treści oraz tego jak przekazywać
swoje życzenia otoczeniu.
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!
Bibliografia
Łuria A.R. Podstawy neuropsychologii
Maruszewski M., Chory z afazją i jego
usprawnienie.
Pąchalska M., Diagnoza i terapia chorego z
afazją. W: Gałkowski T., Jastrzębowska G.
Logopedia. Pytania i odpowiedzi ( podręcznik
akademicki ).
Walsh K., Neuropsychologia kliniczna
Wikipedia.pl