Rehabilitacja
ambulatoryjna po
urazach kończyn
i w powikłaniach
pourazowych
Rehabilitacja
ambulatoryjna po
urazach kończyn
i w powikłaniach
pourazowych
Podstawowe terminy i klasyfikacje
• uraz (trauma)
– stłuczenie (contusio)
– zranienie (valnus)
– skręcenie (torsio)
– podwichnięcie (subluxatio)
– zwichnięcie (luxacio)
– złamanie (fractura)
Podstawowe terminy i klasyfikacje
• rodzaje złamań:
– zamknięte- otwarte
– wieloodłamowe
– pozastawowe- śródstawowe
– skośne, spiralne, podłużne
– zaklinowane
– patologiczne
– przeciążeniowe
– u dzieci:
• zielona gałązka
• wał kostny;
Przebieg gojenia złamania
• okres zapalny
– faza tworzenia skrzepu
– faza zapalna
• okres naprawy
– faza powstawania ziarniny
– faza chondrogenezy
– faza osteogenezy
• okres przebudowy
– faza tkanki kostnej grubowłóknistej
– przekształcenie w dojrzałą kość blaszkowatą
Sposoby leczenia złamań i
zwichnięć
- operacyjne
• szew kostny
• stabilne zespolenie wewnętrzne
• stabilne zespolenie zewnętrzne
– Cel: uzyskanie równocześnie zrostu
kostnego odłamów kostnych i ruchowej
sprawności uszkodzonej kończyny
Sposoby leczenia złamań i
zwichnięć
- zachowawcze
• leczenie klasyczne
• leczenie czynnościowe
Cel: uzyskanie równocześnie szybkiego
zrostu kostnego odłamów kostnych i
ruchowej sprawności uszkodzonej
kończyny
Zadania fizjoterapeuty w okresie
unieruchomienia pacjenta w łóżku
1. Nauka odciążania okolic ciała narażonych na ucisk
2. Zapobieganie powstawaniu zakrzepów i powikłań
ogólnoustrojowych- ćwiczenia: oddechowe,
ogólnousprawniające, izometryczne, ułożeniowe
3. Zapobieganie zanikom mięśni i zrostom tkanek
okołostawowych w unieruchomieniu: ćwiczenia
izometryczne, ćwiczenia kontralateralne i
ipsilateralne
4. Kontrola ukrwienia, czucia, ruchów palców
5. Przygotowanie chorego do chodzenia o kulach-
wzmocnienie mięśni tułowia, kończyn górnych,
obręczy barkowej, stopniowa pionizacja
6. Zaopatrzenie w odpowiedni sprzęt do ćwiczeń,
przystosowanie łóżka (uchwyty, drabinki)
Zadania fizjoterapeuty po zdjęciu
unieruchomienia
1. Usprawnianie chorej kończyny- ćwiczenia bierne,
bierno- czynne, czynno- bierne, czynne;
zmniejszanie odruchowego napięcia mięśni
2. Przy niepełnym zroście- ćwiczenia czynne w
odciążeniu, ćwiczenia synergistyczne
3. Zmniejszenie bolesności stawów i mięśni-
fizykoterapia
4. Likwidowanie przykurczy- poizometryczna
relaksacja mięśni, ćwiczenia redresyjne
5. Przeciwdziałanie obrzękom i zastojom żylnym-
opaski elastyczne pończoszki przeciwżylakowe,
pozycje ułożeniowe, ćwiczenia wg Ratschowa-
Burgera
Urazy kończyny górnej
– leczenie i rehabilitacja
• Złamania bliższej nasady i przynasady
kości ramiennej
• Złamanie szyjki anatomicznej i
chirurgicznej
• Złamanie guzka większego i mniejszego
• Zwichnięcia
Urazy bliższej nasady i przynasady
kości ramiennej
• Powikłania
– Pourazowy zespół bolesnego barku
– zerwanie głowy długiej m. dwugłowego
ramienia
– jałowa martwica głowy k. ramiennej
– zespół bark- ręka – algodystrofia
Uszkodzenia nerwów
obwodowych:
klasyfikacja wg Sunderlanda
• neuropraxia- zablokowanie przewodnictwa
• axonotmesis- uszkodzenie aksonu bez
przerwania ciągłości endoneurium
• neurotmesis
– uszkodzenie aksonu i endoneurium bez
uszkodzenia perineurium
– uszkodzenie aksonu wraz z endoneurium
i perineurium, lecz z zachowaniem
ciągłości epineurium
– uszkodzenie (przecięcie) nerwu na całym
przekroju
Uszkodzenia nerwów
obwodowych:
Nerw promieniowy- ręka opadająca
(cepowata)
Nerw pośrodkowy- ręka kaznodziei
Nerw łokciowy- ręka szponiasta
Uszkodzenia nerwów
obwodowych:
rehabilitacja
• w przypadkach leczonych operacyjnie-
unieruchomienie do czasu uzyskania
zrostu; chronić nerw przed rozciąganiem
• CIEPŁO!!!
• fizykoterapia masaż
• kinezyterapia
• ćwiczenia sprawności manualnej ręki-
terapia zajęciowa
Urazy stawu łokciowego
Urazy i długotrwałe unieruchomienie mogą być
przyczyną wielu powikłań:
– uszkodzenie tętnicy ramiennej
– uszkodzenie nerwów obwodowych: neuropatia
nerwu łokciowego (zespół cieśni kanału nerwu
łokciowego), neuropatia n. promieniowego i
pośrodkowego
– skostnienie okołostawowe lub śródmięśniowe
– zapalenie błony maziowej
– przykurcze, usztywnienie
– zcpp
Urazy stawu łokciowego
rehabilitacja
• długotrwałe odciążenie
• systematyczność
• delikatność- nie wykonywać redresji!
• poizometryczna relaksacja mięśni
Skostnienia pozaszkieletowe
• powikłania pourazowe- najczęściej w
okolicy łokcia, biodra i uda
• powikłania pooperacyjne- po
endoprotezoplastyce stawu biodrowego,
po stabilizacjach kości udowej
Skostnienia pozaszkieletowe
rozpoznawanie
• Podwyższona ciepłota ciała o niejasnym
pochodzeniu
• Obrzęki
• Podwyższona fosfataza alkaliczna
• Zmiany w obrazie RTG
• Zmiany w tkankach miękkich
przystawowych
Skostnienia pozaszkieletowe
postępowanie
W okresie narastania objawów:
• unikanie bodźcowania- odstąpienie od
kinezyterapii i fizykoterapii
• leczenie farmakologiczne przeciwzapalne
i przeciwbólowe
• elongacja kończyny na szynie
• zapobieganie skutkom akinezji- dbałość o
zachowanie sprawności sąsiadujących
stawów
Skostnienia pozaszkieletowe
postępowanie
W okresie ustabilizowania objawów:
• fizykoterapia- ciepło, przygotowanie do
ćwiczeń
• kinezyterapia- stopniowo coraz
intensywniejsza z zastosowaniem
redresji włącznie
• kompensacja zakresów ruchów w kończynie
• zaopatrzenie ortopedyczne
• leczenie operacyjne
Urazy przedramienia
Najczęściej złamanie dalszej nasady kości
promieniowej (typ wyprostny Collesa, typ
zgięciowy Smitha)
Leczenie: po nastawieniu gips
przedramienno – ramienny, po 3 tyg.
przedramienny
Rehabilitacja: zgodnie z ogólnymi zasadami
Urazy ręki
Cel rehabilitacji:
– przywrócenie siły mięśni ręki i
przedramienia
– przywrócenie fizjologicznych zakresów
ruchów
– przywrócenie sprawności manualnej
URAZY KOŃCZYN DOLNYCH
Złamanie szyjki kości udowej
Trudności w leczeniu:
• 15- 30%- brak zrostu i jałowa martwica
• 30%- zmiany zwyrodnieniowo-
zniekształcające stawu biodrowego
• 6%- zgon.
• Częstość-7% złamań ogólnie, 30% u ludzi
po70.
Złamanie szyjki kości udowej
pionizacja po kilku dniach od operacji
obciążanie w zależności od:
- typu złamania (niestabilne później)
- umiejscowienia (po podgłówkowych
później)
- stabilności zespolenia (niepewne- później)
- przeszczepy autogenne tkanki gąbczastej
do łuku Adamsa- wcześniej
pełne odciążenie- 8 – 12 tyg, częściowe- 4-6
m-cy.
Złamanie szyjki kości udowej
nauka chodzenia:
- w poręczach
- z użyciem balkonika
- o kulach łokciowych
- ćwiczenia równoważne
- chód cztero, trzy i dwutaktowy
- okresowo- chodzenie z jedną kulą- kula
zawsze trzymana w ręce po stronie
przeciwnej do złamanej kończyny
Jałowa martwica głowy kości
udowej
Przyczyny zależą
od pierwotnego lub wtórnego
uszkodzenia dopływu krwi
do odłamu dogłowowego
Jałowa martwica głowy kości
udowej
Przebieg:
- ból w okolicy złamania, dyskretne ograniczenie
ruchów odwodzenia i rotacji zewnętrznej
• po ok. 3 mies. w RTG widoczne przewapnienia
głowy (brak procesów resorpcji)
• fragmentacja i resorpcja głowy (wyraz
zmniejszenia wytrzymałości na nacisk)
• niszczenie obumarłych struktur (ogniska
osteolityczne w obrębie głowy w RTG)
• w efekcie- ból w spoczynku nasilający się podczas
obciążania, ograniczenie ruchomości stawu,
przykurcze a nawet usztywnienie stawu,
zmniejszenie siły mm. działających na staw,
zniesienie funkcjonalnej wartości stawu
Jałowa martwica głowy kości
udowej
Gojenie:
- w warunkach odciążenia!!!
- rewaskularyzacja na bazie pozostałych
beleczek
- rewitalizacja
- remineralizacja
Uszkodzenia stawu kolanowego
• złam. dalszego odcinka k. udowej- nadkłykciowe
• śródstawowe złamanie dalszej nas. k.udowej
• złamanie bliższej nasady k. piszczelowej
• złamania kłykci (boczny, przyśrodkowy;
dwukłykciowe) k. piszczelowej
• uszkodzenie aparatu wyprostnego st.
kolanowego- przerwanie ścęgna m.
czworogłowego uda, złamanie rzepki, oderwanie
bliższego lub dalszego przyczepu więzadła rzepki
• uszkodzenie aparatu więzadłowego
– klasyfikacja niestabilności- jednopłaszczyznowe
(przednia itd.), rotacyjne i zlożone
Uszkodzenia stawu kolanowego
Uszkodzenie łąkotki – objawy:
• obrzęk, wysięk
• zablokowanie i przykurcz stawu
• ból
• objaw „ustępowania kolana”
• objaw „wystawania”
• zanik m. czworogłowego uda
Uszkodzenia stawu kolanowego
Rehabilitacja
- znaczenie m. czworogłowego uda dla stawu
kolanowego- jedyny czynny stabilizator
przedni, jedyny prostownik; w razie
dysfunkcji:
- „zapadanie się” kolana
- blokowanie kolana przez przeprost
- ruchomość stawu kolanowego (0˚ – 60˚)
jako czynnik determinujący prawidłową
lokomocję
Uszkodzenia nerwów
obwodowych:
objawy
Nerw strzałkowy - stopa szpotawa, stopa
opadająca lub końsko- szpotawa
Nerw piszczelowy- stopa piętowa
Złamanie trzonów kości goleni
III miejsce pod względem częstości
występowania po dalszej nasadzie kości
promieniowej i kostkach goleni
• I miejsce pod względem powikłań; czynniki
predysponujące do powikłań:
– położenie bezpośrednio pod skórą
– słabe ukrwienie okolicy najczęściej
ulegającej urazom
– asymetria przyczepów silnych mięśni
– ciasne przedziały powięziowe
Zespół Sudecka
• algodystrofia Sudecka
• pourazowa dystrofia kończyn typu Sudecka
• ostry zapalny zanik
Zespołem Sudecka określa się
bolesne obrzmienie tkanek przystawowych
ograniczające ruchy w stawie,
z towarzyszącymi zmianami dystroficznymi w
obrębie części miękkich i kostnych przystawowych,
a powstałe w następwie różnego rodzaju czynników.
Wyrazem tych zmian dystroficznych w obrazie rtg
jest plamisty zanik struktury kostnej.
Zespół Sudecka
• Rehabilitacja:
– okres ostry
• jedynie delikatna fizykoterapia; praktycznie-
w okresie tym rehabilitacji nie prowadzi się
– okres dystrofii
• lampa Sollux z filtrem niebieskim
• ćwiczenia czynne w stawie skokowym
• chodzenie z częściowym obciążaniem
kończyny (możliwie jak największym)
– okres zaniku
• ćwiczenia czynne i redresyjne
• Poizometryczna relaksacja mięśni
• pełne obciążanie kończyny
• Różnica między zwichnięciem a skręceniem stawu
• Dlaczego konieczne jest odciążanie stawu
barkowego we wczesnym okresie po zdjęciu
unieruchomienia
• Klasyfikacja uszkodzeń nerwów obwodowych
• Zasady leczenia i rehabilitacji po uszkodzeniu nerwu
obwodowego
• Objawy uszkodzenia nerwu promieniowego
• Objawy uszkodzenia nerwu pośrodkowego
• Objawy uszkodzenia nerwu łokciowego
• Objawy uszkodzenia nerwu strzałkowego
• Objawy uszkodzenia nerwu piszczelowego
• Zasady postępowania usprawniającego w okresie
narastania objawów skostnienia pozaszkieletowego
• Zasady postępowania usprawniającego w okresie
ustępowania objawów skostnienia
pozaszkieletowego
• Pionizacja i możliwości obciążania kończyny
dolnej u pacjentów po złamaniach bliższej
nasady kości udowej
• Przyczyna jałowej martwicy głowy kości
udowej
• Objawy jałowej martwicy głowy kości udowej
• Zasady usprawniania w przebiegu jałowej
martwicy głowy kości udowej
• Objawy uszkodzenia łąkotki
• Podstawowe cele usprawniania po urazach
stawu kolanowego
• Co to jest zespół Sudecka?
• Zasady usprawniania w zespole Sudecka