PROFILAKTYKA

Profilaktyka

pierwszorzędowa

Ma charakter proaktywny i przedterapeutyczny.

Adresowana jest do szerokiej populacji dzieci i

młodzieży uznanych za zagrożone zjawiskami

patologii społecznej, do grupy niskiego ryzyka

(programy informacyjne, edukacyjne).

Dewizą w tej pracy jest ukazanie alternatywy w stosunku do

zachowań ryzykownych i problemowych (sport, rekreacja,

muzyka, zajęcia w kółkach zainteresowań, nie w

przedmiotowych – w takich, gdzie dzieci mogą odreagować

napięcia)

Realizatorzy programu: wszyscy nauczyciele i

wychowawcy klas wspierani przez psychologów.

Teren działań: szkoła.

Profilaktyka

drugorzędowa:

Ma charakter reaktywny i terapeutyczny. Działania i programy

skierowane do grupy młodzieży po inicjacji: alkoholowej, narkotykowej,
utrzymującej sporadyczny kontakt z grupami przestępczymi itp. Jest to
grupa wysokiego ryzyka (uczniowie w trakcie leczenia psychiatrycznego,
„weekendowi bracze”, dzieci po próbach samobójczych)

Ta grupa młodzieży powinna być objęta zajęciami

socjoterapeutycznymi, poradnictwem rodzinnym, zawodowym, pomocą
w pokonywaniu problemów rodzinnych, osobistych, szkolnych.
Realizatorzy programu: pedagog szkolny, psychologowie, terapeuci,
doradcy rodzinni.
Teren działań: szkoła, poradnie psychologiczno – pedagogiczne,
placówki służby zdrowia, kluby, świetlice.

Profilaktyka

trzeciorzędowa:

Ma charakter reaktywny i terapeutyczny. Ukierunkowana na

grupy wysokiego ryzyka.
Wymaga psychoterapii zorientowanej na kryzys.

Realizatorzy programów: specjaliści terapeuci. Lekarze,

psychoterapeuci, psychologowie, specjaliści z zakresu
resocjalizacji.
Miejsce realizacji: placówki specjalistyczne (poradnie
odwykowe, zakłady lecznictwa zamkniętego, zakłady
resocjalizacyjne i wychowawcze, zakłady karne itp.).
Duże koszty (leczenie, specjaliści), mała niekiedy skuteczność
działań, a tym samym mała szansa na powrót do normalnego
życia.
Działania na tym poziomie wymagają współpracy wielu
resortów.

Trzy poziomy profilaktyki

Profilaktyka pierwszego stopnia (pierwszorzędowa)

Cel działań:

 promocja zdrowego stylu życia i uczenie sposobów

radzenia sobie z sytuacjami trudnymi

 opóźnienie wieku inicjacji, a przez to zmniejszenie zasięgu

zachowań ryzykownych

Profilaktyka drugiego stopnia (drugorzędowa)

Cel działań:
 ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji
 umożliwienie wycofania się z zachowań ryzykownych

Profilaktyka trzeciego stopnia (trzeciorzędowa)

Cel działania:
 przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego i

degradacji społecznej młodych

 ukazanie szansy na powrót do normalnego życia w

społeczeństwie

 ochrona innych (dzieci, młodzieży, rodziny) przed skutkami

choroby (alkoholu, narkotyków)

Rodzaje oddziaływań

profilaktycznych (wg.Z.Gaś)

Pierwszy to

model informacyjny

Zakłada, że dostarczanie rzetelnej wiedzy w

sposób kompetentny i interesujący, prowadzi

do zmiany postaw dzieci i młodzieży na

pozytywne. Model ten realizowany jest z

reguły w sytuacji dydaktycznej. Działania

takie określa się jako nauczanie faktyczne.

Wyraźnie skuteczniejszy wydaje się

model

afektywnej

edukacji

. Wychodzi się w nim z

założenia, że pobudzenie osobowego rozwoju

jednostki wiąże się z osłabieniem ryzyka

wejścia na drogę patologii. Stąd celem takiej

edukacji jest rozwijanie jednostkowej

samoświadomości i samooceny.

Kolejnym, jest model

kompetencji

społecznych

, w którym przygotowuje się

młodzież do radzenia sobie z presją
rówieśniczą. Kształci się tu takie
umiejętności jak asertywność, umiejętność
mówienia NIE, prezentowanie własnych
opinii, wyrażanie życzeń i oczekiwań,
nawiązywanie kontaktów oraz dobieranie
sobie przyjaciół.

Model

alternatyw

to ostatni z

wymienionych w literaturze. Wyrasta z
założenia, że zaspokajanie potrzeb
młodego człowieka w sposób akceptowany
społecznie i satysfakcjonujący dla niego
samego sprawi, iż nie będzie on
podejmował wykorzystywanych wcześniej
działań destrukcyjnych dla zaspokojenia
tych samych potrzeb.

Cele profilaktyki

wg.Z.Gaś

1. Rozpowszechnienie prawdziwych i realnych informacji

o zjawisku, którego profilaktyka dotyczy.

2. Kształtowanie świadomych wzorców konsumpcyjnych.
3. Kształtowanie umiejętności interpersonalnych,

samooceny i samodyscypliny.

4. Rozwijanie umiejętności interpersonalnych, a

szczególnie umiejętności empatii, współpracy,

komunikowania się, rozwiązywania konfliktów.

5. Rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji oraz

rozwiązywania problemów, obejmujących między

innymi zdolność do wybierania pozytywnych, a nie

negatywnych stylów życia.

6. Rozwijanie związków z grupą społeczną i poczucia

odpowiedzialności za grupę, do której

jednostka należy (rodzina, lokalna społeczność,

klasa).

7. Rozwijanie dojrzałej odpowiedzialności jako

właściwego wzorca ról do naśladowania przez

innych (obejmujący np. styl życia, postawy wobec

używania środków odurzających).

8. Rozwijanie środowiska rodzinnego, społecznego i

środowiska pracy, które podniosłoby jakość życia

wszystkich jego członków.

9. Kształtowanie reguł prawnych i publicznych tak,

by były zgodne z ludzkimi potrzebami i wspierały

pozytywne style życia.

10.Umożliwianie wczesnego rozpoznania,

diagnozowania zagrożeń oraz rozwijania strategii

przeciwdziałania, bazujących na znajomości

przyczyn szkodliwych uwarunkowań.

Trzy modele

diagnozy

resocjalizacyjne

Model diagnozy

behawioralnej

W modelu tym przedmiotem

rozpoznania diagnostycznego są
zachowania odchylające się od normy
w sensie statystycznym, tj. nie
mieszczące się w granicach jednego
odchylenia standardowego.

ZAKRES DIAGNOZY: jest ściśle ograniczony do

badania związków po między uprzednimi

obserwowanymi przez diagnostę bodźcami

działającymi na jednostkę, a jej antyspołecznymi

reakcjami.

CEL: odkrywanie czynników wywierających wpływ na

zmianę zachowania jednostki.

Optymalna metoda diagnozowania: bezpośrednia

obserwacja zachowania jednostki w różnych

sytuacjach życiowych oraz dokonywanie sprawozdań.

Techniki diagnostyczne: tylko te narzędzia, których

trafność i rzetelność uprzednio sprawdzono i nie budzi

ona zastrzeżeń z psychometrycznego punktu

widzenia.

W modelu tym zakłada się, iż istota

nieprzystosowania społecznego są zachowania, a

resocjalizacja polega tylko i wyłącznie na modyfikacji

tych zachowań zgodnie z prawami teorii uczenia się

Model diagnozy

interakcyjnej

W modelu tym przedmiotem

rozpoznania diagnostycznego jest
rodzaj i jakość stosunków
interpersonalnych jakie jednostka
utrzymuje z osobami „socjalizująco
znaczącymi”, tj. z rodzicami,
wychowawcami, kolegami oraz jej
psychospołeczny rozwój, a
zwłaszcza poziom rozwoju
społeczno – moralnego.

W modelu tym przedmiotem zainteresowania

diagnosty jest psychospołeczny rozwój jednostki

oraz jego zaburzenia prowadzące do przejawów

dezadaptacji, czyli wadliwości w społecznym

funkcjonowaniu jednostki, których

obserwacyjnymi korelatami są konfliktowe

stosunki interpersonalne jednostki z innymi

ludźmi.

CEL: identyfikacja oraz wyjaśnienie znaczenia

poszczególnych dysfunkcji w adaptacji

społecznej jednostki i jej zaburzeniach, by w

następstwie dokonanego rozpoznania móc

zaproponować odpowiednią korekturę rozwoju

psychospołecznego poprzez zastosowanie

trafnych metod oddziaływania wychowawczego i

terapeutycznego.

Model diagnozy

interdyscyplinarnej

W modelu tym przedmiotem

rozpoznania diagnostycznego są nie tylko
zachowania, ale przede wszystkim
mechanizmy regulacji psychologicznej i
społecznej prowadzące do zaburzeń w
społecznym przystosowaniu jednostki.

W modelu tym nieprzystosowanie społeczne

ujmowane jest jako antagonizm destruktywny
przejawiający się w sferze postaw i ról społecznych
jednostki, ujawniający się w warunkach wysokiego
skumulowania niekorzystnych czynników
biopsychicznych i socjokulturowych utrudniających
jej normalny, psychospołeczny rozwój.

CEL: Identyfikacja postaw antyspołecznych,

określenie sposobu ich integracji oraz wewnętrznej
regulacji, identyfikacja wadliwych ról społecznych, w
jakie wchodzi badana jednostka, stwierdzenie
poziomu internalizacji przepisów tych ról, wskazanie
hipotetycznych czynników biopsychicznych
( neurologicznych i psychiatrycznych) oraz
socjokulturowych związanych: ze statusem rodziny,
pozycją ekonomiczno-materialną, uczestnictwem w
życiu kulturalnym.

Zadania resocjalizacji

(wg. L.Pytka, T.Zacharuk )

 ustalenie nadrzędnych, etapowych i

operacyjnych celów wychowania

resocjalizującego,

 określenie wyjściowego stanu osobowości,

postaw i manifestacji zachowania osób

wychowywanych oraz psychospołecznych

determinantów tych stanów,

 ustalenie wyjściowej sytuacji wychowawczej, w

jakiej znajdują się osoby wychowywane i

wychowujące,

 konstruowanie praktycznych i teoretycznych

modeli optymalnego oddziaływania

opiekuńczego,

wychowawczego i terapeutycznego w

odniesieniu do osób mających trudności ze

społecznym funkcjonowaniem.

Cele resocjalizacji:

Minimalne

 Wychowanek traktowany jest przedmiotowo.
 Skupienie się na doraźnej pomocy jednostce.
 Kierowanie się zasadą osiągnięcia dobra społecznego.

Maksymalne

 Jednostka jest najważniejsza.
 Chęć pomocy osobie nieprzystosowanej społecznie.
 Kierowaniem się dobrem jednostki.

Cele resocjalizacji:

Etapowe

Odnoszą się do kształtowania poszczególnych

elementów składowych postawy, roli, redukcji czy
zachowania.



Końcowe

Określają pożądany stan końcowy; rezultat

procesu resocjalizacji.

Cele resocjalizacji

- Osiągnięcie przez jednostkę stanu poprawnego przystosowania tj.

optymalne uspołecznienie i rozwój wychowanka,

- Readaptacja społeczna

- Czujna pomoc w kształtowaniu aspiracji i planów życiowych

- Utrwalanie i uzupełnianie zdobytych wartości, postaw i norm

- Zmierzanie do wzbudzania konstruktywnych działań

- Stwarzanie pociągających perspektyw wywołujących pragnienie

innego życia

- Rozwijanie więzi uczuciowej

- Ukształtowanie takich cech jej zachowania i osobowości, które będą

jej gwarantować: optymalne uspołecznienie, twórcze funkcjonowanie

w społeczeństwie, respektowanie standardów aksjologicznych

(internalizacja wartości i norm pożądanych przez społeczeństwo)

MODEL PRACY Z UCZNIEM

NIEDOSTOSOWANYM

SPOŁECZNIE LUB ZAGROŻONYM

NIEDOSTOSOWANIEM

SPOŁECZNYM

Wskazania do pracy z uczniami nie

dostosowanymi lub zagrożonymi

niedostosowaniem społecznym

) Pomoc uczniom mającym niepowodzenia szkolne w przygotowaniu

ich do pełnego uczestnictwa w życiu grupy dzieci. Takie osoby, na

skutek trwałych, nieodwracalnych niepowodzeń, tracą możliwość

opanowania podstawowych wiadomości i umiejętności, które

potrzebne są do aktywnego udziału w życiu społecznym.

2) Ukierunkowanie aktywności ucznia poprzez stworzenie warunków

do rozwoju zainteresowań, wzmacnianie poczucia własnej wartości,

samooceny, odpowiedzialności za własne działania.

3) Pomoc w nawiązywaniu pozytywnych kontaktów społecznych z

rówieśnikami.

4) Modyfikowanie wzorów zachowań, wskazywanie innych,

alternatywnych i adekwatnych do wymagań konkretnych sytuacji

wychowawczych.

5) Promocja zdrowego stylu życia (profilaktyka uzależnień).
6) Włączenie uczniów niedostosowanych do zajęć z zakresu strategii

radzenia sobie ze stresem, treningów zastępowania agresji,

treningów umiejętności społecznych.

7) Wprowadzenie zajęć alternatywnych do zachowań ryzykowanych

młodzieży – odpowiadających zainteresowaniom uczniów.

W diagnozie zawarte są informacje o

możliwościach i potencjale rozwojowym

dziecka.

W przypadku dziecka

niedostosowanego społecznie określony

jest:

•  poziom rozwoju intelektualnego,
•  przyczyny niedostosowania społecznego,
•  poziom rozwoju poszczególnych funkcji

poznawczych,

•  cechy społecznego funkcjonowania ucznia,
•  zaburzenia emocjonalne,
•  poziom opóźnienia szkolnego.

Ponadto orzeczenie zawiera

zalecenia i wnioski dotyczące pracy z

uczniem, np.:

•  dostosowanie wymagań do możliwości ucznia,
•  zajęcia terapii pedagogicznej,
•  socjoterapia,
•  psychoterapia,
•  profilaktyka uzależnień,
•  resocjalizacja,
•  utrwalanie norm i zasad współżycia

społecznego.

W pracy z uczniem niedostosowanym

społecznie i zagrożonym niedostosowaniem
społecznym należy położyć nacisk na
rozbudzanie zainteresowań młodzieży
nauką, na kształtowanie pozytywnej
motywacji do nauki. Warunkiem realizacji
tych postulatów jest stworzenie uczniom
udziału w odpowiednio atrakcyjnych
zajęciach. Dominować w nich powinny
np.pokazy multimedialne, wycieczki,
warsztaty itp. Ważne jest stworzenie tym
uczniom możliwości odnoszenia sukcesów
na terenie szkoły.

Document Outline