WSPÓLNA POLITYKA ROLNA - od Traktatu Rzymskiego do Agendy 2000



Wspólna Polityka Rolna –

WPR



to całość działań podejmowanych przez UE w sektorze

rolnictwa regulujących produkcję, handel i przetwórstwo

artykułami rolnymi



Europa jest głównym eksporterem i największym

światowym importerem żywności, głównie z krajów

rozwijających się.



Obszary wiejskie zajmują 90% terytorium UE, z czego

ponad połowa przypada na gospodarstwa rolne.



Czynniki na rzecz WPR:

◦

charakter produkcji rolnej

(wolny obrót czyli długi cykl produkcyjny,

sezonowy charakter produkcji, wysoka kapitałochłonność produkcji

rolnej) oraz

◦

inne czynniki

(wysokie zatrudnienie, niska efektywność, ceny na

rynkach światowych, wahania kursów walutowych, warunki

naturalne)



CELE WPR

wzrost produktywności

zapewnienie sprawiedliwych dochodów dla rolników

stabilizowanie rynków

zapewnienie rolnikom łatwego dostępu do

zaopatrzenia

zapewnienie konsumentom żywności po

umiarkowanych cenach

dodatkowo:

zapewnienie samowystarczalności żywnościowej

(85% na 01.01.1958)

bezpieczeństwo żywnościowe - uniezależnienie się

od importu z innych państw



pkt. 2 i 5 - sprzeczne



Ewolucja WPR



Redukcja

nadwyżek



Środowisko



Stabilizacja

dochodów



Stabilizacja

budżetu



Bezpieczeńst



żywnościowe



Poprawa

wydajności



Stabilizacja

rynkowa



Dotacje



Nadprodukcj



Gwałtowny

wzrost

wydatków



Tarcia

międzynarodo



Działania

strukturalne



Pogłębienie

procesu reform



Konkurencyjnoś



Rozwój

obszarów

wiejskich



Orientacja

rynkowa



Troska o

konsumenta



Rozwój obszarów

wiejskich



Środowisko



Lata

początkowe

(60-te i 70-

te)



Lata kryzysu

(lata 80-te)



1992



Reforma WPR



Agenda

2000



Wydajność



Konkurencyjność



Zrównoważony

rozwój



Reforma WPR

2003



Zasady WPR



jednolitości rynku

- wszyscy producenci

rolni w krajach UE funkcjonują na tych
samych warunkach;



preferencji

- pierwszeństwo na unijnym

rynku mają rolnicy krajów członkowskich UE
(ograniczenia importowe);



solidarności finansowej

–

członkowie solidarnie opłacają
koszty unijnej polityki rolnej
(budżet UE)



WPR – segmenty, instrumenty,

finansowanie



Segmenty:

◦

polityka rynkowa (tzw. I filar)



utrzymywanie poziomu cen, ograniczanie nadprodukcji,

podtrzymywanie dochodów rolniczych płatnościami

bezpośrednimi

◦

polityka strukturalna (tzw. II filar)



wspieranie przemian strukturalnych w rolnictwie i jego

otoczeniu (renty strukturalne, zalesianie, wielofunkcyjny

rozwój wsi)



Instrumenty realizacji WPR

◦

System cen (ceny urzędowe, interwencyjne ustalane raz na rok)

◦

Subwencje i dopłaty (do prywatnego magazynowania, eksportu)

◦

Wspólna organizacja rynku rolnych (22 wspólne rynki

określające procedury i przepisy dotyczące konkretnego

produktu, np. określanie kwot produkcji)



Finansowanie

◦

Europejski Fundusz Rolnictwa na Rzecz Obszarów Wiejskich

◦

Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej

◦

Europejski Fundusz rybacki

Sześć krajów europejskich podpisując 25 marca 1957

r.  Traktat  Rzymski  utworzyło  Wspólnotę  Europejską
stwierdzając,  że  tworzą  wspólny  rynek  i  unię
gospodarczo  –  walutową  dla  wsparcia  harmonijnego
rozwoju gospodarczego ( Art. 2 Traktatu).

Najważniejsze postanowienia tworzące wspólny rynek

to:

-zaniechanie pobierania ceł i restrykcji ilościowych w

eksporcie i imporcie wewnątrz;

-wspólna taryfa celna i polityka handlowa wobec

państw trzecich;

-wolny przepływ usług, osób i kapitału pomiędzy

państwami członkowskimi.

Osiągnięcia tych celów oznacza m.in. wspólną politykę

w zakresie rolnictwa i rybołówstwa (Art. 3 pkt. 3).

Kalendarium najważniejszych decyzji w

ewolucji wspólnej polityki rolnej:

1957 - Traktat Rzymski

1958 - Konferencja w miejscowości Stresa (Włochy)

określająca zasady wspólnej polityki rolnej

1960 - przedstawienie przez Komisję EWG

„Propozycji stworzenia i wcielenia w życie wspólnej

polityki rolnej”

1962 - przejęcie pierwszych regulacji rynków rolnych

1968 - wprowadzenie w życie jednolitych cen na

produkty rolne

1979

wprowadzenie

opłat

tzw.

współodpowiedzialności w wyniku nadprodukcji

mleka.

Kalendarium

najważniejszych

Kalendarium

najważniejszych

decyzji w ewolucji wspólnej

polityki rolnej:

1980 - określenie przez Radę Ministrów limitów produkcji

rolnej.

1984 - wprowadzenie tzw. kwot mlecznych dla produkcji

mleka.

1988 - wprowadzenie limitów gwarantowania dochodów

rolników

1992 - przyjcie reformy Mac Sharry’ego we wspólnej

polityce rolnej

1997 - publikacja przez Komisję Europejską dokumentu

Agenda 2000 określającego kierunek ewolucji polityki

rolnej UE i wymagania stawiane krajom kandydującym

do członkostwa.

W 1958 roku na konferencji w Stresa podjęto

decyzję o wspólnej polityce cen i organizacji

rynku rolnego. Założono wspieranie dochodów

rolniczych przez ceny gwarantowane. Ta

polityka ulegała zmianom do 1991 roku.

Wprowadza ona różne instrumenty, w tym:

a) organizację wspólnego rynku z interwencją i

ochroną dla zbóż, cukru, mleka i jego

przetworów, wieprzowiny i wołowiny,

baraniny, wina stołowego, oraz wybranych

owoców i warzyw.

Stanowi to około 60% produkcji. Ochronę przed

tanim importem stanowią opłaty celne przy

imporcie i dopłaty do eksportu.

b) wspieranie eksportu bez interwencyjnych

zakupów na rynku wewnętrznym. Wsparcie

dotyczy drobiu, jaj, kwiatów, owoców,

warzyw, co stanowi około 25% produkcji.

c) dopłaty ryczałtowe do hektara uprawy lub

limitu produkcji chmielu, lnu, nasion konopi;

wspieranie

przemysłu

przetwórczego

produktów rolnych pochodzących z krajów

Unii. Dotyczy to m.in. rzepaku, oliwek,

tytoniu. Produkty te stanowią około 5% całej

produkcji rolnej.

W 1968 roku Komisarz Rolny Mansholt stwierdził

przydatność cen dla postępu w modernizacji

gospodarstw rolnych i szybkiego wzrostu

produkcji

przy

niedoborach

żywności

konieczności zapewnienia samowystarczalności

żywnościowej.

Równocześnie wskazał, że motywacja rynkowa

nie rozwiązuje problemów strukturalnych i

socjalnych rolnictwa. Efektem tych spostrzeżeń

było podjęcie w 1972 r. pierwszych dyrektyw

dotyczących spraw socjalnych wsi i problemów

strukturalnych.

Reforma Mansholta

Od 1984 roku zaczęto wprowadzać zmiany

polityce

rolnej,

prowadzące

oszczędności

budżetowych.

Zmiany

polegały

wprowadzeniu

kwot

mlecznych (limit produkcji dla każdego
producenta),

oraz

kwot

cukrowych,

podzielonych pomiędzy kraje wspólnoty, a
dalej pomiędzy plantatorów.

Reforma Mac Sharry’ego

W lipcu 1992 przyjęto ważny dla WPR

dokument, tzw. reformę Mac Sharry’ego.

Zasadnicze kierunki działań i instrumenty

reformy, to:

a) odchodzenie od wspierania cen produktów

rolnych

wyrównania

dochodów

oddzielenie wzrostu produkcji od wzrostu

subwencji;

b)obniżanie

cen

skupu

podstawowych

produktów rolnych i zbliżanie tych cen do

poziomu cen światowych;

Reforma Mac Sharry’ego

c) dążenie do spadku intensywności

produkcji rolniczej na obszarze wspólnoty,

co spowoduje obniżenie nadprodukcji

żywności i ochronę środowiska;

zmiana

struktury

wydatków

wspieranie rolnictwa i obszarów wiejskich

poprzez zwiększanie wydatków na rzecz

rozwoju obszarów wiejskich i wyrównania

dysproporcji regionalnych.

Agenda 2000

Dokument pod tą nazwą Komisja Europejska

przedstawiła w 1997 roku. Za najważniejsze

w przyszłej Wspólnej Polityce Rolnej uznano

następujące rozwiązania:

a) przeznaczenie 0,5 % PKB Unii na fundusze

poprawiające

wyrównujące

problemy

społeczne oraz spójność ekonomiczną;

b) zmniejszenie z siedmiu do trzech liczby

programów pomocy strukturalnej, przy czym

dwa z tych programów miałyby charakter

regionalny;

Agenda 2000

uproszczenie

administrowaniu

programami strukturalnymi;

d) zintegrowana polityka wobec obszarów

wiejskich,

oraz

przechodzenie

wspierania

cen

uzupełniania

dochodów rolniczych;

e) zapewnienie dobrego poziomu życia

ludności

rolniczej

połączonego

stabilizacją dochodów rolniczych.

Agenda 2000

Dokument ten dotyczy również przyszłych

krajów członkowskich, a więc także i Polski.
Szczególnie

podkreślano

konieczność

harmonizacji

prawa,

ukształtowania

wzmocnienia instytucji zajmujących się
wdrażaniem polityki rolnej.

Również

program

PHARE

być

przekształcony

program

pomocy

przedczłonkowskiej, przeznaczony także w
części

programy

strukturalne

rolnictwie.

W dniu 26 czerwca 2003 r. ministrowie rolnictwa

krajów

Unii

Europejskiej

uzgodnili

fundamentalną reformę Wspólnotowej Polityki

Rolnej (WPR).

Zmienione zostaną formy wsparcia sektora

rolnego oraz wzmocniona będzie pozycja

przetargowa UE na forum WTO podczas

toczących się negocjacji handlowych.

Nowa WPR w większym stopniu uwzględnia

oczekiwania konsumentów i podatników, dając

jednocześnie

rolnikom

swobodę

wyboru

kierunku produkcji uwzględniającą wymagania

rynku

Nowa Wspólna Polityka Rolna

Kluczowe elementy nowej,

zreformowanej WPR obejmują:

1. Jednolitą płatność na gospodarstwo (JPG)

niezależna od produkcji

Powiązanie

otrzymania

JPG

płatności

specyficznych dla określonych kierunków
produkcji

obowiązkiem

spełnienia

określonych standardów przez gospodarstwo
– zasada współzależności (cross-compliance)

2. Redukcję płatności bezpośrednich (modulacja) w

gospodarstwach rolnych i alokację uzyskanych
w ten sposób środków na rozwój wsi

3. Mechanizm dyscypliny finansowej polegający na

redukcji płatności bezpośrednich w sytuacji
przekroczenia ustalonego limitu wydatków na
WPR

4. Zmiany na rynkach: mleka, zbóż, roślin

wysokobiałkowych, ziemniaków skrobiowych,
suszu paszowego, odnawialnych źródeł energii

5. Zwiększenie roli (zakresu i poziomu wsparcia)

rozwoju obszarów wiejskich

Kluczowe elementy nowej,

zreformowanej WPR obejmują:

Poszczególne, wcześniej wymienione elementy

reformy wprowadzane w życie w latach 2004-

2006 w państwach członkowskich UE-15.

Nowy system płatności funkcjonuje już od 2005

roku.

Jeśli któreś państwo członkowskie będzie

potrzebować

okresu

przejściowego

wdrażanie tego systemu, ze względu na

specyficzne uwarunkowania rolnictwie, będzie

mogło go wprowadzić najpóźniej od 2007 roku.

Kluczowe elementy nowej,

zreformowanej WPR obejmują:



Poprzez

wprowadzenie

nowego

systemu

płatności bezpośrednich nastąpi zerwanie

powiązań pomiędzy wsparciem rolników a

wielkością i rodzajem produkcji.



Poprawi

konkurencyjność

zwiększy

orientację rynkową producentów rolnych, a

jednocześnie zapewni stabilizację dochodów

rolniczych.

Kluczowe elementy nowej,

zreformowanej WPR obejmują:



W przypadku nowych krajów członkowskich nastąpi

adaptacja Traktatu Akcesyjnego do zapisów reformy

WPR.



Zdaniem Komisji Europejskiej instrumenty modulacji i

dyscypliny finansowej nie powinny być stosowane w

tych krajach do czasu osiągnięcia przez nie pełnych

płatności bezpośrednich (w przypadku Polski w 2013 r.).



Jednocześnie

rozstrzygnięcia

jest

sprawa

przestrzegania zasady współzależności (cross –

compliance) dopóki rolnicy w nowych krajach

członkowskich nie otrzymają 100 % płatności

obszarowych zgodnie z zasadami UE.

Kluczowe elementy nowej,

zreformowanej WPR obejmują:

Podstawowa ocena reformy WPR z

perspektywy Polski



Planowane reformy WPR dotyczą bezpośrednio

polskiego rolnictwa w dłuższej perspektywie.



Moment wdrażania reformy uzależniony jest od

osiągnięcia przez Polskich rolników pełnych

płatności obszarowych.



Jednocześnie należy podkreślić, że Polska w

wyniku negocjacji akcesyjnych przyjęła już

niektóre z planowanych elementów reform.



Generalna ocena skutków wdrażania reform

WPR jest korzystna dla Polski.

1.Oddzielenie płatności od decyzji

produkcyjnych (decoupling)



Rozwiązanie to oznacza możliwość uproszczenia WPR z

pozytywnymi tego konsekwencjami.



Wynikiem takiego uproszczenia byłby system

bardzo zbliżony do systemu płatności obszarowych na

jakie zdecydowała się Polska jeszcze w negocjacjach

akcesyjnych.



Płatności oddzielone od bieżącej produkcji nie

stymulują do nadmiernej intensyfikacji produkcji i tym

samym mają niewielki zniekształcający wpływ na

warunki handlu międzynarodowego.



Oddzielenie płatności od produkcji w

gospodarstwach rolnych zwiększa ich orientacje pro-

rynkową. Ma to fundamentalne znaczenie dla polskiego

rolnictwa z uwagi na możliwości specjalizacji produkcji i

handlu na jednolitym rynku po akcesji do UE. Oznacza

to poprawę efektywności ekonomicznej sektora i

pełniejsze wykorzystanie szans związanych z integracją

europejską.

2.Modulacja (obniżenie płatności

bezpośrednich z równoczesnym

przesunięciem środków na rozwój

obszarów wiejskich- II filar WPR)

Jest to korzystne rozwiązanie dla Polski.

Zastosowanie mechanizmu modulacji w UE-15
pozwoli na szybsze zmniejszenie różnic w
intensywności wsparcia bezpośredniego między
dotychczasowymi krajami członkowskimi a
Polską w okresie dochodzenie do pełnych
płatności.

. Dyscyplina finansowa



Nowe kraje członkowskie będą wyłączone z

dyscypliny finansowej do czasu osiągnięcia

przez nie poziomu płatności UE-15.



Zupełne wyłączenie Polski z tego mechanizmu

w pierwszych latach członkostwa oznacza

szybsze zrównanie poziomu wsparcia

bezpośredniego (okres przejściowy) z

poziomem większości producentów UE objętych

taką redukcją.



Zrównanie nastąpi w okresie krótszym niż

ustalone w negocjacjach 10 lat.

4.Zasada współzależności (cros –

compliance )

Zasada współzależności określa wymogi:



w zakresie ochrony środowiska,



zdrowotności ludzi, zwierząt i roślin,



identyfikacji i rejestracji zwierząt,



notyfikacji o chorobach zwierzęcych,



dobrostanu zwierząt,

jakie będą musieli spełniać beneficjenci płatności oraz

kary za nieprzestrzeganie tych wymogów.

Tym samym w przyszłości warunkiem uzyskania dopłat

bezpośrednich

będzie

obowiązkowe

spełnienie

wcześniej wymienionych standardów w każdym

gospodarstwie rolnym.

4.Zasada współzależności (cross –

compliance

Zasada

częściowo

już

funkcjonuje w Polsce. Nie jest

jednak obowiązkowa.

Strona Polska wystąpiła w czasie

szczytu

Luksemburgu

wprowadzenie

okresu

przejściowego na ten system do

czasu

uzyskania

pełnych

płatności.



Rola i zasadność płatności bezpośrednich (69%

środków na WPR w 2008)

◦

Większość środków WPR trafia do państw bogatszych

(Francja, Holandia, Wielka Brytania)



WPR – charakter wspólnotowy czy

renacjonalizacja?

◦

Współfinansowanie krajowe niekorzystne pal państw

słabszych gospodarczo

◦

Polska – problem wysokości dopłat i plonu

referencyjnego

Wspólna Polityka Rolna

Document Outline