Zespoły bólowe kręgosłupa
szyjnego
Monika Szczegot
Zespoły bólowe kręgosłupa
szyjnego
Monika Szczegot
Funkcje kręgosłupa :
jako narząd
ochronny dla
rdzenia
kręgowego
podpora ciała
narząd ruchu
Anatomia kręgosłupa
7 kręgów szyjnych (vertebrae cervicales)
1,2,7 kręg – cechy szczególne
pozostałe kręgi – stałe elementy budowy:
- trzon
- łuki kręgów
- wyrostek kolczysty
- wyrostki stawowe górne i dolne
- wyrostki poprzeczne
Kręg szczytowy (atlas)
Brak trzonu
Brak właściwego wyrostka kolczystego
Pierścieniowaty kształt
Na przedniej części łuku przedniego
znajduje się guzek przedni
Na powierzchni tylnej – powierzchnia
stawowa zwana dołkiem zębowym
Brak właściwych wyrostków stawowych
na częściach bocznych kręgu
Na stronie górnej i dolnej obu części
bocznych znajdują się powierzchnie
stawowe górne i dolne (dołki stawowe)
Od tyłu ząb kręgu obrotowego
obejmuje więzadło poprzeczne kręgu
szczytowego
Wyrostki poprzeczne są dłuższe,
mocniejsze i znacznie bardziej bocznie
rozstawione
Kręg obrotowy (axis)
Trzon jest dość mocno
wydłużony ku górze
Z górnej powierzchni
trzony wystaje wyrostek
zwany zębem kręgu
obrotowego z powierzchnią
stawową przednią
Na tylnej jego stronie
znajduje się powierzchnia
stawowa tylna do
połączenia stawowego z
więzadłem poprzecznym
kręgu szczytowego
Wyrostek kolczysty jest
długi, rozdwojony na końcu
Typowych wyrostków
stawowych górnych brak
Siódmy kręg szyjny
(prominens)
– kręg wystający
Jako kręg przejściowy
między szyjnym a
piersiowym odcinkiem
kręgosłupa zatraca on
niektóre właściwości
kręgów szyjnych, a
zyskuje inne – kręgów
piersiowych
Trzon jest znacznie
większy
Wyrostek kolczysty nie
jest rozdwojony
Wyrostki poprzeczne
są znacznej wielkości
Więzadła kręgosłupa
Podłużne przednie – biegnie na przedniej
powierzchni trzonów kręgów
Podłużne tylne – tylna powierzchnia trzonów
kręgów wewnątrz kanału kręgowego
Żółte – przylegają od tyłu do torebek stawów
międzykręgowych
Międzypoprzeczne – przebiegają między
wyrostkami poprzecznymi sąsiednich kręgów
Międzykolcowe – między wyrostkami kolczystymi
Nadkolcowe – wzdłuż kręgosłupa
Karkowe – między kością potyliczną a wyrostkami
kolczystymi
Patofizjologia kręgosłupa –
odcinek szyjny - następstwa
Uszkodzenie rdzenia kręgowego wpływa na
zaburzenie czynności wielu narządów i układów
organizmu
Dochodzi nie tylko do zaburzenia funkcji
ruchowych mięśni szkieletowych, zaburzenia
propriocepcji, lecz także do zaburzenia
czynności układów: oddechowego, krążenia,
pokarmowego, narządów wydzielania
wewnętrznego, układu moczowego, zaburzenia
przemiany materii, równowagi elektrolitowej,
białkowej i innych zaburzeń biochemicznych
Skręcenie stawów
międzykręgowych kręgosłupa
szyjnego
Powstaje w następstwie silnego skręcenia lub zgięcia szyi
W wyniku urazu dochodzi do naciągnięcia,
rozwarstwienia lub przerwania więzadeł, torebek
stawowych i mięśni, bez podwichnięcia lub zwichnięcia
stawów międzykręgowych
Objawy:
-
Obrzęk i krwiak wokół korzeni nerwowych mogą stanowić
przyczynę bólów korzeniowych promieniujących do
ramienia i ręki
-
Niekiedy silne dolegliwości bólowe przeplatają się z
okresami remisji
o
konieczne jest badanie RTG w celu wykluczenia
podwichnięcia lub zwichnięcia stawów międzykręgowych
o
Leczenie:
-
Zazwyczaj ma charakter nieoperacyjny
-
Na 6-8 tygodni zakłada się kołnierz ortopedyczny
-
Zaleca się ćwiczenia wzmacniające mięśnie szyi
Podwichnięcie i chwilowe
zwichnięcie stawów
międzykręgowych
Występują częściej niż są rozpoznawane
Powstają najczęściej w wyniku nagłego
zatrzymaniapojazdu
Mechanizm urazu można porównać ze
smagnięciem biczem
W przypadku tego typu obrażeń dochodzi nieraz
do uszkodzenia rdzenia kręgowego pierwotnego
(w czasie działania urazu) lub wtórnego (przez
krwiaki i blizny)
Objawy:
-
Mogą być bardzo niewielkie, jednak niekiedy
dochodzi do całkowitego porażenia rdzenia
kręgowego
Złamania i zwichnięcia
kręgosłupa szyjnego
Powstają zwykle w wyniku uderzenia w
głowę
Dotyczą przeważnie kręgów C
5,
C
6,
C
7,
oraz C
1
i C
2
Podział złamań:
1.
Stabilne (powstają zwykle z mechanizmu
zgięciowo – kompresyjnego)
2.
Niestabilne (powstają głównie z
mechanizmu zgięciowo – rotacyjnego,
zgięciowego lub rzadziej wyprostnego)
Złamanie stabilne
złamania struktur nie
mających wpływu na
stabilność kręgosłupa
(złamanie wyrostka
poprzecznego, wyrostka
kolczystego, rzadko
łuku kręgowego przy
zachowanej stabilności
stawów), oraz czyste
złamania kompresyjne
trzonu kręgowego z
niewielkim jego
zgnieceniem
(maksymalnie o 1/3
wysokości trzonu)
Złamanie niestabilne
złamanie wymagające
bezwzględnie leczenia
operacyjnego
celem tego leczenia
jest uzyskanie
stabilnego kręgosłupa
pozwalającego na
uruchamianie chorego
i uwolnienie rdzenia
czy korzeni z ucisku
Złamania i zwichnięcia
kręgosłupa szyjnego – c.d.
Objawy:
-
Jak przy złamaniu
-
- chory często podtrzymuje głowę
rękami
-
Podczas badania klinicznego
dolegliwości bólowe lokalizuje się,
wykonując delikatne ruchy głową i
uciskając wyrostki kolczyste
Złamania i zwichnięcia
kręgosłupa szyjnego – c.d.
Leczenie:
-
Pierwsza pomoc na miejscu
wypadku sprowadza się do
unieruchomienia odcinka szyjnego
kręgosłupa i szybki transport
karetką do szpitala
-
Leczenie zależy od stabilności
złamania
1.W przypadku złamania stabilnego
stosuje się kołnierze szyjne, podaje
się środki przeciwbólowe i
rozluźniające mięśnie;
unieruchomienie utrzymuje się do
ustąpienia dolegliwości, zwykle
przez 8-12 tygodni
2.Złamania niestabilne wymagają
unieruchomienia kręgosłupa za
pomocą wyciągu przymocowanego
do czaszki klamrą Crutchfielda (na
6 tygodni)
Złamania i zwichnięcia
kręgosłupa szyjnego – c.d.
Zwichnięcia obejmujące jeden staw powstają z
mechanizmu zgięciowo-rotacyjnego
Chorzy skarżą się wówczas na przewlekłe dolegliwości
bólowe i ograniczenie ruchomości rotacyjnej
Po nastawieniu zwichnięcia konieczne jest
unieruchomienie kręgosłupa w kołnierzu szyjnym przez
6-8 tygodni
Zwichnięcia obu stawów kręgosłupa charakteryzuje
się ponad 50 % przemieszczeniem trzonów kręgów
względem siebie
Zwykle towarzyszy im poważne uszkodzenie rdzenia
kręgowego
Zazwyczaj nastawia się je metodami operacyjnymi
Przez 6 tygodni po nastawieniu stosuje się wyciąg, przez
kolejne 6 tygodni kręgosłup unieruchamia się w
opatrunku gipsowym
Uszkodzenia w stawie
potyliczno - szczytowym
Są bardzo niestabilne
Chorzy często giną
na miejscu wypadku
z powodu ucisku na
rdzeń przedłużony i
zatrzymania
oddychania
Leczenie polega na
chirurgicznej
stabilizacji szczytowo
– potylicznej
Pooperacyjne zdjęcie
rentgenowskie w projekcji a-p
i bocznej wykazuje stabilizację
potyliczno-kręgosłupową
implantami tytanowymi
Złamania kręgu
szczytowego
Obejmują przedni lub tylny łuk kręgu bądź
masy boczne lub wielofragmentowe
(złamanie Jeffersona)
Powstaje przy upadku na głowę
Leczenie:
-
Jeżeli złamanie stabilne to można leczyć je
za pomocą gipsu
-
Pozostałych przypadkach konieczne jest
leczenie operacyjne
Złamania kręgu C
1
Zwichnięcie kręgu
szczytowego
Najczęściej występuje przednie i
rotacyjne
Uszkodzenia te są wysoce
niestabilne i wymagają
chirurgicznego usztywnienia po
uprzednim odbarczeniu rdzenia
kręgowego
Kręcz szyi
Objawia się przymusowym, bocznym
pochyleniem głowy i szyi
Jego przyczyny mogą być wrodzone lub
nabyte
Przyczyny nabyte:
-
Urazy
-
Stany zapalne
-
Choroby układowe
-
Wady wzroku i słuchu
-
Neurologiczne
-
Reumatoidalne
Kręcz szyi – c.d.
Objawy:
-
Pochylenie głowy w stronę
przykurczonego mięśnia
-
Odwrócenie twarzy w przeciwną stronę do
przykurczonego mięśnia
-
Pogrubienie i stwardnienie mięśnia
mostkowo-obojczykowo-sutkowego
-
U noworodków rozwija się zazwyczaj w
ciągu 2 tygodni po porodzie
Kręcz szyi – c.d.
W przypadku braku leczenia dochodzi do:
-
Zniekształcenia twarzy, głowy, a nawet tułowia
-
Odkształcenia kości czaszki
-
Wady zgryzu
Leczenie:
-
Masaż
-
Redresyjne ułożenie głowy
-
Łagodne rozciąganie
-
Fizykoterapia
-
Leczenie operacyjne
-
Intensywne ćwiczenia
Żebro szyjne
Szczątkowe żebro występujące zazwyczaj po jednej (prawej)
stronie lub po obu stronach C
7
(bardzo rzadko C
5
i C
6
)
Wykrywa się je zwykle przypadkowo na zdjęciach RTG
Objawy:
-
Ból w okolicy stawu ramiennego, po wewnętrznej stronie ramienia
i łokciowej połowie ręki
-
Bóle promieniujące do klatki piersiowej
-
W ręku zaniki mięśni międzykostnych i odwodziciela krótkiego
kciuka
o
Leczenia:
-
Fizykoterapia (ultradźwięki, masaże, termoterapia)
-
Miejscowe wstrzyknięcia steroidów
-
Leczenie operacyjne (resekcja żebra szyjnego)
Zmiany zwyrodnieniowe
kręgosłupa i stawów
międzykręgowych
Występują po 55 r.ż.
Mogą dotyczyć:
-
Połączeń międzytrzonowych
-
Stawów między wyrostkami stawowymi
-
Stawów znajdujących się na tylno-
bocznych powierzchniach trzonów kręgów
C
4
- C
7
-
Wyrostków kolczystych
-
Więzadeł z ich skostnieniem
Zmiany zwyrodnieniowe
kręgosłupa i stawów
międzykręgowych – c.d.
Przyczyny
-
Niefizjologiczne obciążenia statyczno-
dynamiczne
-
Hiperlordoza
-
Hiperkifoza
-
Długotrwała praca w niefizjologicznych
pozycjach
-
Uszkodzenia pourazowe
-
Zmiany pozapalne
-
Zaburzenia hormonalne
Zmiany zwyrodnieniowe
kręgosłupa i stawów
międzykręgowych – c.d.
Objawy:
-
Bóle miejscowe nasilające się początkowo po wysiłku,
a następnie pojawiające się przy każdym ruchu oraz
w spoczynku
-
Bóle spowodowane uciskiem korzeni nerwowych
-
Bóle imitujące objawy dusznicy bolesnej
-
Zaniki mięśniowe
o
Leczenie:
-
Unikanie nadmiernych obciążeń kręgosłupa
-
Fizykoterapia (diatermia, prądy DD, termoterapia)
-
Kinezyterapia (ćw. Wzmacniające mięśnie grzbietu i
brzucha)
-
Środki przeciwzapalne i przeciwbólowe
-
Operacyjne usunięcie przyczyny ucisku
Zespoły bólowe kręgosłupa
szyjnego
Przyczyny:
-
Zmiany zwyrodnieniowe i wypadnięcie krążka
międzykręgowego
-
Zmiany zwyrodnieniowe stawów międzykręgowych
-
Zmiany reumatoidalne
-
Zmiany wrodzone
-
Zmiany zapalne
-
Urazy kręgosłupa szyjnego
-
Choroby okołokręgosłupowych tkanek miękkich
-
Choroby obręczy barkowej
-
Choroby naczyń
-
Choroby nerwów obwodowych
-
Nowotwory
-
Przeniesienie bólu z głowy lub narządów wewnętrznych tułowia
o
Objawy:
-
Ból o charakterze ostrym, podostrym lub przewlekłym
-
Zaburzenia czucia w obrębie szyi i bliższej części ramienia
-
Niedowłady mięśniowe
Zespoły bólowe kręgosłupa
szyjnego
– c.d.
o
Leczenie:
-
Zwiększenie aktywności ruchowej
-
Wzmocnienie osłabionych mięśni
-
Unikanie przeciążeń
-
Korekcja postawy ciała w czasie pracy
-
Leki przeciwbólowe
-
Leki przeciwzapalne
-
Leki przeciwobrzękowe
-
Leki zmniejszające napięcie mięśniowe
-
Fizykoterapia (termoterapia, Sollux, UV, prądy DD, Interdyn,
ultradźwięki, laseroterapia, fonoforeza, jonoforeza z NLPZ np.
diklofenak)
-
Kinezyterapia – leczenie ułożeniowe, zmniejszające ból, ćw.
Oddechowe i izometryczne kończyn górnych, ćw.
Rozluźniające, wyciągi, ćw. Wzmacniające mięśnie
przykręgosłupowe)
-
Balneoterapia (sanatorium)
-
Leczenie operacyjne – stosowane rzadko
Choroba zwyrodnieniowa
stawów unkowertebralnych
(stawów Luschki)
te niewielkie stawy rozmieszczone są
symetrycznie w tylno-bocznych obrzeżach
przestrzeni międzytrzonowej kręgów szyjnych
Obecność zmian zwyrodnieniowych w tych
stawach manifestuje się zwykle pojawieniem lub
nasileniem bólu karku podczas ruchów
obrotowych głową
Ruchy te mogą również w mechanizmie
podrażnień tętnic kręgowych wywołać zawroty
głowy i zaburzenia równowagi
Na zdjęciu bocznym kręgosłupa osteofity tych
stawów widoczne są na tylnych krawędziach
trzonów kręgowych.
Niestabilność kręgosłupa
szyjnego
Niestabilność kręgosłupa jest to nadmierna ruchomość
kręgosłupa wykraczająca poza fizjologiczne zakresy ruchu,
wywołująca dolegliwości bólowe lub objawy neurologiczne
Niestabilność może być ostra lub przewlekła.
Niestabilność ostra powstaje wskutek urazu - złamania lub
zwichnięcia
Przewlekła niestabilność kręgosłupa może być wywołana:
➔wadą wrodzoną
➔zmianami pourazowymi
➔zmianami zwyrodnieniowymi
➔chorobami niszczącymi elementy stabilizujące kręgu
➔szkodami pooperacyjnymi
Niestabilność kręgosłupa
szyjnego
– c.d.
o
Leczenie niestabilności powodujących
zaburzenia neurologiczne polega na
stabilizacji kręgosłupa i ewentualnym
poszerzeniu kanału kręgowego (o ile
sytuacja tego wymaga)
o
Dolegliwości bólowe związane z
niestabilnością mogą być leczone
rehabilitacyjnie (fizykoterapia bólów
kręgosłupa, wzmocnienie gorsetu
mięśniowego jako profilaktyka bólów).
Test drożności tętnic
szyjnych
Test De Kleyna
Służy do wykrywania utajonej
niedrożności tętnic kręgowych. Badany
leży na plecach tak aby jego głowa
znajdowała się poza stołem. Badający
podtrzymuje głowę i wykonuje nią
(odcinek szyjny) ruch wyprostu, lekkiego
bocznego skłonu i rotacji w tę samą
stronę. W tym układzie głowy i odcinka
szyjnego dochodzi do fizjologicznego
„przyblokowania” drożności tętnicy
kręgowej po stronie rotacji. W przypadku
zaburzeń drożności drugiej rozciągniętej
tętnicy, w przeciągu 30 sekund ujawni się
niedokrwienie centralnego układu
nerwowego, manifestujące się
oczopląsem. W trakcie testowania należy
cały czas utrzymywać kontakt wzrokowy i
słowny z pacjentem.
Literatura:
Tadeusz Sz. Gaździk „ Ortopedia i traumatologia
„ T. 1-2
Adam Bochenek „ Anatomia człowieka „ T. 1
Jerzy Kiwerski „ Schorzenia i urazy kręgosłupa „
Brian C. Bowen „ Diagnostyka obrazowa „
Gerhard Leibold „ Bóle kręgosłupa „
Anna i Andrzej Członkowscy „ Leczenie w
neurologii. Kompendium. „
