Slajd 1

Struktura - budowa, konstrukcja, ustrój; budowa, organizacja

wewnętrzna;

układ, współzależność składników albo części jakiegoś

przedmiotu lub zbioru.

Strukturalizm - teoria uwydatniająca znaczenie struktury w

przeciwieństwie do

funkcji. Powstała, kiedy lingwista szwajcarski Ferdinand de

Saussure rozróżnił:

1) język jako obiektywny i niezależny od konkretnego człowieka

system relacji determinujących możliwości użycia słów i zdań

2) mowę jednostkową polegającą na tym, że w określonej

sytuacji wybiera się z systemu językowego określone zwroty.

STRUKTURALIZM

Strukturalizm zakłada, że rzeczywistość jest

uporządkowana i zorganizowana, inaczej
„ustrukturyzowana” i tylko przez badanie struktur
można odkryć sens i funkcje elementów rzeczywistości:
1/ struktury są zróżnicowane, ale również
samowystarczalne, posiadają ogólne i konieczne cechy
2/ struktura ma potrójny charakter: całości,
przekształceń i samosterowania (trwałość i
niezmienność),
3/ człowiek istnieje w ugrupowaniach społecznych, które
są całościami; całości te ulegają przekształceniom, czyli
transformacjom, a istnienie norm i sankcji społecznych
to zapewnienie samoregulacji systemu społecznego;
kształt stosunków społecznych i kultury tj. obserwowalna
rzeczywistość społeczna i kulturowa jest zewnętrznym
wyrazem, znakiem nie uświadamianych przez ludzi
struktur.

STRUKTURALIZM

Strukturalizm w antropologii
kulturowej wiąże się z Claudem
Lévi-Straussem. Proponowane
przez tego uczonego badanie
mitów, systemów pokrewieństwa w
społecznościach pierwotnych,
sposobów klasyfikacji itd. zasadza
się na wyodrębnianiu
podstawowych jednostek
znaczących i ustaleniu ich
wzajemnych relacji. Ta analiza
badawcza ma pokazać, jaki jest
sens instytucji kulturowych i w jaki
sposób przebiega ludzkie myślenie.
Lévi-Strauss wykazał, że myśl
pierwotna nie jest "gorsza" od
myślenia cywilizowanego, ale
"inna". W psychologii metodą
strukturalistyczną posługiwał się J.
Piaget. Związani z struktualizmem
są również m.in.: U. Eco, L. Sebeg,
W. Toporow, G.A. Richards

STRUKTURALIZM

JĘZYKOZNAWSTWO STRUKTURALNE

Ferdinand de Saussure (ur.
26.11.1857 - zm. 22.02.1913),
językoznawca szwajcarski.
Określił język jako stały zbiór
norm społecznych,
umożliwiających
porozumiewanie się. Odróżniał
język jako system zasad od
mówienia, które jest
indywidualną realizacją tegoż
systemu.
De Saussure ukuł termin
językoznawstwo diachroniczne
dla badań historycznych nad
językiem i językoznawstwo
synchroniczne, opisujące stan
języka w danym momencie.

JĘZYKOZNAWSTWO STRUKTURALNE

Ferdinand de Saussure wprowadził
termin znaku językowego jako
składowej dwóch elementów -
znaczonego i znaczącego, gdzie
pierwszy to samo abstrakcyjne
pojęcie, a drugi - jego akustyczna
realizacja. Według Saussure'a
jedynym i prawdziwym przedmiotem
językoznawstwa był język
rozpatrywany sam w sobie. Dokonał
on rozróżnienia między językiem
(langue) i mówieniem (parole). Język
jest systemem znaków i reguł ich
tworzenia, który nie może być
wytworem pojedynczego człowieka,
jest pewną abstrakcją, która
urzeczywistnia się w indywidualnych
aktach werbalnych (mówieniu).
Zadaniem lingwistyki winno być
precyzyjne oddzielenie systemu języka
(langue) od konkretnej jednostkowej
wypowiedzi (parole).

JĘZYKOZNAWSTWO STRUKTURALNE

il cane

bau-bau

the dog

bow-bow

pies

hau-hau

le chien

oua-oua

Podział de Saussure’a na elementy oznaczające (słowo lub
symbol, które coś zastępują) i oznaczane (rzecz, którą słowo
lub symbol zastępuje). Te dwa elementy tworzą „znak”,
którego najważniejszą cechą jest arbitralność. Rozumiemy
przez to, że nie istnieje żaden arbitralny związek pomiędzy
fonologicznymi właściwościami słowa a jego znaczeniem.

SZKOŁA PRASKA

Roman Osipowicz Jakobson (ur.
23.10.1896 w Moskwie, zm. 18.07.1982
w Bostonie), rosyjski językoznawca,
teoretyk literatury, slawista oraz
teoretyk języka. Jeden z
najwybitniejszych filologów XX wieku,
współtwórca metody strukturalnej,
harmonijnie łączył w swojej pracy
kompetencje literaturoznawcy i
językoznawcy.
Studiował na uniwersytetach w
Moskwie, następnie w Pradze. W latach
1933-1938 wykładał na uniwersytecie
w Brnie. Był członkiem wielu akademii
nauk, w tym Polskiej Akademii Nauk od
1959 r.
W okresie międzywojennym był twórcą
i jednym z czołowych teoretyków
praskiej szkoły strukturalistycznej.
Stworzył tzw. metodę dychotomiczną, a
także rozwinął typologię systemów
fonologicznych.

ANTROPOLOGIA STRUKTURALNA

Claude Lévi-Strauss (ur. 28.11.1908 w Brukseli) jest francuskim
antropologiem, socjologiem i filozofem. W latach 1934-1937 profesor
socjologii na Uniwersytecie Sao Paulo. W latach 1938-1939 dzięki
pomocy rządu francuskiego odbył podróż w głąb Brazylii, gdzie
poznawał zwyczaje Indian Nabikwara i Tupi-Kawahib. W latach 1953-
1960 Sekretarz Generalny Międzynarodowej Rady Nauk Społecznych.
Członek Akademii Francuskiej. Jest głównym przedstawicielem
strukturalizmu w teorii kultury. Zajmował się między innymi analizą
mitów, strukturami pokrewieństwa i teorią wymiany.

Jego najważniejsze prace to:
Les structures élémentaires de la parenté, 1949
Races et histoire, 1952
Smutek tropików (Tristes tropiques, 1955, wyd. pol. 1960, 1992)
Antropologia strukturalna (Anthropologie structurale, 1958, wyd. pol. 1970)
Totemizm dzisiaj (Le totémisme aujourd'hui, 1962, wyd. pol. 1968 Totemizm)
Myśl nieoswojona (La pensée sauvage, 1962, wyd. pol. 1969)
Les mythologiques: Le cru et le cuit, 1964
Les mythologiques: Du miel aux centres, 1967
Les mythologiques: L'origine des manières de table, 1968
Les mythologiques: L'Homme nu, 1971
Drogi masek (La voie des masques, 1975, wyd. pol. 1985)
Spojrzenie z oddali (Le regard éloigné, 1983, wyd. pol. 1993)
La Potière jalouse, 1985
De près et de loin, 1988
Opowieść o Rysiu (Histoire de lynx, 1991, wyd. pol. 1994)

„

Istotą kultury

jest jej struktura”

ANTROPOLOGIA STRUKTURALNA

Elementarne struktury

pokrewieństwa

Levi-Strauss zajmował się problematyką dotyczącą
tego, jak reguły rządzące zawieraniem małżeństw
wpływają na strukturę społeczną, a nawet ją
tworzą. Dowodził on, że tabu kazirodztwa jest
istotą kultury i faktycznie utożsamia je z regułami
rządzącymi małżeństwem. Definiował relacje
zachodzące między wszystkimi systemami
pokrewieństwa ludzkiego, częściowo na podstawie
badania natury systemów „elementarnych”, a
częściowo stosując metody, dzięki którym
etnograficzne detale systemów „złożonych” można
ująć jako odbicie „elementarnych zasad
pokrewieństwa.
Struktury „elementarne” są strukturami
pokrewieństwa mającymi pozytywne reguły
małżeńskie (ktoś musi lub powinien poślubiać
kogoś należącego do konkretnej klasy
pokrewieństwa), a struktury „złożone” to struktury
pokrewieństwa, których reguły małżeńskie są
negatywne (ktoś nie może lub nie powinien
poślubiać kogoś należącego do konkretnej klasy
pokrewieństwa).

ANTROPOLOGIA STRUKTURALNA

Elementarne struktury pokrewieństwa – teoria

aliansowa

ANTROPOLOGIA STRUKTURALNA

Mit (gr. μῦθος mythos – myśl, zamysł, temat rozmowy, opowieść, baśń)
– symboliczna opowieść traktująca o powstaniu świata (kosmogonia),
wizji jego końca (eschatologia), o otaczającym ludzkość świecie,
opisująca historię bogów, demonów, legendarnych bohaterów oraz
historię stworzenia człowieka. Próbowała ona dać wyjaśnienie
odwiecznych zagadnień bytu ludzkiego, mistyki, fascynacji śmiercią,
życia i śmierci, dobra i zła, sensu ludzkiego życia. Opowieści mityczne
są przejawem wczesnego stadium rozwoju doktryny religijnej, tzw.
etapu mitycznego. Zbiór mitów danej społeczności określa się mianem
mitologii.

Terminem mit określa się również formę literacką opowieści

przekazującej wyobrażenia danej zbiorowości o świecie i ludziach.
Pierwotnie przekazywana w formie ustnej, później pisemnej.

Edward Wilson scharakteryzował mit z pozycji socjobiologii:

jest to opowieść, która szczególne miejsce, jakie plemię zajmuje w
świecie, wyjaśnia w kategoriach racjonalnych, odpowiadających
sposobowi rozumienia świata fizycznego przez słuchacza. Mity
komplikują się proporcjonalnie do wzrostu złożoności struktur
społecznych, stanowią ich odbicie. Ponadto, Wilson twierdzi, że
większość współczesnych intelektualnych „bojów” wynika z konfliktu
pomiędzy trzema wielkimi mitologiami – marksizmem, tradycyjną
religią oraz scjentystycznym materializmem.

ANTROPOLOGIA STRUKTURALNA

Koncepcje mitu

1/ strukturalne – w których nacisk położony jest głównie na
treść lub formę mitu (Lévi-Strauss, Barthes)
2/ funkcjonalne – w których przedmiotem zainteresowania jest
przede wszystkim funkcja, jaką pełni mit dla społeczeństwa lub
jednostki (Malinowski, Jung, Cassirer).

Rodzaje mitów

1/ kosmogoniczne – o stworzeniu świata i kosmosu
2/ teogoniczne – o narodzinach i życiu bogów
3/ kalendarzowe – zawierające wyjaśnienia dlaczego dzielimy
rok na 4 pory roku itp.
4/ antropogeniczne – o stworzeniu człowieka
5/ genealogiczne – o rodach starożytnych
6/ soteriologiczne – o zbawieniu człowieka

ANTROPOLOGIA STRUKTURALNA

Mit

Edypa

Mity składają się z
elementów nazywanych
„mitemami”, które twórcy
mitów układają i
przedstawiają, często
nieświadomie, aby
stworzyć znaczenie. Mity
nie opowiadają po prostu
historii – wyrażają one
symboliczne prawdy,
niekiedy specyficzne dla
kultur lub areałów
kulturowych, a czasami
uniwersalne. Te same
mitemy możemy spotkać w
różnych mitach.

Document Outline