Zaburzenia wyższych
czynności nerwowych
Anna M
Kocwa
Klinika
Neurologii
II WL AM
Zaburzenia wyższych
czynności nerwowych
Anna M
Kocwa
Klinika
Neurologii
II WL AM
Neuropsychologia
Neuropsychologia to część
psychologii, która zajmuje się m.in.
ustalaniem relacji pomiędzy czuciem,
ruchem, poznaniem, rozumieniem,
nastrojem, emocjami a aktywnością
struktur mózgowia.
Proces psychiczny
Proces psychiczny człowieka to
sekwencja zmian zachodzących w
przebiegu aktywności motoryczno-
intelektualnej człowieka, zmiany w
psychice w wyniku oddziaływania bodźców
na zmysły i mózg, a determinujące
poznawanie rzeczywistości i regulujące
stosunek człowieka do otoczenia
Procesy poznawcze
Funkcje poznawcze (cognitive processes)
pełnią zasadniczą rolę w procesach adaptacji
jednostki do środowiska, a więc w walce o byt
i przetrwanie. Obejmują prawidłowy odbiór
sygnałów (percepcja), selekcję, gromadzenie
oraz przechowywanie niesionych przez nie
informacji (pamięć), operacje na informacjach
(rozpoznawanie, rozumowanie, myślenie
abstrakcyjne)
Procesy poznawcze
Procesy poznawcze obejmują:
Procesy postrzegania i językowe
Pamięć
Myślenie
Funkcje wzrokowo-przestrzenne
Funkcje wykonawcze
Zaburzenia mowy i języka
A f a z j a (dysfazja) to utrata lub upośledzenie
rozumienia czy też wytwarzania języka mówionego
i/lub pisanego, spowodowane nabytą chorobą mózgu.
Jest zaburzeniem mowy i języka pochodzenia
korowego. Miejsce, które najpewniej spowoduje
zaburzenia mowy i funkcji języka to okolice bruzdy
bocznej Sylwiusza w półkuli dominującej dla mowy
(LP).
Kliniczne odmiany afazji
A.
Główne zespoły afazji
1.
Afazja ruchowa (Broca)
2.
Afazja czuciowa (Wernickego)
3.
Afazja amnestyczna (anomia)
4.
Afazja globalna (całkowita)
B.
Zespoły dodatkowe (zespoły rozłączenia)
1.
Afazja przewodzeniowa
2.
Ruchowa/czuciowa afazja transkorowa
3.
Ograniczona i przejściowa „mini-Broca”
4.
Afazje specyficznie modalne (nabyta dysleksja, czysta
głuchota słowna, czysty mutyzm słowny (afemia), agrafia)
Afazja ruchowa
A f a z j a r u c h o w a (motoryczna, ekspresyjna,
Broca) spowodowana jest uszkodzeniem ośrodka
mowy, zlokalizowanego w tylnej części lewego zakrętu
czołowego i odpowiedzialny jest za wytwarzanie i
„nadawanie” mowy. Najczęstszą przyczyną jest
niedrożność górnego (rolandycznego) odgałęzienia
tętnicy środkowej mózgu pochodzenia zatorowego.
Ale też krwotok, uszkodzenie urazowe, zapalne,
nowotworowe, zmiany neurodegeneracyjne
.
Obraz kliniczny Afazji Broca
zaburzona czynność tworzenia mowy, brak płynności
mowy
rozumienie mowy zachowane (również słów pisanych)
powtarzanie zaburzone
liczne parafazje literowe, słowne
mowa agramatyczna, dysprozodyczna, bez
przyimków, rodzajników, spójników
w ciężkich formach zaburzenia pisania i czytania
Objawy towarzyszące afazji Broca
niemożność wykonywania ruchów językiem i wargami
na polecenie („apraksja” ustno-policzkowa)
ośrodkowy niedowład nerwu twarzowego po stronie
prawej oraz niedowład prawego ramienia i ręki
(uszkodzenie przylegającego pola ruchowego kory)
Afazja czuciowa
A f a z j a c z u c i o w a (sensoryczna, odbiorcza,
recepcyjna, Wernickego) polega na upośledzeniu
rozumienia mowy i języka na wskutek uszkodzenia
ośrodka mowy znajdującego się w górnym, tylnym
zakręcie skroniowym i nadbrzeżnym, gdzie również
znajduje się ośrodek słuchowy mowy.
Najczęstszą przyczyną jest niedrożność lewej
tętnicy środkowej mózgu pochodzenia zatorowego.
Również krwotok, guz, stłuczenie, zmiany zapalne.
Obraz kliniczny afazji czuciowej
niemożność rozumienia słów mówionych i
pisanych
mowa płynnie artykułowana z parafazjami
neologizmy, żargon, deficyt czytania, pisania,
nazywania, zaburzenia powtarzania
Objawy towarzyszące:
bez niedowładu, ale: zaburzenia emocjonalne,
lęk, pobudzenie, objawy paranoidalne
Afazja amnestyczna
A f a z j a a m n e s t y c z n a (nominalna,
anomiczna) polega na trudnościach w szybkiej
aktualizacji nazw pokazywanych przedmiotów.
Rozumienie mowy i powtarzanie prawidłowe
wiąże się z uszkodzeniem obszarów położonych
głęboko w podstawnej części płata skroniowego
tylnego, w płacie czołowym i zakręcie kątowym.
Afazja globalna
A f a z j a g l o b a l n a (całkowita niemota) polega
na współistnieniu zaburzeń afatycznych ruchowych i
czuciowych.
Uszkodzenie, zwykle duże, dotyczy lewej półkuli,
obejmując obszar unaczynienia tętnicy środkowej
móżgu.
Objawy towarzyszące:
zazwyczaj współtowarzyszy prawostronny niedowład
połowiczy.
Zespoły rozłączenia dotyczące
mowy
Są to zespoły dysocjacyjne zaburzenia językowe
wynikające nie z uszkodzenia samych pól korowych
mowy, lecz z uszkodzeń powodujących przerwanie
dróg kojarzeniowych łączących pola korowe w obrębie
jednej półkuli lub włókien spoidłowych, łączących
ośrodki w obu półkulach.
Afazja przewodzenia
gdy wskutek uszkodzenia oddzielony zostaje ośrodek
mowy Wernickego od pola Broca
rozumienie mowy zachowane, rozumienie i pisanie
również lecz chory nie potrafi powtórzyć tego co
usłyszał lub przeczytał. Mowa spontaniczna płynna, z
parafazjami
najczęściej wynik zawału zakrętu kątowego i uszkodzenie
pęczka łukowatego
Objawy towarzyszące:
ewentualnie niedoczulica lub niedowład twarzowo-
ramienny
Afazje transkorowe
Są wynikiem odizolowania pola czuciowo-ruchowego
kory od otaczającej kory
w czuciowej afazji transkorowej informacje z uszkodzonej
kory (ciemieniowo-potylicznej) nie mogą być przekazane
do ośrodka Wernickego w celu przekształcenia w postać
słowną. Rozumienie jest zaburzone, zaś mowa płynna i
zdolność powtarzania prawidłowa.
w ruchowej afazji transkorowej (w uszkodzeniach
podkorowych płata czołowego) mowa jest niepłynna,
abuliczna, ale rozumienie i powtarzanie prawidłowe
Afazje podkorowe
A f a z j a w z g ó r z o w a jest wynikiem uszkodzenia
jąder tylnych wzgórza półkuli dominującej, często
ustępuje całkowicie po kilku tygodniach. Przypomina
afazję Broca, współwystępuje z dyzartrią.
A f a z j a p r ą ż k o w i o w o – t o r e b k o w a –
uszkodzenie obejmuje głowę jądra ogoniastego, przednią
odnogę torebki wewnętrznej i przednią część skorupy.
Przypomina afazję Wernickego z zaburzeniami
rozumienia.
Zaburzenia artykulacji i fonacji
Fonacja
Fonacja (wytwarzanie dźwięków) jest zadaniem krtani, a ściślej
strun głosowych.
Artykulacja
Artykulacja możliwa jest dzięki sekwencji skurczów mięśni
oddechowych, mięśni krtani, gardła, podniebienia języka i warg.
D y z a r t r i a polega na zaburzeniach artykulacji
dźwięków oraz formułowania słów i dźwięków. Funkcje
mowy są nienaruszone. Zaburzenia artykulacji mogą
być różnego rodzaju, w zależności od lokalizacji
uszkodzenia. Dyzartria zawsze związana jest z
uszkodzeniem narządu aparatu mowy.
Dyzartria
(porażenie opuszkowe z zanikiem)
Związana z uszkodzeniem neuronu obwodowego Jest
spowodowana pierwotnym uszkodzeniem jąder ruchowych
dolnej części pnia mózgu lub ich obwodowych wypustek.
Typową przyczyną jest postępujące porażenie opuszkowe
(postać opuszkowa stwardnienia zanikowego bocznego),
miopatie, miastenie, uszkodzenia jednego lub wielu
nerwów czaszkowych
język jest porażony i zanikły
trudności w artykułowaniu, mówieniu, połykaniu (dysfagia)
Dyzartria spastyczna
Dyzartria spastyczna spowodowana jest obustronnym
uszkodzeniem dróg korowo-jądrowych. Typowe
przyczyny to: mnogie udary mózgu, SLA,
postępujące porażenie ponadjądrowe.
mowa jest zamazana, wolna, dysfoniczna,
brak zaniku języka, ale występuje dysfagia, dysfonia
wzmożenie odruchu żuchwowego i twarzowych
często niepowstrzymany płacz i śmiech
Dyzartria ataktyczna
Dyzartria ataktyczna występuje w uszkodzeniach
móżdżku
mowa jest powolna, zamazana,, ale bez napięcia jak
w dyzartrii spastycznej
zmienna siła głosu
często skandowana z nienaturalnym dzieleniem sylab
Korowe zaburzenia ruchowe
A p r a k s j a (=bez ruchu) jest to deficyt zdolności
ruchowej pochodzenia korowego, to niemożność
wykonywania celowych czynności ruchowych przy
BRAKU niedowładów, zaburzeń czucia, uwagi,
koordynacji, rozumienia.
Uszkodzenia korowe dotyczą okolicy czołowej
przedruchowej oraz styku skroniowo-ciemieniowo-
potylicznego
Rodzaje apraksji
A p r a k s j a t w a r z y
trudności w wysuwaniu języka, ssaniu,
oblizywaniu, cmokaniu, dmuchaniu, etc
Apraksja kinetyczno-kończynowa
upośledzenie ruchów precyzyjnych kończyn jak
ruchy skręcające, synchroniczne, etc.
Rodzaje apraksji cd
A p r a k s j a i d e o m o t o r y c z n a
niemożność wykonywania poleceń zgodnych z wolą,
mimo braku zaburzeń funkcji motorycznych i
czuciowych oraz prawidłowego rozumienia języka, np.
jak się czesze, jak gra w golfa, etc.
A p r a k s j a i d e a c y j n a
niezdolność do podjęcia serii ruchów związanych z
planowaniem i wyobraźnią przestrzenną
Rodzaje apraksji c.d.
A p r a k s j a k o n s t r u k c y j n a
niezdolność organizowania złożonych ruchów
przestrzennych jak łączenie punktów, puzzli, klocków,
kopiowania rysunków
Agnozja
A g n o z j a to defekt w rozpoznawaniu, który nie
może być przypisany elementarnym deficytom
czuciowym, zaburzeniom umysłowym, uwagi, afazji,
czy też nieznajomości czuciowo przedstawianego
bodźca
Rodzaje agnozji
A g n o z j a w z r o k o w a
niemożność rozpoznawania obiektów za pomocą
postrzegania przy nieuszkodzonym aparacie
wzrokowym. Chory nie r o z p o z n a j e
pokazywanych przedmiotów i zjawisk
W uszkodzeniach okolicy prążkowanej w płacie
potylicznym (pola 18 i 19)
Rodzaje agnozji c.d
A g n o z j a b a r w
niemożność rozpoznawania barw
w uszkodzeniu brzuszno-przyśrodkowej części lewego
płata potylicznego
P r o z o p a g n o z j a
niemożność rozpoznawania twarzy osób bliskich
uszkodzenie dolnej okolicy skroniowo-potylicznej po
stronie prawej lub obustronnie
Agnozje c.d
A l e k s j a
wariant agnozji wzrokowej; niemożność czytania
przy uszkodzeniu zakrętu kątowego lewej półkuli
mózgu
A k a l k u l i a
niemożność liczenia
Przy lewostronnym uszkodzeniu okolicy ciemieniowej i
styku płatów: ciemieniowego, skroniowego i potylicznego
Agnozje c.d
A g n o z j a d o t y k o w a
(astereognozja)
niemożność rozpoznawania przedmiotu za pomocą
dotyku, bez udziału wzroku
przy uszkodzeniu płata ciemieniowego, szczególnie
zakrętu zaśrodkowego
A n o z o g n o z j a
niemożność rozpoznania własnych stanów chorobowych
uszkodzenie dolnej części płata ciemieniowego (P)
Agnozje c.d
Autotopagnozja (somatotopagnozja)
niemożność pokazania części własnego ciała na
polecenie słowne
uszkodzone są zwykle drogi wzgórzowo -ciemieniowe
a zwłaszcza zakręty kątowe
Zespół jednostronnego zaniedbywania
przestrzeni
zespół obejmuje zaniedbywanie przestrzeni osobistej
lub przestrzeni ciała (przestrzeń okołoosobista) lub
przestrzeni będącej w zasięgu wzroku (przestrzeń
pozaosobista)
ognisko uszkodzenia lokuje się zwykle w okolicy
skroniowo-ciemieniowej prawej półkuli dlatego zespół
ten najczęściej dotyczy zaniedbywania bodźców po
stronie lewej.
Pamięć
Trzy fazy procesów pamięci:
I. z a p a m i ę t y w a n i e (kodowanie),
II. p r z e c h o w y w a n i e (magazynowanie),
III. o d t w a r z a n i e (przypominanie) jest miarą
procesów pamięci (przypominanie, rozpoznawanie,
ponowne uczenie się)
Funkcje mnestyczne
Podział klasyczny pamięci:
Pamięć sensoryczna/ikoniczna, ultrakrótka
Pamięć krótkotrwała (bezpośrednia, operacyjna,STM).
Pamięć długotrwała (dawna, LTM)
Podział pamięci w zależności od analizatora: pamięć
wzrokowa, słuchowa, dotykowa, etc.
Pamięć
P a m i ę ć b e z p o ś r e d n i a:
tu informacje zatrzymywane są na czas krótki 0,5-1
sek
związana jest z fazą spostrzegania dlatego też nazywa
się ją pamięcią sensoryczną.
Pamięć krótkotrwała STM
Pamięć k r ó t k a (Short Term Memory):
zależna od zakrętu hipokampa, ciał suteczkowatych i
łączącego je ze sobą sklepienia.
materiał pozostaje w pamięci STM od kilku do
kilkunastu sekund
jej pojemność jest ograniczona : 7(+/-)2 elementy
współzależna od uwagi i koncentracji
podatna na dystrakcję
Pamięć dawna LTM
Pamięć d a w n a (Long Term Memory):
bez ograniczenia w zakresie pojemności
zależna od procesu konsolidacji korowej
informacje LTM są dostępne i wielokrotnie
wykorzystywane, również modyfikowane
Uczenie się i zapamiętywanie
M e c h a n i z m u t r w a l a n i a
polega
na cyklicznych powtórkach (krążeniu) informacji w
obwodach neuronalnych, z zasadniczym udziałem
struktur limbicznych i międzymózgowia, zwłaszcza
hipokampa. Część informacji ulega dalszym procesom
kodowania i utrwalania, z rosnącym udziałem kory
mózgu (konsolidacja korowa), aby ulec tam
bezterminowemu zmagazynowaniu.
Zaburzenia procesów pamięci
A m n e z j a , czyli niepamięć :
w s t e c z n a (amnesia retrograda) dotyczy okresu
poprzedzającego utratę świadomości
n a s t ę p c z a (amnesia anterograda) dotyczy
zdarzeń, jakie mają miejsce po odzyskaniu
świadomości
Zaburzenia pamięci
W neurologii z zaburzeniami pamięci najczęściej spotyka
się
w takich stanach chorobowych jak:
choroby zwyrodnieniowe OUN
zakaźne i urazowe uszkodzenia mózgu
Przemijająca Globalna Amnezja
Przemijająca Globalna Amnezja (TGA):
polega na nagłym wystąpieniu całkowitej niepamięci
obejmującej dni, tygodnie, lata
trwa kilka, kilkanaście godzin
przyczyną może być jednostronne uszkodzenie
wzgórza.
Uszkodzenie płatów czołowych
JEDNOSTRONNE LEWEGO lub PRAWEGO
A.
podwyższenie nastroju, gadatliwość, skłonność do
żartów, brak taktu, trudności w adaptacji, utrata
inicjatywy
B.
anosmia (część przyśrodkowo – oczodołowa)
PRAWY PŁAT CZOŁOWY (dodatkowo)
A.
lewostronne porażenie połowicze
B.
stany zmącenia przy uszkodzeniach ostrych
C.
brak anosmii
Uszkodzenie płata czołowego
LEWY PŁAT CZOŁOWY (dodatkowo)
A.
prawostronne porażenie połowicze
B.
ruchowe zaburzenia mowy z agrafią (typ Broca), brak
płynności słownej z/bez apraksją warg i języka
C.
apraksja lewej ręki
D.
podwyższenie nastroju, gadatliwość, żartowanie, etc
E.
anosmia
Uszkodzenie płata czołowego
USZKODZENIE OBUSTRONNE
A.
obustronne porażenie
B.
spastyczne porażenie opuszkowe (zespół
rzekomoopuszkowy)
C.
zajęcie okolic przedczołowych – abulia, nawet mutyzm
akinetyczny, deficyty uwagi, rozwiązywania złożonych
problemów, sztywność myślenia, stępienie afektu,
labilność emocjonalna, zmiany osobowości,
odhamowanie aktywności ruchowej
Uszkodzenie płatów skroniowych
USZKODZENIE LEWEGO PŁATA SKRONIOWEGO
A.
afazja czuciowa
B.
afazja amnestyczna, anomia
C.
upośledzenie czytania i pisania pod dyktando
D.
upośledzenie pisania i czytania nut
E.
prawostronne górne niedowidzenie kwadrantowe
Uszkodzenie płata skroniowego
USZKODZENIE PRAWEGO PŁATA SKRONIOWEGO
A.
upośledzenie w testach wzrokowej prezentacji
materiału niewerbalnego
B.
niezdolność do oceny związków przestrzennych
C.
lewostronne górne niedowidzenie kwadrantowe
D.
delirium przy uszkodzeniach ostrych
Uszkodzenie płata skroniowego
USZKODZENIE JEDNEGO Z PŁATÓW SKRONIOWYCH
A.
iluzje i halucynacje słuchowe
B.
zachowania psychotyczne i delirium
C.
przeciwstronne niedowidzenie kwadrantowe
D.
delirium przy uszkodzeniach ostrych
USZKODZENIA OBUSTRONNE
A.
defekt amnestyczny Korsakowa (struktury hipokampa)
B.
apatia i brak agresywności
C.
wzmożona aktywność seksualna i eksploracyjna w sferze
oralnej
D.
agnozja znajomej melodii
E.
czasem prozopagnozja
Uszkodzenie płata ciemieniowego
USZKODZENIE JEDNOSTRONNE
A.
korowy zespół czuciowy i korowe wygaśnięcie
B.
niewielki niedowład połowiczy
C.
niedowidzenie połowicze (niepełne) lub niedowidzenie
kwadrantowe dolne
D.
nieuwaga wzrokowa i czasem anozognozja, zespół
zaniedbywania lewo/prawostronnego
E.
zniesienie oczopląsu optokinetycznego
F.
ataksja przeciwstronnych kończyn (rzadko)
Uszkodzenie płata ciemieniowego
USZKODZENIE LEWOSTRONNE (dodatkowo)
A.
zaburzenia językowe (głównie aleksja)
B.
zespół Gerstmanna
C.
agnozja dotykowa
D.
obustronna apraksja ideomotoryczna i ideacyjna
USZKODZENIA PRAWOSTRONNE (dodatkowo)
A.
apraksja konstrukcyjna
B.
utrata pamięci topograficznej
C.
anozognozja
D.
przy uszkodzeniach tylnych: możliwe omamy wzrokowe,
zniekształcenia widzenia, nadwrażliwość na bodźce dotykowe,
spontaniczny ból
Uszkodzenie płata potylicznego
USZKODZENIE LEWOSTRONNE
A.
niedowidzenie połowicze jednoimienne prawostronne
B.
przy głębokim uszkodzeniu istoty białej lub ciała
modzelowatego: aleksja i utrata zdolności do nazywania
kolorów
C.
agnozja wzrokowa przedmiotów
USZKODZENIE PRAWOSTRONNE
A.
niedowidzenie połowicze jednoimienne lewostronne
B.
złudzenia wzrokowe i halucynacje
C.
utrata orientacji wzrokowej
Dziękuję za uwagę