Rak

  

 

jajnika

Carcinoma ovarii

Autor: Jacek Dryl

 

 

Epidemiologia

• zachorowalność systematycznie rośnie na świecie i w 

Polsce

• częściej choruje rasa biała
• szósty co do częstości nowotwór u kobiet w Polsce
• standaryzowany współczynnik zachorowalności 

wynosi ok. 11,5 na 100 000 kobiet

• wśród przyczyn zgonów na nowotwory złośliwe u 

kobiet rak jajnika znajduje się w Polsce na piątym 

miejscu

• standaryzowany współczynnik zgonów wynosi 5,9 na 

100.000 kobiet.

• najczęściej chorują na ten nowotwór kobiety po 40-ce, 

a szczyt zachorowania przypada  na 65 r.ż

 

 

Czynniki ryzyka

• bezdzietność i urodzenie pierwszego dziecka powyżej 

35 r.ż.

• nosicielstwo mutacji genów BRCA1 i BRCA2

• rodzinne występowanie dziedzicznego 

niepolipowatego raka okrężniczo-odbytniczego lub 

zespołu Lynch

• przebyte leczenie z powodu raka piersi

• zaburzenia czynności hormonalnej jajników

• leczenie środkami stymulującymi owulację

• endometrioza

• stany zapalne w miednicy mniejszej ,a zwłaszcza 

przydatków

• Dieta wysokotłuszczowa

• Ekspozycja na talk i azbest

 

 

Problemy diagnostyczne

 wykrycie raka ograniczonego do jajników 

zdarza się jedynie w 25%

 u 50-75% chorych w chwili rozpoznania 

stwierdzane są przerzuty

 mimo coraz nowocześniejszych metod 

diagnostycznych najczęściej jest 
rozpoznawany w III stopniu zaawansowania

 rak jajnika rozwija się i szerzy najczęściej 

bezobjawowo i podstępnie

 

 

Badania diagnostyczne

• pełne badanie lekarskie ze szczególnym 

uwzględnieniem badania obwodowych węzłów 

chłonnych

• badanie ginekologiczne per vaginam i per rectum 

• USG jamy brzusznej i dopochwowe

• poziom Ca 125 w surowicy krwi

• Rtg klatki piersiowej

• OB. morfologia i mocz

• badania biochemiczne obrazujące wydolność 

wątroby i nerek

• badanie piersi i mammografia

• gastroskopia lub kolanoskopia

• Tomografia komputerowa

 

 

Profilaktyka

• kontrolne i systematyczne badania 

ginekologiczne z badaniem USG 
dopochwowym

• leczenie stanów zapalnych przydatków
• antykoncepcja hormonalna
• dieta niskotłuszczowa ,wegetariańska
• laktacja
• ciąża przed 35 r.ż

 

 

Klasyfikacja kliniczna 

Międzynarodowej 

Federacji Ginekologów i 

Położników. (FIGO)

Zdefiniowana w 1971 roku
Zaktualizowana w 1995 roku.

 

 

• Stopień I –guz ograniczony do jajników

I a – guz ograniczony do jednego 

jajnika, bez wysięku 

otrzewnowego, bez nacieku na 

torebkę guza; torebka nie uszkodzona

I b – guzy ograniczone do obu jajników, 

bez wysięku otrzewnowego, bez 

nacieku 

na torebkę guza; torebka nie 

uszkodzona
I c – guz jak w stopniu I a lub I b, ale z 

naciekaniem torebki jednego lub obu 

jajników, albo z uszkodzoną torebką lub 

z  wodobrzuszem z komórkami 

nowotworowymi w rozmazie cytologicznym 

płynu 

 

 

• Stopień II – guz jednego lub obu jajników, 

z 

zajęciem narządów miednicy 

mniejszej
II a – nacieczenie przez ciągłość i/lub 
przerzuty 

do macicy lub jajowodów

II b – nacieczenie innych tkanek miednicy 

mniejszej

II c – guz jak w stopniu II a lub II b, ale z 

naciekaniem na powierzchni jednego 

lub obu  jajników, albo z pękniętą torebką 
lub z 

wodobrzuszem zawierającym 

komórki 

nowotworowe, albo z 

komórkami  nowotworowymi w 
popłuczynach z otrzewnej

 

 

• Stopień III – guz obejmujący jeden lub oba 

jajniki z przerzutami 

wewnątrzotrzewnowymi 

poza miednicę 

mniejszą i/lub przerzutami do 

węzłów 

pozaotrzewnowych lub pachwinowych; 

przerzuty na powierzchni 

wątroby; guz 

ograniczony do miednicy 

mniejszej, ale z 

histologicznie 

potwierdzonym zajęciem 

jelita cienkiego lub 

sieci

III a – guz makroskopowo ograniczony do 

miednicy mniejszej, bez zajęcia węzłów, ale 

z histologicznie potwierdzonym 

mikroskopowo rozsiewem na powierzchni 

otrzewnowej jamy brzusznej
III b – guz obejmujący jeden lub oba jajniki 

z  histologicznie potwierdzonymi naciekami 

śródotrzewnowymi, nie przekraczającymi 

średnicy 2 cm; węzły chłonne nie zajęte

 

 

III c – nacieki śródotrzewnowe o 
średnicy 

większej niż 2 cm i/lub 

zajęte węzły 

chłonne 

pozaotrzewnowe lub 

pachwinowe

• Stopień IV – guz jednego lub obu 

jajników 

z odległymi przerzutami; 

przerzuty do 

miąższu wątroby; 

nowotworowy  charakter wysięku w 
opłucnej 

potwierdzony badaniem 

cytologicznym

 

 

Histopatologia nowotworów 

jajnika wywodzących się z 

nabłonka pokrywającego i z 

podścieliska

• Jest to najliczniejsza grupa pierwotnych 

nowotworów jajnika
60% wszystkich nowotworów jajnika
80-90% nowotworów złośliwych jajnika

 

 

Podział nowotworów jajnika 

wywodzących się z 

nabłonka 

powierzchniowego i 

podścieliska

1. Guzy surowicze
2. Guzy śluzowe
3. Guzy endometrioidalne
4. Guzy jasnokomórkowe
5. Guzy z komórek przejściowych
6. Guzy płaskonabłonkowe
7. Guzy nabłonkowe mieszane
8. Rak niezróżnicowany
9. Niesklasyfikowane

 

 

Guzy surowicze

• stanowią 25% pierwotnych nowotworów jajnika
• złośliwe guzy surowicze stanowią 40-50% 

nowotworów złośliwych jajnika

• występują obustronnie w 30-50%
• 85% jest uogólniona w chwili rozpoznania
• Do nowotworów złośliwych zaliczamy:

-adenocarcinoma serosum
-adenocarcinoma papillare serosum
-cystadenocarcinoma papillare serosum
-adenocarcinofibroma serosum
-cystadenocarcinofibroma serosum

 

 

Guzy śluzowe

• występują rzadziej niż surowicze w 5-15%
• są dwustronne w 10-20%
• często mają charakter wielokomorowy i 

mogą osiągać duże rozmiary

• Do nowotworów złośliwych zaliczamy:

-adenocarcinoma mucinosum
-cystadenocarcinoma mucinosum
-adenocarcinofibroma mucinosum
-cystadenocarcinofibroma mucinosum

 

 

Guzy endometrioidalne

• występują  w 10-25% wszystkich nowotworów 

pierwotnych jajnika

• występują obustronnie 15-30%

• mogą współistnieć z endometriozą jajników

• często są mylone z gruczolakorakami surowiczymi i 

przerzutami raka endometrium

•  Do nowotworów złośliwych zaliczamy:

– adenocarcinoma endometroides

– cystadenocarcinoma endometroides
i z dodatkiem podścieliska:

– carcinosarcoma 

– adenosarcoma

– tumor mixtus mesodermalis malignum 

– sarcoma stromale

 

 

Guzy jasnokomórkowe

• są często o dużej złośliwości 

histopatologicznej

• rzadkie -  stanowią 3% nowotworów 

nabłonkowych jajnika

• w obrazie histopatologicznym 

przypominają raka 
jasnokomórkowego nerki

 

 

Guzy z komórek 

przejściowych

• określa się je jako guzy Brennera
• najczęściej są one łagodne, ale 

zdarzają się formy złośliwe

• w jajniku może również wystąpić 

carcinoma transitionale o cechach 
morfologicznych typowych dla raka 
dróg moczowych

 

 

Guzy płaskonabłonkowe

• pierwotnie występują bardzo 

rzadko

• częściej są komponentą guza 

endometrioidalnego lub 
potworniaka

 

 

Guzy nabłonkowe 

mieszane

• są to takie guzy jajnika ,w których 

występują dwa różne typy komórek 
nabłonkowych / drugi składnik musi 
stanowić 10% masy guza/

• najczęściej występują kompozycje 

guzów surowiczych i śluzowych oraz 
śluzowych i z nabłonka przejściowego

• guzy mieszane występują w około 2% 

 

 

Rak niezróżnicowany

• o dużej złośliwości 

histopatologicznej

• występuje rzadko
• występuje w guzach litych

 

 

Guzy niesklasyfikowane

• do tej grupy należą bardzo 

rzadkie nowotwory jajnika

• np: oncocytoma, carcinoma 

hepatoides, niezróżnicowane raki 
przebiegające z hiperkalcemią

 

 

Obraz kliniczny

 w początkowym okresie rak jajnika rozwija 

się bez objawowo, a pierwsze objawy są 

słabo wyrażone

 pacjentki nie są zaniepokojone swoim 

stanem zdrowia, a lekarze nie zlecają 

szczegółowej diagnostyki ginekologicznej

 objawem klinicznym, z którym chora 

zgłasza się do lekarza po raz pierwszy jest 

guz w jamie brzusznej 

 u 30% chorych występuje wodobrzusze

 

 

UWAGA

 

!!!

Każda kobieta z 
dolegliwościami jamy 
brzusznej powinna być 
zdiagnozowana pod kątem 
wykluczenia nowotworu 
jajnika!

 

 

Objawy wczesne

• nie występują lub są zupełnie nie 

charakterystyczne

• dyspepsja
• zaburzenia cyklu miesięcznego
• pobolewania podbrzusza i okolicy 

krzyżowej

• skręt torbieli

 

 

Objawy późniejsze

• guz jajnika
• wodobrzusze
• parcie na mocz 
• nietrzymanie moczu
• zaparcia lub subileus
• nasilające bóle podbrzusza i okolicy krzyża
• nudności, wymioty, wzdęcia
• wyniszczenie /facies ovarica/

 

 

Drogi szerzenia

1. przez ciągłość
2.

 

rozsiew w wolnej jamie 

otrzewnowej

3

. 

drogami

 

chłonnymi

4.

 

drogami krwionośnymi

 

 

Czynniki rokownicze

• Stopień kliniczny
• Typ histopatologiczny
• Stopień złośliwości histopatologicznej
• Wiek
• Pierwotna operacja cytoredukcyjna
• Obecność wodobrzusza
• Wielkość guza nowotworowego
• Poziom markerów

-Ca 125
-białko p53
-interleukiny 6 i 12

 

 

Rodzaje leczenia

•chirurgia
•chemioterapia
•radioterapia
•hormonoterapia

 

 

Leczenie chirurgiczne 

standard

• histerectomia z obustronną 

adnexectomią

• omentectomia
• pobranie popłuczyn z jamy brzusznej
• biopsja węzłów chłonnych miednicy 

mniejszej i okołoaortalnych

• pobranie wycinków ze wszystkich 

podejrzanych miejsc w jamie 
otrzewnowej

 

 

Rodzaje leczenia 

chirurgicznego

• Pierwotna operacja cytoredukcyjna
• Operacja odroczona
• Operacja second-look
• Wtórna operacja cytoredukcyjna
• Operacje paliatywne

 

 

Chemioterapia

• Skojarzenie pochodnych platyny 

z taksoidami

• Zalecane programy 

chemioterapii /powtarzane co 21 
dni/

– Cisplatyna z paklitakselem
– Karboplatyna z paklitakselem

 

 

Leczenie skojarzone

1. Leczenie uzupełniające po radykalnym 

leczeniu chirurgicznym 

- Stopień IA i IB oraz G2 i G3 -6 kursów CHTH 
- Stopień IC i II – 6 kursów CHTH

2. Leczenie uzupełniające po zabiegu 

cytoredukcyjnym ,stopień III i IV – 6 kursów 

CHTH

3. Leczenie wstępne przedoperacyjne ,stopień 

III i IV – 3 kursy CHTH – operacja odroczona 

z odpowiedzią –  CHTH  do ogólnej liczby 

kursów 6

 

 

Radioterapia

• Rola dyskusyjna i kontrowersyjna
• Nie stosowana standardowo w 

leczeniu raka jajnika

• Stosowana jedynie jako leczenie 

uzupełniające w przypadkach 
indywidualnych zniszczenia zmian

 

resztkowych w m.mniejszej

 

 

Hormonoterapia

• Stosowana rzadko jedynie jako 

uzupełnienie chemioterapii w 
przypadku istnienia receptorów 
hormonalnych

• Stosuje się:

– analogi GnRH /Tryptorelina/
– antyestrogeny /Tamoksyfen/

 

 

Wyniki leczenia

• We wszystkich stopniach 

zaawansowania nie przekraczają 
40% !!!

• I  stopień –  60-90%
• II  stopień -  37-66%
• III  stopień –  5-50%
• IV  stopień –  0-17%