AFAZJA
AKUSTYCZNO-MNESTYCZNA
AFAZJA
AKUSTYCZNO-MNESTYCZNA
LOKALIZACJA USZKODZENIA
Afazja akustyczno-mnestyczna
występuje przy ogniskowych
uszkodzeniach części wtórnych
kory słuchowej w dominującej
półkuli (u praworęcznych -
lewej), leżących nieco dalej od
pierwotnych (projekcyjnych)
części kory słuchowej,
obejmujących obszar zakrętu
skroniowego środkowego (lub
znajdujących się w głębi płata
skroniowego po stronie lewej).
[Łuria 1967
]
Akustyczno-mnestyczna-powstaje, kiedy
uszkodzenie tylnej części lewego płata
skroniowego nie niszczy całkowicie okolicy
Wernickego, choć sprawia, że nie funkcjonuje ona
prawidłowo. Charakter zaburzeń Łuria streścił w
nazwie - zaburzenia mnestyczne, odnoszące się do
pamięci. Osoba chora nie ma trudności w
generowaniu mowy, zaś potencjalnie zdolność
rozumienia jest względnie zachowana - zdaniem
Łurii słuch fonematyczny jest w tym zaburzeniu
względnie zachowany. Jednak deficyt nasila się
wraz ze wzrostem ilości napływających informacji.
Tym samym osoba chora może dobrze różnicować
pojedyncze fonemy, jednak będzie miała trudności
w bardziej złożonych sytuacjach, np. przy
powtarzaniu kilku głosek jednocześnie, lub kilku
słów.
Tym samym cechą charakterystyczną jest to,
że kiedy osoba chora ma powtórzyć trzy lub
cztery słowa, powtórzy jedynie dwa, lub trzy
początkowe. Deficyt ten rzutuje na zdolność
rozumienia dłuższych wypowiedzi - osoba
chora nie ma trudności w różnicowaniu
fonemów, ale wydaje się, że ma kłopot z
utrzymaniem w ognisku uwagi i w pamięci
roboczej większej ilości danych słuchowych.
Niekiedy mówi się tutaj o uszkodzeniu
słuchowej pamięci werbalnej. Przy czym
osoba chora nie musi mieć wcale ogólnych
trudności z pamięcią (tj. z uczeniem się
nowego materiału- to nie jest amnezja).
Dodatkowo mogą występować cechy afazji
amnestycznej i parafazje werbalne.
BUDUJĄ GO TRZY CZYNNIKI:
1.OGRANICZENIE POLA SPOSTRZEGANIA
2. ZABURZENIE PAMIĘCI SŁUCHOWO-
WERBALNEJ
3. ZABURZENIA GNOSTYCZNEJ
PODSTAWY SŁOWA.
ZABURZONE NIE JEST:
PISANIE I CZYTANIE
SŁUCH FONEMATYCZNY (W PEWNEJ MIERZE)
DIAGNOZA
Zaburzenia językowe w przypadku afazji
akustyczno-mnestycznej nie mają swojego
odbicia w analizie dźwiękowej budowy słowa,
nie powodują objawu „dysocjacji między
brzmieniem i znaczeniem słowa”, w
niektórych przypadkach nie wywołują
dostrzegalnych trudności w piśmie.
Natomiast wyrażają się w istotnych
trudnościach utrzymania w pamięci serii
słów, złożonych nawet z 2 – 3 elementów
[Klimkowski 1989].
Nietrwałość śladów słuchowych powoduje trudności
w powtarzaniu kilku elementów. Chory dobrze
zapamiętuje jedno słowo ( lub nawet jedno krótkie
zdanie) i może odtworzyć je po 1- 2- minutowej
przerwie, podczas gdy zapamiętanie nawet krótkiej
serii słów eksponowanych słuchowo napotyka duże
trudności – chory odtwarza albo pierwsze, albo
ostatnie słowo. Jak wykazano w wielu specjalnych
obserwacjach, np. A.R Łuria i E.N. Sokołow, M
Klimkowski [Łuria1976], w częstych przypadkach
chorzy najpierw odtwarzają ostatnie słowo z serii i
następnie poprzednie. Objaw ten można traktować
jako tendencję do odtwarzania w pierwszej
kolejności najświeższych śladów. Zjawisko to nie
występuje przy reprodukcji serii eksponowanej
wzrokowo, jak również wówczas, gdy chory ma za
zadanie przekształcić serię słuchowa we wzrokową,
odtworzyć pisemnie serię eksponowaną słuchowo.
Analogiczne trudności występują w próbach
dotyczących odtwarzania długich zdań i opowiadań
– z zasady ostatnia część wypada, ale ogólny sens
jest zachowany.
Z zespołem afazji akustyczno – mnestycznej
łączą się także trudności w nazywaniu i w
mowie samodzielnej [Styczek1980]. Objawami z
zakresu budowy tekstu są liczne neologizmy,
żargonofazje – wyrazy nie mające
odpowiedników w języku (żarówka – rębuszka);
parafazje głoskowe (broda – broga, gruszka –
bruska) i werbalne; zniekształcenie wzorca
słuchowo – brzmieniowego nazwy (niemożność
zapamiętania), kontaminacje werbalne, zmiany
w ramach jednej kategorii semantycznej (narty
– łyżwy), omówienia (długopis – pisze się
tym).W nazywaniu paru kolejnych przedmiotów
występuje perseweracja, tzn. badany powtarza
nazwę pierwszego desygnatu przy próbie
nazwania drugiego lub trzeciego [Styczek
1980].
Objawy z zakresu odbioru tekstów to
zaburzone znaczenie rozumienia dłuższych
wypowiedzi rozwiniętych. Rozumienie słów
prostych, poleceń, i zdań niekoniecznie jest
zaburzone. Współzaburzonymi wyższymi
czynnościami nerwowymi są ogólne
zaburzenia funkcji pamięci; zmniejszony
pułap i pojemność pamięci; swoiste formy
akalkulii i agrafii; zaburzenia schematu ciała
(niemożność zapamiętania nazw części
ciała), elementy autopagnozji; zaburzenia
odtwarzania dłuższych struktur rytmicznych.
W związku z tym chorzy napotykają znaczne
trudności w rozumieniu dłuższych
wypowiedzi, w samodzielnej mowie
rozwiniętej i myśleniu werbalnym.
REHABILITACJA
CELE:
reintegrację psychiczną ze szczególnym
uwzględnieniem odbudowy utraconej
zdolności językowego porozumiewania się,
reintegrację społeczną ze szczególnym
uwzględnieniem podniesienia jakości życia i
możliwości powrotu do pracy
[Pąchalska1999].
OPTYMALNY SYSTEM OPIEKI NAD
CHORYM Z AFAZJĄ POWINIEN OBEJMOWAĆ
TRZY GŁÓWNE ELEMENTY:
Rehabilitacja w szpitalu bezpośrednio po
uszkodzeniu mózgu, jak tylko pozwoli na to stan
chorego. W okresie wczesnym stosuje się na ogół
metody stymulujące i rozhamowujące, kierujące
procesem samoistnego wycofywania się zaburzeń
oraz zapobiegające niekorzystnym zmianom
w zachowaniu się pacjenta.
Rehabilitacja w wyspecjalizowanym Ośrodku czy
Centrum Rehabilitacji, do którego chory powinien
zostać skierowany po wyjściu ze szpitala. W tym
okresie stosuje się metody zorientowane na
odbudowę językowego porozumiewania się.
Rehabilitacja w przychodni specjalistycznej możliwie
blisko miejsca zamieszkania chorego. Oddziaływania
terapeutyczne powinny objąć również rodzinę
chorego i stanowić kontynuację programu
reedukacji, być prowadzone w sposób ciągły
[Maruszewski1974].
najważniejszym celem szczegółowym w
zakresie reintegracji psychicznej chorego z
afazją jest odbudowa utraconych zdolności
językowych. Postępowanie logopedyczne
przy zaburzeniach akustyczno-mnestycznych
ma na celu kształtowanie zdolności
zachowywania kompleksu elementów w
pamięci słuchowej, a co za tym idzie
przywrócenie mowy dialogowej i
opowieściowej oraz osiągnięcie poprawy
w zakresie rozumienia bardziej złożonych
konstrukcji słownych.
Metody rehabilitacji można podzielić na dwie
grupy. W pierwszej znajdują się te, które
mają zastosowanie u chorych z bardzo
głębokimi zaburzeniami nominacji.
Wypowiedzi tych pacjentów są bardzo
ubogie, w zasadzie całkowicie pozbawione
nazw. Do drugiej grupy należą te metody,
które mają na celu usuwanie trudności
średniego lub niewielkiego stopnia, gdzie
chory często podaje nazwy niewłaściwe
posługuje się omówieniami i porównaniami,
ale występują także reakcje prawidłowe
[Nowakowska 1978].
ETAPY STOSOWANIA
POSZCZEGÓLNYCH METOD
REHABILITACJI CHORYCH Z GŁĘBOKO
ZABURZONĄ CZYNNOŚCIĄ
NAZYWANIA:
1.Metoda opiera się na założeniu, że
aktualizacja nazwy będzie dla chorego
łatwiejsza, jeśli wprowadzi się dodatkową
aferentację w postaci napisu, uczenie się
(wielokrotne powtarzanie) oraz wykorzysta
się utrwalone skojarzenia między nazwą
przedmiotu a jego właściwościami. Działanie
tych czynników może w efekcie doprowadzić
do zwiększenia tzw. gotowości słowa, a co za
tym idzie, wzrostu liczby nazw w aktywnym
słowniku chorego.
2.Metoda wykorzystuje występujące w języku
polskim związki frazeologiczne, w których
dwa lub więcej wyrazów tworzy mniej lub
bardziej stałe połączenia znaczeniowe. Wśród
związków frazeologicznych wyróżnia się
wyrażenia (np. twardy jak skała) oraz frazy
(np. straciłam głowę). Do fraz zaliczamy
także przysłowia, sentencje i maksymy.
Można przypuszczać, iż ze względu na
wysoką częstość użycia związków
frazeologicznych oraz silne zespolenie
znaczeniowe wyrazów wchodzących w ich
skład choremu będzie łatwiej aktualizować
nazwę przy użyciu wyrażenia lub frazy niż
podać nazwę izolowaną.
3. Metoda wykorzystująca fakt, że wyrazy o
znaczeniach przeciwnych – antonimy – są ze
sobą na ogół silnie skojarzone. Można się
więc spodziewać, że aktualizację danego
słowa (czasownika, przymiotnika,
rzeczownika) ułatwi choremu wprowadzenie
jego przeciwieństwa.
1.Metoda wykorzystująca dobrze utrwalone przed chorobą
skojarzenia między nazwami. Należy się tutaj oprzeć nie na
powszechnych skojarzeniach – związkach frazeologicznych
czy antonimach, lecz na takich skojarzeniach, które
wynikają z doświadczenia danego chorego, mają dla niego
osobiste znaczenie. Aby przygotować materiał do ćwiczeń
trzeba ustalić, jakiego rodzaju materiał wywołuje u chorego
pozytywne zaangażowanie emocjonalne np. album ze
zdjęciami. Posłużenie się takim materiałem powinno
sprzyjać aktualizacji słów, których obraz słuchowy jest
nietrwały. Można zaobserwować, że już w momencie
ekspozycji fotografii chory ożywia się i próbuje się coś
powiedzieć. Nie należy tej aktywności hamować, ale wręcz
odwrotnie – wzmagać ją wszelkimi możliwymi sposobami,
np. poprzez zadawanie choremu odpowiednich pytań czy
podawanie tylko początku zdania, które pacjent sam
dokończy. Efektywność powyższej metody sprawdza się w
sytuacji nazywania.
ETAPY STOSOWANIA METOD
REEDUKACJI CHORYCH ZE ŚREDNIO I
MAŁO ZABURZONĄ CZYNNOŚCIĄ
AKTUALIZACJI NAZW.
2. Metoda polegająca na prowadzeniu z chorym
zaprogramowanego dialogu. Dialog opiera się na
posiadanej przez chorego wiedzy dotyczącej różnych
faktów, zdarzeń i zjawisk. W dialogu terapeuta
winien nawiązywać początkowo do wiedzy
konkretnej, dotyczącej chorego bezpośrednio,
następnie zaś przechodzić do wiadomości o
charakterze bardziej abstrakcyjnym. Metoda opiera
się na założeniu, że dzięki wprowadzeniu specjalnie
dobranych i skonstruowanych pytań, które zawierają
część wyrazów potrzebnych do odpowiedzi, choremu
będzie łatwiej konstruować wypowiedzi pełne i
używać właściwych nazw. Na tym etapie rehabilitacji
może się zdarzyć, że pacjent sam zacznie zadawać
terapeucie pytania, interesując się jego pracą,
życiem osobistym czy poglądami. Sytuacje tego typu
należy wykorzystywać do celów ważnych dla
pomyślnego przebiegu rehabilitacji jak np. lepsze
wzajemne poznanie.
3.Metoda pobudzająca do dłuższych
wypowiedzi, w których zawarta jest nazwa
lub nazwy trudne do aktualizacji.
Wykorzystuje się tutaj wiedzę, jaką pacjent
posiada na temat związków przyczynowo –
skutkowych, zachodzących między
zdarzeniami realnymi. Terapeuta posługuje
się zdaniami o charakterze implikacji, a więc
zawierającymi słowa „Jeżeli..., to...”. Dla
ułatwienia ćwiczonych nazw można użyć
odpowiednich rysunków.
W końcowym etapie rehabilitacji chorych z
zaburzeniami nazywania dobre efekty daje
wprowadzenie ćwiczeń o charakterze
niespecyficznym:
układanie opowiadań do obrazków
sytuacyjnych
streszczanie przeczytanych artykułów i
wybranych fragmentów książek
relacjonowanie ciekawych wydarzeń
opowiadanie o swojej pracy, rodzinie,
mieście itp.
Wszystkie te wypowiedzi chory może
zapisywać w domu, a następnie odczytywać
na zajęciach i poprawiać (w miarę możliwości
samodzielnie) popełnione błędy.
PODSUMOWANIE:
- charakteryzuje sie tym, że pacjent nie może
zrozumieć i utrzymać w pamięci poszczególnych
elementów mowy;
- chory nie rozumie dłuższych wypowiedzi,
czasami nawet składających sie tylko z dwóch
wyrazów;
- ma kłopoty z mowa samodzielna i z
powtarzaniem;
- przy nazywaniu przedmiotów potrafi nazwać
pierwszy z nich, ale przy następnym
używa poprzedniej nazwy;
- rozumienie mowy jest zaburzone, ponieważ nie
jest w stanie utrzymać śladu
słuchowego i powtórzyć go.