Mały słownik

geologiczny.

Marta Janisiak

Anna Krenc

SKAŁA

Zespół złożony z ziaren jednego lub kilku

minerałów, powstały w wyniku działania

procesów geologicznych (magmowych,

osadowych, metamorficznych) i zajmujący

wyodrębnioną strukturalnie część skorupy

ziemskiej; może być skonsolidowana lub

luźna. Do skal nie zalicza się gleby.

Występują takie rodzaje skał:

 Osadowe

 Magmowe

 Metamorficzne

MINERAŁ

Jest to jednorodne ciało stałe o

strukturze krystalicznej, określonych
cechach fizycznych i składzie
chemicznym, powstałe w wyniku
naturalnych procesów w litosferze
lub na jej powierzchni oraz ciałach
kosmicznych.

BARWA MINERAŁU

Jest to charakterystyczna cecha

minerału. Wyróżnia się takie
minerały:

 Minerały idiochromatyczne,
Minerały alochromatyczne,
Minerały achromatyczne,
Minerały pseudochromatyczne

MINERAŁY IDIOCHROMATYCZNE

Są to minerały o stałej

i charakterystycznej
dla siebie barwie
związanej z
obecnością w ich
składzie określonych
pierwiastków. Np.
cynober który należy
do grupy siarczków.

MINERAŁY

ALLOCHROMATYCZNE

•

Są to minerały barwne które swa
barwę zawdzięczają obecności
innych barwiących substancji. Np.
odmiany barwne korundu który
posiada szlachetne odmiany rubinu i
szafiru.

Przykłady rubiny i szafiru

RUBIN

KRYSZTAŁ SZAFIRU

KABOSZON –

SZAFIR

GWIAŹDZISTY

MINERAŁY ACHROMATYCZNE

Są to minerały

bezbarwne,
doskonale
przepuszczają
światło. Np..
Kryształ górski.

MINERAŁY

PSEUDOCHROMATYCZNE

•

Ich barwy związane są z załamaniem,
odbiciem, dyfrakcją, desperacją lub
interferencją światła. Np. barwy
opalu.

OPAL

OPAL SZLACHETNY

OPAL ZWYCZAJNY

OPAL MSZYSTY

HALIT – OPAL

SZKLANY

RYSA MINERAŁU

•

Jest to barwa minerału
sproszkowanego przez potarcie o
powierzchnią porcelany, niekiedy
inna niż barwa minerału. Stanowi
ważną cechę diagnostyczną. Np.
piryt choć ma barwę złotą, to jego
rysa jest czarna

TWARDOŚĆ MINERAŁU

•

Jest to opór, jaki stawia minerał
rysującemu go ostrzu.

•

Wyróżniamy takie skale twardości
minerałów:

 Skala Mohsa, która obejmuje 10

minerałów.

 Skala Vickersa
 Skala Brinella
 Skala Rockwella

SKALA MOHSA

•

Talk

•

Gips

•

Kalcyt

•

Fluoryt

•

Apatyt

•

Ortoklaz

•

Kwarc

•

Topaz

•

Korund

•

Diament

POŁYSK

•

Jest to ilość światła odbitego od
powierzchni minerałów, może być
różny na różnych ścianach kryształu,
jest ważną cechą diagnostyczną.

•

Wyróżniamy takie rodzaje połysku:



Metaliczny,



Półmetaliczny,



Niemetaliczny, w którym mamy takie

rodzaje:



Diamentowy,



Szklisty,



Tłusty,



Perłowy,



Jedwabisty,



matowy

PRZEZROCZYSTOŚĆ

•

Przezroczystość minerałów jest to

zdolność przepuszczania światła.

•

Stopnie przezroczystości:



Minerały przezroczyste,



Minerały półprzezroczyste,



Minerały przeświecające,



Minerały przeświecające na

krawędziach,



Minerały nieprzezroczyste,

WŁAŚCIWOŚCI MAGNETYCZNE

•

Minerały
przyciągają opiłki
żelaza, szpilki,
działają na igłę
magnetyczną.
Głównie takimi
minerałami są
magnetyt i
magnetopiryt.

MAGNETYT

WŁAŚCIWOŚCI ELEKTRYCZNE

•

Minerały
posiadające te
właśnie
właściwości
wykazują je przy
pocieraniu,
rozłupywaniu,
ogrzewaniu lub
ochładzaniu. Np.
bursztyn.

BURSZTYN

WŁAŚCIWOŚCI RADIOAKTYWNE

Takie minerały

zawierają w
swoim składzie
pierwiastki
promieniotwórcz
e. Np. uraninit

URANINIT

LUMINESTENCJA

•

Jest to zjawisko
świecenia pod
wpływem różnych
czynników:
ogrzewanie,
uderzenie,
naświetlanie
promieniowaniem
ultrafioletowym.
Np. szeelit.

SZEELIT

WŁAŚCIWOŚCI OPTYCZNE

•

MINERAŁY
IZOTROPOWE

Światło w tych

minerałach rozchodzi
się we wszystkich
kierunkach z
jednakową
prędkością, kryształy
zawsze mają tą samą
barwe.

KRYSZTAŁ SOLI

•

MINERAŁY
ANIZOTROPOWE

Absorpcja światła zależy

od kierunku
krystalograficznego,
ziarna mogą mieć
różną barwę w
zależności od tego w
jakim kierunku
przechodzi przez
światło. Np. kryształ
górski

KRYSZTAŁ GÓRSKI

KRYSZTAŁ

•

Jest to ciało stałe o uporządkowanej budowie
wewnętrznej, polegającej na okresowym
powtarzaniu się w przestrzeni elementów
składowych, tworzących sieć przestrzenną.
Elementem sieci przestrzennej są
płaszczyzny sieciowe, do których równoległe
są ściany kryształu, nadające mu postać
wielościanu o płaskich ścianach stykających
się pod kątami charakterystycznymi dla
rodzaju substancji krystalicznej

TYGRYSIE OKO

•

Jest to nieprzezroczysta odmiana kwarcu z
brunatnożółtymi wrostkami, po
oszlifowaniu wykazuje pasową migotliwość
w postaci prążka zmieniającego położenie
podczas poruszania kamieniem tzw. Efekt
kociego oka. Efekt ten wywołują włókniste
wrostki utlenionego krokidolitu. Należy do
minerałów rzadkich. Występuje w RPA,
Australii, USA, Meksyku, Indiach, Rosji,
Ukrainie

•

Tygrysie oko znajduje

zastosowanie jako:



Atrakcyjny i popularny

kamień kolekcjonerski

i ozdobny,



Bywa wykorzystywany

jako kamień jubilerski

do wyrobu

artystycznej biżuterii.

DIAMENT

•

Minerał, rodzimy metaloid, jedna z

alotropowych odmian węgla C, układ

regularny, kryształu niewielkie, jego twardość

jest największa z możliwych wśród minerałów.

Czyste kryształy są kamieniami szlachetnymi.

Diament jest kruchy, przezroczysty. Bardzo

rzadki. Rozróżniamy dwa rodzaje

występowania diamentów:



Złoża pierwotne znajdujące się w miejscu gdzie

powstały,



Złoża wtórne okruchowe, przeniesione w inne

miejsce.

•

Diament występuje w takich państwach jak:

Indie, Rosja, Australia, RPA, Demokratyczna

Republika Konga, Brazylia, Botswana,

Namibia, Senegal, Kanada, USA, Angaola.

•

Zastosowanie:



Jest stosowany przy produkcji materiałów

ściernych (diamenty syntetyczne) i narzędzi

tnących i skrawających,



jako elementy w aparaturze naukowej i

medycznej,



do wyrobu filier (wkładek kalibracyjnych -

narzynek), do ciągadeł drutów i włókien

sztucznych



do wyrobu twardościomierzy i igieł

fonograficznych



do wyrobu drogocennej biżuterii



w jubilerstwie - odpowiednio oszlifowane

diamenty noszą nazwę

brylantu



Diamenty są uważane za najcenniejszy

minerał, cechy kamieni jubilerskich ma

zaledwie 10–20% wszystkich

wydobywanych diamentów.

DIAMENTY

DIAMENT HOPE

BRYLANT

DIAMENT

MARMAROSKI

DIAMENT

ROZTWORY STAŁE

•

Kryształy mieszane są to jednorodne

mieszaniny dwóch lub więcej substancji

w stanie stałym..

•

Rozróżniamy:



Roztwory substytucyjne

(podstawieniowe)- substancje muszą

mieć ten sam typ wiązania

chemicznego,sieć krystaliczna roztworu

jest zwykle tego samego typu co

jednego ze składników,



Roztwory międzywęzłowe- atomy, jony

czy cząsteczki substancji rozpuszczonej

obsadzają międzywęźla, czyli wolne

przestrzenie śródwęzłowe

rozpuszczalnika.



Roztwory substrakcyjne- ich skład

chemiczny i budowę sieciową

tłumaczymy nieobsadzaniem węzłów

podczas powstawania roztworu stałego

DIADICHIA

•

Zdolność zastępowania się jonów w
sieci krystalicznej.

KREATONY

SIMALE PLANETARNE

•

Są to zalążki planet powstałe z
przechwycenia przez jądro dużej
ilości gazów z mgławicy pierwotnej,
są wielkości od metra do kilku
kilometrów.

IZOSTAZJA

•

Jest to średni nacisk wody
oceanicznej i skorupy ziemskiej na
dno oceanu który jest zbliżony do
średniego nacisku masywu górskiego
i skorupy ziemskiej na głębsze
warstwy ziemi.

TEKTONIKA PŁYT

•

Ziemia jest podzielona na szereg
sztywnych płyt o grubości od 80- 150
km., wzajemnie poruszających się.

•

Płyty mogą poruszać się wzajemnie
na 3 sposoby:



Dryfują w przeciwnych kierunkach



Przesuwają się bezkolizyjnie



zderzają się ze sobą

SUBDUKCJA

•

W teorii tektoniki płyt litosfery
podsuwanie się litosfery oceanicznej
pod litosferę kontynentalną lub
litosferę oceaniczną, a także
pogrążanie się płyty podsuwającej
się w płaszcz Ziemi.

SKAŁY MAGMOWE

•

Stanowią produkty zakrzepnięcia
magmy w sialu( lub na powierzchni
jako lawy) pochodzącej z
wewnętrznych sfer ziemi i są jednymi
pierwotnymi utworami skalnymi
litosfery. Wyróżniamy:



Skały osadowe,



Skały metamorficzne