Leki wykrztuśne
Pobudzają gruczoły oskrzelowe do
wydzielania płynnej wydzieliny,
którą łatwiej usunąć w odruchu
kaszlowym.
Leki wykrztuśne o działaniu
odruchowym.
-
Po podaniu doustnym drażnią
błonę śluzową żołądka, wywołując
wzrost wydzielania wodnistego
śluzu przez gruczoły oskrzelowe,
-
U chorych z współistniejącą
chorobą wrzodową nie powinno się
stosować tego typu leków.
1.KORZEŃ WYMIOTNY
(Ipecacuanhae radix)
Lek roślinny stosowany w postaci odwarów,
wyciągów lub nalewek,
Jego działanie wynika z zawartości w nim
alkaloidu emetyny wykazującego działanie
wymiotne,
DN: nudności, wymioty.
Max. Dawka 0,05 g.
-Ipecacuanhae radix, ipecacuanhae extractum
siccum, ipecacuanhae tinctura – do form
recepturowych mieszanek wykrztuśnych.
Preparaty:
Ipecacuanhae radix,
ipacacuanhae extractum siccum,
ipecacuanhae tinctura – do form
recepturowych mieszanek
wykrztuśnych.
2.SAPONINY
Działanie podobne do emetyny
występującej w korzeniu wymiotnicy,
Stosowane są w postaci preparatów
złożonych, mieszanek ziołowych,
syropów.
Znajdują się w roślinach: korzeń senegi,
korzeń lukrecji, korzeń pierwiosnka,
korzeń żywokostu.
Preparaty i dawkowanie:
-
Sirupus Symphiti (syrop żywokostowy) –
podawany 3 razy/24h łyżka stołowa.
-
-Sirupus symphiti cun Farfara (syrop
żywokostowy z podbiałem) – podawany 3
razy/24h łyżka stołowa.
-
Pectosol –wyciąg płynny z korzenia omanu,
porostu islandzkiego, korzenia mydlnicy, ziela
hyzopu, ziela macierzanki psiankowej –
podawany 3 razy/24h 20-30 kropli.
-
Bronchium – nalewka, syrop, tabletki zawiera
wyciągi z: ziela tymianku, korzenia mydlnicy
białej, korzenia biedrzeńca, korzenia
pierwiosnka, ziela grindeli,i olejki eteryczne
eukaliptusowy, miętowy
3.BENZOESAN SODOWY
Mechanizm działania podobny do
wymiotnicy,
Wykazuje również słabe działanie
antyseptyczne (używany do
konserwacji produktów
spożywczych),
Mogą występować dolegliwości
bólowe u osób z chorobą
wrzodową.
Leki wykrztuśne działające
bezpośrednio na gruczoły
oskrzelowe.
-
Podane drogą doustną wydzielają
się przez gruczoły oskrzelowe,
pobudzając je do zwiększonego
wydzielania płynnego śluzu.
-
Drażnią również błonę śluzową dróg
oddechowych, zwiększając tym
samym wydzielanie (stosowane
drogą wziewną)
1.JODEK POTASOWY
Podany doustnie działa bezpośrednio na gruczoły
oskrzelowe, wykazuje również działanie
odruchowe podobne do emetyny.
DN: wywołuje bolesny obrzęk ślinianek (zwłaszcza
przyusznych), wyciek z nosa, zaburzenia
żołądkowo jelitowe, objawy uczuleniowe,
W: choroby tarczycy (zmniejsza czynność),
przewlekłe choroby dróg oddechowych,
PW: chorzy z gruźlicą (powoduje jej zaostrzenia),
przed badaniami laboratoryjnymi tarczycy.
Podawany w postaci inhalacji jodowych i
solankowo-jodowych, w roztworach wodnych 3-
5%.
!!! Nie należy stosować w mieszankach z innymi
lekami
2.ZWIĄZKI KREOZOTU
Po podaniu doustnym drażni błonę
śluzową żołądka i odruchowo zwiększa
wydzielanie gruczołów dróg
oddechowych, pobudza również
wydzielanie gruczołów oskrzelowych.
Wykazuje znaczną skuteczność
wykrztuśną i słabe działanie
odkażające.
DN: dolegliwości ze strony przewodu
pokarmowego.
W: ostre stany zapalne oskrzeli,
Preparaty i dawkowanie:
- Sulfogwajakol – w postaci syropów
(Apipulmol, Apitussic, Kalium
guacolosulfonian) 3 razy/24h łyżka
stołowa, tabl. 0,5 i pastylki
wykrztuśne – 3-4 razy/24h.
- Gwaiafenezyna (Guajazyl, Wik
Formul 44L syrop wykrztuśny lub
tabl. 0,1) stosowana 3 razy/24h
3.OLEJKI ETERYCZNE
Występują w wielu roślinach – są lotne,
aromatyczne i zawierają gł. Terpeny.
Drażnią błonę śluzową oskrzeli
zwiększając wydzielanie bardziej płynnej
wydzieliny, wykazują również słabe
działanie odkażające i odwadniające.
W: stany zapalne błony śluzowej
górnych dróg oddechowych, ostre stany
zapalne dróg oddechowych.
Preparaty i dawkowanie:
- Sirupus Pini compositus (syrop
sosnowy złożony).
-
Sirupus Thymi compositus (syrop
tymiankowy złożony).
-
Tussipect – syrop i draż. – zawierają
wyciąg z ziela tymianku, saponiny,
efedrynę.
-
Olejki lub maści do inhalacji lub
wcierania w skórę, np. Amol, Inhalol,
Olbas. 5-10 kropli na szklankę wrzącej
wody do wdychania przez 10 min.
Leki wykrztuśne zmieniające odczyn
(pH) wydzieliny gruczołów
oskrzelowych
Skuteczność tych leków jest
niewielka.
Podawane są w mieszankach z
innymi lekami wykrztuśnymi.
Powodują upłynnienie wydzieliny
gruczołów oskrzelowych przez
zmianę pH tej wydzieliny.
1.WODOROWĘGLAN
SODOWY
Po podaniu doustnym alkalizuje
wydzielinę oskrzeli, co powoduje jej
upłynnienie i łatwiejszą eliminację.
Silnie alkalizuje również sok
żołądkowy i mocz.
W: Długotrwałe stany zapalne dróg
oddechowych.
DN: przy długim stosowaniu może
usposabiać do kamicy nerkowej i
ułatwiać zakażenie dróg moczowych.
Preparaty i dawkowanie:
-
Sal Ems artificiale (sól Ems sztuczna)
–tabl. Zawierające: wodorowęglan
sodowy, bromek sodowy, chlorek
sodowy, fosforan sodowy, siarczan
sodowy, siarczan potasowy.
-
Sal Vichy artificiale (sól Vichy
sztuczna) – tabl. Zawierające:
wodorowęglan sodowy, chlorek
sodowy, fosforan i siarczan sodowy.
2.CHLOREK AMONOWY
Po podaniu doustnym wchłania się
szybko i powoduje zakwaszenie,
przez co upłynnia wydzielinę.
Pobudza ośrodek oddechowy.
DN: drażni błonę śluzową żołądka –
nasila dolegliwości bólowe u
chorych z chorobą wrzodową,
wykazuje działanie moczopędne.
Stosowany w postaci mieszanek z
innymi lekami.
Leki sekretolityczne
-
Najczęściej upłynniają samą wydzielinę
zapalną,
-
Są bardziej skuteczne i wykazują mniej
działań niepożądanych.
Rozróżniamy w tej grupie:
a)Mukolityki – zmniejszają zawartość
mukoprotein w wydzielinie dróg
oddechowych.
b)Detergenty – zmniejszają napięcie
powierzchniowe w pęcherzykach
płucnych.
Leki mukolityczne
1.POCHODNE CYSTEINY
Należą do nich acetylocysteina i
karbocysteina.
Zmniejszają lepkość wydzieliny dróg
oddechowych poprzez rozrywanie wiązań
dwusiarczkowych w polipeptydach śluzu.
W: stany chorobowe z obecnością wydzieliny
o dużej lepkości np. mukowiscydoza, zawsze
łącznie z kinezyterapią (stosowane drogą
inhalacyjną), zatrucia paracetamolem.
DN: nieprzyjemny smak, podrażnienie błon
śluzowych nosa i gardła, sporadyczne
nudności i wymioty.
Preparaty i dawkowanie;
- Acetylcysteine – acetylocysteina: ACC-
100,-200,-600 – tabl. Musujące, kaps.,
granulat, Mucosolvin (amp. 0,2/2ml0
– podawanie za pomocą inhalatora,
Tussicom 100,200 – granulat,
saszetki.
- Carbocysteine – karbocysteina:
Mucodyna – kap., syrop, mucoprpnt –
kap., syrop, Mukolina – syrop,
Karbocistein – kap., syrop
2.MESNA
Działanie podobne do pochodnych cysteiny
W: wszystkie choroby dróg oddechowych,
którym towarzyszy trudna do wykrztuszenia
lepka wydzielina; w czasie znieczulenia
ogólnego i bronchoskopii (ułatwienie odessania
wydzieliny); niektóre stany zapalne zatok
przynosowych i zapaleń ucha środkowego
DN: podrażnienie błony śluzowej nosa i gardła,
niekiedy nudności i wymioty, u chorych z astma
oskrzelowa może wywołać napad duszności,
nieprzyjemny zapach i smak.
!!! Nie należy podawać jednocześnie z
antybiotykami aminoglikozydowymi, ponieważ
osłabia ich aktywność przeciwbakteryjną.
Preparaty i dawkowanie:
- Mesna – Mistabron 20% płyn w
amp. ( do inhalacji, wlewek), należy
użyć zaraz po ich otworzeniu
( dłuzszy kontakt z powietrzem
powoduje unieczynnienie leku),
aerozol do podawania do nosa,
Mucofluid – aerozol do nosa.
3.BROMHEKSYNA
Działa wykrztuśnie w mechanizmie
odruchowym i poprzez działanie
bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe.
Zmniejsza zawartość mukopolisacharydów
i albumin w śluzie,
Zwiększa również wytwarzanie substancji
powierzchniowo czynnej – surfaktantu.
W: napadzie astmy oskrzelowej jest
podawana dożylnie.
DN: występuja rzadko, zaburzenia
żołądkowo-jelitowe po podaniu doustnym,
napady kaszlu po podaniu drogą wziewną.
Preparaty i dawkowanie:
- Bromhexine – bisolvon – tabl.
0,004, amp. 0,004/2ml, płyn
wziewny 0,2%; flegamina – tabl.
0,008, syrop, amp. 0,004/2ml
4.AMBROKSOL
Czynny metabolit bromheksyny.
Mechanizm działania podobny do
bromheksyny, pobudza syntezę i wydzielanie
surfaktantu i zwiększa częstotliwość ruchu
rzęsek nabłonka oddechowego, zwiększa
wydzielanie wydzieliny surowiczej.
Max. stężenie w surowicy krwi osiąga po 2h,
jego biodostępność wynosi 70%.
DN: występują rzadko, zwiększenie
wydzieliny z nosa, u chorych z chorobą
wrzodową może wywołać dolegliwości
bólowe.
PW: czynna choroba wrzodowa.
Preparaty i dawkowanie:
- Ambroxol – Ambroksol – syrop
0,015/5ml, 0,03/5ml, Aflegan –
amp. 0,015/2ml i.v., i.m., Deflegmin
– tabl. 0,03, kap. Retard 0,075,
krople 0,75%.
Detergenty
1.
SURFAKTANT
Jako lek zwany beraktantem.
Jest naturalną substancja wytwarzaną
w pęcherzykach płucnych.
Zastosowanie lecznicze po klinicznym,
biochemicznym i radiologicznym
stwierdzeniu zaburzeń oddychania,u
noworodków wymagających sztucznej
wentylacji i tlenoterapii.
c.d
Stosowany profilaktycznie
bezpośrednio po porodzie
noworodka niedojrzałego
DAWKI:
Zakres stosowanych dawek mieści
się w granicach 25-500 mg/kg m.c.