Państwo feudalne
Państwo feudalne
Państwo feudalne - terminologia
feudalizm (łac. feudum)
-
powstanie
-
elementy składowe
-
czas trwania
Państwo feudalne - terminologia
poddaństwo
1. własność ziemi (władca, możnowładcy, instytucje kościelne)
2. powstawanie stosunków poddańczych:
-
precaria: oblata, remuneratoria, data
-
nadawanie ziemi przez władcę instytucjom kościelnym lub
możnowładcom wraz z zamieszkującą je ludnością
3. cechy stosunku poddańczego
-
własność podzielona ziemi
-
należności ekonomiczne chłopa wobec pana feudalnego (renta
feudalna: naturalna, odrobkowa i pieniężna)
-
zależności osobiste chłopa
Państwo feudalne - terminologia
immunitet (łac. immunitas)
- powstanie instytucji immunitetu
- istota immunitetu
- rodzaje immunitetów
ze względu na treść merytoryczną: ekonomiczny i sądowy
ze względu na zakres zwolnienia: generalny i częściowy
- zanik immunitetu
Państwo feudalne - terminologia
lenno
1. geneza lenna
- wasalstwo
- beneficjum
2. kontrakt lenny
- definicja
- forma zawarcia kontraktu
- przedmiot lenna
-obowiązki stron kontraktu lennego (obowiązki wasala: wojskowe,
doradcze, finansowe i obowiązki seniora)
- sankcje w razie niedopełnienia obowiązków
- czas trwania stosunku lennego
3. struktura lenna
Państwo feudalne – formy ustrojowe
Monarchia patrymonialna
1. Pojęcie „monarchia patrymonialna”
- grec. „monos” i „archio”
- łac. „patrimonium”
2. Powstanie monarchii patrymonialnej jako najwcześniejszej formy państwa
feudalnego
3. Cechy ogólne monarchii patrymonialnej
- monarcha jako właściciel państwa
- pomieszanie pojęć własności i władzy
- koncentracja i rozproszenie władzy
4. Monarcha
- systemy następstwa tronu (dziedziczny, elekcyjny, mieszany)
- ideologia królewska
- uprawnienia i obowiązki monarchy (formalne i rzeczywiste)
- ograniczenia władzy monarszej
- władza monarsza w okresie rozdrobnienia feudalnego
5. Aparat państwowy
Państwo feudalne – formy ustrojowe
Monarchia stanowa
kształtowanie się ustroju
1. Przezwyciężanie rozdrobnienia feudalnego i nowa mapa
polityczna Europy
2. Kształtowanie się społeczeństwa stanowego
- pojęcie stanu
- kształtowanie się stanów
- przynależność do stanu
- charakterystyka poszczególnych stanów
Państwo feudalne – formy ustrojowe
Monarchia stanowa
stan duchowny
podział na duchowieństwo
wyższe (arcybiskupi,
biskupi, prałaci, opaci,
przeorzy, członkowie kapituł
i kolegiat) oraz niższe
(prezbiterzy)
podział na duchowieństwo
diecezjalno-świeckie oraz
klasztorno-zakonne
odrębne prawo (kanoniczne)
odrębne sądownictwo
SąSąd
Sąd archidiakona
diakona
Sąd biskupa
(oficjała)
Sąd metropolity
(arcybiskupa)
Sąd
papieski
Państwo feudalne – formy ustrojowe
Monarchia stanowa
stan szlachecki
1. uprzywilejowanie szlachty (odrębne prawo i sądy)
2. podział szlachty z uwagi na sposób nabycia szlachectwa: szlachta rodowa (dworska i
prowincjonalna) i szlachta urzędnicza
3. podział szlachty z uwagi na status prawny i majątkowy:
- szlachta wyższa
Francja- książęta, hrabiowie, baronowie
Niemcy – książęta Rzeszy
Anglia – baronowie (później lordowie)
Rosja – książęta służebni, bojarzy
- szlachta niższa
Francja – szlachta prowincjonalna
Niemcy – szlachta krajowa, wolne rycerstwo Rzeszy, ministeriałowie
Rosja – dzieci bojarskie, dworianie
4. podział szlachty w Polsce (kryterium majątkowe)
- magnateria
- szlachta średnia
- szlachta drobna
- szlachta zagrodowa
- gołota
Państwo feudalne – formy ustrojowe
Monarchia stanowa
stan mieszczański
1. podział mieszczan ze względu na kryterium majątkowe:
- patrycjat
- pospólstwo
- plebs
2. podział ze względu na kryterium prawne:
- obywatele
- mieszkańcy
3. odrębne prawo
4. odrębne sądownictwo
5. różne typy ustrojowe miast
- w zależności od sposobu uzyskania przywileju tworzącego miasto w sensie
prawnym: królewskie (cesarskie), prywatne (należące do feudałów), biskupie
- w zależności od zakresu swobód miejskich (miasta samodzielne o maksimum
swobód i miasta zależne od właściciela miasta)
- w zależności od organizacji władz miejskich (np. Francja: miasta komunalne, miasta
prewotalne i miasta konsularne)
Państwo feudalne – formy ustrojowe
Monarchia stanowa
stan chłopski
1. podział ze względu na status prawny:
- chłopi poddani
- chłopi wolni
2. podział ze względu na status majątkowy
3. odrębne prawo (prawo patrymonialne lub dominialne)
4. odrębne sądownictwo (sprawowane przez pana feudalnego)
Państwo feudalne – formy ustrojowe
Monarchia stanowa
cechy ustroju
wzmocnienie władzy centralnej i poszerzenie jej kompetencji
państwo monarchią publicznoprawną, pojęcie „Korony”
podział władzy pomiędzy monarchą a stanami
uprzywilejowanymi – zdobywanie uprawnień politycznych przez
stany, powstanie i wzrost znaczenia zgromadzeń stanowych,
różne formy samorządu stanowego (dualizm władzy)
reorganizacja aparatu państwowego
- rozdzielenie funkcji nadwornych od centralnych
- nowe organy centralne (rada królewska, zgromadzenia
stanowe, organy skarbowe, organy sądowe),
- nowa struktura zarządu terytorialnego
Państwo feudalne – formy ustrojowe
Monarchia stanowa
zgromadzenia stanowe
KRAJ REPREZENTACJA
STANOWA
POZOSTAŁE FORMY
STANOWE
POCZĄTKI
SKŁAD
KOMPE-
TENCJE
ZGROMA-
DZENIA
LOKALNE
SAMORZĄD
SĄDY
ANGLIA
FRANCJA
NIEMCY
ROSJA
Państwo feudalne – formy ustrojowe
Monarchia absolutna
etapy rozwoju i odmiany
Absolutyzm renesansowy
Absolutyzm klasyczny
Absolutyzm oświecony
Neoabsolutyzm (postabsolutyzm) – XIX-wieczny powrót do obalonego
absolutyzmu klasycznego lub oświeconego (Hiszpania, Włochy,
Niderlandy)
Państwo feudalne – formy ustrojowe
Absolutyzm renesansowy
1. Przyczyny wzmacniania władzy monarszej
2. Podstawy ideologiczne
- Niccolo Machiavelli
- Jean Bodin
- Marcin Luter
3. Filary władzy
- rosnący korpus urzędniczy
- coraz bardziej profesjonalne wojsko
- zróżnicowane dochody skarbu
- sugestywna propaganda polityczna
Państwo feudalne – formy ustrojowe
Absolutyzm klasyczny
1. Podstawy ideologiczne
- legitymizacja religijna
- legitymizacja
racjonalistyczna
2. Monarcha
- cechy władzy
- zakres władzy
- ograniczenia władzy
(prawne i faktyczne)
Ograniczenia prawne władzy
monarszej:
- prawo boskie
- prawa fundamentalne (Francja)
- kondycje (Szwecja, Dania)
Ograniczenia faktyczne władzy
monarszej:
- związane z zarządem państwa
- związane z rola wielkich doradców
- związane z oddziaływaniem „grup
nacisku”
- związane ze złą organizacją lub
słabością państwa (bariery
techniczne i bariery społeczne)
Państwo feudalne – formy ustrojowe
Absolutyzm klasyczny
3. Administracja
- cechy administracji
centralizm
biurokratyzm
- cechy aparatu urzędniczego
występowanie organów
kolegialnych
sprzedawalność urzędów
korupcja urzędnicza
władza administracyjno-sądowa
właścicieli ziemi
- organy władzy
CENTRALNE
zgromadzenia stanowe
rady królewskie i organy
kolegialne
urzędnicy ministerialni
LOKALNE
Państwo feudalne – formy ustrojowe
Absolutyzm oświecony
1. Podstawy ideologiczne
- filozofowie Oświecenia: Beccaria, Grotius,
Hobbes, Leibniz, Wolter)
- władcy absolutni: Fryderyk II, Maria Teresa i Józef
II, Katarzyna II
2. Władca
3. Cechy systemu