PSYCHOLOGIA 

SPOŁECZNA

 

• naukowe  badanie  sposobu,  w  jaki 

rzeczywista 

bądź 

wyobrażona 

obecność  innych  ludzi  wywiera 
wpływ 

na 

ludzkie 

myślenie, 

odczuwanie  i  zachowania.  Często 
jest  sprzeczna  z  tak  zwaną 
„mądrością 

ludową” 

bądź 

„zdrowym rozsądkiem”.

 

 

DYSONANS POZNAWCZY 

• Uczucie przykrego napięcia 

spowodowane informacją, która 
jest sprzeczna z naszym 
wyobrażeniem siebie jako osoby 
sensownej i rozsądnej 

• niezgodność pomiędzy dwoma 

elementami poznawczymi (np. 
jaki jestem, a jak się zachowuję)

 

 

DYSONANS POZNAWCZY 

•  Nie wszystkie sprzeczności bądź 

niezgodności poznawcze wywołują 
dysonans (czyścioszek – raz idę spać 
brudny) 

• Największe 

prawdopodobieństwo 

pojawienia się dysonansu występuje - przez 
zaistnienie  niezgodności  pomiędzy  tym, 
kim  sądzimy,  że  jesteśmy,  a  tym,  jak  się 
zachowujemy  –  po  prostu,  gdy  czujemy  się 
niemądrzy lub niemoralni.

 

 

Przykład – palenie 

papierosów

• Palenie powoduje 

raka płuc

• Palenie jest bardzo 

kosztowne – kosztem 

rodziny

• Palenie przyspiesza 

śmierć i powoduje 

niepowetowane 

straty ekonomiczne i 

emocjonalne wśród 

najbliższych

• A jednak, mimo 

tej wiedzy, wielu z 
nas pali!

• Dlaczego? Oto 

lista powodów, dla 
których 
ryzykujemy koszty 
przedstawione 
obok

 

 

Trzy sposoby redukcji 

dysonansu poznawczego

•

przez zmianę naszego zachowania – tak, by było 

zgodne  z  elementem  poznawczym  wywołującym 

dysonans (rzucam palenie);

•

przez  uzasadnienie  naszego  zachowania  – 

zmieniając jeden z elementów poznawczych tak, 

aby  był  mniej  sprzeczny  z  zachowaniem  (nie  palę 

tak dużo, potwierdzenie choroby z paleniem nie jest 

jednoznacznie stwierdzone);

•

przez 

uzasadnienie 

naszego 

zachowania, 

dodając  nowe  elementy  poznawcze,  które  są 

zgodne z zachowaniem i je wspierają (nie wszystkim 

szkodzi,  filtry  zatrzymują  toksyny,  to  mnie 

relaksuje).

 

 

Nadmierna prędkość

• Kto przekracza prędkość?
• Kto z tych powyżej nie 

chce szybko zginąć, bądź 
zabić inną osobę?

• Nadmierna prędkość jest 

przyczyną wielu 
wypadków śmiertelnych, 
powoduje, iż nie jesteśmy 
w stanie odpowiednio 
reagować, a przeżycie – 
moje, pasażera, pieszego 
jest dużo mniej 
prawdopodobne

 

 

•  

 

 

 

 

Jak zredukujemy powstały 

dysonans?

• przez  zmianę  naszego  zachowania  –  tak,  by 

było 

zgodne 

z 

elementem 

poznawczym 

wywołującym dysonans

• przez  uzasadnienie  naszego  zachowania  – 

zmieniając  jeden  z  elementów  poznawczych 
tak, aby był mniej sprzeczny z zachowaniem

• przez  uzasadnienie  naszego  zachowania, 

dodając  nowe  elementy  poznawcze,  które  są 
zgodne z zachowaniem i je wspierają

 

 

Dysonans podecyzyjny 

• po podjęciu 

ważnej decyzji 

• podwyższenie 

atrakcyjności 
wybranej 
alternatywy i 
zdewaluowanie 
alternatywy 
odrzuconej. 

• Kupno mieszkania

• Kupno 

samochodu

 

 

dysonans podecyzyjny - 

przykłady

• Sekta

• gracze na wyścigach
• Jeśli decyzja nosi 

znamiona 
nieodwołalności, 
dysonans redukujemy 
ze zdwojoną siłą 

• Im ważniejsza 

decyzja, tym większy 
dysonans, i tym 
większa potrzeba 
jego redukcji 

 

 

Uzasadnianie wysiłku 

• występująca u ludzi tendencja do 

podwyższania oceny tego, na co ciężko 

pracowali, aby to osiągnąć 

•  Przykład z klubem 
• W  praktyce  –  zdany  egzamin  po  ciężkiej 

nauce  –  wiedza  jest  bardziej  ceniona,  niż  ta 

za wpis, oferta pracy, gdy jest kilka rozmów 

kwalifikacyjnych  –  to  praca  atrakcyjniejsza, 

niż  z  ogłoszenia,  po  pierwszym  razie  – 

dlatego,  nawet  jeśli  nie  ma  konkurencji, 

warto stworzyć pozory, że jest. 

 

 

Psychologia niewystarczającego 

uzasadnienia

•

Uzasadnienie 
zewnętrzne 

– 

wyjaśnienie, 

jakie 

podaje 

osoba 

dla 

swojego  dysonansowego 
zachowania,  wskazujące 
na 

przyczynę, 

która 

znajduje  się  poza  nią 
samą  (np.  jeśli  ktoś  cos 
robi,  aby  uzyskać  dużą 
nagrodę  lub  uniknąć 
kary).

• Uzasadnienie 

wewnętrzne 

– 

likwidowanie 
dysonansu 
poprzez dokonanie 
jakiejś  zmiany  w 
sobie  (np.  swojej 
postawy 

lub 

zachowania).

 

 

 

Psychologia niewystarczającego 

uzasadnienia - przykłady

• Obraz u przyjaciela
• Eksperyment na studentach
• Niewystarczająca kara 
• Eksperyment z 

przedszkolakami i zabawką

 

 

Następstwa dobrych i złych 

uczynków 

• Co się dzieje, gdy 

zostaniesz 
postawiony w 
sytuacji 
wyświadczenia 
przysługi komuś, 
kogo nie lubimy? 

• zaczniemy go lubić, 

a przynajmniej 
mniej nielubić 

• Kiedy 

zaczynamy 
nienawidzić 
tych, których 
skrzywdziliśmy 

• Gdy nie mieli 

szansy na rewanż

 

 

ATRAKCYJNOŚĆ 

INTERPERSONALNA 

• Dlaczego jednych lubimy bardziej, 

niż innych? 

• bo mają podobne zainteresowania, 
• mają podobne umiejętności, 

zdolności i kompetencje,

•  są mili, lojalni, rozsądni i uczciwi, 
• lubią nas. 

 

 

ATRAKCYJNOŚĆ 

INTERPERSONALNA

• Co  powoduje,  że  zaczynamy 

lubić innych?

• Efekt częstości kontaktów
• Wpływ atrakcyjności fizycznej – 

„efekt aureoli”

• Podobieństwo
• Obsypywanie pochwałami
• Bycie lubianym