CZYNNIKI
NIEBEZPIECZNE
I
SZKODLIWE
W
ŚRODOWISKU
PRACY
CZYNNIKI
NIEBEZPIECZNE
I
SZKODLIWE
W
ŚRODOWISKU
PRACY
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I
SZKODLIWE
DEFINICJE zgodnie z PN-80/Z 08052
CZYNNIK NIEBEZPIECZNY
występujący w
procesie
pracy
–
czynnik,
którego
oddziaływanie na pracującego prowadzi
lub może prowadzić do urazu.
CZYNNIK
SZKODLIWY
występujący
w
procesie
pracy
–
czynnik,
którego
oddziaływanie na pracującego prowadzi
lub może prowadzić do schorzenia.
W
zależności
od
poziomu
oddziaływania lub innych warunków –
czynnik
szkodliwy
może
stać
się
czynnikiem niebezpiecznym
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I
SZKODLIWE
Klasyfikacja w zależności od charakteru
działania
●
FIZYCZNE
●
CHEMICZNE
●
BIOLOGICZNE
●
PSYCHOFIZYCZNE
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I
SZKODLIWE
Fizyczne czynniki niebezpieczne i
szkodliwe
●
PORUSZAJĄCE SIĘ MASZYNY I MECHANIZMY
●
RUCHOME ELEMENTY URZĄDZEŃ TECHNICZNYCH
●
PRZEMIESZCZAJĄCE SIĘ WYROBY, PÓŁWYROBY,
MATERIAŁY
●
NARUSZENIE KONSTRUKCJI
●
OBRYWANIE SIĘ MAS I BRYŁ SKALNYCH ZE
STROPU, LUB OCIOSU, TĄPNIĘCIA
●
POWIERZCHNIE NA KTÓRYCH JEST MOŻLIWY
UPADEK PRACUJĄCYCH
●
OSTRZA, OSTRE KRAWĘDZIE, WYSTAJĄCE
ELEMENTY, CHROPOWATOŚĆ LUB SZORSTKOŚĆ
WYROBÓW, URZĄDZEŃ LUB NARZĘDZI
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I
SZKODLIWE
Fizyczne czynniki niebezpieczne i
szkodliwe
●
TEMPERATURA POWIERZCHNI WYPOSAŻENIA
TECHNICZNEGO I MATERIAŁÓW
●
POŁOŻENIE STANOWISKA PRACY W STOSUNKU
DO POWIERZCHNI ZIEMI LUB PODŁOGI
POMIESZCZENIA,
●
NIEWAŻKOŚĆ
●
CIŚNIENIE
●
WIBRACJA (DRGANIA)
●
INFRADŹWIĘKI
●
ULTRADŹWIĘKI
●
TEMPERATURA POWIETRZA
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I
SZKODLIWE
Fizyczne czynniki niebezpieczne i
szkodliwe
●
WILGOTNOŚĆ POWIETRZA
●
RUCH POWIETRZA
●
JONIZACJA POWIETRZA
●
OŚWIETLENIE (natężenie, luminancja, olśnienie,
kontrast, tętninie)
●
PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE
●
PROMIENIOWANIE LASEROWE
●
PROMIENIOWANIE NADFIOLETOWE
●
PROMIENIOWANIE PODCZERWONE
●
POLE ELEKTROMAGNETYCZNE
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I
SZKODLIWE
Fizyczne czynniki niebezpieczne i
szkodliwe
●
PROMIENIOWANIE ELEKTROSTATYCZNE
●
ELEKTRYCZNOŚĆ STATYCZNA
●
NAPIĘCIE W OBWODZIE ELEKTRYCZNYM
●
PYŁ PRZEMYSŁOWY, AREOZOLE STAŁE I CIEKŁE
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I
SZKODLIWE
Chemiczne czynniki niebezpieczne i
szkodliwe
➔
W ZALEŻNOŚCI OD RODZAJÓW DZIAŁANIA NA
ORGANIZM CZŁOWIEKA:
●
TOKSYCZNE
●
DRAŻNIĄCE
●
UCZULAJĄCE
●
RAKOTWÓRCZE
●
MUTAGENNE
●
UPOŚLEDZAJĄCE FUNKCJE ROZRODCZE
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I
SZKODLIWE
Chemiczne czynniki niebezpieczne i
szkodliwe
➔
W ZALEŻNOŚCI OD SPOSOBU WCHŁANIANIA
●
PRZEZ DROGI ODDECHOWE
●
PRZEZ SKÓRĘ I BŁONY ŚLUZOWE
●
PRZEZ PRZEWÓD POKARMOWY
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I
SZKODLIWE
Biologiczne czynniki niebezpieczne i
szkodliwe
➢
Biologiczne czynniki obejmują organizmy żywe
oraz wytwarzane przez nie substancje i dzieli
się je na:
●
MIKROORGANIZMY (bakterie,wirusy, riketsje,
grzyby, pierwotniaki) I WYTWARZANE PRZEZ
NIE SUBSTANCJE (toksyny, alergeny)
●
MAKROORGANIZMY (rośliny i zwierzęta)
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE I
SZKODLIWE
Psychofizyczne czynniki niebezpieczne i
szkodliwe
➔
OBCIĄŻENIE FIZYCZNE
●
STATYCZNE
●
DYNAMICZNE
➔
OBCIĄŻENIE NERWOWO – PSYCHICZNE
●
OBCIĄŻENIE UMYSŁU
●
NIEDOCIĄŻENIE LUB PRZECIĄŻENIE
PERCEPCJNE
●
OBCIĄŻENIE EMOCJONALNE
CZYNNIKI SZKODLIWE
Najwyższe dopuszczalne stężenie
najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS)
-
wartość średnia ważona stężenia, którego
oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-
godzinnego
dobowego
i
przeciętnego
tygodniowego
wymiaru
czasu
pracy,
określonego w Kodeksie pracy, przez okres
jego aktywności zawodowej nie powinno
spowodować ujemnych zmian w jego stanie
zdrowia
oraz
w
stanie
zdrowia
jego
przyszłych pokoleń
CZYNNIKI SZKODLIWE
Najwyższe dopuszczalne natężenie
najwyższe dopuszczalne natężenie
fizycznego
czynnika szkodliwego dla zdrowia
(NDN)
-
ustalone jako wartość średnia natężenia,
którego oddziaływanie na pracownika w ciągu
8-godzinnego
dobowego
i
przeciętnego
tygodniowego
wymiaru
czasu
pracy,
określonego w Kodeksie pracy, przez okres
jego aktywności zawodowej nie powinno
spowodować ujemnych zmian w jego stanie
zdrowia
oraz
w
stanie
zdrowia
jego
przyszłych pokoleń
CZYNNIKI SZKODLIWE
Najwyższe dopuszczalne stężenie
chwilowe
najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe
(NDSCh)
- wartość średnia stężenia, które nie
powinno spowodować ujemnych zmian w
stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje
w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i
nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany
roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1
godzina
CZYNNIKI SZKODLIWE
Najwyższe dopuszczalne stężenie
pułapowe
najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe
(NDSP)
- wartość stężenia, która ze względu
na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika
nie
może
być
w
środowisku
pracy
przekroczona w żadnym momencie
CZYNNIKI SZKODLIWE
HAŁAS
Hałas
- każdy niepożądany dźwięk, który
może być uciążliwy albo szkodliwy dla
zdrowia lub zwiększać ryzyko wypadku
przy pracy.
(Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005r. w sprawie bezpieczeństwa i
higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne. Dz. U. nr
157, poz. 1318)
Ponad 30% pracowników zatrudnionych w warunkach
narażenia na czynniki szkodliwe pracuje w warunkach
narażenia na hałas ponadnormatywny.
Wartość „1” NDN w przypadku hałasu wynosi
85dB, a w związku ze stosowaniem skali
logarytmicznej 88dB to „2” NDN (dwukrotne
przekroczenie).
CZYNNIKI SZKODLIWE
HAŁAS
W zależności od częstotliwości drgań
akustycznych rozróżniamy hałas:
Słyszalny
●
16Hz -16000Hz,
Niesłyszalny
●
2Hz – 50Hz – hałas infradźwiękowy,
●
10000Hz – 100000Hz – hałas
ultradźwiękowy
CZYNNIKI SZKODLIWE
HAŁAS
Ze względu na naturę procesu
powstawania rozróżnia się hałas:
●
wibracyjny
●
turbulentny
CZYNNIKI SZKODLIWE
HAŁAS
Ze względu na zmiany czasowe rozróżnia się
hałas
●
ustalony – poziom dźwięku A w określonym
miejscu mierzony przy włączonej charakterystyce
dynamicznej S miernika poziomu dźwięku,
zmienia się podczas obserwacji nie więcej niż 5
dB
●
nie ustalony - poziom dźwięku A w określonym
miejscu mierzony przy włączonej charakterystyce
dynamicznej S miernika poziomu dźwięku,
zmienia się podczas obserwacji więcej niż 5 dB
●
impulsowy – składa się z jednego lub wielu
zdarzeń dźwiękowych, każdy w czasie trwania
krótszym niź 1 sekunda
●
udarowy
CZYNNIKI SZKODLIWE -
HAŁAS
Parametry fizyczne hałasu
Ciśnienie akustyczne – przyrost ciśnienia środowiska
ponad ciśnienie statyczne, które powstaje w wyniku
powstawania i rozchodzenia się dźwięku.
p
2
L
p
= 10 log --- [dB]
p
o2
p – ciśnienie mierzone aktualnie [Pa]
p
o
– próg słyszalności = 20 µPa
[ 1Pa (paskal) = 1N/m
2
przy częstotliwości 1000 Hz]
CZYNNIKI SZKODLIWE -
HAŁAS
Parametry fizyczne hałasu
Natężenie akustyczne – ilość energii pola
przenikającej w jednostce czasu przez
powierzchnię prostopadłą do kierunku
rozprzestrzeniania się fali liczone w W/m
2
.
Próg słyszalności wynosi 10
-12
W/m
2
.
I
L
i
= 10 log --- [dB]
I
o
I – natężenie mierzone aktualnie
I
o
– natężenie progu słyszalności
CZYNNIKI SZKODLIWE -
HAŁAS
Parametry fizyczne hałasu
Moc akustyczna – ilość energii akustycznej
wypromieniowanej przez źródło dźwięku w
jednostce czasu liczone w watach [W].
N
L
N
= 10 log --- [dB]
N
0
N – moc mierzona aktualnie
N
0
– moc progu słyszalności (10
-12
W)
CZYNNIKI SZKODLIWE -
HAŁAS
Parametry fizyczne hałasu
Poziom dźwięku (natężenie hałasu)
wyrażony
w
dB
(decybelach)
określa stosunek mocy akustycznej
lub
natężenia
dźwięku
albo
ciśnienia akustycznego do wartości
progu słyszalności, wyrażony w
skali logarytmicznej.
CZYNNIKI SZKODLIWE
HAŁAS
Źródła hałasu:
●
mechaniczne (np. hałas wywołany przez
maszyny i urządzenia o napędzie
mechanicznym elektrycznym,
pneumatycznym)
●
aerodynamiczne i hydrodynamiczne (np.
ruchy gazów i cieczy w rurociągach,
wentylatorach itp.)
●
technologiczne (np. hałas wywołany
zmianą spójności materiału, jak:
kruszenie, łamanie itp.)
CZYNNIKI SZKODLIWE
HAŁAS
Szkodliwe lub uciążliwe skutki
hałasu zależą od:
●
natężenia hałasu
●
poziomu ekspozycji
●
rodzaju źródeł hałasu
●
relacji między człowiekiem a
źródłem hałasu
CZYNNIKI SZKODLIWE
HAŁAS
Hałas w środowisku pracy jest charakteryzowany przez:
●
Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego
dnia pracy (L
EX,8h
nie powinien przekraczać 85 dB) i
odpowiadającą mu ekspozycję dzienną (nie powinna
przekraczać 3,64 · 10
3
Pa
2
/s), lub poziom ekspozycji na
hałas odniesiony do tygodnia pracy (nie powinna
przekraczać 85 dB) i odpowiadającą mu ekspozycję
tygodniową
(wyjątkowo
w
przypadku
hałasu
oddziaływującego
na
organizm
człowieka
w
poszczególnych
dniach
tygodnia
-
nie
powinna
przekraczać 18,2 · 10
3
Pa
2
/s)
●
Maksymalny poziom dźwięku A – L
Amax
nie powinien
przekraczać 115 dB
●
Szczytowy poziom dźwięku C – L
Cpeak
nie powinien
przekraczać 135 dB
CZYNNIKI SZKODLIWE
HAŁAS
Przepisy o szczególnej ochronie:
●
młodociani
–
poziom
ekspozycji
odniesiony do 8-godzinnegodobowego
wymiaru czasu pracy (L
EX,8h
) nie
powinien przekraczać 80 dB
●
kobiety w ciąży - poziom ekspozycji
odniesiony do 8-godzinnegodobowego
wymiaru czasu pracy (L
EX,8h
) nie
powinien przekraczać 65 dB
CZYNNIKI SZKODLIWE
HAŁAS – metody pomiaru
Ze względu na cel (określenie
emisji hałasu maszyn lub ocena
narażenia ludzi) metody pomiaru
hałasu dzieli się na:
●
Metody pomiaru hałasu maszyn
●
Metody pomiaru hałasu w
miejscach przebywania ludzi (na
stanowiskach pracy)
CZYNNIKI SZKODLIWE –
HAŁAS
Metody pomiaru hałasu maszyn
Metody pomiarów hałasu maszyn stosuje się w
celu określenia wielkości charakteryzujących
emisję hałasu maszyn, rozpatrywane jako
oddzielne źródła hałasu w ustalonych warunkach
doświadczalnych i eksploatacyjnych. Zgodnie z
przepisami europejskimi (Dyrektywa 98/37/EC
tzw. „maszynowa”) wielkościami tymi są: poziom
mocy
akustycznej
lub
poziom
ciśnienia
akustycznego emisji na stanowisku pracy
maszyny lub w innych określonych miejscach.
Poziom mocy powinien być podany w instrukcji
obsługi
maszyny,
gdy
uśredniony
poziom
ciśnienia akustycznego emisji skorygowany
charakterystyką częstotliwościową A (zwany
również poziomem dźwięku A) na stanowisku
pracy maszyny przekracza 85 dB.
CZYNNIKI SZKODLIWE –
HAŁAS
Metody pomiaru i oceny hałasu w
miejscach przebywania ludzi
Metody pomiarów i oceny hałasu w
miejscach przebywania ludzi stosuje się
w celu ustalenia wielkości narażenia ludzi
na działanie hałasu na stanowiskach
pracy
i
w
określonych
miejscach
przebywania
ludzi
względem
źródeł
hałasu, niezależnie od ich rodzaju i liczby.
Wyniki pomiarów hałasu służą przede
wszystkim do porównania istniejących
warunków akustycznych z warunkami
określonymi przez normy i przepisy
higieniczne, a także do oceny i wyboru
planowanych
lub
realizowanych
przedsięwzięć ograniczających hałas.
CZYNNIKI SZKODLIWE –
HAŁAS
Metody pomiaru i oceny hałasu w
miejscach przebywania ludzi
Metody pomiaru:
●
bezpośrednia – polega na ciągłym
pomiarze przez cały czas narażenia
pracownika na hałas i odczycie wielkości
określanych bezpośrednio z mierników,
np. dozymetru hałasu lub całkującego
miernika poziomu dźwięku
●
pośrednia – polega na pomiarze hałasu
w czasie krótszym niż podlegający
ocenie oraz zastosowaniu odpowiednich
zależności
matematycznych
do
wyznaczania wymienionych wielkości.
CZYNNIKI SZKODLIWE
HAŁAS
Przyjmując, że głównymi źródłami hałasu, które występują na stanowiskach pracy są
maszyny, urządzenia lub procesy technologiczne, można wyróżnić następujące
podstawowe grupy źródeł hałasu:
●
maszyny stanowiące źródło energii, np. silniki spalinowe (maksymalne poziomy
dźwięku A do 125 dB), sprężarki (do 113 dB)
●
narzędzia i silniki pneumatyczne, np. ręczne narzędzia pneumatyczne: młotki,
przecinaki, szlifierki (do 134 dB)
●
maszyny do rozdrabniania, kruszenia, przesiewania, przecinania, oczyszczania, np.
młyny kulowe (do 120 dB), sita wibracyjne (do 119 dB), kruszarki (do 119 dB), kraty
wstrząsowe (do 115 dB), piły tarczowe do metalu (do 115 dB)
●
maszyny do obróbki plastycznej, np. młoty mechaniczne (do 122 dB), prasy (do 115
dB)
●
obrabiarki skrawające do metalu, np. szlifierki, automaty tokarskie, wiertarki (do
104 dB)
●
obrabiarki skrawające do drewna, np. dłutownice (do 108 dB), strugarki (do 101
dB), frezarki (do 101 dB), piły tarczowe (do 99 dB)
●
maszyny włókiennicze, np. przewijarki (do 114 dB), krosna (do 112 dB), przędzarki
(do 110 dB), rozciągarki (do 104 dB), skręcarki (do 104 dB), zgrzeblarki (do 102 dB)
●
urządzenia przepływowe, np. zawory (do 120 dB), wentylatory (do 114 dB)
●
urządzenia transportu wewnątrzzakładowego, np. suwnice, przenośniki, przesypy,
podajniki (do 112 dB).
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY
Pył
– zbiór cząsteczek stałych, które
wyrzucane do powietrza atmosferycznego
pozostają w nim przez pewien czas.
Najczęściej są to cząstki o wymiarach
poniżej 300 mikrometrów.
Do
najbardziej
pyłotwórczych
procesów technologicznych zalicza się:
kruszenie,
mielenie,
przesiewanie
surowców,
procesy
transportowe,
mieszanie
ciał
sypkich,
czynności
oczyszczania,
tłoczenia,
szlifowania,
polerowania.
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY
Szkodliwe
oddziaływanie
pyłu
przemysłowego na organizm ludzki zależy
od:
●
rodzaju pyłu, wielkości poszczególnych
cząstek,
●
stężenia pyłu w powietrzu,
●
czasu narażenia,
●
rozpuszczalności pyłu w cieczach
ustrojowych,
●
kształtu cząstek (włókna, kształty ostre,
obłe),
●
zawartości
wolnej
krystalicznej
krzemionki.
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY
Pyły w zależności od działania na
organizm ludzki można podzielić na:
●
pylicotwórcze,
●
alergiczne,
●
toksyczne,
●
rakotwórcze.
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY
Pyły pylicotwórcze
– pyły o średnicy
cząstek 1- 3 µm (pyły o średnicy
cząstek powyżej 5 µm zatrzymywane
są w górnych drogach oddechowych)
docierające do płuc i powodujące
określone działanie biologiczne. Z
punktu widzenia medycznego pylicą
nazywamy nagromadzenie się pyłu
w płucach i reakcję tkanki płucnej na
jego obecność.
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY
Ze
względu
na
rodzaj
zmian
anatomopatologicznych pylice dzielimy na:
●
kalogenowe
– wywołane działaniem pyłów
zwłókniających i charakteryzujące się
rozwojem włókien kalogenowych w tkance
płucnej, trwałym uszkodzeniem struktury
pęcherzyków płucnych i bliznowatymi
zmianami
(pył
krzemowy,
azbestu,
aluminium)
●
niekalogenowe
- - wywołane przez pyły
niezwłókniające lub o słabym działaniu
zwłókniającym, bez uszkodzenia struktury
pęcherzyków.
Reakcja
na
pył
jest
potencjalnie odwracalna
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY
Pyły
drażniące
–
pyły
oddziaływujące
drażniąco
na
zewnętrzne
części
ciała,
jak
spojówki
oczu,
błony
śluzowe
górnych dróg oddechowych.
Pyły drażniące:
●
cząstki węgla
●
cząstki żelaza
●
cząstki szkła
●
cząstki aluminium
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY
Pyły alergiczne (uczulające)
– pyły
głównie pochodzenia
organicznego.
Pyły alergiczne:
●
pyły bawełny
●
pyły wełny
●
pyły lnu
●
pyły drewna
●
pyłki kwiatowe.
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY
Pyły toksyczne
– pyły związków
chemicznych,
które
mogą
być
rozpuszczalne w płynach ustrojowych
i powodować przez to zatrucia.
Pyły toksyczne:
●
pyły związków ołowiu
●
pyły miedzi
●
pyły cynku
●
pyły manganu
●
pyły niklu
●
pyły
zawierające
olejki
eteryczne
(np.
jałowca,
cynamonowca, drewna kamforowego)
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY
Pyły rakotwórcze
– pyły
powodujące powstanie chorób
nowotworowych.
Pyły rakotwórcze:
●
pyły azbestu
●
pyły drewna twardego (dębu, buku, drzewa
machoniowego, orzecha, kacji, kasztana,
palisandru)
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY – ocena narażenia na pył
przemysłowy
Podstawą oceny narażenia na pył są
wartości NDS pyłów (Najwyższych
Dopuszczalnych Stężeń).
Najwyższe dopuszczalne stężenie dla
pyłów przemysłowych dotyczy:
●
całkowitych stężeń pyłu
●
stężeń frakcji respirabilnej
●
ilości włókien o długości powyżej 5
µm
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY – ocena narażenia na pył
przemysłowy
Pył całkowity – zbiór cząsteczek pyłu, który
w procesie oddychania może wnikać do
organizmu człowieka.
Pył
respirabilny
–
zbiór
cząsteczek
przechodzących przez sektor wstępny o
charakterystyce przepuszczalności według
wymiarów cząstek opisanej logarytmiczną
normalną funkcją prawdopodobieństwa ze
średnią
wartością
średnicy
aerodynamicznej
3,5
±0,3
µm
i
z
geometrycznym
odchyleniem
standardowym 1,5 ±0,1 (ogólnie rzecz
biorąc chodzi o frakcję poniżej 5 µm.
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY – ocena narażenia na pył
przemysłowy
Włókno – jest to cząsteczka pyłu,
której długość jest większa od 5 µm,
a stosunek długości do średnicy jest
większy niż 3:1 (na podstawie
pomiarów w mikroskopie świetlnym,
wyposażonym w urządzenie do
kontrastu
fazowego
przy
całkowitym
powiększeniu
mikroskopu ok.. 500 razy.
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY – ocena narażenia na pył
przemysłowy
Pomiary stężenia pyłu w powietrzu
na stanowiskach pracy:
●
pomiar ciągły w czasie całej
dniówki
roboczej
(stosowanie
dozymetrów indywidualnych)
●
pobieranie losowe w czasie i
przestrzeni zgodnie z normami
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY – ocena narażenia na pył
przemysłowy
Interpretacja
wyników
pomiarów
stężenia pyłów na stanowiskach pracy:
●
w
przypadku
gdy
górna
granica
przedziału ufności średniego stężenia
ważonego (wskaźnik ekspozycji) nie
przekracza wartość NDS, wtedy są
dopuszczalne warunki pracy
●
gdy górna granica przedziału ufności
średniego
stężenia
ważonego
jest
powyżej
wartości
NDS,
wtedy
są
szkodliwe warunki pyłowe
CZYNNIKI SZKODLIWE
PYŁY – ocena narażenia na pył
przemysłowy
Dopuszczalne normy pyłów przemysłowych:
●
Pyły zawierające wolną (krystaliczną) krzemionkę powyżej
50%:
•
pył całkowity – 2,0 mg/m
3
•
pył respirabilny – 0,3 mg/m
3
●
Pyły zawierające wolną (krystaliczną) krzemionkę od 2% do
50%:
•
pył całkowity – 4
,0
mg/m
3
•
pył respirabilny – 1,0 mg/m
3
●
Pyły drewna:
•
pyły drewna z wyjątkiem pyłów drewna twardego - pył całkowity –
4,0 mg/m
3
•
pyły drewna twardego, takiego jak buk, dąb - pył całkowity – 2,0
mg/m
3
•
Pyły drewna mieszane, zawierające pyły drewna twardego,
takiego jak buk i dąb – 2,0 mg/m
3
CZYNNIKI SZKODLIWE
WIBRACJE – DRGANIA MECHANICZNE
drgania mechaniczne - drgania lub wstrząsy
przekazywane do organizmu człowieka przez
części ciała mające bezpośredni kontakt z
drgającym obiektem; jako czynnik szkodliwy dla
zdrowia w środowisku pracy występują w postaci
drgań miejscowych albo drgań ogólnych
drgania miejscowe - drgania mechaniczne
działające na organizm człowieka i przenoszone
bezpośrednio przez kończyny górne
drgania ogólne - drgania mechaniczne o ogólnym
działaniu na organizm człowieka, przekazywane
do organizmu jako całości przez stopy lub części
tułowia, w szczególności miednicę lub plecy
CZYNNIKI SZKODLIWE
WIBRACJE – DRGANIA
MECHANICZNE
Podział drgań ze względu na czas narażenia:
●
ciągłe – występujące bez przerw w czasie
zmiany roboczej z pominięciem przerw
regulaminowych
●
przerywane – występujące wielokrotnie w
ciągu zmiany roboczej z przerwami, w czasie
których brak jest oddziaływania drgań
●
sporadyczne – występujące nieregularnie,
związane z czynnościami wykonywanymi
dorywczo na danym stanowisku pracy – np.
raz w tygodniu, raz w trakcie zmiany
roboczej
CZYNNIKI SZKODLIWE
WIBRACJE – DRGANIA
MECHANICZNE
Czynniki wpływające na szkodliwość
drgań dla organizmu ludzkiego:
●
zakres częstotliwości
●
wartość skuteczna przyspieszenia
drgań
●
wartość współczynnika szczytu
●
czas
oddziaływania
drgań
na
organizm człowieka
CZYNNIKI SZKODLIWE
WIBRACJE – DRGANIA
MECHANICZNE
Oddziaływanie drgań - zakres
częstotliwości:
●
Drgania
miejscowe
(kończyny
górne) – od 5,6 Hz do 1400 Hz
●
Drgania ogólne – od 0,7 Hz do 90
Hz
CZYNNIKI SZKODLIWE
WIBRACJE – DRGANIA
MECHANICZNE
Szczególnie
niebezpieczne
dla
człowieka są częstotliwości niskie z
uwagi
na
możliwość
powstania
rezonansu. Jeżeli częstotliwość drgań
własnych pokryje się z częstotliwością
drgań
urządzenia,
może
powstać
rezonans, który znacznie zwiększa
natężenie drgań i może być przyczyną
rozerwania narządów, wybroczyn, i
rozległych krwotoków.
CZYNNIKI SZKODLIWE
WIBRACJE – DRGANIA
MECHANICZNE
Przykładowe częstotliwości
rezonansowe:
●
dla płuc i serca
4 – 9 Hz
●
dla żołądka
8 Hz
●
dla narządów jamy brzusznej
4,5 – 10 Hz
●
dla pęcherza moczowego
10 – 18 Hz
●
dla gałki ocznej
60 – 90 Hz
CZYNNIKI SZKODLIWE
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
Pojęciem
czynniki
biologiczne
określane
są
mikroorganizmy
i
makroorganizmy oraz takie struktury
i substancje wytwarzane przez te
organizmy,
które
wywierają
szkodliwy wpływ na organizm ludzki i
mogą
być
przyczyną
chorób
pochodzenia zawodowego.
CZYNNIKI SZKODLIWE
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
Czynnikami biologicznymi na jakie
może być narażony człowiek w
środowisku
pracy
są
wszystkie
drobnoustroje - wirusy, bakterie,
grzyby
łącznie
z
mutantami,
hodowlami
komórkowymi
i
pasożytami
wewnętrznymi,
które
mogą być przyczyną zakażenia,
alergii
lub
innego
działania
toksycznego.
CZYNNIKI SZKODLIWE
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
Szkodliwe czynniki biologiczne obejmują
drobnoustroje
komórkowe,
pasożyty
wewnętrzne,
jednostki
bezkomórkowe
zdolne do replikacji lub przenoszenia
materiału
genetycznego,
w
tym
zmodyfikowane
genetycznie
hodowle
komórkowe, które mogą być przyczyną
zakażenia, alergii lub zatrucia.
(Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r.
w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia
w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników
zawodowo narażonych na te czynniki – Dz. U. nr 81, poz.
716)
CZYNNIKI SZKODLIWE
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
Prace narażające pracowników na działanie
czynników biologicznych:
●
prace w zakładach produkujących żywność
●
prace w rolnictwie
●
prace podczas których dochodzi do kontaktu ze
zwierzętami lub produktami pochodzenia
zwierzęcego
●
prace w jednostkach ochrony zdrowia
●
prace w laboratoriach klinicznych,
weterynaryjnych lub diagnostycznych
●
prace w zakładach gospodarki odpadami
●
prace przy oczyszczaniu ścieków
CZYNNIKI SZKODLIWE
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
W rozprzestrzenianiu się szkodliwych czynników
biologicznych w środowisku pracy największe
znaczenie mają formy aerozolu pyłowego lub
kropelkowego
(mgły)
przenoszone
drogą
powietrzną. Czynniki biologiczne mogą wniknąć
do ustroju ludzkiego przez układ oddechowy lub
pokarmowy, spojówki i przez skórę (szczególnie
narażone są dłonie - wchodzące w bezpośredni
kontakt z zarażonymi przedmiotami).
Jeżeli istnieje podejrzenie, że objawy chorobowe
występujące
u
pracownika
lub
u
grupy
pracowników są wywołane przez określony
czynnik biologiczny, to jego zasadność należy
potwierdzić dwoma sposobami:
●
przez badania mikrobiologiczne powietrza;
●
wykrycie obecności czynnika w organizmie
pracownika
CZYNNIKI SZKODLIWE
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
Do ochrony przed czynnikami
biologicznymi stosowane są:
●
Sprzęt ochrony układu oddechowego
●
Odzież ochronna
●
Rękawice ochronne
●
Obuwie ochronne
●
Sprzęt ochrony oczu i twarzy
CZYNNIKI SZKODLIWE
CZYNNIKI CHEMICZNE
Jednym z powszechnie występujących
czynników szkodliwych w środowisku
pracy są substancje chemiczne.
Substancje chemiczne w powietrzu na
stanowiskach pracy występują w
postaci:
●
gazów
●
par
●
cieczy
●
substancji stałych
CZYNNIKI SZKODLIWE
CZYNNIKI CHEMICZNE
Wchłanianie substancji
chemicznych w warunkach
narażenia zawodowego zachodzi
przede wszystkim poprzez:
●
drogi oddechowe
●
skórę
●
przewód pokarmowy
CZYNNIKI SZKODLIWE
CZYNNIKI CHEMICZNE
Podział substancji i preparatów chemicznych
niebezpiecznych (Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o
substancjach i preparatach chemicznych – Dz. U. nr 11,
poz. 84 z późn. zm.):
• o właściwościach
wybuchowych
• o właściwościach
utleniających
• skrajnie łatwopalne
• wysoce łatwopalne
• łatwopalne
• bardzo toksyczne
• toksyczne
• szkodliwe
• żrące
• drażniące
• uczulające
• rakotwórcze
• mutagenne
• działające szkodliwie
na rozrodczość
• niebezpieczne dla
środowiska
CZYNNIKI SZKODLIWE
CZYNNIKI CHEMICZNE
Ocena
narażenia
zawodowego
na
szkodliwe czynniki chemiczne
●
narażenie zawodowe – złożone pojęcie
ilościowo
–
jakościowe
określające
rodzaj i stężenie czynnika szkodliwego
dla zdrowia oraz czas jego działania
zarówno w stosunku do zmiany roboczej
●
narażenie
złożone
–
narażenie
zawodowe pracownika na działanie
wielu
substancji
szkodliwych
występujących
jednocześnie
w
powietrzu środowiska pracy
CZYNNIKI SZKODLIWE
CZYNNIKI CHEMICZNE
Karta charakterystyki chemicznej
•
Identyfikacja
substancji/preparatu
•
Skład i informacja o
składnikach
•
Identyfikacja zagrożeń
•
Pierwsza pomoc
•
Postępowanie w
przypadku pożaru
•
Postępowanie w
przypadku
niezamierzonego
uwolnienia do środowiska
•
Postępowanie z
substancją/preparatem i
jej/jego magazynowanie
•
Kontrola narażenia i
środki ochrony
indywidualnej
• Właściwości
fizykochemiczne
• Stabilność i reaktywność
• Informacje
toksykologiczne
• Informacje ekologiczne
• Postępowanie z odpadami
• Informacje o transporcie
• Informacje dotyczące
przepisów prawnych
• Inne informacje
CZYNNIKI SZKODLIWE
Badania i pomiary
Rozporządzenie Ministra Zdrowia
z dnia 20 kwietnia 2005r.
w sprawie badań i pomiarów czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowidku
pracy
(Dz. U. Nr 73, poz. 645)
CZYNNIKI SZKODLIWE
Badania i pomiary – obowiązki pracodawcy
●
Dokonanie rozeznania procesów
technologicznych i występujących w nich
czynników szkodliwych w celu ich
wytypowania do badań
●
Nie później niż w okresie 30 dni od
rozpoczęcia działalności wykonanie badań i
pomiarów czynników szkodliwych
●
Niezwłocznie poinformować pracowników o
wynikach badań i pomiarów czynników
szkodliwych dla zdrowia
●
Prowadzić na bieżąco rejestr czynników
szkodliwych występujących na stanowikach
pracy
CZYNNIKI SZKODLIWE
Badania i pomiary – czynniki rakotwórcze i
mutagenne
●
Powyżej 0,5 NDS – pomiary co najmniej
raz na 3 miesiące
●
Powyżej 0,1 do 0,5 NDS - pomiary co 6
miesięcy
●
W każdym przypadku wprowadzenia
zmiany występowania czynnika
CZYNNIKI SZKODLIWE
Badania i pomiary
●
Powyżej 0,5 NDS lub NDN – pomiary co
najmniej raz w roku
●
Powyżej 0,1 do 0,5 NDS lub NDN -
pomiary co 2 lata
●
W każdym przypadku wprowadzenia
zmiany występowania czynnika
CZYNNIKI SZKODLIWE
Badania i pomiary
Badań i pomiarów czynnika szkodliwego
dla zdrowia występującego w środowisku
pracy nie przeprowadza się, jeżeli wyniki
dwóch ostatnich przeprowadzonych
badań i pomiarów nie przekroczyły 0,1
wartości NDS lub NDN.
CZYNNIKI SZKODLIWE
Badania i pomiary - terminy
●
30 dni od rozpoczęcia dziłalności
przeprowadzić pomiary czynników
●
Niezwłocznie poinformować
pracowników o wynikach badań i
pomiarów
●
3 lata przechowywanie wyników badań i
pomiarów
●
40 lat od ostatniego wpisu –
przechowywanie rejestrów oraz kart
pomiarów czynników szkodliwych
CZYNNIKI SZKODLIWE
Narażenie na hałas i drgania mechaniczne
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i
Pracy
z dnia 5 sierpnia 2005r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
przy pracach związanych z narażeniem
na hałas lub drgania mechaniczne
(Dz. U. Nr 157, poz. 1318)
CZYNNIKI SZKODLIWE
Narażenie na hałas i drgania mechaniczne
narażenie indywidualne - rzeczywisty
poziom narażenia pracownika na hałas lub
drgania mechaniczne, po uwzględnieniu
tłumienia
uzyskanego
w
wyniku
stosowania
środków
ochrony
indywidualnej
wartości progów działania - wartości
wielkości
charakteryzujących
hałas
i
drgania mechaniczne w środowisku pracy
(bez uwzględniania skutków stosowania
środków
ochrony
indywidualnej),
określone w załączniku do rozporządzenia
CZYNNIKI SZKODLIWE
Narażenie na hałas i drgania mechaniczne
Pracodawca dokonuje pomiarów wielkości
charakteryzujących
hałas
lub
drgania
mechaniczne oraz porównuje wyniki tych
pomiarów z wartościami NDN i wartościami
progów działania.
W przypadku przekroczenia wartości progów
działania pracodawca planuje i podejmuje
działania zmniejszające ryzyko zawodowe.
Pracodawca
eliminuje
u
źródła
ryzyko
zawodowe związane z narażeniem na hałas
lub drgania mechaniczne albo ogranicza je do
możliwie najniższego poziomu, uwzględniając
dostępne rozwiązania techniczne oraz postęp
naukowo-techniczny.
CZYNNIKI SZKODLIWE
Narażenie na hałas i drgania mechaniczne
PROGI DZIAŁANIA – HAŁAS
Dla
poziomu
ekspozycji
na
hałas
odniesionego
do
8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy
lub
poziomu
ekspozycji
na
hałas
odniesionego do tygodnia pracy - wartość
progu działania wynosi 80 dB.
Dla szczytowego poziomu dźwięku C - jako
wartość
progu
działania przyjmuje
się
wartość NDN wynoszącą 135 dB.
CZYNNIKI SZKODLIWE
Narażenie na hałas i drgania mechaniczne
PROGI DZIAŁANIA – DRGANIA
MECHANICZNE
Jeżeli występują w postaci drgań miejscowych: dla
ekspozycji dziennej wyrażonej w postaci równoważnej
energetycznie dla 8 godzin działania sumy wektorowej
skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyspieszeń
drgań, wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych
(ahwx, ahwy, ahwz) - wartość progu działania wynosi 2,5
m/s
2.
Jeżeli występują w postaci drgań ogólnych: dla
ekspozycji dziennej wyrażonej w postaci równoważnego
energetycznie dla 8 godzin działania skutecznego,
ważonego
częstotliwościowo
przyspieszenia
drgań,
dominującego wśród przyspieszeń drgań, wyznaczonych
dla trzech składowych kierunkowych z uwzględnieniem
właściwych współczynników (1,4awx, 1,4awy, awz) -
wartość progu działania wynosi 0,5 m/s
2
.
CZYNNIKI SZKODLIWE
Narażenie na hałas i drgania mechaniczne
Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem
pracowników na hałas i drgania mechaniaczne – powinna
uwzględniać:
●
poziom i rodzaj narażenia, włącznie z narażeniem na
hałas impulsowy lub drgania mechaniczne przerywane i
powtarzające się wstrząsy
●
czas trwania narażenia, w tym czas pracy w godzinach
nadliczbowych, oraz obowiązujące u pracodawcy systemy i
rozkłady czasu pracy
●
wartości NDN oraz wartości progów działania dla hałasu
lub drgań mechanicznych
●
skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, w tym
należących do grup szczególnego ryzyka
●
skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników
wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i drganiami
mechanicznymi
●
informacje dotyczące poziomu emisji hałasu lub drgań
mechanicznych, dostarczanych przez producenta środków
pracy
●
istnienie
alternatywnych
środków
pracy,
zaprojektowanych do ograniczenia emisji hałasu lub drgań
mechanicznych
CZYNNIKI SZKODLIWE
Narażenie na hałas i drgania mechaniczne
●
informacje uzyskane w wyniku profilaktycznych badań
lekarskich pracowników
●
pośrednie skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa
pracownika, wynikające z interakcji pomiędzy hałasem i
sygnałami bezpieczeństwa lub innymi dźwiękami, które
pracownik powinien obserwować w celu ograniczenia
ryzyka wypadku przy pracy
●
skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika,
wynikające z interakcji pomiędzy hałasem i substancjami
chemicznymi o działaniu szkodliwym na narząd słuchu
(substancjami ototoksycznymi), jeżeli umożliwia to stan
wiedzy technicznej i medycznej
●
dostępność środków ochrony indywidualnej przed
hałasem lub drganiami mechanicznymi o odpowiedniej
charakterystyce tłumienia
CZYNNIKI SZKODLIWE
Narażenie na hałas i drgania mechaniczne
●
pośrednie skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa
pracownika,
wynikające
z
oddziaływań
drgań
mechanicznych na środki pracy lub miejsce pracy,
takich jak zakłócenia stabilności konstrukcji lub
złączy,
utrudnione
operowanie
elementami
sterowniczymi,
nieprawidłowości
w
odczytach
wskazań aparatury kontrolno-pomiarowej
●
wpływ niskich temperatur i zwiększonej wilgotności
na pracowników narażonych na działanie drgań
mechanicznych, a szczególnie drgań miejscowych
CZYNNIKI SZKODLIWE
Narażenie na hałas i drgania mechaniczne
Na podstawie oceny ryzyka zawodowego,
po
osiągnięciu
lub
przekroczeniu
w
środowisku
pracy
przez
wielkości
charakteryzujące:
1) hałas - wartości NDN,
2) drgania mechaniczne - wartości progów
działania
pracodawca sporządza i wprowadza w życie
program działań organizacyjno-technicznych
zmierzających do ograniczenia narażenia na
hałas
lub
drgania
mechaniczne
oraz
dostosowuje
te
działania
do
potrzeb
pracowników
należących
do
grup
szczególnego ryzyka.
CZYNNIKI SZKODLIWE
Narażenie na hałas i drgania mechaniczne
Pracodawca oznacza znakami bezpieczeństwa miejsca
pracy, w których wielkości charakteryzujące hałas w
środowisku pracy przekraczają wartości NDN, oraz
wydziela strefy z takimi miejscami i ogranicza do nich
dostęp, jeżeli jest to technicznie wykonalne i ryzyko
wynikające z narażenia na hałas uzasadnia takie
wydzielenie.
Narażenie indywidualne pracownika na hałas lub
drgania mechaniczne nie może przekroczyć wartości
NDN.
W przypadku stwierdzenia narażenia indywidualnego
na hałas lub drgania mechaniczne przekraczającego
wartości NDN, pracodawca:
1)
podejmuje
niezwłoczne
działania
w
celu
ograniczenia
narażenia
indywidualnego
poniżej
wartości NDN;
2)
ustala
przyczyny
wystąpienia
nadmiernego
narażenia indywidualnego;
3) dobiera środki ochronne oraz podejmuje działania
zapobiegawcze, pozwalające uniknąć ponownego
wystąpienia
narażenia
indywidualnego
przekraczającego wartości NDN.
OŚWIETLENIE
CZYNNIK UCIĄŻLIWY
Oświetlenie dzienne:
●
górne jeśli światło dzienne pada
przez świetliki dachowe
●
boczne jeśli światło dzienne pada
przez okna
●
mieszane (łącznie górne i boczne)
OŚWIETLENIE
CZYNNIK UCIĄŻLIWY
Minimalne
warunki
oświetlenia
bocznego
w
pomieszczeniach
przeznaczonych na pobyt ludzi
określa się stosunkiem powierzchni
okien (w świetle ościeżnic) do
powierzchni podłogi, który powinien
wynosić co najmniej 1:8.
Natomiast w innym pomieszczeniu,
w którym oświetlenie naturalne jest
wymagane
ze
względu
na
przeznaczenie – co najmniej 1:12.
OŚWIETLENIE
CZYNNIK UCIĄŻLIWY
Oświetlenie elektryczne – ocena:
●
rodzaj oświetlenia
●
natężenie oświetlenia
●
równomierność oświetlenia
●
współczynnik zapasu (
tylko przy ocenie nowych urządzeń
oświetleniowych)
●
rozkład luminancji w strefie przedmiotu przy pracy wzrokowej
(próba zalecana)
●
luminancja i kąt ochrony opraw oświetleniowych
●
ograniczenia odbić
●
barwa światła (próba zalecana)
●
oddawanie barw (próba zalecana)
●
tętnienia
OŚWIETLENIE
CZYNNIK UCIĄŻLIWY
Natężenie oświetlenia (E) jest to
gęstość
powierzchniowa
strumienia świetlnego padającego
na daną płaszczyznę, czyli jest to
stosunek strumienia świetlnego
padającego na płaszczyznę do jej
pola
powierzchni
E
=
F/S.
Jednostką natężenia oświetlenia
jest luks (lx), gdzie: lx = lm/m
2
.
OŚWIETLENIE
CZYNNIK UCIĄŻLIWY
Luminancja (L) - jest to fizyczna miara
jaskrawości. Zależy ona od natężenia oświetlenia na
obserwowanym obiekcie, właściwości odbiciowych
powierzchni obiektu (barwa, stopień chropowatości)
oraz od jego pola pozornej powierzchni świecącej.
Pozorna powierzchnia świecąca jest to wielkość
postrzeganej
przez
obserwatora
powierzchni
płaszczyzny świecącej uzależniona od kierunku jej
obserwacji. Pozorna powierzchnia świecąca jest to
zarówno
płaszczyzna
świecąca
w
sposób
bezpośredni
-
oprawa
oświetleniowa,
jak
i
płaszczyzna świecąca w sposób pośredni, np. ściana,
przez odbicie światła.