Zakażenia szpitalne

Uniwersytet Medyczny w Poznaniu

Rok akademicki: 2008/2009

Rok: II       Poziom ABCDE

Kierunek: Pielęgniarstwo – studia pomostowe     

Przedmiot: Zakażenia Szpitalne

Prowadzący: mgr Krystyna Brońska

 

 

Paradoks?

 

 

„zakażenie szpitalne” to    

zakażenie, które wystąpiło w związku z 

udzielaniem świadczeń zdrowotnych, w 
przypadku gdy choroba:

a)  nie pozostawała w momencie 

udzielania świadczeń zdrowotnych w 
okresie wylęgania albo

b)  wystąpiła po udzieleniu świadczeń 

zdrowotnych, w okresie nie dłuższym 
niż najdłuższy okres jej wylęgania.

 

 

PRAWO    A    ZAKAŻENIA

• „Ubezpieczonym przysługują 

świadczenia służące zachowaniu, 

ratowaniu, przywracaniu i poprawie 

zdrowia, udzielane w przypadku 

choroby, urazu, ciąży, porodu i połogu 

oraz w celu zapobiegania chorobom i 

promocji zdrowia.”

 (Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z 30 

sierpnia 1991 DZ.U.91 poz.408.z późn. 

zmianami)

 

 

• Zakażenia zakładowe są z jednej strony 

jednym z podstawowych wykładników 

jakości opieki medycznej, a z drugiej- 

grupą powikłań o poważnych skutkach 

dla zdrowia i życia pacjentów.

• Zakład  opieki zdrowotnej ma obowiązek 

ochrony pacjentów przed zakażeniem.

• Zakład opieki zdrowotnej ponosi 

konsekwencje jeżeli pacjent wykaże , że 

zakażenie było wynikiem zaniedbania

5

Prawne implikacje zakażenia

 

 

Ustawa o chorobach zakaźnych i 

zakażeniach 

z dnia 05.12.2008  (Dz.U. 234, poz.1570)

Art. 11. 

Kierownicy zakładów opieki 

zdrowotnej oraz inne osoby 
udzielające świadczeń zdrowotnych 
są obowiązani do podejmowania 
działań zapobiegających szerzeniu 
się zakażeń i chorób zakaźnych. 

 

 

Działania, o których mowa obejmują w 

szczególności:

1)   ocenę ryzyka wystąpienia zakażenia związanego 

z wykonywaniem świadczeń zdrowotnych;

2)    monitorowanie  czynników  alarmowych  i 

zakażeń  związanych  z  udzielaniem  świadczeń 
zdrowotnych 

w 

zakresie 

wykonywanych 

świadczeń;

3)  opracowanie, 

wdrożenie 

i 

nadzór 

nad 

procedurami 

zapobiegającymi 

zakażeniom 

i 

chorobom  zakaźnym  związanym  z  udzielaniem 
świadczeń zdrowotnych, w tym dekontaminacji:

a)  skóry i błon śluzowych lub innych tkanek,
b)wyrobów 

medycznych 

oraz 

powierzchni 

pomieszczeń i urządzeń;

 

 

Działania, o których mowa obejmują w 

szczególności:

4)   

stosowanie 

środków 

ochrony 

indywidualnej 

i 

zbiorowej 

w 

celu 

zapobieżenia  przeniesieniu  na  inne  osoby 
biologicznych czynników chorobotwórczych;

5)   wykonywanie badań laboratoryjnych oraz 

analizę  lokalnej  sytuacji  epidemiologicznej 
w  celu  optymalizacji  profilaktyki  i  terapii 
antybiotykowej;

6)    prowadzenie  kontroli  wewnętrznej  w 

zakresie  realizacji  działań,  o  których  mowa 
w ust. 1.

 

 

Art. 12.

1.    Kierownicy  zakładów  opieki  zdrowotnej 

oraz  inne  osoby  udzielające  świadczeń 

zdrowotnych 

prowadzą 

dokumentację 

realizacji działań, o których mowa w art. 11.

              Dla  której  w  drodze  rozporządzenia 

zostanie określony:

- sposób dokumentowania realizacji działań, 
- warunki przechowywania tej dokumentacji,
- okres przechowywania tej dokumentacji,
uwzględniając 

skuteczność 

zapobiegania 

szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych.

 

 

Art. 13.

      Realizacja działań, o których 

mowa 

      w art. 11 i 12, oraz prowadzenie 

dokumentacji tych działań, 

w   tym wyniki kontroli wewnętrznej, 

     

      podlegają kontroli organów 

Państwowej Inspekcji Sanitarnej. 

 

 

w drodze rozporządzenia zostanie 

określony:

        -  zakres  i  sposób  prowadzenia  kontroli 

wewnętrznej, 

    -  częstotliwość jej przeprowadzania, 
    - sposób jej dokumentowania, 
    - warunki udostępniania i przechowywania tej 

dokumentacji, 

              mając  na  względzie  zapewnienie 

skuteczności 

zapobiegania 

szerzeniu 

się 

zakażeń i chorób zakaźnych oraz cele nadzoru 

epidemiologicznego.

 

 

Art. 14.

1.   Kierownicy szpitali lub zespołów 

zakładów opieki zdrowotnej, w 
skład których wchodzi szpital, są 
obowiązani do wdrożenia i 
zapewnienia funkcjonowania 
systemu zapobiegania i zwalczania 
zakażeń szpitalnych, obejmującego: 

 

 

1)    powołanie  i  nadzór  nad  działalnością 

zespołu 

i 

komitetu 

kontroli 

zakażeń 

szpitalnych;

2)   ocenę ryzyka i monitorowanie występowania 

zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych;

3)   

organizację 

udzielania 

świadczeń 

zdrowotnych, w sposób zapewniający:

a)   zapobieganie  zakażeniom  szpitalnym  i 

szerzeniu się czynników alarmowych, 

b)  warunki izolacji pacjentów z zakażeniem lub 

chorobą  zakaźną  oraz  pacjentów  szczególnie 
podatnych na zakażenia szpitalne,

c) możliwość 

wykonywania 

badań 

laboratoryjnych w ciągu całej doby,

 

 

d)wykonywanie 

badań 

laboratoryjnych, 

umożliwiających  identyfikację  biologicznych 

czynników  chorobotwórczych  wywołujących 

zakażenia  i  choroby  zakaźne,  oraz  ich 

weryfikację  przez  podmioty, o  których  mowa 

w art. 9 ust. 2,

e)ograniczenie 

narastania 

lekooporności 

biologicznych  czynników  chorobotwórczych 

w 

wyniku 

niewłaściwego 

stosowania 

profilaktyki i terapii antybiotykowej; 

4)monitorowanie 

i 

rejestrację 

zakażeń 

szpitalnych i czynników alarmowych;

5)sporządzanie  i  przekazywanie  właściwemu 

państwowemu  inspektorowi  sanitarnemu 

raportów 

o 

bieżącej 

sytuacji 

epidemiologicznej szpitala;

 

 

6) zgłaszanie  w  ciągu  24  godzin 

potwierdzonego 

epidemicznego 

wzrostu liczby zakażeń szpitalnych 
właściwemu 

państwowemu 

inspektorowi sanitarnemu.

 

 

2.    Kierownicy  szpitali  lub  zespołów  zakładów 

opieki  zdrowotnej,  w  skład  których  wchodzi 

szpital,  są  obowiązani  do  gromadzenia  w 

szpitalu informacji o zakażeniach szpitalnych i 

czynnikach  alarmowych  oraz  prowadzenia 

rejestru  zakażeń  szpitalnych  i  czynników 

alarmowych.

3.    W  odniesieniu  do  zakładów  opieki 

zdrowotnej  dla  osób  pozbawionych  wolności, 

w skład których wchodzi szpital, do powołania 

zespołu 

i 

komitetu 

kontroli 

zakażeń 

szpitalnych 

są 

obowiązani 

dyrektorzy 

właściwych  zakładów  karnych  i  aresztów 

śledczych. 

 

 

Art. 16.

     1.   Osoby inne niż udzielające 

świadczeń zdrowotnych podejmujące 
czynności, w trakcie wykonywania 
których dochodzi do naruszenia 
ciągłości tkanek ludzkich, są 
obowiązane do

- Wdrożenia  procedur 
- Stosowania procedur
zapewniających ochronę przed 

zakażeniami oraz chorobami zakaźnymi.

 

 

2.   Procedury, o których mowa w ust. 

1, powinny regulować:

• sposób postępowania przy wykonywaniu czynności, 

w trakcie których dochodzi do naruszenia ciągłości 

tkanek ludzkich, 

• zasady stosowania sprzętu poddawanego sterylizacji
• sposoby przeprowadzania dezynfekcji skóry i błon 

śluzowych 

• sposoby przeprowadzania dekontaminacji 

pomieszczeń i urządzeń.

• Na wniosek podmiotu obowiązanego do wdrożenia i 

stosowania procedur, państwowy powiatowy 

inspektor sanitarny opiniuje te procedury.

 

 

Art. 22.

1.Właściciel,  posiadacz  lub  zarządzający 

nieruchomością  są  obowiązani  utrzymywać 
ją 

w należytym 

stanie 

higieniczno-

sanitarnym w celu zapobiegania zakażeniom 
i chorobom zakaźnym, w szczególności:

1) 

 prowadzić 

prawidłową 

gospodarkę 

odpadami i ściekami;

2)   zwalczać gryzonie, insekty i szkodniki;
3)   usuwać padłe zwierzęta z nieruchomości;
4) 

  

usuwać 

odchody 

zwierząt 

z 

nieruchomości.

 

 

Art. 23.

1.   

Podmiot  wprowadzający  do  obrotu  produkty, 

określone  na  podstawie  ust.  2  pkt  1,  jest  obowiązany 

do podejmowania wszelkich działań, aby wprowadzany 

produkt nie stanowił źródła zakażenia dla ludzi.

2.   

Minister właściwy do spraw zdrowia może określić, 

w drodze rozporządzenia:

1)   produkty, które z uwagi na swoje właściwości mogą 

stać się źródłem zakażenia,

2)   sposoby postępowania z tymi produktami, 
3)  wymogi  sanitarne  i  higieniczne,  które  musi  spełniać 

wprowadzany produkt,

4)    wymogi,  które  muszą  spełniać  pomieszczenia, 

urządzenia 

i 

środki 

transportu 

służące 

do 

przechowywania 

i 

dystrybucji 

wprowadzanego 

produktu

 

 

Rozdział 9

Przepisy karne

Art. 50.    Kto:
1)    wbrew  obowiązkowi  nie  wdraża  lub  nie  stosuje 

procedur  zapewniających  ochronę  przed  zakażeniami 

oraz chorobami zakaźnymi,

2)    wbrew  obowiązkom,nie  przestrzega  wymagań 

higieniczno-sanitarnych,

3)   wbrew obowiązkowi przeciwdziałania szerzeniu się 

zakażeń 

szpitalnych, 

nie 

podejmuje 

działań 

określonych w art. 14 ust. 1 i 2

  –    podlega karze grzywny.

 

 

Art. 51.   Kto:

1)  nie 

będąc 

uprawnionym, 

przeprowadza 

szczepienia ochronne,

2)wbrew  obowiązkowi prowadzenia dokumentacji 

medycznej dotyczącej szczepień ochronnych, nie 

dokonuje  wpisu  szczepienia,  nie  wystawia 

zaświadczenia  o  wykonaniu  szczepienia  lub  nie 

prowadzi  dokumentacji  medycznej  w  tym 

zakresie lub prowadzi ją nierzetelnie,

3)wbrew  obowiązkowi  nie  zawiadamia  pacjenta 

lub  osoby  sprawującej  prawną  lub  faktyczną 

pieczę  nad  osobą  małoletnią  lub  bezradną  o 

obowiązku 

poddania 

się 

obowiązkowym 

szczepieniom  ochronnym  lub  nie  informuje  o 

ochronnych szczepieniach zalecanych

•

      –    podlega karze grzywny.

 

 

Art. 52.    Kto:

1)   

wbrew  obowiązkowi  nie  poucza  pacjenta, 

osoby sprawującej prawną lub faktyczną pieczę 
nad  osobą  małoletnią  lub  bezradną  o  środkach 
ostrożności 

zapobiegających 

przeniesieniu 

zakażenia  na  inne  osoby  lub  o  ewentualnym 
obowiązku wynikającym z art. 6, 

2)   

wbrew 

obowiązkowi 

nie 

informuje 

zakażonego  o  konieczności  zgłoszenia  się  do 
lekarza 

jego 

partnera 

lub 

partnerów 

seksualnych,

 

 

Art. 52.    Kto:

3)   wbrew obowiązkowi, nie dokonuje zgłoszenia: 

•

wystąpienia niepożądanego odczynu poszczepiennego, 

•

podejrzenia  o  zakażenie  i  zachorowanie  na  chorobę 
zakaźną, 

•

dodatniego  wyniku  badania  w  kierunku  zakażeń  i 
zachorowań,  określonych  na  podstawie  art.  3  ust.  1  i 
2, 

•

zakażenia  i  zachorowania  lub  zgonu  na  chorobę 
zakaźną  przesłania  do  weryfikacji  dodatnich  wyników 
tych badań

•

–    podlega karze grzywny.

 

 

Art. 44.

• 1.   W celu zapewnienia skuteczności 

działań  służących  ochronie  zdrowia 
publicznego  przed  zakażeniami  i 
chorobami 

zakaźnymi 

wojewoda 

sporządza  wojewódzki  plan  działania 
na  wypadek  wystąpienia  epidemii, 
zwany  dalej  „planem”,  na  okres 
trzech lat, z możliwością aktualizacji.

 

 

Art. 66.

1. W  2009  r.  wojewoda  ustala  plan,  o 

którym  mowa  w  art.  44,  do  dnia  31 
maja 2009 r.

2.  Plan,  o  którym  mowa  w  ust.  1,  jest 

sporządzany  na  podstawie  danych  i 
informacji 

przekazanych 

przez 

podmioty,  o  których  mowa  w  art.  44 
ust.  3,  do  dnia  31  marca  2009  r., 
wojewodzie na jego pisemne żądanie. 

 

 

Do dnia 31 grudnia 2015 r.:

3)  szczepienia 

ochronne 

mogą 

wykonywać  lekarze  lub  felczerzy, 
pielęgniarki,  położne  i  higienistki 
szkolne,  nieposiadający  kwalifikacji 
określonych  na  podstawie  art.  17  ust. 
10  pkt  3,  o  ile  posiadają  2,5-letnią 
praktykę  w  zakresie  przeprowadzania 
szczepień ochronnych. 

 

 

Co możemy zrobić aby 

zmniejszyć ryzyko 

powstania zakażenia 

zakładowego ?

 

 

1.Wprowadzić i przestrzegać zasady kontroli 

zakażeń poprzez wdrożenie 

Programu kontroli 
zakażeń szpitalnych

2. Poprawić warunki sanitarno – techniczne 

w zakładach opieki zdrowotnej

 

 

Program kontroli zakażeń 

obejmuje:

•Struktury
•Procedury
•Edukacja
•Monitorowanie
•Właściwa diagnostyka i 

terapia zakażeń

 

 

Zespół ds. kontroli 

zakażeń szpitalnych

 

 

Art. 15. 1.   W skład zespołu kontroli 

zakażeń szpitalnych wchodzą:

1)   lekarz jako przewodniczący zespołu;
2)    pielęgniarka  lub  położna  jako  specjalista 

do  spraw  epidemiologii  lub  higieny  i 
epidemiologii,  w  liczbie  nie  mniejszej  niż  1 
na 200 łóżek szpitalnych; 

3)   diagnosta laboratoryjny jako specjalista do 

spraw 

mikrobiologii, 

jeżeli 

lekarz, 

wymieniony 

w 

pkt 

1, 

nie 

posiada 

specjalizacji 

z 

dziedziny 

mikrobiologii 

lekarskiej.

 

 

Art. 15. 2.   Do zadań zespołu kontroli 

zakażeń szpitalnych należy:

1)  opracowywanie  i  aktualizacja  systemu  zapobiegania 

i zwalczania zakażeń szpitalnych;

2)    prowadzenie  kontroli  wewnętrznej,  o  której  mowa  w 

art.  11  ust.  2  pkt  6,  oraz  przedstawianie  wyników  i 

wniosków  z  tej  kontroli  kierownikowi  szpitala  i 

komitetowi zakażeń szpitalnych;

3) szkolenie  personelu  w  zakresie  kontroli  zakażeń 

szpitalnych;

4) konsultowanie  osób  podejrzanych  o  zakażenie  lub 

chorobę  zakaźną  oraz  tych,  u  których  rozpoznano 

zakażenie lub chorobę zakaźną.

 

 

Art. 15. 3.   W skład komitetu kontroli 

zakażeń szpitalnych wchodzą 

pracownicy szpitala:

1)   kierownik szpitala lub jego przedstawiciel oraz
wyznaczeni  przez  niego  kierownicy  komórek 

organizacyjnych 

szpitala, 

w 

tym 

działu 

diagnostyki 

mikrobiologicznej, 

centralnej 

sterylizatorni,  apteki  szpitalnej  –  jeżeli  szpital 

posiada takie komórki organizacyjne;

2)    przewodniczący  oraz  członkowie  zespołu 

kontroli zakażeń szpitalnych;

3)   osoba kierująca pracą pielęgniarek w szpitalu;
4)    lekarz  wykonujący  zadania  służby  medycyny 

pracy

 

 

Art. 15. 4.   Do zadań komitetu 

kontroli zakażeń szpitalnych należy:

1)opracowywanie  planów  i  kierunków 

systemu 

zapobiegania 

i 

zwalczania 

zakażeń szpitalnych;

2)ocena  wyników  kontroli  wewnętrznej 

przedstawianych  przez  zespół  kontroli 
zakażeń szpitalnych; 

3)opracowywanie  i  aktualizacja  standardów 

farmakoprofilaktyki 

i 

farmakoterapii 

zakażeń i chorób zakaźnych w szpitalu.

 

 

Rozporządzenie w sprawie kwalifikacji 

członków zespołu kontroli zakażeń 

zakładowych

   

• (Dz.U nr 285,poz.2869 z 2004 r.) na podstawie art.3

Pielęgniarka wchodząca w skład zespołu: 

1) posiada średnie medyczne lub wyższe 
wykształcenie w dziedzinie pielęgniarstwa; 

   2) posiada co najmniej 3-letnie doświadczenie w 

zawodzie pielęgniarki lub położnej; 

   3) posiada specjalizację w dziedzinie 

pielęgniarstwa epidemiologicznego lub higieny 
i epidemiologii; 

   4) jest zatrudniona w zakładzie.

 

 

§ 3.

• Pielęgniarka wchodząca w skład zespołu: 

1) posiada średnie medyczne lub wyższe 

wykształcenie w dziedzinie pielęgniarstwa; 

   2) posiada co najmniej 3-letnie 

doświadczenie w zawodzie pielęgniarki lub 

położnej; 

   3) posiada specjalizację w dziedzinie 

pielęgniarstwa epidemiologicznego lub 

higieny i epidemiologii; 

   4) jest zatrudniona w zakładzie. 

 

 

Do dnia 31 grudnia 2015 r.:

1)  przewodniczącym 

zespołu 

kontroli 

zakażeń 

szpitalnych  może  być  lekarz,  który  posiada 

specjalizację  inną  niż  określona  na  podstawie  art. 

15  ust.  5  oraz  ukończył  kurs  specjalistyczny  z 

zakresu 

epidemiologii 

i 

kontroli 

zakażeń 

szpitalnych;

2)  w  skład  zespołu  kontroli  zakażeń  szpitalnych 

mogą wchodzić pielęgniarki i położne, które do tego 

dnia zostały zatrudnione na stanowisku pielęgniarki 

epidemiologicznej 

oraz 

ukończyły 

kurs 

kwalifikacyjny 

z 

zakresu 

pielęgniarstwa 

epidemiologicznego;

 

 

§ 4.

Lekarze i pielęgniarki wchodzący w skład 
zespołu są obowiązani do regularnego 
podnoszenia swoich kwalifikacji w ramach 
specjalistycznych kursów i szkoleń 
organizowanych przez uprawnione 
jednostki. 

 

 

Program kontroli zakażeń 

obejmuje:

•Struktury
•Procedury
•Edukacja
•Monitorowanie
•Właściwa diagnostyka i 

terapia zakażeń

 

 

Higiena szpitalna

Higiena na dobrym poziomie 
to:

Krótszy okres hospitalizacji

Mniejsze zużycie antybiotyków

Mniejsza liczba odszkodowań

Mniejszy 

koszt 

leczenia

 

 

Higiena szpitalna

Higiena Szpitalna 
może 

wydawać się droga

brak higieny kosztuje jeszcze 
więcej

 

 

Podstawowe działania 

mające na celu przerywanie 

dróg szerzenia się zakażeń:

1. Zabiegi sanityzacji
• Mycie, sprzątanie
2. Zabiegi dezynfekcji ( odkażania)
3. Dezynsekcji (niszczenia owadów)
4. Deratyzacji (niszczenia gryzoni)

 

 

1.Wprowadzić i przestrzegać zasady kontroli 

zakażeń

2. Poprawić warunki sanitarno – techniczne 

w zakładach opieki zdrowotnej

 

 

Podstawowe pojęcia (definicje) z 

zakresu działań higienicznych

Dekontaminacja – proces niszczenia 

biologicznych czynników chorobotwórczych 
przez mycie, dezynfekcję i sterylizację;

Zabiegi sanitarne – działania służące 

poprawie higieny osobistej, w tym mycie i 
strzyżenie, higieny odzieży, higieny 
pomieszczeń, podejmowane w celu 
zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i 
chorób zakaźnych 

 

 

Podstawowe  pojęcia 

(definicje) z zakresu działań 

higienicznych

• Dezynfekcja  – proces redukcji 

ilości biologicznych czynników 
chorobotwórczych przez 
zastosowanie metod fizycznych 
i chemicznych;

 

 

Podstawowe  pojęcia 

(definicje) z zakresu działań 

higienicznych

• Dezynfekcja wysokiego stopnia – to 

proces doprowadzający do zabicia nie 

tylko wrażliwych form wegetatywnych 

bakterii, grzybów i wirusów, lecz także 

prątków gruźlicy i enterowirusów. 

 

 

 

                       Sterylizacja

– proces zniszczenia zdolnych do 

namnażania się form biologicznych 

czynników chorobotwórczych.

To proces, w wyniku którego całkowitemu 

zniszczeniu ulegają wszystkie 

drobnoustroje oraz ich formy 

przetrwalnikowe (zarodniki, spory) i 

istnieje możliwość utrzymania sterylności 

tego sprzętu przez dłuższy czas.

 

 

Podstawowe  pojęcia 

(definicje) z zakresu działań 

higienicznych

• Dezynsekcja – to postępowanie 

mające na celu zwalczanie 
owadów(insektów). 

• Deratyzacja – to postępowanie 

mające na celu zwalczanie gryzoni, 
a przede wszystkim szczurów.

 

 

Antyseptyka

• Antyseptyka jest działaniem mającym 

na celu zabicie mikroorganizmów na 
powierzchni ciała i błonach śluzowych, 
a więc na powierzchniach ożywionych.

• Celem antyseptyki jest zapobieganie 

kolonizacji lub zakażeniu poprzez 
przywrócenie jałowości zakażonym 
powierzchniom ciała

 

 

Co jest celem odkażania 

skóry?

• Celem jest możliwie najsilniejsza 

redukcja napływowej, jak i 
fizjologicznej mikroflory skóry 
(bakterie i grzyby).

• Pamiętajmy, że: zwykle nieszkodliwe 

mikroorganizmy mikroflory 
fizjologicznej mogą - jeżeli dostaną się 
np. do krwioobiegu - doprowadzić do 
zakażeń endogennych.

 

 

Nadzór, kontrola 

i 

profilaktyka zakażeń szpitalnych

 

 

• Przyczyny:

Ręce personelu

Środowisko szpitala

Inny pacjent

Zakażenia

 

 

Mycie i dezynfekcja rąk

• Bakteriologiczna czystość rąk jest 

najważniejszą powinnością 
personelu medycznego, ogranicza 
infekcje krzyżowe, zmniejsza 
ryzyko infekcji związanych ze 
stosowaniem inwazyjnych technik 
diagnostycznych lub leczniczych.

 

 

Mycie i dezynfekcja rąk

• Mycie rąk usuwa zabrudzenia, pozwala w 

znacznym stopniu mechanicznie usunąć 

drobnoustroje należące do flory przejściowej 

skóry rąk.

• Dezynfekcja eliminuje je w pełni, redukując 

jednocześnie florę stałą. Należy pamiętać, że 

nie ma możliwości „wyjałowienia rąk”; nie 

można także skutecznie wyeliminować 

patogennych szczepów w sytuacji zmian 

chorobowych skóry rąk.

 

 

                      Technika dezynfekcji rąk 

             zgodnie z normą EN 1500

Etap 1

>

 Powierzchnia wewnętrzna dłoni 

pociera 
 o wewnętrzną powierzchnię 
drugiej dłoni

Etap 2

>

 Powierzchnia wewnętrzna prawej 

dłoni 
 pociera o grzbiet lewej dłoni i 
powierzchnia
 wewnętrzna lewej dłoni o grzbiet 
prawej
 dłoni

1

1

1

1

2

2

2

2

 

 

Etap 3

>

 Nakładamy na siebie 

powierzchnie 
wewnętrzne dłoni rozszerzając 
i przeplatając palce

Etap 4 

>

 Zewnętrzną powierzchnię 

palców 
przykładamy do wewnętrznej       
        powierzchni dłoni, 
krzyżując palce          między 
sobą 

3

3

3

3

4

4

4

4

Technika dezynfekcji rąk 

                  zgodnie z normą EN 1500

 

 

Etap 5

>

 Wykonujemy okrężne ruchy 

pocierając 
prawym kciukiem w zamkniętej 
lewej
dłoni i odwrotnie

Etap 6

>

 Wykonujemy okrężne ruchy 

zamkniętymi opuszkami palców 
prawej ręki w lewe dłoni i 
odwrotnie 

5

5

5

5

6

6

6

6

Technika dezynfekcji rąk 

zgodnie z normą EN 1500

 

 

> Mycie
> Dekontaminacja

> Higieniczna 
dezynfekcja

> Pielęgnacja

•Instrukcja

•Zgodna z 

EN1500.

 

 

Zapobieganie powstawaniu 

odpadów

Ograniczenie ich negatywnego 

oddziaływania

Właściwa segregacja i selekcja

odzysk

unieszkodliwian

ie

 

 

ODPADY WYTWARZANE 

 W SZPITALU

 

ODPADY NIE 

STWARZAJĄCE 

ZAGROŻENIA

ODPADY 

STWARZAJĄCE 

ZAGROŻENIE

Zagrożenie       

biologiczne           

             – odpady 

zakaźne

Zagrożenie           

chemiczne lub 

fizyczne  – odpady 

specjalne

Odpady 

komunalne

Odpady 

medyczne 

pozostałe

Odpady 

inne

Odpady 

medyczne

Odpad

y inne

Odpady 

inne

Odpady 

medyczn

e

 

 

180101  Narzędzia oraz ich resztki (inne niż 180103*)
180102*  Części ciała i organy + Pojemniki na krew i konserwanty, inne 

niż 180103*

180103* Odpady zakaźne/infekcyjne
180104  Inne niż 180103*
180106*  Chemikalia
180107  Chemikalia, inne niż 180106*
180108*  Cytostatyki
180109  Leki, inne niż 180106*
180110* Amalgamat dentystyczny
180180*  Kąpiele lecznicze zakaźne
180181  Kąpiele lecznicze, inne niż 180106*
180182*  Resztki żywnościowe z oddziałów zakaźnych

 

 

§ 9.

Jednostki ochrony zdrowia oraz 

podmioty prowadzące badania i 
doświadczenia naukowe w zakresie 
medycyny posiadają opracowaną 
procedurę postępowania z odpadami 
medycznymi, a na stanowiskach pracy 
znajdują się instrukcje dotyczące 
zasad selektywnego zbierania 
odpadów na danym stanowisku pracy. 

 

 

Klasyfikacja 

odpadów 

medycznych

Kod

Rodzaj odpadów wg 

katalogu

Charakterystyka Odpadów

Główne miejsca 

powstawania

Odpady zakaźne - 
 to odpady 
niebezpieczne, 
które zawierają 
żywe 
mikroorganizmy lub 
ich toksyny, o 
których wiadomo 
lub co do których 
istnieją wiarygodne 
podstawy do 
przyjęcia, że 
wywołują choroby 
zakaźne u ludzi lub 
innych żywych 
organizmów; 
 

180
102

*

  

 

Części ciała i organy 
oraz pojemniki na 
krew i konserwanty 
służące do jej 
przechowywania, 
inne niż 180103*

-   materiały posekcyjne i 
pooperacyjne, rozpoznawalne 
szczątki ciała ludzkiego, 

organy, tkanki, 

 

pojemniki po 

krwi

-  Zakład 
patomorfologii
-  Blok operacyjny
-  Blok porodowy
-  Laboratorium
-  Sale zabiegowe
-  Oddziały
 

180
103

*

Odpady 
zakaźne/infekcyjne – 
inne odpady, które 
zawierają żywe 
drobnoustroje 
chorobotwórcze lub ich 
toksyny oraz inne formy 
zdolne do przeniesienia 
materiału 
genetycznego, o których 
wiadomo lub co do 
których istnieją 
wiarygodne podstawy 
do sądzenia, że 
wywołują choroby u 
ludzi i zwierząt (np. 
zainfekowane 
pieluchomajtki, 
podpaski, podkłady) z 
wyłączeniem 180180, 
180182

Odpady skażone drobnoustrojami 

chorobotwórczymi:

1

-  płyny ustrojowe poddawane

  badaniom laboratoryjnym i

  diagnostycznym,

- kultury laboratoryjne

- preparaty biologiczne, 

-  aktywne szczepionki

-  odpady od chorych zakaźnie

-  materiały i sprzęt jednorazowy, 

który pozostawał w kontakcie z 

zainfekowanym pacjentem lub jego 

wydzielinami

-  krew, i jej produkty zawierające 

plazmę i surowicę,

-  zużyte opatrunki, tampony 

zanieczyszczone materiałem 

infekcyjnym o

 

-  Gabinety, sale
  zabiegowe,
  operacyjne
- Izolatki
- Stacja dializ
- Oddziały
- Zakład   
  patomorfologii
- Laboratorium
- Gabinety lekarskie

180
181

*

  

Kąpiele lecznicze, 
inne niż 180106*

  

- Izolatki

180
182

*

Resztki 
żywnościowe z 
oddziałów 
zakaźnych

- resztki żywnościowe od 
chorych zakaźnie

- Zakłady 
balneologii

 - zużyte kąpiele lecznicze 
aktywne biologicznie o 
właściwościach zakaźnych

 

 

Klasyfikacja 

odpadów 

medycznych

Ko

d

Rodzaj odpadów wg 

katalogu

Charakterystyka 

Odpadów

Główne miejsca 

powstawania

Odpady 
specjalne - są 
to odpady 
niebezpieczne, 
które zawierają
substancje 
chemiczne, o 
których 
wiadomo lub co 
do
których istnieją 
wiarygodne 
podstawy do 
sądzenia, że
wywołują 
choroby 
niezakaźne u 
ludzi lub innych
żywych 
organizmów 
albo mogą być 
źródłem 
skażenia
środowiska;

18
01

06

*

Chemikalia, w tym 
odczynniki 
chemiczne, 
zawierające 
substancje 
niebezpieczne

-

   

odpady radioaktywne 

-   izotopowe substancje 
toksyczne
-   zużyte oleje
-   substancje chemiczne nie 
nadające się do spalania ze 
względów bhp
-    zużyte rozpuszczalniki i 
odczynniki chemiczne 
-   odpady srebronośne
-   zużyte baterie, tonery
-   uszkodzone termometry 
rtęciowe i zużyte świetlówki

-

   

Zakład Radiologii

-   Laboratorium
-   Zakład 
Patomorfologii
-   Dział Techniczny 
i Gospodarczy
-   Oddziały i 
zakłady

 

 

18
01

08

* 

 

Cytostatyki

-  leki immunomodulujące i
przeciwnowotworowe

-  Apteka Szpitalna
-  Oddziały 
Transplantologii
-  Oddziały  
onkologii

18
01
10

*

Amalgamat 
dentystyczny

- 

plomby zawierające 

amalgamat z rtęcią

- Gabinety
   stomatologiczne

 

 

Odpady 
pozostałe - są to 
odpady medyczne 
nieposiadające 
właściwości 
niebezpiecznych
o charakterze 
odpadów 
komunalnych

18
01

01 

  

Narzędzia oraz ich 
resztki (inne niż 
180103*)

-

    

odpady biurowe

-    materiały opakowaniowe
-    odpady kuchenne
-    odpady z ogrodnictwa, 
zmiotki uliczne,
-    komunalne odpady 
pochodzące z działu 
technicznego
-    odpady wielkogabarytowe 
np. szafki
-    nieskażone materiały 
stosowane w leczeniu np. 
ampułki po iniekcjach, butle 
po płynach infuzyjnych, 
ręczniki jednorazowe
-    uszkodzone, niesprawne 
narzędzia chirurgiczne po 
dezynfekcji
 

-

  

Administracja, 

materiały biurowe
-  Kuchnie
-  Poczekalnie
-  Odpady z
  korytarzy
-  Odpady z terenu
  przyszpitalnego
-  Sale chorych
-  Oddziały
-  Laboratorium
-  Zakłady
  diagnostyczne i
  lecznicze

18
01
04

Inne niż 180103*

18
01
07

Chemikalia, inne niż 
180106*

18
01
09

Leki, inne niż 
180106*

18
01
81

Kąpiele lecznicze, 
inne niż 180106*

Klasyfikacja 

odpadów 

medycznych

Ko

d

Rodzaj odpadów wg 

katalogu

Charakterystyka 

Odpadów

Główne miejsca 

powstawania

 

 

ZAWODOWE RYZYKO 

ZAKAŻENIA PERSONELU 

PODCZAS OPIEKI NAD 

CHORYM 

 

 

 

 

Biologiczne czynniki zagrożenia

•   

wywołujące choroby zakaźne i inwazyjne – priony, 

wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki, robaki

• alergeny biologiczne – bakterie, grzyby, cząstki 

roślinne i zwierzęce,

• toksyny biologiczne, w tym czynniki 

immunotoksyczne – endotoksyna bakteryjna 

mikotoksyny, glukany grzybicze, lotne związki 

organiczne, toksyny roślinne, jady zwierzęce,

• czynniki rakotwórcze – aflatoksyny, pył drzewny. 

Najpowszechniejsze zagrożenie w środowisku pracy 

czynniki biologiczne stwarzają jako składniki 

bioaerozoli, zwłaszcza pyłów organicznych.

 

 

DROGI PRZENOSZENIA 

CZYNNIKÓW 

BIOLOGICZNYCH

• powietrzna np.    
                         - prątek gruźlicy, norowirus, 

• przez krew i inne płyny ustrojowe np.     
                        - wirus zapalenia wątroby typu B i C, 
                        - ludzki wirus niedoboru odporności, 

• fekalno-oralną (pokarmową) np.    
                        - wirus zapalenia wątroby typu A, 

• przez wektory np. 
                        - krętek boreliozy, 
                        - wirus kleszczowego zapalenia mózgu, 

• przez bezpośredni kontakt przez skórę lub błony 

śluzowe np. 

                        - wirus opryszczki pospolitej. 

 

 

Dz.U. 2005_81_716:

 Rozporządzenie MZ w sprawie szkodliwych 

czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku 
pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo 
narażonych na te czynniki

 Klasyfikacja i wykaz czynników
 Wykaz prac:

Praca w jednostkach ochrony zdrowia
Praca w laboratoriach klinicznych lub 

diagnostycznych

 Szczegółowe warunki ochrony
 Sposób prowadzenia rejestrów osób narażonych

 

 

Grupa 2: Mogą wywoływać choroby 
– mogą być niebezpieczne dla 
pracownika:

Clostridium perfringens, botulinum, 

tetani

Escherichia coli i Klebsiella spp.,
Mycobacterium spp
Salmonella i Shigella
Staphylococcus aureus
Streptococcus pyogenes, pneumoniae,

Wirus ospy wietrznej, świnki, odry
WZW typu A
Rotawirusy

Candida albicans

 

 

Grupa 3: Mogą wywoływać ciężkie 
choroby – są niebezpieczne dla 
pracownika:

 Escherichia coli –

 Mycobacterium tuberculosis

 Rickettsia

 Salmonella typhi

WZW typu B, typu C

Ludzkie wirusy nabytego niedoboru 

odporności

Czynniki niekonwencjonalne:

Choroba Creutzfelda-Jakoba,

gąbczasta encefalopatia bydła (BSE)

 

 

Grupa 4: Wywołują ciężkie choroby 
– są niebezpieczne dla pracownika:

Wirus gorączki Lassa
Wirus kongijsko-krymskiej 

gorączki krwotocznej

Wirus Ebola
Wirus Marburg
Wirus ospy

 

 

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA1) 

z dnia 22 

kwietnia 2005 r.

 w sprawie szkodliwych czynników 

biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz 

ochrony zdrowia pracowników zawodowo 

narażonych na te czynniki2) 

Rozporządzenie określa:

 

1) klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników 

biologicznych; 

2) wykaz prac narażających pracowników na działanie 

czynników biologicznych; 

3) szczegółowe warunki ochrony pracowników przed 

zagrożeniami spowodowanymi przez szkodliwe czynniki 

biologiczne, 

w tym rodzaje środków niezbędnych do zapewnienia ochrony zdrowia i życia pracowników 

narażonych na działanie tych czynników, zakres stosowania tych środków oraz warunki i sposób monitorowania stanu 

zdrowia narażonych pracowników

; 

4) sposób prowadzenia rejestru prac narażających 

pracowników na działanie szkodliwych czynników 

biologicznych i rejestru pracowników 

zatrudnionych przy tych pracach oraz 

sposób przechowywania i przekazywania tych rejestrów do podmiotów właściwych do rozpoznawania lub stwierdzania 

choroby zawodowej. 

 

 

Chemiczne czynniki

Środki dezynfekcyjne / Substancje 

chemiczne

 Pracodawca, (kierownik) dostarcza:
 - karty charakterystyki substancji 

niebezpiecznej

  - instrukcje stosowania środków 

dezynfekcyjnych

  - środki ochrony indywidualnej

 

 

KARTA CHARAKTERYSTYKI PREPARATU NIEBEZPIECZNEGO            
strona 1/6

Data wydania ..................Data aktualizacji...................................
Karta Charakterystyki Preparatu Niebezpiecznego jest zgodna z 
rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 13.11.2007 r. w sprawie 
kart charakterystyki 

1. IDENTYFIKACJA PREPARATU I IDENTYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTWA 
Nazwa produktu: STABIMED 
Zastosowanie: Środek odkażający do instrumentów medycznych 
……….................................................

 

 

2. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ 
Preparat żrący. Preparat szkodliwy. Preparat łatwopalny 
ZAGROŻENIA DLA ZDROWIA CZŁOWIEKA 
Powoduje poważne oparzenia. Działa szkodliwie po połknięciu. 
ZAGROŻENIA DLA ŚRODOWISKA 
Preparat nie sklasyfikowany jako niebezpieczny dla środowiska. 
Zawiera składniki niebezpieczne dla środowiska. 
ZAGROŻENIA FIZYCZNE/CHEMICZNE 
Preparat łatwopalny. Produktu nie należy poddawać spalaniu, 
uwalniają się szkodliwe gazy – tlenki węgla, tlenki azotu. 

3. SKŁAD/INFORMACJE O SKŁADNIKACH 
Propan-1-ol 

Dwuamina laurynopropylenowa 

Tensydy niejonowe

Sól sodowa kwasu trójnitrylooctowego

 

 

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA 

ZDROWIA

z dnia 10 lipca 2006 r.

w sprawie wykazu czynników 

chorobotwórczych oraz stanów 

chorobowych spowodowanych tymi 

czynnikami, którymi zakażenie 

wyklucza wykonywanie niektórych 

prac, przy wykonywaniu których 

istnieje możliwość przeniesienia 

zakażenia na inne osoby

(Dz. U. z dnia 20 lipca 2006 r.)

 

 

Załącznik nr 1

• Wykaz czynników chorobotwórczych, 

innych niż: prątki gruźlicy, pałeczki duru 

brzusznego, durów rzekomych a, b i c, 

inne pałeczki z rodzaju Salmonella i 

Shigella, oraz stanów chorobowych 

wywołanych przez te czynniki, którymi 

zakażenie wyklucza wykonywanie prac, 

przy wykonywaniu których możliwe jest 

przeniesienie zakażenia na inne osoby

 

 

Lp

Czynnik chorobotwórczy

Stan chorobowy

1

2

3

1

-patogenne bakterie z rodzaju lub 
gatunku:
     * Campylobacter
     * Enterococcus faecalis
     * Enterococcus faecium
     * Escherichia coli – szczepy 
enteropatogenne
         (EHEC, EIEC, ETEC)
     * Listeria
     * Yersinia
- patogenne wirusy z rodziny 
lub gatunku:
         * Entero                   * Rota              
 * Noro

Biegunka ostra

2

- patogenne wirusy z rodziny lub 
gatunku:
 * Adeno
 * Coxackie
 * Echo

Biegunka ostra oraz 
wirusowe ostre zakażenia 
układu oddechowego lub 
spojówek

3

Wirus opryszczki zwykłej (Herpes 
simplex typ 1) w okresie ostrego 
wysiewu zmian chorobowych

Opryszczka zwykła typu 1

4

Wirus ospy wietrznej
Wirus półpaśca

Ospa wietrzna
Półpasiec

 

 

5

Bakterie z gatunku:
(Streptococcus pyogenes 
grupa A, C, G)

Paciorkowcowe ostre zakażenie 
(angina, róża, płonica, liszajec 
zakaźny, zapalenie tkanek 
miękkich)

 

6

Gronkowiec złocisty 
(Staphylococcus aureus

)

Ropne zakażenia skóry

7

Gronkowiec złocisty 
(Staphylococcus aureus) 
oporny na metycylinę (MRSA

) 

Ropne zakażenia skóry 
lub ZAKAŻENIE 
BEZOBJAWOWE

8

Świerzbowiec(Sarcoptes 
scabiei)

Świerzb

9

Wirus świnki (Paramyxovirus)
Wirus różyczki
Wirus odry

Nagminne zapalenie 
przyusznic

1
0

Wesz ludzka (Pediculus 
humanus capitis) 

Wszawica

1
1

Wirusy:
Grypy (Influenza virus)
Paragrypy (Parainfluenza 
virus)
Wirus syncytialny (RSV) 

Wirusowe ostre zakażenia 
układu oddechowego lub 
spojówek

 

 

Postępowanie po 

ekspozycji na materiał 

potencjalnie zakaźny

 

 

Zapobieganie ekspozycji:
stosuj podstawowe zasady higieny z 
regularnym myciem rąk
pokryj ranę i inne otwarte zmiany na 
skórze opatrunkiem
stosuj materiały ochraniające 
(rękawiczki, maski, okulary) przed 
kontaktem z materiałem potencjalnie 
zakaźnym
unikaj bezpośredniego kontaktu z 
materiałem potencjalnie zakaźnym
unikaj stosowania ostrych 
przedmiotów kiedy jest to możliwe
postępuj ostrożnie z narzędziami 
medycznymi

 

Pierwsza pomoc:
miejsce skaleczenia/zakłucia: niezwłocznie 
umyj wodą z mydłem bez pocierania lub 
szczotkowania
pryśnięcie na spojówki, błony śluzowe lub 
zranioną skórę: przepłucz niezwłocznie 
dużą ilością soli fizjologicznej lub bieżąca 
wodą (oczy przepłucz przy otwartych 
powiekach;           z ust – wypluj)
zgłoś ekspozycje niezwłocznie 
przełożonemu

Zgłoszenie ekspozycji:
bezpośredni przełożony, lekarz 
lub
    w najbliższych godz. pracy 
ekspozycja
     musi być zgłoszona lekarzowi
konsultacja w 
wyszczególnionych sytuacjach 
lub w przypadku wątpliwości: 
lekarz dyżurny Kliniki Chorób 
Zakaźnych, lekarz zakaźnik

Źródło ekspozycji nieznane:
oceń prawdopodobieństwo ekspozycji na 
materiał zakaźny
zidentyfikuj pochodzenie sprzętu 
będącego źródłem ekspozycji 
określ przynajmniej gabinet z którego 
pochodzi
oceń prawdopodobieństwo zakażenia 
HBV, HCV, HIV u pacjentek 
przebywających w gabinecie w którym 
doszło do ekspozycji
dalsze procedury tak jak dla znanego 
źródła ekspozycji 

Źródło ekspozycji znane (identyfikacja pacjenta)
oceń ryzyko obecności zakażenia u pacjentki: HCV, 
HBV, HIV
niezwłocznie wykonaj badania u pacjentki: HbsAg, 
anty-HCV, przeciwciała anty-HIV

Jeżeli wynik 

dodatni 

Jeżeli wynik 
ujemny 
nie wykonuj 
badań

1. ekspozycja na HBV

ocen swój przebieg szczepień na WZW 
jeżeli znaczna ekspozycja (głębokie 
ukłucie, duża objętość krwi): dalsze 
postępowanie po niezwłocznej 
konsultacji (dot. konieczności określenia 
poziomu przeciwciał anty HBs i ewent. 
podania immunoglobulin anty HBV oraz 
uzupełnienia szczepienia), zaleca się 
wdrożenie postępowanie w ciągu do 24-
48h
jeżeli zostało wykonane tylko jedno 
szczepienie zaleca się podanie  HBIG

 

2.ekspozycja 
na HCV

 badanie 

w kierunku 
przeciwciał anty-
HCV i poziom 
aminotransferazy 
(badanie może być 
wykonane w ciągu 
72 godz.), powtórz 
badanie po 6 
miesiącach 

3.ekspozycja na HIV

ekspozycja pewna (pacjent HIV pozytywny): niezwłoczna 
konsultacja w Klinice Chorób Zakaźnych i podanie profilaktyki 
lekami antywirusowymi; procedura wdrażana niezwłocznie, w 
ciągu do 1-2 godz.
ekspozycja prawdopodobna (nieokreślony wynik HIV, pacjent z 
czynnikami ryzyka do wystąpienia zakażenia HIV) niezwłoczna 
konsultacja w Klinice Chorób Zakaźnych i podanie profilaktyki 
lekami antywirusowymi; procedura wdrażana niezwłocznie, w 
ciągu 1-2 godz.; wykonaj oznaczenie przeciwciał anty-HIV u 
pacjenta w ciągu 12-24 godz. 
ekspozycja mało prawdopodobna – wykonaj oznaczenie 
przeciwciał anty-HIV u pacjenta w ciągu 12 godz.; wynik 
pozytywny, niezwłoczna konsultacja w Klinice Chorób Zakaźnych

 

 

 

Zapobieganie ekspozycji:

-stosuj podstawowe zasady higieny z regularnym myciem rąk

- pokryj ranę i inne otwarte zmiany na skórze opatrunkiem

- stosuj materiały ochraniające (rękawiczki, maski, okulary) przed kontaktem z m. p.z

- unikaj bezpośredniego kontaktu z materiałem potencjalnie zakaźnym
- unikaj stosowania ostrych przedmiotów kiedy jest to możliwe
- postępuj ostrożnie z narzędziami medycznymi

Pierwsza pomoc:

-miejsce skaleczenia/zakłucia: niezwłocznie umyj wodą z mydłem bez pocierania 
lub szczotkowania, pryśnięcie na spojówki, błony śluzowe lub zranioną skórę: 

-przepłucz niezwłocznie dużą ilością soli fizjologicznej lub bieżąca wodą 

-(oczy przepłucz przy otwartych powiekach;           

-z ust – wypluj)

-zgłoś ekspozycje niezwłocznie przełożonemu

Zgłoszenie ekspozycji:
bezpośredni przełożony, lekarz a w najbliższych godz. pracy lekarzowi med. pracy
konsultacja w wyszczególnionych sytuacjach lub 
w przypadku wątpliwości: lekarz dyżurny Kliniki Chorób Zakaźnych, lekarz zakaźnik

 

 

Źródło ekspozycji nieznane:
- oceń prawdopodobieństwo ekspozycji
na materiał zakaźny

-zidentyfikuj pochodzenie sprzętu będącego
 źródłem ekspozycji 
- określ przynajmniej gabinet z którego pochodzi

-oceń prawdopodobieństwo zakażenia 
HBV, HCV, HIV
 - u pracowników przebywających w 
gabinecie w którym doszło do ekspozycji
dalsze procedury tak jak dla znanego źródła
 ekspozycji 

Źródło

 

ekspozycji znane

 (identyfikacja pacjenta)
- oceń ryzyko obecności zakażenia
u pacjenta: HCV, HBV, HIV

-niezwłocznie wykonaj badania u 
pacjenta - : HbsAg, anty-HCV, 
przeciwciała anty-HIV

Jeżeli wynik dodatni

 

Jeżeli wynik ujemny, nie wykonuj badań

 

 

Jeżeli wynik dodatni

1. ekspozycja na HBV

-ocen swój przebieg szczepień na WZW, jeżeli znaczna ekspozycja (głębokie ukłucie, duża objętość krwi): 
  dalsze postępowanie po niezwłocznej konsultacji  (dot. konieczności określenia poziomu 
  przeciwciał anty HBs i ewent. podania immunoglobulin anty HBV oraz uzupełnienia szczepienia), 
- zaleca się wdrożenie postępowanie w ciągu do 24-48h
- jeżeli zostało wykonane tylko jedno szczepienie zaleca się podanie

  HBIG

 

2.ekspozycja na HCV 

-badanie w kierunku przeciwciał anty-HCV i poziom aminotransferazy (badanie może 
  być wykonane w ciągu 72 godz.),
- powtórz badanie po 6 miesiącach 

3.ekspozycja na HIV
ekspozycja pewna (pacjent HIV pozytywny): niezwłoczna konsultacja w Klinice Chorób Zakaźnych i
podanie profilaktyki lekami antywirusowymi; 
procedura wdrażana niezwłocznie, w ciągu do 1-2 godz.
ekspozycja prawdopodobna (nieokreślony wynik HIV, pacjent z czynnikami ryzyka do wystąpienia zakażenia HIV) 
niezwłoczna konsultacja w Klinice Chorób Zakaźnych i podanie profilaktyki lekami antywirusowymi; 
procedura wdrażana niezwłocznie, w ciągu 1-2 godz.; 
wykonaj oznaczenie przeciwciał anty-HIV u pacjenta w ciągu 12-24 godz. 
ekspozycja mało prawdopodobna – wykonaj oznaczenie przeciwciał anty-HIV u pacjenta w ciągu 12 godz.; 
wynik pozytywny, niezwłoczna konsultacja w Klinice Chorób Zakaźnych

 

 

 

Szczepienia ochronne 

Seminarium część III

 

 

Szczepionka

 

preparat pochodzenia biologicznego, zawierający 

żywe, o osłabionej zjadliwości( atenuowane) lub 

zabite drobnoustroje chorobotwórcze lub 

fragmenty ich struktury, czy metabolity; 

stosowany w celu wywołania odpowiedzi 

immunologicznej (odporności poszczepiennej - 

sztucznej czynnej).

 

Cechy idealnej szczepionki

 skuteczność  (wywoływanie  swoistej  trwałej  odporności 

u 100% szczepionych już po jednorazowym podaniu)

 bezpieczeństwo (brak działań niepożądanych)

 trwałość

 łatwość podawania

 niska cena

 łatwość i bezpieczeństwo produkcji

 

 

Rodzaje 

szczepionek:

1. Wirusowe v bakteryjne

2. Żywe v zabite

3. Toksyny

 

 

Typy szczepionek - klasyczne:

 

o żywe o pełnej wirulencji - Jedyna do dziś stosowana 

(pierwsza w historii) to szczepionka Edwarda 

Jennera przeciw ospie prawdziwej. Zawiera ona 

wirusa krowianki. 

o żywe atenuowane - w 1881 wprowadzone przez 

Ludwika Pasteura, obecnie przykładem jest: BCG. 

Ryzyko stanowi możliwość przejścia atenuowanych 

szczepów w formę w pełni wirulentną. 

o zabite - wywołują odporność krótkotrwałą, zwykle 

poprzez odpowiedź humoralną. Przykłady: 

Szczepionka na krztusiec (Per z Di-Per-Te) 

• anatoksyny - toksyny pozbawione zjadliwości, lecz o 

zachowanych właściwościach antygenowych. 

Przykład: szczepionka przeciw błonicy i tężcowi z 

Di-Per-Te. 

 

 

Rodzaje szczepionek

* zabite (inaktywowane)- 

zawierają

      całe unieczynnione drobnoustroje, ich  
      fragmenty lub ich metabolity (anatoksyny,
      toksoidy), które w części są znacznie 
      oczyszczone. Celem wzmocnienia reakcji 
      immunologicznej często dodaje się 
      wodorotlenek glinu

- szczepionka przeciwko WZW B
- szczepionka przeciwko grypie
- szczepionka przeciwko Di-Te-Per

 

 

* żywe- 

zawierają zdolne do rozmnażania 

drobnoustroje o zmniejszonej zjadliwości lub
niezjadliwe. Imitują naturalną infekcję i 

dlatego 

    prowadzą do dłużej trwającej immunizacji.

- BCG 
- szczepionka przeciwko odrze, śwince, 

różyczce
- szczepionka przeciwko ospie
- szczepionka przeciwko poliomyelitis (IPV)

 

 

Rodzaje 

szczepionek

    * monowalentne- 

zawierają antygeny 

      jednego rodzaju drobnoustroju, 
      uodparniają przeciwko jednej chorobie

* 

poliwalentne-

 zawierają antygeny kilku

      typów lub szczepów jednego gatunku, 
      uodparniają przeciwko jednej chorobie

* 

skojarzone- 

zawierają antygeny 

      drobnoustrojów różnych gatunków, 

uodparniają  

      przeciwko kilku chorobom

 

 

Uodpornienie czynne 

•

szczepienie polega na podaniu człowiekowi 
szczepionki tj. preparatu zawierającego antygen 
patogennego drobnoustroju. W wyniku 
wprowadzenia do organizmu antygenu drogą 
pozajelitową, doustnie lub donosowo zależnie od 
preparatu dochodzi do pobudzenia układu 
odpornościowego i wzrostu odporności humoralnej 
lub komórkowej. Zazwyczaj odpowiedź ta utrzymuje 
się przez długi czas, który można przedłużyć 
podając dawki przypominające szczepionki. 

 

 

• Powyższe postępowanie prowadzi u osoby 

szczepionej do zwiększenia swoistej 
odporności przeciwko chorobie zakaźnej. 
Zwykle musi minąć pewien czas, zanim 
organizm wytworzy odpowiedni poziom 
przeciwciał, który zabezpiecza przed 
zakażeniem lub powoduje, że przebiega ono 
łagodniej. Skuteczność szczepienia zależy od 
przestrzegania dawki, drogi i techniki podania 
szczepionki oraz schematu szczepienia. 

 

 

Wykorzystanie 

szczepionek 

• W lecznictwie, szczepionki stosuje 

się w celach profilaktycznych 
(zapobieganie chorobom, np. odra, 
gruźlica) oraz

• leczniczych (zwalczanie chorób, 

np. wścieklizna, pryszczyca).

 

 

Podawanie szczepionek

Schemat szczepienia



Szczepienie pierwotne (1 – 3 dawki)

• wytworzenie swoistej odporności pierwotnej

• wytworzenie pamięci immunologicznej 



Szczepienie  uzupełniające  (1  dawka  po  kilku 

miesiącach)

• wzbudzenie wtórnej odpowiedzi immunologicznej

• podniesienie trwałości pamięci immunologicznej  



Szczepienie przypominające (1 dawka co kilka 

lat)

• zachowanie ochronnego miana przeciwciał w surowicy

• zachowanie trwałości pamięci immunologicznej

 

 

Anatoksyny (toksoidy)

• Anatoksyny (toksoidy) - 

Szczepionki zawierające 
przetworzone cząsteczki toksyczne 
drobnoustrojów (egzotoksyny) 
pozbawione właściwości 
toksycznych, a zachowujące 
właściwości antygenowe. 

 

 

Uodpornienie bierne 

• uodpornienie bierne polega na podaniu 

człowiekowi gotowych przeciwciał pochodzenia 
ludzkiego lub zwierzęcego. 

Metoda to pozwala na bardzo szybkie, 

natychmiastowe podniesienie odporności 
jednak wiąże się to z możliwością wystąpienia 
objawów uczuleniowych ze wstrząsem 
uczuleniowych włącznie. Należy pamiętać o 
tym, że uzyskana w ten sposób odporność 
utrzymuje się przez okres kilku tygodni. 

 

 

W celu uodpornienia 

biernego stosuje się 

najczęściej 

• Surowice odpornościowe - to nieoczyszczone 

preparaty zawierające przeciwciała pochodzenia 

ludzkiego lub zwierzęcego; obecnie rzadziej stosowane. 

• Immunoglobuliny - są to preparaty otrzymywane z 

surowicy odpornościowej ludzkiej. Poprzez 

zastosowanie skomplikowanych metod izolowania i 

oczyszczania otrzymuje się preparaty przeciwciał. 

• Antytoksyny - są to immunoglobuliny neutralizujące 

toksyny pochodzące z surowicy koni i bydła 

hiperimmunizowanych toksoidami, toksynami 

bakteryjnymi lub jadem żmii

 

 

Odporność poszczepienna

 

• Odporność poszczepienna jest odpornością 

czynną, tzn. po immunizacji antygenem w 

organizmie biorcy powstają przeciwciała; 

inaczej, niż w przypadku podania gotowych 

przeciwciał w postaci surowicy (odporność 

bierna).

Odporność poszczepienna utrzymuje się od 

kilku tygodni do kilku lat, w zależności od:

• rodzaju szczepionki (atenuowana, żywa, 

zabita), 

• ilości przebytych szczepień (rewakcynacja), 
• stanu ogólnego biorcy w chwili szczepienia 

(zarobaczenie, infekcje, kondycja), itp. 

 

 

domięśniowo

domięśniowo

przez 

błony śluzowe

przez 

błony śluzowe

drogą 

skaryfikacji

drogą 

skaryfikacji

śródskórnie

śródskórnie

podskórnie

podskórnie

Sposoby 

podawania 

szczepionek

Sposoby 

podawania 

szczepionek

 

 

Program obowiązkowych szczepień 

ochronnych

 

• W Polsce szczepień obowiązkowych dokonuje się do 18. 

roku życia i u osób szczególnie narażonych (studentów nauk 

medycznych, pracowników służby zdrowia i weterynaryjnej, 

przed wyjazdem do niektórych krajów tropikalnych, etc.). 

Osoba poddawana szczepieniu powinna być zdrowa.

• Główny Inspektorat Sanitarny  ma obowiązek wprowadzania 

tzw. Programu Szczepień Ochronnych (Program 

obowiązkowych szczepień ochronnych) na każdy rok. Lista 

ta zawiera spis szczepień obowiązkowych i zalecanych. 

• G I S ogłasza w formie komunikatu, w dzienniku urzędowym 

ministra zdrowia, Program Szczepień Ochronnych na dany 

rok, ze szczegółowymi wskazaniami dotyczącymi 

stosowania poszczególnych szczepionek, wynikającymi z 

aktualnej sytuacji epidemiologicznej, przepisów wydanych 

na podstawie ust. 10 oraz art. 19 ust. 10 oraz zaleceń, w 

terminie do dnia 31 października roku poprzedzającego 

realizację tego programu. 

 

 

Dz.U.2005. 250. 2113:

Rozporządzenie Ministra Zdrowia 

w sprawie wykazu stanowisk 
pracy oraz szczepień ochronnych 
wskazanych do wykonania 
pracownikom podejmującym pracę 
lub zatrudnionych na tych 
stanowiskach

 

 

Izolacja 

 

 

Izolacja

Izolacja  – odosobnienie osoby lub grupy 

osób chorych na chorobę zakaźną albo 
osoby lub grupy osób podejrzanych o 
chorobę zakaźną, w celu uniemożliwienia 
przeniesienia biologicznego czynnika 
chorobotwórczego na inne osoby 

Drogi zakażenia: Sposoby przenoszenia 

się patogenów ze źródła zakażenia na 
organizmy wrażliwe.

 

 

Izolacja

Podstawowym celem jest ograniczenie 

do minimum możliwości przeniesienia 
potencjalnie chorobotwórczych 
drobnoustrojów tak pomiędzy chorymi, 
jak i z pacjenta na personel poprzez:

- odizolowanie źródła infekcji
- przerwanie dróg przenoszenia 

zakażenia.

 

 

Definicje

• izolatka - zespół pomieszczeń w 

zakładzie opieki zdrowotnej 
zamkniętej przeznaczonych dla 
pobytu pacjenta, spełniający 
wymagania określone w § 24; 

• śluza umywalkowo-fartuchowa - 

pomieszczenie spełniające 
wymagania określone w § 25; 

 

 

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA ZDROWIA

1) 

z dnia 10 listopada 2006 r.

w sprawie wymagań, jakim 

powinny odpowiadać pod 

względem fachowym i 

sanitarnym pomieszczenia i 

urządzenia zakładu opieki 

zdrowotnej

Dz.U.06.213.1568 opublikowane 24 listopada 2006 r

 

 

§ 20.

• W każdym oddziale powinien być 

co najmniej jeden pokój 
jednoosobowy z węzłem 
sanitarnym lub izolatka. 

Załącznik nr I – w oddziale IT musi 

być izolatka

 

 

Izolatka - § 24.

1.

Izolatka w zakładzie opieki zdrowotnej zamkniętej składa 

się z: 

1) pomieszczenia pobytu pacjenta, o powierzchni co 

najmniej 

           8,0 m²; 
    2) pomieszczenia higieniczno-sanitarnego wyposażonego co 

najmniej w miskę ustępową, umywalkę z baterią 

uruchamianą bez kontaktu z dłonią, natrysk i płuczkę-

dezynfektor basenów, dostępnego z pomieszczenia pobytu 

pacjenta; 

   3) śluzy umywalkowo-fartuchowej pomiędzy pomieszczeniem 

pobytu pacjenta a ogólną drogą komunikacyjną. 

2. Izolatka powinna być wyposażona w wentylację wymuszoną 

działającą na zasadzie podciśnienia (ciśnienie w izolatce 

niższe niż na korytarzu i w śluzie). 

 

 

Śluza umywalkowo – 

fartuchowa

§ 25.

Śluza umywalkowo-fartuchowa powinna być 

wyposażona w: 
1) umywalkę; 

    2) miejsca na ubrania z zachowaniem rozdziału 

ubrań czystych i brudnych; 

    3) dozownik z mydłem w płynie; 
    4) dozownik ze środkiem dezynfekcyjnym 

uruchamianym bez kontaktu z dłonią; 

    5) pojemnik na ręczniki jednorazowego użycia oraz 

pojemnik na zużyte ręczniki;

    6) zamykany pojemnik na brudną bieliznę. 

 

 

I Poziom 

Izolacja standardowa „S” – 

obejmuje rutynowe środki 
ostrożności stosowane wobec 
każdego pacjenta niezależnie od 
jego stanu zdrowia. 

 

 

II Poziom 

Izolacja uwzględniająca drogi przenoszenia 

zakażenia

a) kontaktowa „C” – zapobiega 

rozprzestrzenianiu się zakażeń przenoszonych 

drogą kontaktu bezpośredniego i pośredniego

b) powietrzno – kropelkowa „D” – zapobiega 

transmisji drobnoustrojów przez cząstki 

aerosolu o średnicy powyżej 5µm powstające w 

trakcie mówienia, kichania, kaszlu oraz 

zabiegów wykonywanych w obrębie dróg 

oddechowych zakażonego pacjenta 

( bronchoskopia, odsysanie, intubacja, 

fizykoterapia). Cząstki te, z powodu dużych 

rozmiarów nie pozostają długo zawieszone w 

powietrzu; mogą być przeniesione na odległość 

do 1m.

 

 

II Poziom

c) powietrzno-pyłowa „A” - zapobiega 

transmisji drobnoustrojów przez 

jądra kondensacji lub skażone 

cząsteczki kurzu o średnicy mniejszej 

niż 5µm. Cząstki są przenoszone 

przez prądy powietrza na znaczne 

odległości i mogą utrzymywać się w 

powietrzu przez dłuższy czas. 

 Izolacja ochronna – stosowana u 

pacjentów z obniżoną odpornością 

 

 

Zestawienie metod izolacji związanych z drogami przenoszenia zakażeń

 

Standardowe środki 

ostrożności zawsze 

stosowane

Środki ostrożności związane z drogami przenoszenia 

zakażeń

powietrzno-

pyłowe

powietrzno-

kropelkowe

kontaktowe

sala 
chorych

izolatka dla pacjentów 
powodujących skażenie 
środowiska lub nie 
mogących utrzymać 
właściwej higieny 

izolatka z 
ciśnieniem 
niższym od 
atmosferyczne
-go, 
6 wymian 

powietrza/god
z.

izolatka (można 
grupować po 
kilku pacjentów)
drzwi mogą być 
otwarte

izolatka (można 
grupować po kilku 
chorych), przedmioty 
o niskim ryzyku 
przeniesienia 
zakażenia powinny 
być przypisane do 
danego chorego (lub 
grupy pacjentów 
skolonizowanych lub 
zakażonych tym 
samym 
drobnoustrojem)

maski

aby chronić błony śluzowe 
nosa i ust w sytuacjach, gdy 
prawdopodobne jest 
rozchlapywanie lub 
rozpylanie krwi, płynów 
ustrojowych, wydzielin, 
wydalin

przy 
wchodzeniu do 
pokoju

w odległości 
mniejszej niż 1 
m od pacjenta 
lub przy 
wchodzeniu do 
pokoju

 

 

 

osłony na 
twarz, 
okulary 
ochron.

aby chronić błony śluzowe 
nosa i ust w sytuacjach, gdy 
prawdopodobne jest 
rozchlapywanie lub 
rozpylanie krwi, płynów 
ustrojowych, wydzielin, 
wydalin

 

 

 

fartuchy

aby chronić błony śluzowe 
nosa i ust w sytuacjach, gdy 
prawdopodobne jest 
rozchlapywanie lub 
rozpylanie krwi, płynów 
ustrojowych, wydzielin, 
wydalin

 

 

jeżeli odzież ma 
kontakt z pacjentem, 
powierzchniami w 
sali
jeżeli pacjent ma 
biegunkę, ileostomię, 
kolostomię, wyciek z 
rany

rękawiczki

podczas kontaktu z krwią, 
płynami ustrojowymi, 
wydzielinami, wydalinami, 
skażonymi przedmiotami, 
błonami śluzowymi, 
uszkodzona skórą

 

 

przy wejściu do sali

mycie rąk/ 
dezynfekcj
a

po kontakcie z krwią, 
płynami ustrojowymi, 
wydzielinami, wydalinami, 
skazonymi przedmiotami; 
natychmiast po zdjęciu 
rękawiczek; pomiędzy 
kolejnymi pacjentami

 

 

stosować 
antyseptyczny środek 
myjący

 

 

 

Standardow

e środki 

ostrożności 

zawsze 

stosowane

Środki ostrożności związane z drogami przenoszenia zakażeń

powietrzno-

pyłowe

powietrzno-kropelkowe

kontaktowe

chorob
a 
(czynni
k 
etiologi
-czny)

 

-

          

odra

-

          

gruźlica płuc 

lub krtani
-

          

ospa 

wietrzna
-

          

półpasiec 

(rozsiany lub u 
chorego z 
niedoborami 
odporności)

-

          

zakażenia wywołane 

przez adenowirusy 
(niemowlęta, dzieci)*
-

          

błonica gardła

-

          

zapalenie gardła, 

płuc lub płonica 
wywołane przez 
paciorkowce grupy A 
(niemowlęta i małe 
dzieci)
-

          

zapalenie opon 

mózgowych lub nagłośni 
wywołane przez 
Haemophilus influenzae
-

          

zapalenie płuc 

wywołane przez H. 
influenzae (niemowlęta, 
dzieci)
-

          

grypa

-

          

zakażenie wywołane 

przez meningokoki
-

          

świnka

-

          

zapalenie płuc 

wywołane przez atypowe 
prątki
-

          

zakażenie 

parwowirusem B19
-

          

krztusiec

-

          

dżuma płucna

-

          

różyczka

 

-

          

zakażenia wywołane przez 

adenowirusy (niemowlęta, dzieci)*
-

          

zapalenie jelit wywołane przez 

Clostridum difficile
-

          

błonica skórna

-

          

zapalenie jelit wywołane przez E. Coli 

0157:H7 (pacjenci z pieluchami lub 
nietrzymaneim stolca)
-

          

zakażenia wywołane przez 

enterowirusy (niemowlęta, małe dzieci)
-

          

czyraczność (niemowlęta, dzieci)

-

          

poważne zakażenia skóry, oparzeń lub 

ran wywołane przez paciorkowce grupy A
-

          

gorączki krwotoczne (Lassa, Marburg, 

Ebola)
-

          

zapalenie wątroby typu A (pacjenci z 

pieluchami lub nietrzymaniem stolca)
-

          

zakażenia wywołane przez wirusa 

opryszczki (noworodkowe, rozsiane, 
ierwotne, ciężkie skóry i błon śluzowych)
-

          

liszajec

-

          

duże ropnie, zapalenie tkanki 

podskórnej lub odleżyny
-

          

zakażenia lub kolonizacja 

wieloopornymi bakteriami (np. 
metycylinoopornymi gronkowcami 
złocistymi lub wankomycynoopornymi 
enterokokami)
-

          

paragrypa (niemowlęta, dzieci)

-

          

wszawica, świerzb

-

          

zakażenia wywołane przez rotawirusy 

(pacjenci z pieluchami lub nietrzymaniem 
stolca)
-

          

zakażenia wywołane przez rotawirusy 

(pacjenci z pieluchami lub nietrzymaniem 
stolca)
-

   

znaczne zakażenie gronkowcowe skóry, 

ran lub oparzeń
-

  

 

 

Monitorowanie zakażeń i 

analiza epidemiologiczna

1. Badania, identyfikacja zakażeń 

pacjentów, personelu i skażeń 
środowiska zakładu

2. Zasady pobierania i transportu 

materiału biologicznego do badań

3. Kontrola zakażeń szpitalnych