Diagnoza rynku warzyw
Diagnoza rynku warzyw
i owoców w Polsce
i owoców w Polsce
Diagnoza rynku warzyw
Diagnoza rynku warzyw
i owoców w Polsce
i owoców w Polsce
WPROWADZENIE
WPROWADZENIE
Ogrodnictwo jest ważnym działem polskiego rolnictwa. W
Ogrodnictwo jest ważnym działem polskiego rolnictwa. W
1998 roku plantacje warzyw gruntowych, sadów i upraw
1998 roku plantacje warzyw gruntowych, sadów i upraw
jagodowych zajmowały łącznie ok. 640 tys. ha, co
jagodowych zajmowały łącznie ok. 640 tys. ha, co
stanowiło 3,4% użytków rolnych.
stanowiło 3,4% użytków rolnych.
Zbiory warzyw i owoców wynosiły 8,8 mln ton a wartość
Zbiory warzyw i owoców wynosiły 8,8 mln ton a wartość
tej produkcji wynosiła około 6480 mln zł., czyli ok. 22%
tej produkcji wynosiła około 6480 mln zł., czyli ok. 22%
ogólnej produkcji roślinnej.
ogólnej produkcji roślinnej.
Około 25% produkcji owoców i warzyw trafiła do
Około 25% produkcji owoców i warzyw trafiła do
przemysłu owocowo warzywnego.
przemysłu owocowo warzywnego.
Wartość produkcji sprzedanej przemysłu wynosiła 3790
Wartość produkcji sprzedanej przemysłu wynosiła 3790
mln zł. co stanowiło 5,6% wartości sprzedaży całego
mln zł. co stanowiło 5,6% wartości sprzedaży całego
przemysłu spożywczego.
przemysłu spożywczego.
Wartość eksportu owoców i warzyw świeżych i
Wartość eksportu owoców i warzyw świeżych i
przetworzonych wynosiła 2791 mln zł. Co stanowiło
przetworzonych wynosiła 2791 mln zł. Co stanowiło
25% wartości eksportu rolno-spożywczego.
25% wartości eksportu rolno-spożywczego.
Produkcja roślin ozdobnych i produkcja szkółkarska
Produkcja roślin ozdobnych i produkcja szkółkarska
ma mniejsze znaczenie, jakkolwiek będzie ono
ma mniejsze znaczenie, jakkolwiek będzie ono
wzrastać w najbliższych latach (z uwagi na role w
wzrastać w najbliższych latach (z uwagi na role w
ochronie środowiska naturalnego i kształtowania
ochronie środowiska naturalnego i kształtowania
krajobrazu).
krajobrazu).
Lokalnie te działy produkcji już obecnie ważą w
Lokalnie te działy produkcji już obecnie ważą w
bilansach rolniczych niektórych gmin i powiatów.
bilansach rolniczych niektórych gmin i powiatów.
PRODUKCJA WARZYW I OWOCÓW
PRODUKCJA WARZYW I OWOCÓW
Produkcja warzyw w Polsce kształtuje się na poziomie
Produkcja warzyw w Polsce kształtuje się na poziomie
ok. 6,3 mln ton, w tym udział kapusty, marchwi i
ok. 6,3 mln ton, w tym udział kapusty, marchwi i
cebuli wynosi 63%.
cebuli wynosi 63%.
Największy udział w produkcji zajmują: kapusta,
Największy udział w produkcji zajmują: kapusta,
cebula, marchew, buraki, ogórki i pomidory (85%).
cebula, marchew, buraki, ogórki i pomidory (85%).
Dla przetwórstwa najważniejsze są: kapusta, marchew
Dla przetwórstwa najważniejsze są: kapusta, marchew
ogórki, cebula, fasola szparagowa, groszek zielony,
ogórki, cebula, fasola szparagowa, groszek zielony,
kalafiory, szpinak.
kalafiory, szpinak.
Poziom technologii produkcji warzyw w Polsce
Poziom technologii produkcji warzyw w Polsce
odbiega od standardów krajów przodujących, o czym
odbiega od standardów krajów przodujących, o czym
świadczy niższy poziom plonowania (plony kapusty 5
świadczy niższy poziom plonowania (plony kapusty 5
miejsce w Europie ,
miejsce w Europie ,
cebuli i marchwi (16-17 pozycja).
cebuli i marchwi (16-17 pozycja).
Z danych Powszechnego spisu rolnego z 1996 roku
Z danych Powszechnego spisu rolnego z 1996 roku
wynika, że około 1,6 mln gospodarstw rolnych
wynika, że około 1,6 mln gospodarstw rolnych
prowadzi uprawy warzyw gruntowych a około 100
prowadzi uprawy warzyw gruntowych a około 100
tyś. uprawia warzywa pod osłonami.
tyś. uprawia warzywa pod osłonami.
Jest to bardzo rozdrobniona produkcja (średnia
Jest to bardzo rozdrobniona produkcja (średnia
powierzchnia upraw warzyw gruntowych wynosi
powierzchnia upraw warzyw gruntowych wynosi
0,12 ha natomiast upraw pod osłonami zaledwie
0,12 ha natomiast upraw pod osłonami zaledwie
346 m²).
346 m²).
Przeciętnie zbiory w gospodarstwie warzywniczym
Przeciętnie zbiory w gospodarstwie warzywniczym
w poszczególnych latach wahają się od 2,9 do 3,8
w poszczególnych latach wahają się od 2,9 do 3,8
ton warzyw.
ton warzyw.
Produkcja warzywnicza koncentruje się w 5
Produkcja warzywnicza koncentruje się w 5
województwach (ok. 60%) z czego 18,1 w woj.
województwach (ok. 60%) z czego 18,1 w woj.
Mazowieckim , 11,8% w woj. Wielkopolskim, 10,4% w
Mazowieckim , 11,8% w woj. Wielkopolskim, 10,4% w
woj. Łódzkim, 10% w lubelskim i 8% w małopolskim.
woj. Łódzkim, 10% w lubelskim i 8% w małopolskim.
Województwo mazowieckie wyróżnia się największą
Województwo mazowieckie wyróżnia się największą
koncentracją w produkcji 6 podstawowych gatunków
koncentracją w produkcji 6 podstawowych gatunków
warzyw tj.: cebuli-22%, ogórków-21%, kalafiorów-19,6%,
warzyw tj.: cebuli-22%, ogórków-21%, kalafiorów-19,6%,
marchwi-18,6%, kapusty 17,4% i buraków 13,7%.
marchwi-18,6%, kapusty 17,4% i buraków 13,7%.
Skoncentrowanie większości produkcji zarówno
Skoncentrowanie większości produkcji zarówno
sadowniczej jak i warzywniczej w województwach
sadowniczej jak i warzywniczej w województwach
położonych w środkowej i południowej części kraju jest
położonych w środkowej i południowej części kraju jest
bardzo korzystne z uwagi na bliskość podstawowych
bardzo korzystne z uwagi na bliskość podstawowych
rynków zbytu, jakimi są: aglomeracja warszawska,
rynków zbytu, jakimi są: aglomeracja warszawska,
łódzka oraz śląska.
łódzka oraz śląska.
Produkcja owoców kształtuje się na poziomie 2,5-
Produkcja owoców kształtuje się na poziomie 2,5-
2,8 mln ton z dużymi wahaniami w poszczególnych
2,8 mln ton z dużymi wahaniami w poszczególnych
latach, ale średnio notuje się w ostatnich latach
latach, ale średnio notuje się w ostatnich latach
wyraźną tendencję wzrostową(ok. 5%).
wyraźną tendencję wzrostową(ok. 5%).
Najważniejszymi produktami sadownictwa są
Najważniejszymi produktami sadownictwa są
jabłka(ok. 60%) i owoce jagodowe(15-20%), w tym
jabłka(ok. 60%) i owoce jagodowe(15-20%), w tym
truskawki i porzeczki. Jabłka i owoce jagodowe
truskawki i porzeczki. Jabłka i owoce jagodowe
stanowią podstawowy surowiec dla przetwórstwa.
stanowią podstawowy surowiec dla przetwórstwa.
Podobne zbiory jabłek jak w Polsce notuje się we
Podobne zbiory jabłek jak w Polsce notuje się we
Francji i Włoszech.
Francji i Włoszech.
Struktura jakościowa i odmianowa produkcji w
Struktura jakościowa i odmianowa produkcji w
Polsce różni się jednak znacznie od europejskiej. W
Polsce różni się jednak znacznie od europejskiej. W
Polsce od 60 do 70% zbiorów jabłek stanowi
Polsce od 60 do 70% zbiorów jabłek stanowi
surowiec dla przetwórstwa, podczas gdy w Unii 15-
surowiec dla przetwórstwa, podczas gdy w Unii 15-
20%.
20%.
Na wysokość plonów jabłek wpływ ma struktura
Na wysokość plonów jabłek wpływ ma struktura
odmianowa oraz sposób prowadzenie sadów. Średnie
odmianowa oraz sposób prowadzenie sadów. Średnie
plony jabłek w Polsce wynoszą 22,1 t/ha, czyli stawia
plony jabłek w Polsce wynoszą 22,1 t/ha, czyli stawia
to nasz kraj na 18 pozycji na świecie.
to nasz kraj na 18 pozycji na świecie.
W 1996 roku liczba gospodarstw rolnych
W 1996 roku liczba gospodarstw rolnych
posiadających uprawy drzew owocowych wynosiła
posiadających uprawy drzew owocowych wynosiła
ok. 330 tyś.
ok. 330 tyś.
Truskawki są drugim po jabłkach gatunkiem owoców o
Truskawki są drugim po jabłkach gatunkiem owoców o
dużym znaczeniu gospodarczym . Ich produkcja na
dużym znaczeniu gospodarczym . Ich produkcja na
początku lat 90-tych kształtowała się na poziomie
początku lat 90-tych kształtowała się na poziomie
około 200 tyś. ton, pod koniec dekady spadła do 150-
około 200 tyś. ton, pod koniec dekady spadła do 150-
160 tyś. ton.
160 tyś. ton.
Mimo niskiej jakości przychody z eksportu truskawek
Mimo niskiej jakości przychody z eksportu truskawek
mrożonych wynoszą rocznie ok. 130 mln USD i
mrożonych wynoszą rocznie ok. 130 mln USD i
stanowią w zależności od roku od 50 do 60% ogólnych
stanowią w zależności od roku od 50 do 60% ogólnych
przychodów z eksportu owoców mrożonych.
przychodów z eksportu owoców mrożonych.
Zdecydowana większość plantacji truskawek to małe
Zdecydowana większość plantacji truskawek to małe
poletka (średnia powierzchnia upraw wynosi 0,13 ha
poletka (średnia powierzchnia upraw wynosi 0,13 ha
przeważają jednak-64% gospodarstw z ogólnej liczby
przeważają jednak-64% gospodarstw z ogólnej liczby
425 tyś.-uprawy o powierzchni 0,03 ha), prowadzone
425 tyś.-uprawy o powierzchni 0,03 ha), prowadzone
przez nieduże gospodarstwa rolne.
przez nieduże gospodarstwa rolne.
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
W GOSPODARSTWACH
W GOSPODARSTWACH
OGRODNICZYCH
OGRODNICZYCH
Poziom inwestycji w sektorze produkcji
Poziom inwestycji w sektorze produkcji
warzyw i owoców jest niski, świadczą o tym:
warzyw i owoców jest niski, świadczą o tym:
-niewielka ilość nakładów kapitałowych na
-niewielka ilość nakładów kapitałowych na
nawadnianie, które jest istotnym czynnikiem
nawadnianie, które jest istotnym czynnikiem
plonotwórczym
plonotwórczym
-ilość i wielkość przechowalni (przede
-ilość i wielkość przechowalni (przede
wszystkim kontrolowaną atmosferą), które
wszystkim kontrolowaną atmosferą), które
decydują o jakości i równomierności dostaw
decydują o jakości i równomierności dostaw
produktów na rynek wskazuje, że w skali
produktów na rynek wskazuje, że w skali
całego kraju są one niewspółmiernie małe w
całego kraju są one niewspółmiernie małe w
stosunku do potencjału produkcyjnego.
stosunku do potencjału produkcyjnego.
Sytuacja ta w znacznym stopniu wpływa na
Sytuacja ta w znacznym stopniu wpływa na
organizację i strukturę rynku ogrodniczego.
organizację i strukturę rynku ogrodniczego.
Niewystarczające możliwości przechowalnicze
Niewystarczające możliwości przechowalnicze
zwiększają podaż owoców i warzyw w okresie
zwiększają podaż owoców i warzyw w okresie
jesiennym co prowadzi do obniżenia cen w tym
jesiennym co prowadzi do obniżenia cen w tym
okresie a w miesiącach zimowych a zwłaszcza
okresie a w miesiącach zimowych a zwłaszcza
wiosennych występuje ich brak co z kolei powoduje
wiosennych występuje ich brak co z kolei powoduje
wzrost cen.
wzrost cen.
W coraz większym stopniu niedobory owoców i
W coraz większym stopniu niedobory owoców i
warzyw są uzupełniane importem.
warzyw są uzupełniane importem.
KOSZTY I OPŁACALNOŚĆ PRODUKCJI
KOSZTY I OPŁACALNOŚĆ PRODUKCJI
Koszty operacyjne w ogrodnictwie zależą od kosztów
Koszty operacyjne w ogrodnictwie zależą od kosztów
produkcji, przechowywania i dystrybucji.
produkcji, przechowywania i dystrybucji.
Ich bezwzględna wysokość uzależniona jest od:
Ich bezwzględna wysokość uzależniona jest od:
-lokalnych warunków, zwłaszcza stosowanych
-lokalnych warunków, zwłaszcza stosowanych
technologii
technologii
-cen materiałów
-cen materiałów
-cen nośników energii i stawek wynagrodzenia za
-cen nośników energii i stawek wynagrodzenia za
pracę.
pracę.
W latach 1992-1997 koszty produkcji rosły szybciej niż
W latach 1992-1997 koszty produkcji rosły szybciej niż
ceny produktów, co niewątpliwie wpływało na obniżenie
ceny produktów, co niewątpliwie wpływało na obniżenie
dochodów uzyskiwanych w gospodarstwach
dochodów uzyskiwanych w gospodarstwach
ogrodniczych.
ogrodniczych.
Koszty produkcji owoców i warzyw
Koszty produkcji owoców i warzyw
gruntowych w latach 1992-1997 (tyś. zł/ha)
gruntowych w latach 1992-1997 (tyś. zł/ha)
Wyszczególnienie
Wyszczególnienie
199
199
2
2
199
199
3
3
199
199
4
4
1995
1995
1996
1996
1997
1997
Śr. Rocz.
Śr. Rocz.
Wzrost
Wzrost
(%)
(%)
Jabłka
Jabłka
Śliwki
Śliwki
Wiśnie
Wiśnie
Truskawki
Truskawki
Maliny
Maliny
Porzeczki czarne
Porzeczki czarne
Porzeczki
Porzeczki
czerwone
czerwone
Pomidory
Pomidory
Ogórki
Ogórki
Marchew
Marchew
Kalafiory
Kalafiory
Kapusta biała
Kapusta biała
późna
późna
Buraki ćwikłowe
Buraki ćwikłowe
Cebula
Cebula
4,57
4,57
2,37
2,37
5,77
5,77
4,42
4,42
4,90
4,90
2,77
2,77
4,05
4,05
3,33
3,33
3,46
3,46
2,39
2,39
3,13
3,13
2,48
2,48
2,08
2,08
3,77
3,77
5,55
5,55
2,95
2,95
4,59
4,59
5,58
5,58
6,62
6,62
3,38
3,38
4,99
4,99
4,57
4,57
4,03
4,03
2,88
2,88
4,02
4,02
3,13
3,13
2,65
2,65
4,33
4,33
7,08
7,08
2,62
2,62
5,46
5,46
6,83
6,83
8,08
8,08
4,26
4,26
6,99
6,99
6,54
6,54
5,13
5,13
3,42
3,42
5,18
5,18
3,73
3,73
3,00
3,00
5,11
5,11
8,55
8,55
5,00
5,00
7,78
7,78
10,9
10,9
2
2
11,6
11,6
4
4
5,02
5,02
9,14
9,14
8,35
8,35
8,29
8,29
5,00
5,00
7,00
7,00
5,15
5,15
4,59
4,59
7,01
7,01
9,85
9,85
5,43
5,43
8,53
8,53
11,7
11,7
6
6
13,6
13,6
2
2
5,71
5,71
11,4
11,4
5
5
13,0
13,0
4
4
8,38
8,38
6,22
6,22
8,20
8,20
6,45
6,45
5,86
5,86
9,74
9,74
11,3
11,3
3
3
6,74
6,74
9,78
9,78
12,7
12,7
3
3
16,0
16,0
4
4
6,73
6,73
12,4
12,4
3
3
16,0
16,0
5
5
10,1
10,1
4
4
7,75
7,75
9,80
9,80
8,59
8,59
7,45
7,45
12,8
12,8
3
3
18
18
22
22
14
14
21
21
23
23
17
17
22
22
30
30
22
22
24
24
22
22
24
24
25
25
25
25
Źródło: COBRO, koszty i opłacalność produkcji, marzec
1999.
Obecnie występujące relacje między cenami zbytu i
Obecnie występujące relacje między cenami zbytu i
kosztami produkcji powodują, że produkcja owoców w
kosztami produkcji powodują, że produkcja owoców w
Polsce jest mało opłacalna.
Polsce jest mało opłacalna.
Jednocześnie występuje duże zróżnicowanie w
Jednocześnie występuje duże zróżnicowanie w
poziomie opłacalności między poszczególnymi latami.
poziomie opłacalności między poszczególnymi latami.
W okresie 1992-1997 jedynie produkcja malin i wiśni
W okresie 1992-1997 jedynie produkcja malin i wiśni
była opłacalna, natomiast przychody z innych upraw
była opłacalna, natomiast przychody z innych upraw
sadowniczych nie pokrywały kosztów ich produkcji.
sadowniczych nie pokrywały kosztów ich produkcji.
Sytuacja producentów warzyw była lepsza. Produkcja
Sytuacja producentów warzyw była lepsza. Produkcja
wszystkich gatunków warzyw była opłacalna, w tym
wszystkich gatunków warzyw była opłacalna, w tym
szczególnie opłacalna była produkcja kalafiorów.
szczególnie opłacalna była produkcja kalafiorów.
Opłacalność produkcji owoców i warzyw w
Opłacalność produkcji owoców i warzyw w
Polsce a latach 1992-1997 (%)
Polsce a latach 1992-1997 (%)
Wyszczególnienie
Wyszczególnienie
1992
1992
1993
1993
1994
1994
1995
1995
1996
1996
1997
1997
Średni
Średni
o
o
Jabłka
Jabłka
Śliwki
Śliwki
Wiśnie
Wiśnie
Truskawki
Truskawki
Maliny
Maliny
Porzeczeki czarne
Porzeczeki czarne
Porzeczki
Porzeczki
czerwone
czerwone
Pomidory
Pomidory
Ogórki
Ogórki
Marchew
Marchew
Kalafiory
Kalafiory
Kapusta biała
Kapusta biała
późna
późna
Buraki ćwikłowe
Buraki ćwikłowe
cebula
cebula
87
87
64
64
74
74
54
54
110
110
65
65
49
49
71
71
94
94
125
125
200
200
214
214
143
143
100
100
64
64
81
81
44
44
108
108
147
147
44
44
46
46
160
160
130
130
114
114
166
166
100
100
100
100
114
114
119
119
108
108
98
98
169
169
223
223
56
56
98
98
181
181
147
147
182
182
231
231
186
186
200
200
195
195
123
123
80
80
87
87
76
76
208
208
80
80
106
106
128
128
61
61
162
162
227
227
144
144
154
154
160
160
82
82
53
53
112
112
75
75
68
68
90
90
111
111
102
102
160
160
150
150
256
256
127
127
135
135
114
114
70
70
65
65
213
213
94
94
60
60
59
59
89
89
79
79
111
111
158
158
262
262
143
143
143
143
189
189
91
91
75
75
105
105
96
96
136
136
66
66
83
83
120
120
117
117
149
149
224
224
152
152
146
146
145
145
Źródło: COBRO, koszty i opłacalność produkcji, marzec 1999.
PRZEMYSŁ PRZETWÓRCZY
PRZEMYSŁ PRZETWÓRCZY
Przemysł przetwórczy jest przede wszystkim
Przemysł przetwórczy jest przede wszystkim
rynkiem zbytu owoców, bowiem zagospodarowuje
rynkiem zbytu owoców, bowiem zagospodarowuje
ponad 60% zbiorów.
ponad 60% zbiorów.
Podstawowymi surowcami w przetwórstwie
Podstawowymi surowcami w przetwórstwie
owocowym są:
owocowym są:
-jabłka
-jabłka
-truskawki
-truskawki
-wiśnie i porzeczki
-wiśnie i porzeczki
W strukturze produkcji przetwórstwa owocowego
W strukturze produkcji przetwórstwa owocowego
największy udział mają soki i napoje oraz mrożonki.
największy udział mają soki i napoje oraz mrożonki.
Warzywa natomiast mają znacznie mniejsze
Warzywa natomiast mają znacznie mniejsze
znaczenie jako surowiec (ok. 10% zbiorów warzyw
znaczenie jako surowiec (ok. 10% zbiorów warzyw
ogółem).
ogółem).
Rocznie z Polski eksportuje się ponad 300 tyś. ton
Rocznie z Polski eksportuje się ponad 300 tyś. ton
przetworów owocowych oraz ponad 100 tyś. ton
przetworów owocowych oraz ponad 100 tyś. ton
przetworów warzywnych.
przetworów warzywnych.
Saldo obrotów produktami przetwórstwa owocowo-
Saldo obrotów produktami przetwórstwa owocowo-
warzywnego jest od wielu lat dodatnie a największą rolę
warzywnego jest od wielu lat dodatnie a największą rolę
w strukturze eksportu odgrywają mrożonki oraz
w strukturze eksportu odgrywają mrożonki oraz
koncentraty owocowe, w tym głównie jabłkowy.
koncentraty owocowe, w tym głównie jabłkowy.
W latach 90-tych nastąpiły wyraźne zmiany w strukturze
W latach 90-tych nastąpiły wyraźne zmiany w strukturze
produkcji przetworów owocowych i warzywnych.
produkcji przetworów owocowych i warzywnych.
Dominującymi produktami są obecnie soki i napoje oraz
Dominującymi produktami są obecnie soki i napoje oraz
mrożonki.
mrożonki.
Dla rozwoju przemysłu rolno-przetwórczego a w tym
Dla rozwoju przemysłu rolno-przetwórczego a w tym
także owocowo-warzywnego decydujące znaczenie
także owocowo-warzywnego decydujące znaczenie
będzie miał stan polskiej gospodarki z uwagi na fakt, że
będzie miał stan polskiej gospodarki z uwagi na fakt, że
przemysł ten ok. 90% swojej produkcji lokuje na rynku
przemysł ten ok. 90% swojej produkcji lokuje na rynku
krajowym.
krajowym.
HANDEL ZAGRANICZNY
HANDEL ZAGRANICZNY
Bilans handlu zagranicznego produktami ogrodniczymi
Bilans handlu zagranicznego produktami ogrodniczymi
zmieniał się w ostatnich latach niekorzystnie dla Polski,
zmieniał się w ostatnich latach niekorzystnie dla Polski,
bowiem systematycznie wzrastał import w tym głównie
bowiem systematycznie wzrastał import w tym głównie
owoców świeżych.
owoców świeżych.
Mimo to saldo obrotów handlu zagranicznego jest dodatnie.
Mimo to saldo obrotów handlu zagranicznego jest dodatnie.
W 1998 roku nadwyżka wartości eksportu nad wartością
W 1998 roku nadwyżka wartości eksportu nad wartością
importu owoców, warzyw świeżych i przetworzonych wynosiła
importu owoców, warzyw świeżych i przetworzonych wynosiła
183 mln USD.
183 mln USD.
Bardzo szybko rośnie w ostatnich latach import warzyw
Bardzo szybko rośnie w ostatnich latach import warzyw
świeżych , znacznie przewyższając tempo wzrostu eksportu. Z
świeżych , znacznie przewyższając tempo wzrostu eksportu. Z
danych za 1998 rok wynika, że przedmiotem importu były
danych za 1998 rok wynika, że przedmiotem importu były
przede wszystkim gatunki warzyw powszechnie uprawiane w
przede wszystkim gatunki warzyw powszechnie uprawiane w
Polsce, tj. cebula, marchew.
Polsce, tj. cebula, marchew.
Eksport produktów ogrodniczych opiera się na sprzedaży
Eksport produktów ogrodniczych opiera się na sprzedaży
surowców i półprzetworów do dalszego przetwórstwa.
surowców i półprzetworów do dalszego przetwórstwa.
Najważniejszymi rynkami eksportowymi są kraje Unii
Najważniejszymi rynkami eksportowymi są kraje Unii
Europejskiej w tym głównie Niemcy oraz kraje WNP w tym
Europejskiej w tym głównie Niemcy oraz kraje WNP w tym
głównie Rosja.
głównie Rosja.
Najważniejsze produkty Eksportowe
Najważniejsze produkty Eksportowe
(udział %w sprzedaży ogółem w 1998
(udział %w sprzedaży ogółem w 1998
roku) to:
roku) to:
Produkty eksportowe Udział w %
Produkty eksportowe Udział w %
sprzedaży ogółem
sprzedaży ogółem
Truskawki 18 (w tym
Truskawki 18 (w tym
zamrożone 16%)
zamrożone 16%)
Jabłka 13 (w tym
Jabłka 13 (w tym
koncentrat soku 9%)
koncentrat soku 9%)
Wiśnie 8
Wiśnie 8
Maliny 4
Maliny 4
Porzeczki czarne 4
Porzeczki czarne 4
Cebula 2
Cebula 2
Ogórki 1
Ogórki 1
Groszek zielony 1
Groszek zielony 1
Polski handel zagraniczny produktami
Polski handel zagraniczny produktami
ogrodniczymi z UE
ogrodniczymi z UE
Wyszczególni
Wyszczególni
enie
enie
Ogółe
Ogółe
m
m
Owoce
Owoce
świeże
świeże
Warzyw
Warzyw
a
a
świeże
świeże
Kwiaty
Kwiaty
Przetwo
Przetwo
ry
ry
owocow
owocow
e
e
Przetwo
Przetwo
ry
ry
warzyw
warzyw
ne
ne
Eksport (ton)
Eksport (ton)
1996
1996
1997
1997
1998
1998
61105
61105
5
5
65677
65677
4
4
61116
61116
1
1
10628
10628
5
5
11698
11698
3
3
73673
73673
71192
71192
50484
50484
74327
74327
15056
15056
18104
18104
17650
17650
301459
301459
337994
337994
299843
299843
117063
117063
133209
133209
145668
145668
Import (ton)
Import (ton)
1996
1996
1997
1997
1998
1998
49199
49199
0
0
61153
61153
2
2
72168
72168
8
8
33481
33481
5
5
37267
37267
5
5
43705
43705
4
4
89053
89053
147089
147089
173231
173231
23325
23325
29348
29348
33310
33310
31586
31586
37350
37350
48615
48615
13211
13211
25070
25070
29478
29478
Saldo (ton)
Saldo (ton)
1996
1996
1997
1997
1998
1998
11906
11906
5
5
45242
45242
-
-
11052
11052
7
7
-
-
22853
22853
0
0
-
-
25569
25569
2
2
-
-
36338
36338
1
1
-17861
-17861
-96605
-96605
-98904
-98904
-8269
-8269
-11244
-11244
-15660
-15660
269873
269873
300644
300644
251228
251228
103852
103852
108139
108139
116190
116190
Polski handel zagraniczny produktami
Polski handel zagraniczny produktami
ogrodniczymi z UE cd.
ogrodniczymi z UE cd.
Eksport (tyś. USD)
Eksport (tyś. USD)
1996
1996
1997
1997
1998
1998
50861
50861
8
8
51036
51036
5
5
57537
57537
0
0
46045
46045
45186
45186
59945
59945
54617
54617
40323
40323
46260
46260
25385
25385
23138
23138
29092
29092
291149
291149
319618
319618
340061
340061
91422
91422
82100
82100
100012
100012
Import (tyś. USD)
Import (tyś. USD)
1996
1996
1997
1997
1998
1998
20951
20951
9
9
28279
28279
7
7
39228
39228
4
4
10540
10540
1
1
13337
13337
2
2
20237
20237
0
0
33078
33078
58324
58324
74962
74962
27309
27309
35525
35525
45810
45810
28220
28220
31798
31798
43147
43147
15511
15511
23778
23778
25995
25995
Saldo (tyś. USD)
Saldo (tyś. USD)
1996
1996
1997
1997
1998
1998
29909
29909
9
9
22756
22756
8
8
18308
18308
6
6
-
-
59356
59356
-
-
88185
88185
-
-
14242
14242
5
5
21539
21539
-18001
-18001
-28702
-28702
-1924
-1924
-
-
12387
12387
-
-
16718
16718
262928
262928
287820
287820
296914
296914
75912
75912
58321
58321
74017
74017
Źródło: FAMMU Warszawa, maj 1999 r.
Głównym atutem produktów ogrodniczych eksportowanych z Polski
Głównym atutem produktów ogrodniczych eksportowanych z Polski
jest ich niska cena.
jest ich niska cena.
Pomimo wysokiej pozycji Polski w rankingu największych
Pomimo wysokiej pozycji Polski w rankingu największych
producentów owoców i warzyw w Europie, poziom uzyskiwanych
producentów owoców i warzyw w Europie, poziom uzyskiwanych
cen za produkty eksportowane z Polski jest relatywnie niski w
cen za produkty eksportowane z Polski jest relatywnie niski w
porównaniu do innych krajów, zwłaszcza należących do Unii
porównaniu do innych krajów, zwłaszcza należących do Unii
Europejskiej.
Europejskiej.
Tezę tę potwierdzają liczne przykłady kształtowania się cen różnych
Tezę tę potwierdzają liczne przykłady kształtowania się cen różnych
produktów ogrodniczych i ich relacji między różnymi krajami.
produktów ogrodniczych i ich relacji między różnymi krajami.
Wzrastający w Polsce popyt na drogie importowane produkty
Wzrastający w Polsce popyt na drogie importowane produkty
ogrodnicze świadczy o istnieniu potencjalnych możliwości
ogrodnicze świadczy o istnieniu potencjalnych możliwości
uzyskiwania przez naszych producentów wyższych cen i w ten
uzyskiwania przez naszych producentów wyższych cen i w ten
sposób zwiększenia dochodów gospodarstw ogrodniczych. Jednak
sposób zwiększenia dochodów gospodarstw ogrodniczych. Jednak
podstawowym warunkiem uzyskania wyższych cen jest zaoferowanie
podstawowym warunkiem uzyskania wyższych cen jest zaoferowanie
do sprzedaży warzyw i owoców o najwyższych parametrach
do sprzedaży warzyw i owoców o najwyższych parametrach
jakościowych, podobnych do owoców importowanych a to z kolei
jakościowych, podobnych do owoców importowanych a to z kolei
wiąże się z koniecznością poniesienia dodatkowych nakładów na
wiąże się z koniecznością poniesienia dodatkowych nakładów na
unowocześnienie technologii produkcji w zakresie dostosowania
unowocześnienie technologii produkcji w zakresie dostosowania
struktury odmianowej i jakościowej naszych owoców i warzyw do
struktury odmianowej i jakościowej naszych owoców i warzyw do
standardów zachodnioeuropejskich.
standardów zachodnioeuropejskich.
SPOŻYCIE WARZYW I OWOCÓW W POLSCE
SPOŻYCIE WARZYW I OWOCÓW W POLSCE
Warzywa i owoce stanowią drugą grupę produktów
Warzywa i owoce stanowią drugą grupę produktów
żywnościowych
żywnościowych
(po mięsie i jego przetworach) w wydatkach budżetów domowych
(po mięsie i jego przetworach) w wydatkach budżetów domowych
w Polsce. Pod wpływem różnych czynników w ostatnich 10-ciu
w Polsce. Pod wpływem różnych czynników w ostatnich 10-ciu
latach nastąpił wyraźny wzrost spożycia warzyw i owoców.
latach nastąpił wyraźny wzrost spożycia warzyw i owoców.
Polskie rodziny spożywają rocznie około 7 mln ton owoców i
Polskie rodziny spożywają rocznie około 7 mln ton owoców i
warzyw w postaci świeżej i przetworzonej. Do początku lat 90-tych
warzyw w postaci świeżej i przetworzonej. Do początku lat 90-tych
poziom i struktura spożycia owoców i warzyw były
poziom i struktura spożycia owoców i warzyw były
zdeterminowane wielkością ich produkcji, bowiem import
zdeterminowane wielkością ich produkcji, bowiem import
odgrywał marginalną rolę.
odgrywał marginalną rolę.
Obecnie sytuacja zmieniła się dość istotnie. Zwiększony import
Obecnie sytuacja zmieniła się dość istotnie. Zwiększony import
wpłynął korzystnie na strukturę spożycia ponieważ zwiększył się
wpłynął korzystnie na strukturę spożycia ponieważ zwiększył się
udział owoców świeżych, zwłaszcza w okresach zimy i wiosny.
udział owoców świeżych, zwłaszcza w okresach zimy i wiosny.
Ocenia się, że poziom spożycia owoców i warzyw jest nadal
Ocenia się, że poziom spożycia owoców i warzyw jest nadal
niedostateczny (w Niemczech, kraju o podobnym klimacie i
niedostateczny (w Niemczech, kraju o podobnym klimacie i
tradycjach żywnościowych spożywa się owoców 2,5 razy więcej).
tradycjach żywnościowych spożywa się owoców 2,5 razy więcej).
Krytycznie ocenia się również strukturę spożycia warzyw.
Krytycznie ocenia się również strukturę spożycia warzyw.
RYNEK KRAJOWY
RYNEK KRAJOWY
Popyt na warzywa i owoce w naszym kraju jest silnie
Popyt na warzywa i owoce w naszym kraju jest silnie
kształtowany przez wiele czynników takich jak:
kształtowany przez wiele czynników takich jak:
-zwyczaje żywieniowe
-zwyczaje żywieniowe
-dochody
-dochody
-poziom wykształcenia
-poziom wykształcenia
-środowisko kulturowe
-środowisko kulturowe
W kształtowaniu popytu ważna też jest wiedza na
W kształtowaniu popytu ważna też jest wiedza na
temat wartości odżywczych produktów, zasad
temat wartości odżywczych produktów, zasad
odżywiania, zwyczaje wyniesione z domu.
odżywiania, zwyczaje wyniesione z domu.
Biorąc za podstawę porównań zachowania
Biorąc za podstawę porównań zachowania
konsumentów w innych krajach naszej strefy
konsumentów w innych krajach naszej strefy
klimatycznej, np. Niemców a także obserwując
klimatycznej, np. Niemców a także obserwując
tendencje z ostatnich lat można się spodziewać w Polsce
tendencje z ostatnich lat można się spodziewać w Polsce
następujących zmian w popycie:
następujących zmian w popycie:
-Owoce cieszą się w krajach zamożnych większym
-Owoce cieszą się w krajach zamożnych większym
popytem niż warzywa. W Polsce jest inaczej, ale te
popytem niż warzywa. W Polsce jest inaczej, ale te
różnice prawdopodobnie będą się wyrównywać.
różnice prawdopodobnie będą się wyrównywać.
-W Polsce była tradycja robienia przetworów domowych
-W Polsce była tradycja robienia przetworów domowych
obecnie ta tradycja powoli zanika, w miarę jak podnosi
obecnie ta tradycja powoli zanika, w miarę jak podnosi
się poziom dochodów a w sklepach pojawia się coraz
się poziom dochodów a w sklepach pojawia się coraz
bogatsza oferta przetworów z przerobu przemysłowego.
bogatsza oferta przetworów z przerobu przemysłowego.
-W Polsce podobnie jak w innych krajach rośnie liczba
-W Polsce podobnie jak w innych krajach rośnie liczba
osób interesujących się środowiskiem, troszczących się
osób interesujących się środowiskiem, troszczących się
o jego czystość. Wobec tego metody uprawy
o jego czystość. Wobec tego metody uprawy
proekologicznych jak Integrowana Produkcja Owoców
proekologicznych jak Integrowana Produkcja Owoców
lub też oparte o naturalne zasady bez użycia środków
lub też oparte o naturalne zasady bez użycia środków
chemicznych będą się zapewne cieszyć coraz większym
chemicznych będą się zapewne cieszyć coraz większym
popytem.
popytem.
-Należy się liczyć z możliwością zmian zwyczajów w
-Należy się liczyć z możliwością zmian zwyczajów w
Polsce i wzrostem konsumpcji poza domem.
Polsce i wzrostem konsumpcji poza domem.
W sumie tendencje w popycie informują o
W sumie tendencje w popycie informują o
rosnących szansach dla producentów owoców i
rosnących szansach dla producentów owoców i
warzyw.
warzyw.
Polscy producenci przywykli konkurować między
Polscy producenci przywykli konkurować między
sobą. Konkurują głównie ceną zaś największymi
sobą. Konkurują głównie ceną zaś największymi
konkurentami dla nich są importerzy.
konkurentami dla nich są importerzy.
Operują oni dużymi partiami produktów o
Operują oni dużymi partiami produktów o
wyrównanej jakości, dość szybko uzyskują więc
wyrównanej jakości, dość szybko uzyskują więc
przewagę, zwłaszcza w sytuacji zaopatrywania
przewagę, zwłaszcza w sytuacji zaopatrywania
dużej sieci sklepów, gastronomii lub hurtowni.
dużej sieci sklepów, gastronomii lub hurtowni.
Największy udział w dostawach owoców do Polski
Największy udział w dostawach owoców do Polski
mają kraje Unii Europejskiej , w tym głównie
mają kraje Unii Europejskiej , w tym głównie
Hiszpania, Włochy, Grecja, warzyw zaś Holandia i
Hiszpania, Włochy, Grecja, warzyw zaś Holandia i
Hiszpania.
Hiszpania.
OCENA KONKURENCYJNOŚCI
OCENA KONKURENCYJNOŚCI
Większość polskich produktów ogrodniczych
Większość polskich produktów ogrodniczych
produkowana jest w sposób relatywnie ekstensywny.
produkowana jest w sposób relatywnie ekstensywny.
Producenci zwłaszcza z gospodarstw wysoko towarowych
Producenci zwłaszcza z gospodarstw wysoko towarowych
reprezentują dobry poziom wiedzy z zakresu technologii
reprezentują dobry poziom wiedzy z zakresu technologii
produkcji i są otwarci na wszelkiego rodzaju nowości.
produkcji i są otwarci na wszelkiego rodzaju nowości.
W sferze marketingu należy szczególnie podkreślić
W sferze marketingu należy szczególnie podkreślić
wieloletnia obecność polskich produktów ogrodniczych
wieloletnia obecność polskich produktów ogrodniczych
na rynkach zagranicznych. Jest to wynik długotrwałych
na rynkach zagranicznych. Jest to wynik długotrwałych
kontaktów handlowych, bliskie położenie tych rynków,
kontaktów handlowych, bliskie położenie tych rynków,
docenianie takich cech produktów jak smak, kolor
docenianie takich cech produktów jak smak, kolor
kwasowość oraz niskie ceny. Natomiast na rynku
kwasowość oraz niskie ceny. Natomiast na rynku
krajowym z uwagi na znaczny stopień bezpośrednich
krajowym z uwagi na znaczny stopień bezpośrednich
kontaktów z klientami – producentów charakteryzuje
kontaktów z klientami – producentów charakteryzuje
elastyczność i szybka reakcja na zmiany popytu a także
elastyczność i szybka reakcja na zmiany popytu a także
umiejętność dokonywania ocen i podejmowania decyzji w
umiejętność dokonywania ocen i podejmowania decyzji w
warunkach niestabilnego i mało przejrzystego rynku.
warunkach niestabilnego i mało przejrzystego rynku.
Czynniki konkurencyjności sektora warzyw i
Czynniki konkurencyjności sektora warzyw i
owoców w Polsce
owoców w Polsce
Źródło: W. Ciechomski, T. Marzec, J.Niewiadomski „Rynek warzyw i
owoców”
Czynniki
Konkurencyjność
Duża
Średnia
Mała
Wielkość potencjału konkurencyjnego
Struktura wielkościowa gospodarstw
Zaawansowanie technologiczne
Produktywność ziemi
Infrastruktura techniczna i inwestycje
Koszty materiałów
Dostępność siły roboczej i płace
Jakość produktów
Koszty produkcji
Stopień koncentracji upraw
Poziom cen produktów ogrodnictwa
Polityka cenowa
Potencjał przetwórczy
Pozycja wśród eksporterów
Lokalizacja względem rynków zbytu
Integracja pozioma sektora
Integracja pionowa sektora
Informacja rynkowa
Standaryzacja produktów (rynek krajowy)
Standaryzacja produktów ( rynek zagraniczny)
Promocja
Badania i rozwój
Wsparcie finansowe dla sektora
Harmonizacja prawa
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
PERSPEKTYWY ROZWOJU SEKTORA
PERSPEKTYWY ROZWOJU SEKTORA
Sektor owoców i warzyw ma duże szanse rozwoju z uwagi
Sektor owoców i warzyw ma duże szanse rozwoju z uwagi
na stale wzrastający popyt na te produkty – zarówno w
na stale wzrastający popyt na te produkty – zarówno w
kraju jak i zagranicą.
kraju jak i zagranicą.
W wydatkach budżetów domowych owoce i warzywa
W wydatkach budżetów domowych owoce i warzywa
stanowią obecnie w Polsce drugą grupę produktów
stanowią obecnie w Polsce drugą grupę produktów
żywnościowych po mięsie i jego przetworach.
żywnościowych po mięsie i jego przetworach.
Zwiększaniu popytu na owoce i warzywa sprzyjają:
Zwiększaniu popytu na owoce i warzywa sprzyjają:
-wzrost gospodarczy
-wzrost gospodarczy
-wzrost dochodów ludności
-wzrost dochodów ludności
-podnoszenie poziomu wykształcenia a także popularny w
-podnoszenie poziomu wykształcenia a także popularny w
krajach rozwiniętych a w ostatnich latach coraz bardziej
krajach rozwiniętych a w ostatnich latach coraz bardziej
upowszechniający się również w Polsce prozdrowotny tryb
upowszechniający się również w Polsce prozdrowotny tryb
model żywienia.
model żywienia.
Poza zwiększaniem się samego popytu na owoce i
Poza zwiększaniem się samego popytu na owoce i
warzywa następować będzie jego wyraźne
warzywa następować będzie jego wyraźne
różnicowanie w wyniku postępującego
różnicowanie w wyniku postępującego
rozwarstwienia dochodów ludności. Stwarza szansę
rozwarstwienia dochodów ludności. Stwarza szansę
dla podaży produktów o najwyższych walorach
dla podaży produktów o najwyższych walorach
jakościowych (wybór ekstra, walory sensoryczne,
jakościowych (wybór ekstra, walory sensoryczne,
produkty ekologiczne), czyli posiadających specjalne
produkty ekologiczne), czyli posiadających specjalne
certyfikaty.
certyfikaty.
Zwiększać się też będzie zapotrzebowanie na
Zwiększać się też będzie zapotrzebowanie na
produkty przetworzone oraz świeże, ale o pewnym
produkty przetworzone oraz świeże, ale o pewnym
stopniu przygotowania powalającym na
stopniu przygotowania powalającym na
bezpośrednie i szybkie spożycie.
bezpośrednie i szybkie spożycie.
Sektor owoców i warzyw ma szanse pozostania
Sektor owoców i warzyw ma szanse pozostania
jednym z najważniejszych proeksportowych działów
jednym z najważniejszych proeksportowych działów
gospodarki żywnościowej.
gospodarki żywnościowej.
Przemysł przetwórczy powinien dążyć do wytwarzania
Przemysł przetwórczy powinien dążyć do wytwarzania
produktów o coraz większej wartości dodanej tj.
produktów o coraz większej wartości dodanej tj.
produktów o wysokim stopniu przetworzenia i o
produktów o wysokim stopniu przetworzenia i o
najwyższej jakości. Wymaga to stworzenia wielu
najwyższej jakości. Wymaga to stworzenia wielu
skutecznych rozwiązań organizacyjnych w całym
skutecznych rozwiązań organizacyjnych w całym
łańcuchu produkcyjno – dystrybucyjnym począwszy od:
łańcuchu produkcyjno – dystrybucyjnym począwszy od:
-poszukiwań możliwości obniżenia kosztów produkcji
-poszukiwań możliwości obniżenia kosztów produkcji
surowców przez optymalizację powierzchni upraw w
surowców przez optymalizację powierzchni upraw w
oparciu o rozwój organizacyjnych struktur grupowych,
oparciu o rozwój organizacyjnych struktur grupowych,
spółdzielczych i zrzeszeń gospodarczych.
spółdzielczych i zrzeszeń gospodarczych.
-upowszechnienia wyników postępu biologicznego i
-upowszechnienia wyników postępu biologicznego i
technologicznego, co powinno prowadzić do wzrostu
technologicznego, co powinno prowadzić do wzrostu
produktywności.
produktywności.
-skutecznej promocji polskich produktów na rynkach
-skutecznej promocji polskich produktów na rynkach
zagranicznych.
zagranicznych.
-nierezygnowanie z rynków wschodnich z uwagi na
-nierezygnowanie z rynków wschodnich z uwagi na
wieloletnie tradycje a tym bardziej dlatego, że rynki te
wieloletnie tradycje a tym bardziej dlatego, że rynki te
będą się generalnie zmieniać i jeszcze przez wiele lat
będą się generalnie zmieniać i jeszcze przez wiele lat
można będzie tam oferować tańsze produkty, które nie
można będzie tam oferować tańsze produkty, które nie
muszą prezentować najwyższych standardów.
muszą prezentować najwyższych standardów.