Biologiczne działanie 

promieniowania słonecznego

UV-C

bakteriobójcze
uszkodzenie (zniszczenie) komórek
rumień

UV-B

rumień
wtórna pigmentacja
rogowacenie, zgrubienie naskórka
starzenie się skóry
działanie przeciwkrzywicze
działanie przeciwłuszczycowe
bakteriobójcze
rak skóry, czerniak
katarakta

UV-A

pigmentacja pierwotna (szybka)
działanie przeciwłuszczycowe

widzialne 

oddziaływanie na oko
oddziaływanie na podwzgórze
oddziaływanie cieplne

IR

oddziaływanie cieplne
zmniejszenie reakcji rumieniowej

Promieniowanie ultrafioletowe

Czynniki naturalne decydujące o intensywności 
promieniowania:
   - szerokość geograficzna – najsilniejsze w strefie 
zwrotnikowej (30º 

Pd – 30º pn)

   - wysokość npm – każdy wzrost o 1000 m zwiększa 
intensywność 

UV o 15%

   - stan atmosfery – zachmurzenie i zanieczyszczenie 
pyłowe; do 

gruntu dociera składowa rozproszona w 

aerozolu i 

zanieczyszczeniu pyłowym oraz składowa 

nie ulegająca  odbiciu i rozproszeniu
   - stężenie ozonu – warstwa ozonowa na wysokości 15 – 
35 km (70%  ozonu stratosferycznego);

stężenie ulega zmianom pod wpływem:

- szerokości geograficznej
- pory roku
- cyklu wieloletniego
- asymetrii między półkulą południową i północną
- wybuchów wulkanów

   - albedo – stosunek ilości promieniowania pochłoniętego 
i odbitego 

od powierzchni gleby;

wartości najwyższe w górach i nad brzegiem morza

Korzystne efekty działania promieniowania 
ultrafioletowego na organizm:

   - 

synteza witaminy D3

   - opalenizna (ochrona pigmentowa)
   - synteza immunoglobulin (małe intensywności UV)
   - działanie antydepresyjne (wzrost wydzielania endorfin)
   - przeciwdziałanie niektórym chorobom skóry
   - stymulowanie syntezy hemoglobiny oraz erytropoezy
   - wzrost przemiany materii
   - obniżenie stężenia cholesterolu we krwi

Wrażliwość na UV w okresie 
rozwojowym:

wiek

(lata)

wrażliwość

względem 1 r.ż. 

do 1 r.ż.

  ~ 1 – 4
     4 – 9
   10 – 14
   15 – 19 

   20 – 24 
   25 – 35 
     > 35

1,0

1,2
1,7
0,7
0,4

0,4
0,3
0,3

Genetycznie uwarunkowana wrażliwość na 

UV (fototypy skóry)

Typ I
Typ celtycki, 2% w Europie
Skóra jasna, blada, piegi, rude włosy, oczy 
zielonkawe, jasne, rzadko ciemne, bardzo jasne 
obwódki brodawek sutkowych

t max = 5-10 min

Zawsze oparzenia, przebieg ciężki, złuszczanie 
nabłonka bez pigmentacji

Typ II
Typ germański, jasnoskórni Europejczycy, 12% w 
Europie
Skóra jasna, lecz ciemniejsza niż w typie I, włosy 
blond do brązowych, oczy niebieskie, zielonkawe, 
jasne obwódki brodawek sutkowych, rzadko piegi

t max = 10-20 min

Częste oparzenia, bolesny, ciężki przebieg, niewielka 
zdolność do opalania się, złuszczanie skóry

Typ III
Ciemnoskórni Europejczycy, 78% w Europie
Skóra jasna do brązowej, brak piegów, włosy 
ciemnoblond, brązowe, oczy szare, brązowe, ciemne 
obwódki brodawek sutkowych

t max = 20-30 min

Oparzenia rzadko, miernie bolesne, szybka pigmentacja

Typ IV
Typ śródziemnomorski, w Europie 8%
Skóra brązowa, oliwkowa, brak piegów, włosy 
ciemnobrązowe, czarne, oczy czarne, ciemne obwódki 
brodawek sutkowych

t max  ~40 min

Oparzenia mało prawdopodobne, pigmentacja szybka i 
głęboka

Genetycznie uwarunkowana wrażliwość 

na UV (fototypy skóry)

 

Typ V

Arabowie, Hindusi, Indianie, Meksykanie, rasa żółta
Skóra ciemna, włosy czarne, ciemne obwódki 
brodawek sutkowych, dłonie jaśniejsze

t max  nieograniczone

Typ VI
Murzyni, aborygeni, buszmeni, pigmeje
Skóra czarna, czarne włosy i oczy, ciemne, słabo 
widoczne obwódki brodawek sutkowych, dłonie 
jaśniejsze

t max nieograniczone 

Genetycznie uwarunkowana wrażliwość

 na UV (fototypy skóry)

Promieniowanie optyczne

Podstawowe parametry oceny

• Natężenie promieniowania (gęstość 
strumienia   promieniowania) – ilość energii 
elektromagnetycznej padającej w jednostce 
czasu na jednostkę powierzchni prostopadłej do 

kierunku rozchodzenia się fali w W.m-2

• Dawka promieniowania (narażenie na 
promieniowanie)  – ilość energii 
elektromagnetycznej jaka dotarła 

do 

jednostki powierzchni eksponowanego 
obiektu w J.m-2

Promieniowanie optyczne

Rodzaje efektów

• Efekt termiczny – zamiana energii 
elektromagnetycznej  

na cieplną po 

wniknięciu do tkanek
   

IR  >  widzialne  >  UV

• Efekt pozatermiczny – reakcje biochemiczne na 
poziomie 

komórkowym
UV  >  widzialne  >  IR

Skład wiązki promieniowania słonecznego 

       na poziomie morza:

podczerwone (> 760 nm)

45%

widzialne (400 – 760 nm)

48%

ultrafioletowe (< 400 nm)

  7%

Wytłumianie promieniowania przez chmury:

najsilniej – cirrus, cirrostratus, altocumulus
najsłabiej – stratus, nimbostratus, mgła

Rozpraszanie promieniowania

 

(

położenie Słońca, długość fali):

- cząsteczki wody tworzące chmury
- cząsteczki powietrza (rozpraszanie Rayleigha)
- zanieczyszczenia gazowe

UV – ozon, chlorofluorowęglowce
IR – dwutlenek węgla, podtlenek azotu, ozon, 

metan, 

chlorofluorowęglowce, 

inne gazy cieplarniane
- zanieczyszczenia aerozolowe (cały zakres 
promieniowania 

równomiernie, 5-18%)

- albedo (wtórne rozpraszanie)
- wysokość nad poziomem morza (5-8%)