Biologiczne działanie

promieniowania słonecznego

UV-C

bakteriobójcze
uszkodzenie (zniszczenie) komórek
rumień

UV-B

rumień
wtórna pigmentacja
rogowacenie, zgrubienie naskórka
starzenie się skóry
działanie przeciwkrzywicze
działanie przeciwłuszczycowe
bakteriobójcze
rak skóry, czerniak
katarakta

UV-A

pigmentacja pierwotna (szybka)
działanie przeciwłuszczycowe

widzialne

oddziaływanie na oko
oddziaływanie na podwzgórze
oddziaływanie cieplne

IR

oddziaływanie cieplne
zmniejszenie reakcji rumieniowej

Promieniowanie ultrafioletowe

Czynniki naturalne decydujące o intensywności
promieniowania:
- szerokość geograficzna – najsilniejsze w strefie
zwrotnikowej (30º

Pd – 30º pn)

- wysokość npm – każdy wzrost o 1000 m zwiększa
intensywność

UV o 15%

- stan atmosfery – zachmurzenie i zanieczyszczenie
pyłowe; do

gruntu dociera składowa rozproszona w

aerozolu i

zanieczyszczeniu pyłowym oraz składowa

nie ulegająca odbiciu i rozproszeniu
- stężenie ozonu – warstwa ozonowa na wysokości 15 –
35 km (70% ozonu stratosferycznego);

stężenie ulega zmianom pod wpływem:

- szerokości geograficznej
- pory roku
- cyklu wieloletniego
- asymetrii między półkulą południową i północną
- wybuchów wulkanów

- albedo – stosunek ilości promieniowania pochłoniętego
i odbitego

od powierzchni gleby;

wartości najwyższe w górach i nad brzegiem morza

Korzystne efekty działania promieniowania
ultrafioletowego na organizm:

-

synteza witaminy D3

- opalenizna (ochrona pigmentowa)
- synteza immunoglobulin (małe intensywności UV)
- działanie antydepresyjne (wzrost wydzielania endorfin)
- przeciwdziałanie niektórym chorobom skóry
- stymulowanie syntezy hemoglobiny oraz erytropoezy
- wzrost przemiany materii
- obniżenie stężenia cholesterolu we krwi

Wrażliwość na UV w okresie
rozwojowym:

wiek

(lata)

wrażliwość

względem 1 r.ż.

do 1 r.ż.

~ 1 – 4
4 – 9
10 – 14
15 – 19

20 – 24
25 – 35
> 35

1,0

1,2
1,7
0,7
0,4

0,4
0,3
0,3

Genetycznie uwarunkowana wrażliwość na

UV (fototypy skóry)

Typ I
Typ celtycki, 2% w Europie
Skóra jasna, blada, piegi, rude włosy, oczy
zielonkawe, jasne, rzadko ciemne, bardzo jasne
obwódki brodawek sutkowych

t max = 5-10 min

Zawsze oparzenia, przebieg ciężki, złuszczanie
nabłonka bez pigmentacji

Typ II
Typ germański, jasnoskórni Europejczycy, 12% w
Europie
Skóra jasna, lecz ciemniejsza niż w typie I, włosy
blond do brązowych, oczy niebieskie, zielonkawe,
jasne obwódki brodawek sutkowych, rzadko piegi

t max = 10-20 min

Częste oparzenia, bolesny, ciężki przebieg, niewielka
zdolność do opalania się, złuszczanie skóry

Typ III
Ciemnoskórni Europejczycy, 78% w Europie
Skóra jasna do brązowej, brak piegów, włosy
ciemnoblond, brązowe, oczy szare, brązowe, ciemne
obwódki brodawek sutkowych

t max = 20-30 min

Oparzenia rzadko, miernie bolesne, szybka pigmentacja

Typ IV
Typ śródziemnomorski, w Europie 8%
Skóra brązowa, oliwkowa, brak piegów, włosy
ciemnobrązowe, czarne, oczy czarne, ciemne obwódki
brodawek sutkowych

t max ~40 min

Oparzenia mało prawdopodobne, pigmentacja szybka i
głęboka

Genetycznie uwarunkowana wrażliwość

na UV (fototypy skóry)

Typ V

Arabowie, Hindusi, Indianie, Meksykanie, rasa żółta
Skóra ciemna, włosy czarne, ciemne obwódki
brodawek sutkowych, dłonie jaśniejsze

t max nieograniczone

Typ VI
Murzyni, aborygeni, buszmeni, pigmeje
Skóra czarna, czarne włosy i oczy, ciemne, słabo
widoczne obwódki brodawek sutkowych, dłonie
jaśniejsze

t max nieograniczone

Genetycznie uwarunkowana wrażliwość

na UV (fototypy skóry)

Promieniowanie optyczne

Podstawowe parametry oceny

• Natężenie promieniowania (gęstość
strumienia promieniowania) – ilość energii
elektromagnetycznej padającej w jednostce
czasu na jednostkę powierzchni prostopadłej do

kierunku rozchodzenia się fali w W.m-2

• Dawka promieniowania (narażenie na
promieniowanie) – ilość energii
elektromagnetycznej jaka dotarła

do

jednostki powierzchni eksponowanego
obiektu w J.m-2

Promieniowanie optyczne

Rodzaje efektów

• Efekt termiczny – zamiana energii
elektromagnetycznej

na cieplną po

wniknięciu do tkanek

IR > widzialne > UV

• Efekt pozatermiczny – reakcje biochemiczne na
poziomie

komórkowym
UV > widzialne > IR

Skład wiązki promieniowania słonecznego

na poziomie morza:

podczerwone (> 760 nm)

45%

widzialne (400 – 760 nm)

48%

ultrafioletowe (< 400 nm)

7%

Wytłumianie promieniowania przez chmury:

najsilniej – cirrus, cirrostratus, altocumulus
najsłabiej – stratus, nimbostratus, mgła

Rozpraszanie promieniowania

(

położenie Słońca, długość fali):

- cząsteczki wody tworzące chmury
- cząsteczki powietrza (rozpraszanie Rayleigha)
- zanieczyszczenia gazowe

UV – ozon, chlorofluorowęglowce
IR – dwutlenek węgla, podtlenek azotu, ozon,

metan,

chlorofluorowęglowce,

inne gazy cieplarniane
- zanieczyszczenia aerozolowe (cały zakres
promieniowania

równomiernie, 5-18%)

- albedo (wtórne rozpraszanie)
- wysokość nad poziomem morza (5-8%)