Ocena stanu zdrowia 

zbiorowości

Wykład - 3

Pojęcie zdrowia i choroby 

(1)



Epidemiologia zajmuje się zdrowiem 
populacji (zdrowiem zbiorowiska różnych 
ludzi):

–

osób zdrowych

–

osób mniej lub bardziej podatnych na chorobę

–

chorych bez objawów

–

chorych z objawami klinicznymi

–

osób niepełnosprawnych

(Medycyna praktyczna zajmuje się przede 
wszystkim osobami zgłaszającymi się do 
lekarza - osobami chorymi)

Pojęcie zdrowia i choroby 

(2)



Do pełnego opisu naturalnej historii choroby 
konieczne jest zidentyfikowanie osób chorych 
jak również osób, które cechuje wyższe 
ryzyko zachorowania (w efekcie zwiększonej 
podatności lub ekspozycji) - 

„obraz góry 

lodowej” 

(np. na jeden przypadek chorego z cukrzycą 

przypada co najmniej jeden przypadek nie rozpoznany)

=========================================================

====================



Zdrowie 

(jako pojęcie potoczne)

 - to brak choroby, 

ale nie oznacza to automatycznie zdrowia



Zdrowie

 - to stopień przystosowania się 

biologicznego, jaki osiągalny jest dla danej 

jednostki w najkorzystniejszych warunkach 

(wg. definicji M. Kacprzaka)

Pojęcie zdrowia i choroby 

(3)



Zdrowie społeczeństwa ludzkiego - jest to nie 
tylko brak chorób oraz dobry stan zdrowia 
fizycznego, psychicznego i społecznego 
jednostek składających się na dane 
społeczeństwo, ale również harmonijny rozwój 
naturalny ludności oraz takie warunki 
otoczenia, które sprzyjają zdrowiu 

(wg. definicji 

Jana Kostrzewskiego)



Zdrowie jest pełnym dobrostanem fizycznym, 
psychicznym i społecznym, a nie wyłączne 
brakiem choroby lub niedomagania 

(wg. definicji 

WHO)

 - takie określenie zdrowia mino, że 

ogólnie akceptowane, nie stanowi definicji 
praktycznej 

Pojęcie zdrowia i choroby 

(4)



Zdrowie w sensie praktycznym

 - stan lub 

zdolności ustroju ludzkiego do wykonywania 
odpowiednich czynności w określonych 
warunkach środowiskowych 

(w praktycznym 

zastosowaniu tej definicji tkwi trudność 
polegająca na znalezieniu punktu referencyjnego, 
tzw.

 NORMY)

 

====================================================================

====================

NORMA:

 

(jest pojęciem, które może mieć różne znaczenie)

 



jako ustalony wzorzec (odnośnik do stanu zdrowia badanych 
osób)



jako pojęcie statystyczne (oparte na względnej częstości 
różnych wartości danej cechy w populacji) 



jako pojęcie wywodzące się z patologii (koncentruje się bardziej 
na poszukiwaniu zaburzeń niż na określaniu samego zdrowia)

Negatywne i pozytywne 

mierniki zdrowia

W epidemiologii zdrowie populacji określa się za 
pomocą mierników pozytywnych lub 
negatywnych.



Mierniki pozytywne -

 określają sprawność i 

prawidłowość funkcji poszczególnych narządów 
oraz sprawność całego ustroju 

(są to zwykle wskaźniki 

pośrednie np. poziom Hb; wydolność wentylacyjna płuc)

 



Mierniki negatywne

 - zdrowia zbiorowości 

stanowią pomiar natężenia chorób w populacji 
(określa się częstość występowania chorób, 
urazów, inwalidztwa i zgonów - mierzy się braki 
w zakresie stanu zdrowia populacji)

Markery biologiczne 

ekspozycji choroby 

(1)

Biomarkery:



służą lepszej ocenie stanu zdrowia



dają wcześniej wgląd w naturę zaburzeń 
patologicznych na poziomie 
komórkowym lub nawet molekularnym



są to zmiany komórkowe, biochemiczne 
lub molekularne, które wskazują na 
pojawienie się pewnych zaburzeń w 
systemie biologicznym człowieka

Markery biologiczne 

ekspozycji choroby 

(2)



Klasyfikacja epidemiologiczna biomarkerów:



1) biomarkery ekspozycji - 

po zaabsorbowaniu 

dawki zewnętrznej (stężenie substancji chemicznej w 
środowisku zewnętrznym) // dawka wewnętrzna 
(bezpośredni pomiar substancji lub jej metabolitów w 
komórkach lub tkankach - ilościowe określenia dawki 
wewnętrznej: - „dawka skumulowana” / „półokres trwania” / 
„dawka skuteczna”/ „dawka biologiczna”



2) biomarkery skutków biologicznych - 

markery 

odpowiedzi biologicznej (zmiany strukturalne lub 
biochemiczne w komórkach lub tkankach pod wpływem 
danej substancji toksycznej np. aberracje chromosomalne)



3) biomarkery podatności osobniczej

Markery biologiczne 

ekspozycji choroby 

(3)



Biomarkery w epidemiologii umożliwiają 
śledzenie ciągu zdarzeń biologicznych - służą 
jako wyznaczniki pewnego ciągu zdarzeń 

„ekspozycja-choroba”



Biomarkery choroby mogą być wskaźnikami 
stadium przedklinicznego choroby lub 
klinicznego



Epidemiologia molekularna

 - prowadzi 

badania epidemiologiczne typu analitycznego 
z wykorzystaniem biomarkerów 

(biomarkery są 

wartościowymi wskaźnikami ekspozycji i choroby - pozwalają 
na lepsze poznanie relacji typu „dawka-odpowiedź”)