Zaburzenia płodności – małe 

zwierzęta

Katedra Rozrodu Zwierząt z Kliniką

oraz Poliklinika Weterynaryjna UWM

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Kiedy mówimy o zaburzeniach płodności?

Wtedy gdy w dwóch kolejnych cyklach płciowych
suka nie  dochowa się miotu lub ilość szczeniąt 

będzie poniżej normy dla danej rasy

Przyczyny

Wiele różnych i nie zawsze udaje się zdiagnozować

Do najważniejszych i najczęściej spotykanych należą: zaburzenia 

hormonalne, choroby infekcyjne, anomalie anatomiczne dróg 
rodnych oraz błędy techniczne przy kryciu(naturalne, AI)

  

Większość suk nie powinna być 

klasyfikowana jako „płodna” lub 

„niepłodna” ale jako „o obniżonej 

płodności”

Dokładny, bardzo szczegółowy wywiad !!!

Dotychczasowy rozród

Przebyte choroby

Stosowane leki

Żywienie

Utrzymanie

Techniki krycia lub AI

Rozpatrując problem niepłodności 

należy wziąć pod uwagę nie tylko 

okres zapłodnienia ale i okres 

wczesnej ciąży (wczesna śmierć 

zarodkowa)

Przyczyny 
niepłodności

Najczęstsza przyczyna niepłodności (40-80%)

- Krycie powinno mieć miejsce 2-4 dni po owulacji aby 

uzyskać maksymalną ilość szczeniąt

-  krycie może być skuteczne 3 dni przed lub 5-6 dni po 

owulacji ale może skutkować mniejszą liczbą szczeniąt w 
miocie

-  owulacja może mieć miejsce już 3-4 dnia od początku 

proestrus lub nawet 30go – błędne założenia hodowców  
iż krycie powinno mieć miejsce około dnia 12.

-  nie zawsze występuje odruch tolerancji, którym kierują 

się hodowcy

-  rozwiązanie problemu- badania ginekologiczne 

waginoskopia, cytologia, USG,P4

1. Krycie w niewłaściwym terminie

Po nieskutecznych kryciach należy 

przede wszystkim sprawdzić czy pies 

którym była kryta suka nie ma 

problemów z jakością nasienia

2. Niepłodność samców

3. Wydłużone okresy 

międzyrujowe

I. Należy wziąć pod uwagę różnice rasowe: Owczarek szetlandzki, 

Basenji- często jedna ruja w roku; 8-10 miesięcy anestrus u 
Labradorów, Collie, Chartów

II.  Zjawisko cichej rui- zachowana cykliczna aktywność jajników 

bez fizycznych i behawioralnych objawów cieczki; 
pełnoobjawowa ruja raz na 12 miesięcy 

III. Szczególną uwagę należy zwrócić gdy suka o normalnie 

przebiegających regularnych cieczkach zaczyna mieć 
wydłużone okresy międzyrujowe – zaburzenia hormonalne

  

Zaburzenia hormonalne związane z: niedoczynnością 
tarczycy, hyperadrenokortyzmem, hyperprolaktynemią, 
stosowanie progestagenów, androgenów (psy wyścigowe), 
sterydowe anaboliki

U suk z wydłużonym okresem anestrus zawsze oznaczamy 
poziomy hormonów : PROGESTERON, TYROKSYNA

Cysty jajnikowe – poprzez wydzielanie progesteronu mogą 
powodować wydłużanie okresu międzyrujowego (diestrus) nie dając 
żadnych objawów klinicznych; diagnozę można postawić poprzez 
oznaczanie poziomu P4 – powyżej 2-5 ng/ml przez 9-10 tygodni; do 
różnicowania cyst produkujących P4 od cichej rui należy oznaczać 
P4 w odstępie 4-6 tyg.; 
Leczenie- najlepsze efekty daje chirurgiczne usunięcie cyst; 
stosowanie prostaglandyn w tym schorzeniu nie jest dokładnie 
udokumentowane

Złe warunki utrzymania, zła kondycja, choroby układowe, stres, 
długa podróż związana z planowanym kryciem

Jeśli wykluczymy problemy hormonalne i ciche ruje możemy 
rozważyć wprowadzenie stymulacji hormonalnej
Kabergolina  (2-3 tyg., u suk z przedłużonym anestrus powyżej 7 
mies.)
Jeśli ruja zostanie wywołana w okresie diestrus może to skutkować 
niskim odsetkiem zapłodnień

4. Skrócony okres 
międzyrujowy

I. Predyspozycje rasowe- Owczarki niemiecki, Rottweilery (4,5-5 mies.)
II. Ten typ niepłodności można podzielić na dwa główne: 
      - hyperstymulacja jajnikowa- cysty pęcherzykowe, guz komórek 

ziarnistych 

     -  zbyt wczesny spadek progesteronu podczas fazy diestrus

Cysty jajnikowe i/lub guzy jajnika

- Poprzez ciągłą sekrecję estrogenów – wydłużone/permanentne 
ruje 

- Należy podjąć leczenie jak najszybciej: aby odzyskać płodność suk 
przeznaczonych do hodowli oraz uchronić macicę na niekorzystne 
długie działanie estrogenów prowadzące do powstania endometritis 
lub EPC, a także do przewlekłej anemii z uszkodzeniem szpiku 

Cysty powstałe z pęcherzyków jajnikowych- z cienką ścianą, 
wypełnione czystym surowiczym płynem; mogą występować 
pojedynczo lub w pakietach na jednym lub obu jajnikach; nie 
stwierdzono dziedziczności jak w przypadku krów 

Patogeneza  tych cyst nie jest do końca poznana. Często się 
zdarza, że nie nastąpiła owulacja po piku LH, a komórki granulozy 
w ścianie pęcherzyka produkują estrogeny prowadząc do 
niepłodności i wydłużonej rui. Mogą wtedy również występować 
obok przetrwałych pęcherzyków ciałka żółte

Oznaczenie poziomu estradiolu w okresie proestrus jest 
przydatne zwłaszcza dla praktyków nie wykonujących 
ultrasonografii

Jednak najbardziej przydatną metodą diagnostyczną jest 
ultrasonografia (różnicowanie wielkościowe)

Leczenie: owariektomia (może być jednostronna), 
owariohysterektomia  punkcja  cienkoigłowa, GnRH, hCG (może 
wystąpić pyometra)

Cysty jajnikowe c.d.

Guz komórek ziarnistych

• 23-52 % wszystkich guzów jajnika

• Zwykle u suk powyżej 6 roku życia 

• Głównie dotyczą jednego jajnika 

• W 10-20 % przypadków dają przerzuty

• Produkują głównie estrogeny (wydłużona ruja) , 
czasem również P4 (permanentne 
   anestrus)

Inne guzy jajnika produkujące estrogeny: 

• gruczolakotorbielak

• gruczolakorak

Przedwczesny spadek progesteronu

• przerywana ruja – krótkie proestrus bez objawów estrus ; 
pełnoobjawoa ruja w 2 tyg. Do 2 mies. później

• cykle bez owulacyjne -  dość rzadkie u suk (1%); P4 nie 
wzrasta powyżej 6 ng/ml a kolejna ruja pojawia się szybciej; 
przyczyny: 
- zbyt wysoki poziom estradiolu, inhibicja przysadki, brak piku 
LH (cytologicznie  komórki złuszczone ale brak owulacji) – 
wykluczyć cysty i guzy

-przedłużające się proestrus – hCG na niskim poziomie, brak 
dojrzewania pęcherzyków jajnikowych ; leczenie: eCG (PMSG) 
2 x w odstępie 48 h i.m.

-  niedoczynność ciałka żółtego  - niemożliwość utrzymania 
ciąży przy niskim poziomie P4 (ON, Rottweiler, Nowofundland, 
Berneńczyk)

• syndrom krótkiego anestrus (ON, Rottw.) – spadek 
płodności związany z niemożliwością regeneracji macicy po 
estrus

• wczesna śmierć zarodkowa  - możliwe przyczyny: 
endometritis, Rozrost gruczołów endometrium, wady płodów, 
inbred

Zaburzenia płodności nie związane z 

długością cyklu

Wszystkie wymienione wcześniej zaburzenia mogą wystąpić 

również bez zaburzeń w długości cyklu płciowego

1. Choroby infekcyjne: Canine Herpes Virus (CHV), Nosówka 

(w warunkach eksperymentalnych), parvowirus (CPV1), 

Brucelloza, inne: Campylobacter jejuni, Salmonella, 

Listeria monocytogenes, Chlamydia sp.

2.  Drobnoustroje bytujące fizjologicznie w drogach rodnych 

(Mycoplasma, Ureaplasma, bakterie tlenowe- E.coli, 

Streptocc.,Staphylocc., Proteus, Corynebacter.) w 

pewnych warunkach mogą powodować niepłodność

3.  Zakażenia grzybicze- niezwykle rzadkie
4.  Leki – hormony sterydowe, leki przeciwgrzybicze 

Anomalie anatomiczne

Wady wrodzone sromu, przedsionka pochwy, 
pochwy – najczęściej spotykane to zwężenia 
obwodowe lub przetrwałe przegrody przedsionka 
pochwy lub pochwy właściwej (Collie)

Hyperplazja błony śluzowej pochwy (niemożność 
pokrycia przez samca, wypadnięcia pochwy)

Pseudohermafrodyta lub hermafrodyta

Inne: blizny i zrosty pochwy po ciężkich porodach 
(również urazach przy kryciu, epizjotomii), macicy 
po cc

Patologie związane z macicą

1. EPC : torbielowanty rozrost gruczołów 

endometrium (CEH) przechodzący w 
ropomacicze (pyometra) lub występujące 
razem jako zespół endometritis pyometra

2.  wady wrodzone lub nabyte: brak 

jednego lub obu rogów macicy, 
odcinkowa niedrożność rogów, 
niedorozwój lub niedrożność jajowodów, 
zwężenie szyjki macicy (?)

Inne 

• Zaburzenia zachowań płciowych
• Duży dymorfizm płciowy
• Zaawansowany wiek
• Otyłość 
• Choroby układowe, cukrzyca, 

hyperadrenokortycyzm (Cushing), 
przewlekła niewydolność nerek,

Dziękuję za uwagę