Pielęgnowanie chorego z
Pielęgnowanie chorego z
Chorobą Parkinsona
Chorobą Parkinsona
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Pielęgnowanie chorego z
Pielęgnowanie chorego z
Chorobą Parkinsona
Chorobą Parkinsona
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Istota choroby
Istota choroby
Choroba Parkinsona jest przewlekłą,
Choroba Parkinsona jest przewlekłą,
postępującą zwyrodnieniową chorobą
postępującą zwyrodnieniową chorobą
ośrodkowego układu nerwowego (układu
ośrodkowego układu nerwowego (układu
pozapiramidowego)
pozapiramidowego)
Podstawową cechą patologiczna choroby
Podstawową cechą patologiczna choroby
jest stopniowe obumieranie neuronów
jest stopniowe obumieranie neuronów
znajdujących się w istocie czarnej
znajdujących się w istocie czarnej
(struktura jąder podstawy). Komórki te
(struktura jąder podstawy). Komórki te
produkują, gromadzą i wysyłają do
produkują, gromadzą i wysyłają do
prążkowia substancję chemiczną
prążkowia substancję chemiczną
dopaminę.
dopaminę.
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Neuroprzekaźniki
Neuroprzekaźniki
Dopamin
a
Acetylocholi
na
fizjologia
patologi
a
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Istota choroby
Istota choroby
Kaskada skomplikowanych
Kaskada skomplikowanych
zaburzeń biochemicznych i
zaburzeń biochemicznych i
patofizjologicznych
patofizjologicznych
doprowadzająca do zwyrodnienia
doprowadzająca do zwyrodnienia
i śmierci neuronów istoty
i śmierci neuronów istoty
czarnej.
czarnej.
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Odkrycie choroby
Odkrycie choroby
1817r. Angielski lekarz James
1817r. Angielski lekarz James
Parkinson
Parkinson
Publikacja „An Essay on the Shaking
Publikacja „An Essay on the Shaking
Palsy”
Palsy”
Dzień urodzin Parkinsona 11 kwietnia
Dzień urodzin Parkinsona 11 kwietnia
od kilku lat obchodzony jest na całym
od kilku lat obchodzony jest na całym
świecie jako Dzień Chorego na
świecie jako Dzień Chorego na
Chorobę Parkinsona
Chorobę Parkinsona
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Klasyczna triada objawów:
Klasyczna triada objawów:
Drżenie
spoczynkow
e
Spowolnieni
e ruchowe
Plastyczne
zwiększenie
napięcia
mięśniowego,
zwane sztywnością
mięśniową
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Drżenie
Drżenie
Ruchy mimowolne
Ruchy mimowolne
Powstają wskutek niezamierzonych skurczów
Powstają wskutek niezamierzonych skurczów
mięśni poprzecznie prążkowanych, są one
mięśni poprzecznie prążkowanych, są one
niecelowe, powstają niezależnie od woli i
niecelowe, powstają niezależnie od woli i
decyzji chorego i są trudne lub niemożliwe do
decyzji chorego i są trudne lub niemożliwe do
opanowania.
opanowania.
W chorobie Parkinsona charakterystyczne jest
W chorobie Parkinsona charakterystyczne jest
drżenie spoczynkowe , gdy ręce są podparte
drżenie spoczynkowe , gdy ręce są podparte
spoczywają na udach czy na stole – drżenie
spoczywają na udach czy na stole – drżenie
kciuka i pozostałych palców „kręcenie pigułek”
kciuka i pozostałych palców „kręcenie pigułek”
lub „liczenie pieniędzy”
lub „liczenie pieniędzy”
Może dotyczyć tez kończyn dolnych, drżenie
Może dotyczyć tez kończyn dolnych, drżenie
może być jednostronne, nasila się podczas
może być jednostronne, nasila się podczas
emocji, zdenerwowania, stresu, zmęczenia a
emocji, zdenerwowania, stresu, zmęczenia a
ustępuje lub zmniejsza się podczas
ustępuje lub zmniejsza się podczas
wykonywania ruchów czynnych
wykonywania ruchów czynnych
.
.
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Wzmożone napięcie
Wzmożone napięcie
mięśniowe
mięśniowe
Podczas wykonywania ruchów biernych np.
Podczas wykonywania ruchów biernych np.
zginania i prostowania kończyny, napotyka się
zginania i prostowania kończyny, napotyka się
stały opór na początku i pod koniec ruchu -
stały opór na początku i pod koniec ruchu -
objaw „rury ołowianej”
objaw „rury ołowianej”
Wstępna faza choroby: pociąganie nogi podczas
Wstępna faza choroby: pociąganie nogi podczas
chodzenia przy wyciągnięciu obu ramion przed
chodzenia przy wyciągnięciu obu ramion przed
siebie po stronie dotkniętej chorobą, kończyna
siebie po stronie dotkniętej chorobą, kończyna
nie prostuje się całkowicie, lecz pozostaje
nie prostuje się całkowicie, lecz pozostaje
zgięta w stawie łokciowym. Stała sztywność
zgięta w stawie łokciowym. Stała sztywność
mięśni szyi i karku jest odczuwana jako ból
mięśni szyi i karku jest odczuwana jako ból
głowy , natomiast sztywność mięsni kręgosłupa
głowy , natomiast sztywność mięsni kręgosłupa
powoduje bóle krzyża.
powoduje bóle krzyża.
Duża sztywność mięśni szyi i karku wywołuje
Duża sztywność mięśni szyi i karku wywołuje
powstanie tzw. objawu poduszki, kiedy to chory
powstanie tzw. objawu poduszki, kiedy to chory
utrzymuje uniesioną głowę nad poduszką
utrzymuje uniesioną głowę nad poduszką
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Spowolnienie ruchowe
Spowolnienie ruchowe
Bradykinezja
Bradykinezja
Wolny chód, powolne wstawanie z
Wolny chód, powolne wstawanie z
krzesła, łóżka, powolne ubieranie się,
krzesła, łóżka, powolne ubieranie się,
Zubożenie ruchowe, obejmuje
Zubożenie ruchowe, obejmuje
mruganie, ruchy mimiczne twarzy,
mruganie, ruchy mimiczne twarzy,
przełykanie śliny, zubożone
przełykanie śliny, zubożone
balansowanie kończynami podczas
balansowanie kończynami podczas
chodzenia, drobne ruchy tułowia, głowy,
chodzenia, drobne ruchy tułowia, głowy,
czy kończyn, które wykonujemy podczas
czy kończyn, które wykonujemy podczas
chodzenia, stania, siedzenia, leżenia
chodzenia, stania, siedzenia, leżenia
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Wygląd chorego
Wygląd chorego
Twarz maskowata, hipomimiczna, „twarz pokerzysty”
Twarz maskowata, hipomimiczna, „twarz pokerzysty”
Skóra tłusta, jakby lekko naoliwiona, nadmiar śliny która
Skóra tłusta, jakby lekko naoliwiona, nadmiar śliny która
może wyciekać kącikiem ust.
może wyciekać kącikiem ust.
Tułów pochylony nieco do przodu, nogi ugięte w
Tułów pochylony nieco do przodu, nogi ugięte w
kolanach, ręce przywiedzione do tułowia i nieco zgięte w
kolanach, ręce przywiedzione do tułowia i nieco zgięte w
stawach łokciowych.
stawach łokciowych.
Bradykinezja powoduje trudności w rozpoczynaniu ruchu
Bradykinezja powoduje trudności w rozpoczynaniu ruchu
dowolnego, kiedy następuje jakby moment zachwiania.
dowolnego, kiedy następuje jakby moment zachwiania.
Próby, testy np. szybkie otwieranie i zamykanie dłoni,
Próby, testy np. szybkie otwieranie i zamykanie dłoni,
próba kolejnego dotykania czterema palcami do kciuka,
próba kolejnego dotykania czterema palcami do kciuka,
peg-board test (wkładanie określonej liczby koreczków
peg-board test (wkładanie określonej liczby koreczków
lub pionków w odpowiednią deseczkę z dziurkami na
lub pionków w odpowiednią deseczkę z dziurkami na
czas)
czas)
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Dodatkowe objawy
Dodatkowe objawy
parkinsonowskie
parkinsonowskie
Mikrografia
Mikrografia
Litery, sylaby i wyrazy stają się coraz
Litery, sylaby i wyrazy stają się coraz
bardziej nieczytelne, zmniejszają się
bardziej nieczytelne, zmniejszają się
zwłaszcza pod koniec zdania.
zwłaszcza pod koniec zdania.
Uwidacznia się drżenie ręki, czyniąc
Uwidacznia się drżenie ręki, czyniąc
pismo bardziej nieczytelnym (uwaga
pismo bardziej nieczytelnym (uwaga
podpis w banku)
podpis w banku)
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Dodatkowe objawy
Dodatkowe objawy
parkinsonowskie
parkinsonowskie
Zaburzenia chodu
Zaburzenia chodu
Zaburzenia mowy i połykania
Zaburzenia mowy i połykania
Zaburzenia czucia
Zaburzenia czucia
Zaburzenia depresyjne
Zaburzenia depresyjne
Zaburzenia czynności poznawczych
Zaburzenia czynności poznawczych
Zaburzenia psychotyczne
Zaburzenia psychotyczne
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Objawy związane z
Objawy związane z
działaniem leków
działaniem leków
on-of – zmiany sprawności
on-of – zmiany sprawności
ruchowej z dobrej on na of gorsza
ruchowej z dobrej on na of gorsza
no- on fluktuacje ruchowe w
no- on fluktuacje ruchowe w
momencie nie dzialania leku
momencie nie dzialania leku
yo-yo zespol objawow z bardzo
yo-yo zespol objawow z bardzo
szybka zmiana sprawnosci
szybka zmiana sprawnosci
ruchowej
ruchowej
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Skala Hoehn -Yahra
Skala Hoehn -Yahra
Stadium I
Stadium I
Stadium to trwa
Stadium to trwa
ok. 3 lat.
ok. 3 lat.
Objawy jednostronne, bez wyraźnego
Objawy jednostronne, bez wyraźnego
wpływu na codzienne funkcjonowanie
wpływu na codzienne funkcjonowanie
chorego i bez wyraźnego upośledzenia
chorego i bez wyraźnego upośledzenia
sprawności ruchowej,
sprawności ruchowej,
Stadium II
Stadium II
Stadium to trwa
Stadium to trwa
ok.3-4 lat.
ok.3-4 lat.
Objawy obustronne, ale znacznie
Objawy obustronne, ale znacznie
wyraźniejsze po tej stronie od której
wyraźniejsze po tej stronie od której
zaczęła się choroba. Można już
zaczęła się choroba. Można już
zaobserwować wszystkie typowe objawy:
zaobserwować wszystkie typowe objawy:
hipomimię, hipofonię, przodopochylenie,
hipomimię, hipofonię, przodopochylenie,
wolniejszy chód, upośledzenie
wolniejszy chód, upośledzenie
współruchów. Sprawność ruchowa jest
współruchów. Sprawność ruchowa jest
gorsza.
gorsza.
Stadium III
Stadium III
Stadium to może
Stadium to może
trwać wiele lat
trwać wiele lat
Wyraźne obawy obustronne z
Wyraźne obawy obustronne z
zaburzeniami odruchów podstawnych.
zaburzeniami odruchów podstawnych.
Chory nadal jest niezależny w życiu
Chory nadal jest niezależny w życiu
codziennym, ale wiele czynności
codziennym, ale wiele czynności
wykonuje już wolniej i z trudnością.
wykonuje już wolniej i z trudnością.
Typowa sylwetka i chód parkinsonowski.
Typowa sylwetka i chód parkinsonowski.
Skala Hoehn -Yahra
Skala Hoehn -Yahra
Stadium IV
Stadium IV
Stadium to
Stadium to
może trwać
może trwać
wiele lat
wiele lat
Upośledzenie sprawności ruchowej
Upośledzenie sprawności ruchowej
znacznego stopnia. Chory jest
znacznego stopnia. Chory jest
zależny od innych osób, wymaga
zależny od innych osób, wymaga
pomocy przy wielu czynnościach
pomocy przy wielu czynnościach
dnia codziennego. Zachowane jest
dnia codziennego. Zachowane jest
samodzielne stanie i chodzenie,
samodzielne stanie i chodzenie,
lecz wskutek zaburzeń chodu i
lecz wskutek zaburzeń chodu i
postawy często występują upadki
postawy często występują upadki
.
.
Stadium V
Stadium V
Stadium to może
Stadium to może
trwać wiele lat
trwać wiele lat
Chory prawie całkowicie zależny
Chory prawie całkowicie zależny
od otoczenia , przeważnie siedzi
od otoczenia , przeważnie siedzi
lub leży , chód możliwy tylko z
lub leży , chód możliwy tylko z
bardzo dużą pomocą jednej lub
bardzo dużą pomocą jednej lub
dwóch osób.
dwóch osób.
Następstwa braku
Następstwa braku
odpowiedniej ilości ruchu i
odpowiedniej ilości ruchu i
aktywności fizycznej
aktywności fizycznej
Obniżenie przemiany materii i gorsza biosynteza
Obniżenie przemiany materii i gorsza biosynteza
białek mięśniowych,
białek mięśniowych,
Zanik mięsni, zmniejszenie masy i siły mięsni,
Zanik mięsni, zmniejszenie masy i siły mięsni,
Przewaga procesów katabolicznych w układzie
Przewaga procesów katabolicznych w układzie
kostnym, zwiększone wydalania wapnia, fosforu i
kostnym, zwiększone wydalania wapnia, fosforu i
innych związków czego następstwem może być
innych związków czego następstwem może być
osteoporoza oraz zwiększona łamliwość kości
osteoporoza oraz zwiększona łamliwość kości
Zmniejszenie odporności swoistej i nieswoistej
Zmniejszenie odporności swoistej i nieswoistej
organizmu
organizmu
Spadek wydolności fizycznej , pogarszanie
Spadek wydolności fizycznej , pogarszanie
sprawności układu oddechowego i układu
sprawności układu oddechowego i układu
krążenia,
krążenia,
Większa podatność na infekcje i zakażenie.
Większa podatność na infekcje i zakażenie.
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Formy aktywności fizycznej
Formy aktywności fizycznej
Spacery (codzienne)
Spacery (codzienne)
Jogging
Jogging
Jazda na rowerze,
Jazda na rowerze,
Pływanie
Pływanie
Praca w ogródku
Praca w ogródku
Gimnastyka
Gimnastyka
(rytm wysiłku i odpoczynku, systematyczność)
(rytm wysiłku i odpoczynku, systematyczność)
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Rehabilitacja chorych i
Rehabilitacja chorych i
pielęgnacja
pielęgnacja
Stadium I
Stadium I
Cele
Cele
Promocja zdrowia , utrzymanie sprawności ogólnej, siły
Promocja zdrowia , utrzymanie sprawności ogólnej, siły
mięśniowej
mięśniowej
Edukacja chorych i opiekunów na temat choroby i zapobiegania
Edukacja chorych i opiekunów na temat choroby i zapobiegania
powikłaniom,
powikłaniom,
Ćwiczenie zachowań na przyszłość.
Ćwiczenie zachowań na przyszłość.
Zalecenia:
Zalecenia:
Codzienna aktywność fizyczna , ćwiczenie chodzenia długie kroki,
Codzienna aktywność fizyczna , ćwiczenie chodzenia długie kroki,
różnorodny teren, wchodzenie i schodzenie z krawężnika, przez
różnorodny teren, wchodzenie i schodzenie z krawężnika, przez
przeszkody, ćwiczenie wyprostowanej pozycji ciała ( w lustrze)
przeszkody, ćwiczenie wyprostowanej pozycji ciała ( w lustrze)
Ograniczenie mikrografii, ćwiczenie pisania dużych liter,
Ograniczenie mikrografii, ćwiczenie pisania dużych liter,
ćwiczenie wstawania z krzeseł, przysiady, wchodzenie po
ćwiczenie wstawania z krzeseł, przysiady, wchodzenie po
schodach,
schodach,
Ćwiczenie wstawania, obracania, siadania na brzegu łóżka
Ćwiczenie wstawania, obracania, siadania na brzegu łóżka
Rehabilitacja i pielęgnacja
Rehabilitacja i pielęgnacja
Stadium II
Stadium II
Ćwiczenie strategii ruchowych – ukierunkowanych na
Ćwiczenie strategii ruchowych – ukierunkowanych na
bradykizezję i dyskinezy w kontekście codziennych
bradykizezję i dyskinezy w kontekście codziennych
czynności
czynności
Uczenie jak monitorować działanie leków
Uczenie jak monitorować działanie leków
Edukacja cd.
Edukacja cd.
Ocena otoczenia i modyfikacja w celu zapobiegania
Ocena otoczenia i modyfikacja w celu zapobiegania
upadkom i poprawienia swobody ruchów
upadkom i poprawienia swobody ruchów
Zalecenia:
Zalecenia:
Jw.
Jw.
Zorganizowanie domu tak aby zapobiegać upadkom
Zorganizowanie domu tak aby zapobiegać upadkom
(unikanie otwartych przestrzeni, usunięcie kabli,
(unikanie otwartych przestrzeni, usunięcie kabli,
dywaników, minimalizacja śliskości i nierówności
dywaników, minimalizacja śliskości i nierówności
powierzchni, zainstalowanie poręczy)
powierzchni, zainstalowanie poręczy)
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Rehabilitacja i pielęgnacja
Rehabilitacja i pielęgnacja
Stadium III
Stadium III
Uczenie chorych i opiekunów w jaki sposób
Uczenie chorych i opiekunów w jaki sposób
rozpoznawać i reagować na okres „on” i „off” cyklu
rozpoznawać i reagować na okres „on” i „off” cyklu
lekowego
lekowego
Zalecenie:
Zalecenie:
Prowadzenie dziennika upadków, ćwiczenia
Prowadzenie dziennika upadków, ćwiczenia
rozciągające mięśnie, ćwiczenie strategii mających
rozciągające mięśnie, ćwiczenie strategii mających
na celu przezwyciężenia spowolnienia, niestabilności
na celu przezwyciężenia spowolnienia, niestabilności
podczas chodzenia, poruszania się wokół łożka,
podczas chodzenia, poruszania się wokół łożka,
odwracania się chwytania i manipulowania
odwracania się chwytania i manipulowania
przedmiotami oraz pisania.
przedmiotami oraz pisania.
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Stadium IV
Stadium IV
Uczenie opiekuna jak zapobiegać i radzić sobie z hipokinezją, i
Uczenie opiekuna jak zapobiegać i radzić sobie z hipokinezją, i
dyskinezami przy codziennych czynnościach
dyskinezami przy codziennych czynnościach
Uczenie chorego im opiekuna jak radzić sobie przy upadku
Uczenie chorego im opiekuna jak radzić sobie przy upadku
Kontrolować dawkowanie i monitorowanie leków
Kontrolować dawkowanie i monitorowanie leków
Ćwiczenie sprawność, wytrzymałość, siłę mięśniową i
Ćwiczenie sprawność, wytrzymałość, siłę mięśniową i
rozciągliwości mięsni.
rozciągliwości mięsni.
Zapobieganie wtórnym zmianom mięśniowo-szkieletowym.
Zapobieganie wtórnym zmianom mięśniowo-szkieletowym.
Zalecenia
Zalecenia
Ćwiczenie chodzenia co najmniej 100 m dziennie, długie kroki
Ćwiczenie chodzenia co najmniej 100 m dziennie, długie kroki
strategie koncentracji, planowania w myślach, pokonywanie
strategie koncentracji, planowania w myślach, pokonywanie
przeszkód, stosowanie balkonika, innych środków pomocniczych
przeszkód, stosowanie balkonika, innych środków pomocniczych
J.w.
J.w.
Rehabilitacja i pielęgnacja
Rehabilitacja i pielęgnacja
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Stadium V
Stadium V
Utrzymanie aktywności ruchowej na możliwym poziomie,
Utrzymanie aktywności ruchowej na możliwym poziomie,
poprawa komfortu i jakości życia
poprawa komfortu i jakości życia
Zapobieganie upadkom,
Zapobieganie upadkom,
Stosowanie strategii ruchowych
Stosowanie strategii ruchowych
Zalecenia:
Zalecenia:
Chodzenie, stanie pod nadzorem opiekuna,
Chodzenie, stanie pod nadzorem opiekuna,
Środki pomocnicze (wózek, balkonik)
Środki pomocnicze (wózek, balkonik)
Edukacja w zakresie podnoszenia i przemieszczania chorego
Edukacja w zakresie podnoszenia i przemieszczania chorego
Opieka pielęgniarska nad chorym długotrwale
Opieka pielęgniarska nad chorym długotrwale
unieruchomionym.
unieruchomionym.
Rehabilitacja i pielęgnacja
Rehabilitacja i pielęgnacja
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Wsparcie opiekuna
Wsparcie opiekuna
Sytuacja opiekuna
Sytuacja opiekuna
Rozkład dnia (i noc) dostosowane do potrzeb chorego,
Rozkład dnia (i noc) dostosowane do potrzeb chorego,
Zaburzenia we własnym życiu (załatwianiu spraw,
Zaburzenia we własnym życiu (załatwianiu spraw,
wyjazdach)
wyjazdach)
Zaangażowanie finansowe (leki, sprzęt
Zaangażowanie finansowe (leki, sprzęt
rehabilitacyjny, specjaliści)
rehabilitacyjny, specjaliści)
Zmęczenie ,stres, niedobór snu,
Zmęczenie ,stres, niedobór snu,
Zniechęcenie, drażliwość, wybuchy gniewu, depresja,
Zniechęcenie, drażliwość, wybuchy gniewu, depresja,
rozpacz, żal, obwinianie się
rozpacz, żal, obwinianie się
Zaburzenia wegetatywne, nasilenie objawów
Zaburzenia wegetatywne, nasilenie objawów
dotychczasowych chorób
dotychczasowych chorób
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Zalecenia dla opiekuna:
Zalecenia dla opiekuna:
Planować wolny czas dla siebie,
Planować wolny czas dla siebie,
Zadbać o właściwe odżywianie, ruch,
Zadbać o właściwe odżywianie, ruch,
Uprawiać hobby, kontynuować
Uprawiać hobby, kontynuować
zainteresowania,
zainteresowania,
Utrzymywać kontakty towarzyskie,
Utrzymywać kontakty towarzyskie,
Zachować poczucie humoru.
Zachować poczucie humoru.
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska
Kierunki działań
Kierunki działań
-podsumowanie
-podsumowanie
Edukacja chorego i opiekuna
Utrzymanie i umacnianie zdrowia
(wzmacnianie istniejącego potencjału)
Stosowanie strategii radzenia sobie z
objawami choroby
Ćwiczenie tych strategii gdy względnie
dobry stan zdrowia jest jeszcze
zachowany
Gimnastyka i relaksacja
Wsparcie chorego i opiekuna
Opieka nad opiekunem, doradztwo, nauka
relaksacji i pomoc w zorganizowaniu sobie
życia
Fragmenty z wykładu: opracowała Ewa
Kadalska