ŚRODKI ZNIECZULAJĄCE
MIEJSCOWO
ŚRODKI ZNIECZULAJĄCE
MIEJSCOWO
Środki znieczulające miejscowo
Środki znieczulające miejscowo działają poprzez
zniesienie przewodzenia bodźców zarówno czuciowych,
jak i ruchowych w celu uzyskania czasowego zniesienia
czucia bez utraty świadomości.
W przeciwieństwie do środków znieczulenia ogólnego
zwykle nie powodują depresji ośrodkowego układu
nerwowego (OUN).
Budowa chemiczna
1. Pod względem budowy każdy środek
znieczulenia miejscowego zawiera w cząsteczce
hydrofilną
grupę
aminową
,
połączoną
łańcuchem
pośrednim
z
lipofilną
grupą
aromatyczną.
Jeżeli
łańcuch pośredni
łączy się z grupą aromatyczną
wiązaniem
estrowym
, to związek taki jest
hydrolizowany przez osoczową pseudocholinesterazę.
Jeżeli
wiązanie jest amidowe
, to hydroliza następuje
w wątrobie.
Im
większa długość
łańcucha pośredniego i grupy
aminowej, tym
silniejsze działanie i większa
toksyczność
środka znieczulenia miejscowego.
Mechanizm działania
1. Środki znieczulające miejscowo zwalniają
przewodzenie impulsów nerwowych przez
zmniejszenie szybkości narastania potencjału
czynnościowego i szybkości re-polaryzacji
.
2.
Podniesienie
progu
pobudliwości
elektrycznej
powoduje
całkowity
blok
przewodzenia
.
3. Środki znieczulające miejscowo
blokują
wybiórczo przewodzenie przez wpływ na
przepuszczalność błony komórkowej dla
sodu
, szczególnie na zależne od napięcia kanały
sodowe.
4. Odkryto i opisano zróżnicowaną wrażliwość włókien
nerwowych na działanie środków znieczulających
miejscowo.
Najcieńsze bezmielinowe
włókna przewodzące ból,
temperaturę i impulsy
autonomicznego układu
nerwowego przewodzą powoli i
są w pierwszej
kolejności blokowane
przez środki znieczulające
miejscowo.
Wrażliwość ta jest odzwierciedleniem tzw. długości
krytycznej, która musi być dostępna dla środka
znieczulającego.
Cieńsze włókna nerwowe mają
proporcjonalnie mniejszą długość krytyczną
konieczną do uzyskania oczekiwanego efektu.
cd.
Leki stosowane
1. Kokaina
a. Budowa chemiczna.
Kokaina jest estrem
kwasu benzoesowego.
b. Farmakokinetyka
Kokaina jest szybko rozkładana przez esterazy
osoczowe, a jej
okres pótrwania wynosi
około 1 godziny.
Rozwój tolerancji
, nadużywanie i zatrucie
mogą być skutkiem zastosowania nadmiernych
dawek.
Kokaina jest
metabolizowana
we krwi przez
hydrolizę wiązania estrowego na skutek
działania
pseudocholinesterazy
.
c. Działania farmakologiczne. Oprócz
właściwości miejscowo znieczulając zakres
działania kokainy obejmuje:
(1) Wpływ na OUN
Kokaina początkowo powoduje euforię, a czasem dysforię.
Po działaniu początkowym następuje depresja.
(2) Wpływ na układ krążenia
Kokaina blokuje wychwyt katecholamin w zakończeniach
nerwów adrenergicznych.
Powoduje to, wskutek pobudzenia układu współczulnego,
tachykardię i zwężenie naczyń
, prowadzące do
nadciśnienia
. (Skurcz naczyń zmniejsza śródoperacyjne
krwawienie z błon śluzowych).
(3) Wzrost ciepłoty ciała.
(4) Utrata łaknienia.
cd.
d. Postać i zastosowania lecznicze
Chlorowodorek kokainy jest stosowany w stężeniach
4-10% do
znieczulenia powierzchniowego
nosa,
gardła, tchawicy i drzewa oskrzelowego.
Kokaina była
pierwszym odkrytym środkiem
znieczulenia miejscowego
, jednakże jej
działanie
na OUN
(niebezpieczeństwo nadużywania) i
wprowadzenie silniejszych środków spowodowały
zmniejszenie jej zastosowania klinicznego.
cd.
2. Prokaina [Polocainum]
a. Budowa chemiczna
Prokaina jest estrem kwasu paraaminobenzoesowego
(PABA) i dietylaminoetanolu.
b. Farmakokinetyka
Prokaina wchłania się dobrze po podaniu
parenteralnym i jest szybko metabolizowana przez
pseudocholinesterazę. Charakteryzuje się
krótkim
czasem działania.
Lek ten nie działa powierzchniowo
.
Prokaina nie powoduje miejscowego podrażnienia i
cechuje się
minimalną toksycznością układową
.
c. Działanie farmakologiczne
oprócz
działania
miejscowo znieczulającego
obejmuje też antagonizm
między prokainą a sulfonamidami. Produktem hydrolizy
prokainy jest PABA, hamujący działanie sulfonamidów.
cd.
d. Postacie i zastosowania lecznicze.
Chlorowodorek prokainy jest dostępny zarówno z
dodatkiem epinefryny, jak i bez niej.
Epinefryna
zmniejsza szybkość wchłaniania prokainy do
krwiobiegu i w przybliżeniu dwukrotnie przedłuża czas
trwania znieczulenia wywołanego podaną dawką
Roztwory 1-2% są stosowane w znieczuleniu
nasiękowym i w blokadach nerwów obwodowych.
Roztwory 5-20% są używane do znieczulenia
rdzeniowego.
3. Tetrakaina
a. Budowa chemiczna.
Tetrakaina jest estrową pochodną
PABA.
b. Farmakokinetyka
Jest w przybliżeniu
dziesięciokrotnie silniejsza
(i bardziej
toksyczna)
od prokainy.
Zaczyna działać po 5 minutach od chwili podania, a czas
działania wynosi od 2 do 3 godzin.
c
. Postacie i zastosowania lecznicze
Chlorowodorek tetrakainy jest
powszechnie używanym
środkiem do znieczulenia rdzeniowego
, zwykle w połączeniu
z 10% dekstrozą; zwiększa to ciężar właściwy roztworu, tak że
jest on cięższy od płynu mózgowo-rdzeniowego.
Roztwór 2% jest używany w
znieczuleniach
powierzchniowych błon śluzowych
4. Lidokaina [Lignocainum]
a. Budowa chemiczna.
Lek ten jest
amidowym środkiem
znieczulającymi pochodną acetanilidu.
b. Farmakokinetyka
.
Lidokaina jest szybko wchłaniana po podaniu
pozajelitowym i jest
metabolizowana w
mikrosomach wątroby
przez
wieloczynnościową
monooksygenazę
.
c. Działania farmakologiczne.
szybki początek znieczulenia
,
nieznaczne drażnienie miejscowe,
działanie
silniejsze
i trwające dłużej niż działanie
prokainy
,
umiarkowana aktywność przy znieczuleniach
powierzchniowych
.
cd.
d. Postacie i zastosowania lecznicze
Głównymi zastosowaniami klinicznymi lidokainy są użycie
jej jako
środka znieczulającego miejscowo
oraz podanie
dożylne jako
środka przeciwarytmicznego
.
Chlorowodorek lidokainy może być stosowany z
epinefryną
lub bez niej (zmniejszanie wchłanianie).
Roztwór 0,5% stosuje się do znieczulenia
nasiękowego
.
Roztwór 5% jest stosowany do znieczulenia
powierzchniowego
i do znieczulenia
przewodowego
7%
.
Do znieczulenia
rdzeniowego
używa się lidokainy
w
roztworze 5% lub słabszym.
Do znieczulenia powierzchniowego można stosować
lidokainy w postaci maści, żelu, kremu i roztworów.
5. Dibukaina
a. Budowa chemiczna.
Lek ten jest
podstawionym amidem pochodną
chinoliny
.
b. Farmakokinetyka
Dibukaina jest silnym środkiem znieczulającym o
długim czasie działania.
Ma bardzo dużą (ogólnoukładową) toksyczność i
jest obecnie stosowana jedynie
jako środek do
znieczulenia powierzchniowego.
c. Postacie i zastosowania lecznicze.
Chlorowodorek dibukainy jest stosowany w stężeniu
0,2% do
znieczulania błon śluzowych
.
6. Prylokaina
a. Budowa chemiczna.
Prylokaina, podobnie jak lidokaina, jest
amidowym
środkiem
do znieczulenia miejscowego.
b. Farmakokinetyka.
Początek działania jest nieco pożniejszy, a czas
działania nieco
dłuższy niż lidokainy
.
Najważniejszym z działań niepożądanych prylokainy
jest wywoływanie methemoglobinemii oraz
przesunięcie krzywej dysocjacji tlenu w lewo
[utrudniające uwalnianie tlenu przez hemoglobinę].
c. Postacie i zastosowania lecznicze.
Chlorowodorku prylokainy używa się w
znieczuleniach
nasiękowych, przewodowych i rdzeniowych
; jest
dostępny w roztworach o stężeniach 1-3%.
7. Etydokaina
a. Farmakokinetyka.
Etydokaina jest podobna do lidokainy, charakteryzuje się
jednak
większą siłą i dłuższym czasem działania
.
b. Postacie i zastosowania lecznicze.
Etydokaina jest używana klinicznie w znieczuleniach
zewnątrzoponowych, nasiękowych i
przewodowych
. Lek ten powoduje
zahamowanie
przewodzenia we włóknach motorycznych
wcześniejsze niż we włóknach czuciowych
.
Chlorowodorek etydokainy jest dostępny zarówno z
epinefryną, jak i bez niej, w stężeniach od 0,5 do
1,5%.
8. Mepiwakaina
a. Budowa chemiczna.
Mepiwakaina, podobnie jak lidokaina, jest środkiem
znieczulającym miejscowo typu
amidowego
.
b. Farmakokinetyka
Mepiwakaina jest podobna do lidokainy, nie ma jednak jej
właściwości przeciwarytmicznych.
Mepiwakaina zaczyna działać szybciej niż lidokaina, a czas jej
działania jest dłuższy o
20%.
Mepiwakaina jest rzadko stosowana z epinefryną.
c. Postacie i zastosowania lecznicze
Mepiwakaina jest używana głównie
w znieczuleniach
nasiękowych i przewodowych.
Może być użyta także w
znieczuleniu rdzeniowym.
Chlorowodorek mepiwakainy jest używany w stężeniach od 1 do
4%.