Hormonoterapia
Nowotworów
Hormonoterapia
Nowotworów
Historia hormonoterapii
•
1896 Beatson – kastracja w raku piersi
•
1940 Huggins – orchidektomia w r. jąder
•
1962 Jensen – odkrycie receptorów
Zastosowanie hormonoterapii w
leczeniu nowotworów
•
Nowotwory hormonozależne
•
rak piersi
•
rak gruczołu krokowego
•
rak trzonu macicy
•
Nowotwory o średniej hormonozależności
•
rak jajnika
•
rak szyjki macicy
•
rak tarczycy
•
rak nerki
Inne zastosowanie hormonoterapii
•
wyniszczenie nowotworowe
•
poprawa tolerancji leczenia
Rola hormonoterapii w onkologii
Nowotwór
Stosowane metody
Rak piersi
Rak stercza
Rak trzonu macicy
Rak tarczycy
Kastracja (chirurgiczna, radiologiczna,
farmakologiczna)
Antyestrogeny, inhibitory
aromatazy
Kastracja (chirurgiczna, farmakologiczna)
Antyandrogeny
Progestyny
Tyroksyna
Założenia terapii hormonalnej
•
Radykalne leczenie przeciwnowotworowe
•
neoadiuwantowe
•
uzupełniające
•
samodzielne (w szczególnych sytuacjach)
•
Leczenie paliatywne
•
Leczenie wspomagające
•
Leczenie substytucyjne
•
Zapobieganie (?)
Mechanizm działania
•
Pozbawienie wpływu hormonów
Usunięcie tkanek produkujących hormony (ablacja)
Zahamowanie ich produkcji
Zablokowanie receptorów hormonalnych
•
Terapia addytywna
•
Wrażliwość
komórek
na
leczenie
hormonalne
uwarunkowana jest obecnością specjalnych białek, tzw.
receptorów zlokalizowanych na ich powierzchni, w
cytoplaźmie lub w jądrze komórkowym.
Odpowiedź na leczenie hormonalne w zależności od
ekspresji receptorów estrogenowych i
progesteronowych
Clark, 1984
80
70
60
50
40
30
20
10
0
ER
PR
-
-
+
-
-
+
+
+
Odpowiedź na kolejne rzuty
hormonoterapii
Hormony oddziałujące na pierś
LHRH
(podwzgórze)
Przysadka
Jajnik
Nadnercza
Pomeno-
i przedmenopauzalne
Przedmenopauzalne
Prolaktyna
Hormon wzrostu
Estrogeny
Progesteron
Androgeny
Progesteron
Obwodowa
konwersja
Kortykosterydy
ACTH
FSH + LH
Estro geny
Biosynteza
estrogenów
Komórka
nowotworow
a
Jądro
komórko
we
Jądro
komórko
we
Zahamowanie wzrostu zależnego od estrogenów
Zahamo
wanie
wzrostu
Biosynteza
estrogenów
antyestrogen
antyestrogen
y
y
antyestrogen
antyestrogen
y
y
Inhibitor
Inhibitor
y
y
aromataz
aromataz
y
y
Inhibitor
Inhibitor
y
y
aromataz
aromataz
y
y
Hormonoterapia raka piersi
- eliminacja wpływu estrogenów
•
usunięcie źródła estrogenów
kastracja chirurgiczna lub Rtg
adrenalektomia
•
usunięcie lub hamowanie działania gonadotropin
hypofyzektomia
analogi LHRH
danazol
progestageny
•
blokowanie receptora estrogenowego
tamoksyfen i inne SERM
antagoniści receptora estrogenowego
•
hamowanie obwodowej syntezy estrogenów
inhibitory aromatazy
Hormonoterapia
– metody ablacyjne
•
kastracja
chirurgiczna – Beatson 1896
laparoskopia
powikłań
radiologiczna
wolniejszy efekt
dobra tolerancja
•
usunięcie nadnerczy
•
usunięcie przysadki
nie stosowane
Metody ablacyjne
Napromienianie,
Chemioterapia,
Analogi LHRH
Chirurgiczne
usunięcie jajników
Tamoksyfen –
mechanizm działania
•
antagonista receptorów estrogenowych
częściowe działanie agonistyczne
–
endometrium
–
gęstość mineralna kości
–
gospodarka lipidowa
•
wpływ na wytwarzanie cytokin
TGFα
IGF-1
TGFβ
•
hamowanie angiogenezy
Hormonozależny rak prostaty
Testosteron
LHRH
Przysadka
Kortyzol
Nadnerczowe
androgeny
Prostata
Jądra
Prolaktyna
Nadnercza
Podwzgórze
LH
AC
TH
Rak prostaty – terapia hormonalna
•
estrogeny
•
orchidektomia
•
antagoniści receptorów androgenowych
•
analogi LHRH (kastracja farmakologiczna)
•
„całkowita blokada androgenowa”
Objawy niepożądane leczenia
•
Uderzenia gorąca
•
Wysypki skórne
•
Krwawienie z dróg rodnych
•
Ginekomastia
•
Przyrost masy ciała
•
Nadciśnienie
•
Powikłania zatorowo-zakrzepowe
•
Powikłania kardiologiczne
•
Hepatotoksyczność
•
Retinopatia
Profilaktyka raka piersi
Porównanie badania amerykańskiego z
badaniami europejskimi
Badanie
Liczba chorych
NSABP
13388
Veronesi
5408
Powles
2471
Mediana czasu obserw.
(m-ce)
69
46
70
Ryzyko zachorowania na
raka piersi
wysokie
normalne
Obciążenie rodzinne
Zachorowania wśród
krewnych I
0
76%
12%
96%
Rak piersi
Tam
Placebo
OR
124
224
0,51
19
22
O,91
34
36
0,94