Systemy teoretyczne 

socjologii humanistycznej 

– 

przewrót 

antypozytywistyczny 

 

 

Czym była socjologia 

naturalistyczna – 

w epoce pozytywizmu

krótkie przypomnienie

 

 

Socjologia humanistyczna

•

Antynaturalizm – zjawiska społeczne nie są rzeczami, 

które można badać przy pomocy metod wykształconych 

przez przyrodoznawstwo.

•

Interakcjonizm –społeczeństwo i jednostka stają się w 

toku interakcji społecznej – przeciw psychologizmowi i 

socjologizmowi

•

Podmiotowy charakter interakcji społecznych – 

zainteresowanie kiedy podmioty działają świadomie, 

oddziaływanie następuje w sferze znaczeń a nie 

odruchów i instynktów.

•

Postulat rozumienia – wykluczone jest poznanie faktów 

społecznych z zewnątrz, interesują nas zachowania 

jednostek oraz cele, jakie sobie stawia, nie tylko sytuacje, 

ale i jak podmioty te sytuacje sobie przedstawiają.

•

Wiedza społeczna jako źródło samowiedzy

 

 

• Nauki przyrodnicze i nauki o duchu 

(Geistenwissenschaften) – czyli 
nauki o kulturze

• Metoda nauk humanistycznych to 

rozumienie i tłumaczenie

 

 

Ferdinand Toennies 

1855 – 1936 

 

 

Dwa typy więzi społecznej

• (1) wola organiczna (naturalna) – 

płynąca z niedostępnej dla refleksji 
głębi jaźni ludzkiej - i (2) wola 
arbitralna – wynik namysłu i 
wyrachowania

• działanie z wewnętrznej potrzeby vrs 

działanie ze względu na jakiś cel 

 

 

Wspólnota (Gemeinschaft) i 

stowarzyszenie (Gesselschaft)

• Dominują więzi 

pokrewieństwa, 
braterstwa i 
sąsiedztwa 

• Łączy ludzi jako 

osobowości 

• Czynnikiem kontroli 

jest tradycja i zwyczaj

• Członkowie kierują się 

wiarą 

• Dominują więzi 

umowy, wymiany dóbr 
materialnych i 
wyrachowania 

• Łączy ludzi jako role 

społeczne 

• Czynnikiem kontroli 

jest sformalizowane 
prawo

• Członkowie kierują się 

opinią publiczną 

 

 

Georg Simmel 1858 – 1918

• Definicja społeczeństwa: 1) zespół 

uspołecznionych jednostek; 2) suma 
stosunków pomiędzy jednostkami, dzięki 
której są one przekształcane w 
społeczeństwo. 

• Formy uspołecznienia: przykładowe formy: 

stosunki podrzędności i nadrzędności, 
rywalizacja, naśladowanie, podział pracy, 
tworzenie się stronnictw, reprezentowanie, 
konsolidacja wewnętrzna 

 

 

MAX WEBER

1864 – 1920

 

 

Typy idealne

 

 

Socjologia formalna – 

czynności tradycjonalne, 

emocjonalne i racjonalne 

(celowo- i zasadniczo)

 

 

Socjologia rozumiejąca 

(Verstehen)

 

 

Socjologia historyczna – 

Poszukiwanie tendencji

 

 

„Etyka protestancka i duch 

kapitalizmu”

 

 

Klasy społeczne i stany