Politechnika Rzeszowska im. Ignacego
Łukasiewicza
Wydział Zarządzania i Marketingu

ZNACZENIE I KOMPETENCJE

ORGANÓW CENTRALNYCH

ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

I ZUM (semestr II) rok akademicki 2008/2009

Centralne organy administracji

publicznej



Organami centralnymi są te organy

administracji, które obejmują swoim

działaniem teren całego kraju, zgodnie

z przyznanymi im w konstytucji

i w innych ustawach kompetencjami.



Centralne organy administracji

podporządkowane są

naczelnym organom administracji

.

Organy centralne działają w formie

indywidualnych decyzji, mogą

wydawać

zarządzenia

o charakterze

wewnętrznym. Mają charakter

apolityczny.

Hierarchia administracji
publicznej

o

Podmioty administracji

publicznej

Administracja
rządowa

Administracja
zdecentralizowana

Upoważnione podmioty
prawa prywatnego

Administracja
centralna

Terenowa
administracja
rządowa

Samorząd
terytorialny

Samorząd
specjalny

Zakłady
publiczne

Fundacje

Samorząd
powiatowy

Samorząd
województwa

Samorząd
gminny

Administracja
zespolona

Administracja
niezespolona

Samorząd
zawodowy

Samorząd
gospodarczy

Różnice między organem
centralnym a naczelnym



Podstawowym kryterium odróżniającym
centralne organy administracji od naczelnych
organów jest to, iż szefowie organizacji
centralnych nie wchodzą w skład Rady
Ministrów, mimo że zakres ich zadań i
kompetencji rozciąga się na teren całego
kraju,



Różnią się sposobem tworzenia,



Różnią się sposobem powoływania
kierowników tych organów oraz ich randze w
całym systemie administracji publicznej.

Naczelne Organy Administracji
Rządowej mają wpływ na:

-

Obsadę stanowisk kierowników urzędów
centralnych,

-

Na strukturę tych urzędów

-

Kierunki działania urzędów,

Tworzenie centralnych
organów administracji
publicznej:

-

Na podstawie ustaw,

-

Na podstawie rozporządzeń Rady Ministrów,

-

Niektóre organy tworzone są do celów
doraźnych i w miarę tracenia na aktualności
poszczególnych problemów i zadań ulegają
likwidacji,

-

Tworzenie, zmiany i likwidowanie urzędów
centralnych są ściśle związane z reformami
dokonywanymi w sferze organów naczelnych i
podległych im organów.

Za najbardziej typowe urzędy
centralne uważa się:



inspekcje, prowadzące kontrolę

przestrzegania ustanowionych standardów w

określonej dziedzinie działalności,



urzędy regulacyjne, wydające licencje na

prowadzenie różnego typu działalności i

sprawdzające poprawność wykonywania

warunków tych licencji,



urzędy standaryzacyjne i certyfikacyjne,



urzędy nadzorcze nad pewnymi sferami

działalności,



urzędy wykonujące specjalne zadania

publiczne,



urzędy świadczące usługi publiczne.

Organizację urzędów centralnych
określają:



Ustawy kreujące te urzędy,



Statuty nadawane przez Prezesa Rady
Ministrów w drodze rozporządzenia,



Regulaminy organizacyjne urzędu nadawane
przez kierownika urzędu w drodze
zarządzenia.

Podstawy prawne do
tworzenia organów
centralnych



Ustawa z 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów.

Zgodnie z art. 35 minister, do którego zakresu

działania należy sprawowanie nadzoru nad
określonym urzędem centralnym, przedstawia
sprawy dotyczące tego urzędu na posiedzeniu Rady
Ministrów. Jeśli odrębne przepisy nie stanowią
inaczej, minister składa Prezesowi Rady Ministrów
wniosek o nadanie statutu urzędowi centralnemu
oraz wnioski o powołanie i odwołanie kierownika
urzędu centralnego. Sam powołuje zastępców
kierownika urzędu centralnego. Minister sprawuje
również kontrolę nad sprawnością działania,
efektywności gospodarowania oraz przestrzegania
prawa.

Podstawy prawne c.d.



Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w
województwie zawiera określone pojęcia centralnego
organu administracji rządowej, rozumiejąc przez nie
kierownika będącego organem lub kierującego
urzędem administracji rządowej, który jest powołany
przez Radę Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów i na
podstawie ustaw szczególnych podlega Radzie
Ministrów, Prezesowi Rady Ministrów lub właściwemu
ministrowi.



Ustawa z 4 września 1997 r. o działach administracji
rządowej wskazała funkcjonujące w zakresie
poszczególnych działów centralne organy administracji
rządowej. Nadzór nad nimi przyznała poszczególnym
ministrom i Prezesowi Rady Ministrów.

Organy Centralne administracji
noszą różne nazwy:

Nazwy sugerują kolegialny skład ale z zasady są

organami jednoosobowymi:
Prezes, Przewodniczący, Szef, Główny Inspektor,
Kierownik, Dyrektor Generalny, Dyrektor, Komisja.

Wyróżnić można dwie grupy tych organów:



organy podległe bezpośrednio Radzie Ministrów lub
Prezesowi Rady Ministrów bądź nadzorowane przez
te organy,



organy wpisane w strukturę działów administracji
rządowej podległe ministrowi kierującemu danym
działem administracji rządowej bądź przez niego
nadzorowane.

Organy podległe Prezesowi Rady
Ministrów

-

Główny Urząd Statystyczny,

-

Polski Komitet Normalizacyjny,

-

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów,

-

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego i
Agencja Wywiadu,

-

Centralne Biuro Antykorupcyjne,

-

Urząd Zamówień Publicznych,

-

Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Organy podległe nadzorowi
właściwego ministra

-

Ministrowi Finansów - Generalny Inspektor Informacji Finansowej, Generalny
Inspektor Kontroli Skarbowej, Komisja Nadzoru Finansowego,

-

Ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej- Główny Geodeta
Kraju,

-

Ministrowi właściwemu do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i
mieszkaniowej - Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego,

-

Ministrowi właściwemu do spraw gospodarki – Urząd Dozoru Technicznego,
Prezes Głównego Urzędu Miar, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki,

-

Ministrowi właściwemu do spraw rolnictwa – Główny Inspektor Ochrony
Roślin i Nasiennictwa, Główny Lekarz Weterynarii,

-

Ministrowi właściwemu do spraw sprawiedliwości – Centralny Zarząd Służby
Więziennej,

-

Ministrowi właściwemu do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego
– Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych,

-

Ministrowi właściwemu do spraw środowiska – Główny Inspektor Ochrony
Środowiska, Prezes Państwowej Agencji Atomistyki, Prezes Wyższego
Urzędu Górniczego,

-

Ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych – Komendant Główny
Państwowej Straży Pożarnej, Komendant Główny Straży Granicznej,
Komendant Główny Policji, Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców.

Podporządkowanie Urzędów
Centralnych

Podporządkowanie urzędów centralnych ministrom czy

też Prezesowi Rady Ministrów nie jest dokonywane wg
z góry określonych zasad. Trudno określić kryteria.

W rachubę mogą wchodzić m.in. :
- Ponadresortowy charakter zadań sterujących

w kierunku wyodrębnienia danego urzędu z resortu
administracyjnego,

- Dążenie do uniknięcia nadmiernej rozbudowy

resortów,

- Stopień związania zadań urzędów z realizacją polityki

rządu,

- Dążenie do poniesienia rangi urzędu poprzez

podporządkowanie ich bezpośrednio Prezesowi Rady
Ministrów.

Kierowanie pracą Urzędu
Centralnego

Pracą urzędu centralnego kieruje:

o

prezes,

o

komendant,

o

główny inspektor,

takie nazwy nadają kierownikom urzędów

centralnych ustawy kreujące te urzędy.
Kierownik spełniając kierownictwo urzędu,
sprawuje nadzór nad komórkami
organizacyjnymi urzędu.

Kompetencje urzędów
centralnych



Kształtowanie i współtworzenie polityki rządowej,



Programowanie rozwoju dziedzin zarządzanych
przez urzędy centralne i określanie kierunków
podejmowanego działania,



Działalność prawodawcza (wydawanie aktów
prawnych i normatywnych, zarządzeń, instrukcji i
regulaminów),



Rozstrzyganie konkretnych spraw w drodze aktów
administracyjnych (nakazy, zakazy, upoważnienia,
zwolnienia czy wydawanie zgody na dane działanie),



Sprawowanie kontroli i nadzoru (przestrzeganie
przepisów związanych z daną działalnością oraz
procesów technicznych i technologicznych).

Wewnętrzna struktura
organizacyjna urzędów
centralnych.

Na typową strukturę organizacyjną urzędu
centralnego składają się:

1.

Gabinet kierownika urzędu,

2.

Departamenty lub zespoły,

3.

Biura

Liczbę departamentów i biur określają statuty
urzędów centralnych.
Nazwa zasadniczych komórek organizacyjnych
zależy od przedmiotu działania urzędu
centralnego. W każdym urzędzie występuje
komórka organizacyjna pod nazwą Gabinet,
(sekretariat).

Podział urzędów centralnych ze
względu na usytuowanie
organizacyjne.

Ze względu na usytuowanie
organizacyjne urzędy centralne
dzielą się na:



urzędy resortowe,



urzędy pozaresortowe.

Podział urzędów centralnych ze
względu na usytuowanie
organizacyjne c.d.

urzędy resortowe:



Krajowy Urząd Pracy

(Minister Pracy i Polityki Społecznej)



Komendant Główny Policji

(Minister Spraw

Wewnętrznych i Administracji)



Komendant Główny Straży Pożarnej

(Minister

Spraw Wewnętrznych i Administracji)



Komendant Główny Straży Granicznej

(Minister

Spraw Wewnętrznych i Administracji)



Szef Obrony Cywilnej Kraju

(Minister Spraw

Wewnętrznych i Administracji)



Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych

(Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego)

Podział urzędów centralnych ze
względu na usytuowanie
organizacyjne c.d.

urzędy pozaresortowe:



Główny Urząd Statystyczny



Urząd do Spraw Kombatantów i Osób
Represjonowanych



Komisja Papierów Wartościowych i Giełd



Polski Komitet Normalizacyjny



Urząd Patentowy RP



Główny Urząd Miar

Podział urzędów centralnych ze
względu na kształt strukturalny

Pod względem budowy można
wyróżnić organy:



organy monokratyczne,



organy kolegialne.

Podział urzędów centralnych ze
względu na kształt strukturalny
c.d.

organy monokratyczne:



Komendant Główny Straży Pożarnej,



Komendant Główny Policji,



Komendant Główny Straży Granicznej,



Szef Obrony Cywilnej Kraju,



Szef Urzędu Ochrony Państwa,



Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych,

Podział urzędów centralnych ze
względu na kształt strukturalny
c.d.

organy kolegialne:



Komitet Kinematografii,



Komisja Papierów Wartościowych i Giełd,

W ostatnich latach praktyka konstrukcji prawnej

idzie w kierunku jednoosobowego organu
administracji w postaci kierownika urzędu. W
rozwiązaniach prawnych stwierdza się, że
centralnymi urzędami administracji są
kierownicy (prezesi)stojący na czele
określonych urzędów

Podział urzędów centralnych ze
względu na kształt strukturalny
c.d.

Z takimi rozwiązaniami mamy do czynienia
w przypadku np.



Prezesa Głównego Urzędu Ceł,



Prezesa Głównego Urzędu Miar,



Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych,



Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Inspekcje specjalne

Inspekcje specjalne są istotnym składnikiem
całego systemu kontroli w państwie,
zaliczamy do nich np.:



Inspekcja Handlowa,



Państwowa Inspekcja Sanitarna,



Inspekcja Ochrony Środowiska,



Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa,



Inspekcja Weterynaryjna,



Inspekcja Farmaceutyczna,



Inspekcja Transportu Drogowego,

Inspekcje specjalne c.d.

Podobną rolę do inspekcji pełnią instytucje

dozorów takich jak np.:



Inspektorat Dozoru Jądrowego,



Urząd Dozoru Technicznego.

Inspekcje specjalne c.d.

Centralne organy inspekcji, tj. główni

inspektorzy są wyposażeni przez prawo we

własne zadania i kompetencje. Główni

inspektorzy podporządkowani są

określonym ministrom, za wyjątkiem

Państwowej Inspekcji Pracy, która jest

powiązana z Sejmem.

Bibliografia



E. Ura, „Prawo administracyjne”, Wydanie VII,
Warszawa 2008.



M. Wierzbowski, „ Prawo administracyjne”,
Warszawa 2007.



J. Zimmermann, „ Prawo administracyjne”,
Warszawa 2008.



E. Zieliński, „Administracja rządowa w Polsce”

Warszawa 2001.

Za uwagę dziękują



Bieniasz Łukasz



Gruca Małgorzata



Staszewska Alina