Podstawowe pojęcia
związane z postępowaniem
bezbakteryjnym.
Zakład
Medycyny
Medycyny Ratunkowej
i Medycyny Katastrof
Podstawowe pojęcia
związane z postępowaniem
bezbakteryjnym.
Zakład
Medycyny
Medycyny Ratunkowej
i Medycyny Katastrof
Podstawowe pojęcia
Dekontaminacja – proces usuwania
lub zabicia drobnoustrojów
-oczyszczanie, dezynfekcja,
sterylizacja).
Sterylizacja (wyjaławianie) - to
proces prowadzący do zabicia
wszystkich drobnoustrojów, łącznie
ze sporami.
Czynniki wykorzystywane
w sterylizacji
Gorące suche powietrze
Para wodna w nadciśnieniu
Formaldehyd
Tlenek etylenu
Ozon
Promieniowanie gamma
Nadtlenek wodoru
Kwas nadoctowy
Skuteczność sterylizacji
Działanie bakteriobójcze będzie
spełnione, gdy uwzględni się
odpowiednie parametry sterylizacji
(temperatura, czas, wilgotność,
natężenie promieniowania,
stężenie gazu, formaldehydu,
kwasu nadoctowego, nadtlenku
wodoru).
Pojęcia
Dezynfekcja to selektywne
eliminowanie niektórych,
niepożądanych drobnoustrojów
(ograniczone działanie na niektóre
drobnoustroje i ich formy).
Dezynfekcję stosujemy w przypadku
braku możliwości sterylizacji
przedmiotu lub gdy sterylizacja jest
niepotrzebna.
Cel dezynfekcji:
przerwanie dróg rozprzestrzeniania
się drobnoustrojów i likwidowanie
źródeł zakażenia poprzez
możliwość stosowania różnych
metod i technik dezynfekcji
Skuteczność dezynfekcji
Prawdopodobieństwo skuteczności
dezynfekcji zależy od:
stopnia zanieczyszczenia drobnoustrojami
obecności zanieczyszczeń organicznych
rodzaju powierzchni dezynfekowanej
współczynnika inaktywacji danej metody.
Metody dezynfekcji:
Metody fizyczne to: promieniowanie
nadfioletowe, ultradźwięki i filtracja do
odkażania powietrza i roztworów.
Metody termiczne to stosowanie
wysokich temperatur zarówno ciepła
suchego jak i wilgotnego.
Metody termiczno - chemiczne
stosowanie preparatów chemicznych w
podwyższonych temperaturach wody –
do 60oC.
Metody dezynfekcji
Metody chemiczne - stosowanie
aktywnych środków chemicznych w postaci
roztworów, proszków, granulatów, par i
aerozoli, które inaktywują drobnoustroje.
Preparaty stosowane do dezynfekcji
są najczęściej złożone z kilku
substancji biobójczych. Dodatkowo
mogą posiadać inhibitory antykorozyjne,
antyutleniacze, związki obniżające napięcie
powierzchniowe i olejki eteryczne.
Związki dezynfekcyjne
Preparaty te zawierają takie substancje
aktywne jak: aldehydy (formalina, aldehyd
glutarowy), alkohole, chlorowce (chlor, jod,
podchloryn sodu, chloraminy, kwas
trichloroizocyjanowy), pochodne biguanidyny
(chlorheksydyna, aleksydyna), związki fenolu
(bifenole, alkilofenole, halogenofenole),
kationowe związki powierzchniowo czynne
(amfolitry, batoiny, sole tetraalkiloaminowe),
związki utleniające (nadtlenek wodoru,
nadmanganiany, nadkwasy organiczne,
nadborany, nadsiarczany).
Dezynfekcja sporobójcza
działanie roztworów substancji
chemicznych w celu zniszczenia wszystkich
form drobnoustrojów łącznie z ich sporami.
Metoda ta nie spełniając wymogu
monitorowania procesu wskaźnikami
chemicznymi i biologicznymi dlatego nie
może być określana jako sterylizacja.
Ponadto spłukiwanie środka chemicznego
daje prawdopodobieństwo wtórnego
skażenia.
Mechanizm działania
środków
dezynfekcyjnych na
drobnoustroje polega na niszczeniu
funkcji i struktury ich białek -
rzadziej kwasów nukleinowych,
zmieniają pH –doprowadzając do
uszkodzenia błony komórkowej.
Mechanizm działania
środków dezynfekcyjnych
Alkohole, fenole i krezole powodują
ścinanie białka bakterii, sole metali
ciężkich uszkadzają drobnoustroje w
wyniku zmian struktury białka.
Substancje powierzchniowo czynne
działają bakteriostatycznie, hamują
przyswajanie pożywienia przez
drobnoustroje, zmniejszając napięcie
powierzchniowe umożliwiają także lepsze
mechaniczne usuwanie drobnoustrojów
Aseptyka
czyli postępowanie
bezbakteryjne, to posługiwanie
się sprzętem, materiałem
opatrunkowym i lekami
wyjałowionymi, czyli pozbawionymi
wszystkich drobnoustrojów i ich
form przetrwalnikowych.
Antyseptyka
to działanie przeciwbakteryjne
(przeciw drobnoustrojowe),
polegające na wstrzymaniu
rozwoju drobnoustrojów,
unieczynnieniu ich lub niszczeniu,
przez zastosowanie chemicznych
środków antyseptycznych.
W działaniach antyseptycznych
wyróżniamy dwa kierunki:
odkażanie (selektywne działanie
środkami chemicznymi na tkanki
żywe np. skóra, błona śluzowa, w
celu przygotowania pola zabiegu),
dezynfekcja (selektywne
eliminowanie niektórych,
niepożądanych drobnoustrojów na
przedmiotach i sprzęcie).
Drogi podawania leków
przewód pokarmowy (doustnie -per os,
doodbytniczo -per rectum);
układ oddechowy (inhalacje wziewne, rurka
dotchawicza);
drogą zewnętrzną (przez skórę i błony śluzowe
np. do worka spojówkowego lub do nosa);
do jam ciała (np. dootrzewnowo, do
j.opłucnowej);
drogą dotkankową (śródskórnie, podskórnie,
domięśniowo, donaczyniowo, dosercowo,
dostawowo, doszpikowo, dokanałowo,)
Leki drogą dotkankową
podawane są gdy:
chcemy osiągnąć szybkie działanie leku;
lek ulega przemianie chemicznej,
znoszącej jego działanie w zetknięciu się
z fermentami trawiennymi lub po
metabolizmie wątrobowym (efekt
pierwszego przejścia);
podany doustnie drażni błonę śluzową
przewodu pokarmowego;
chory nie może przyjąć leku drogą
doustną np. nieprzytomny.
Zlecenie powinno
zawierać:
nazwę leku, ew. stężenie, dawkę leku
drogę podania
czas i częstość podania
ew. czynności kontrolne (pomiar
ciśnienia tętniczego)
komu podać lek
podpis zlecającego
Zawsze dokładnie sprawdź
nazwę leku
ilość – dawkę leku
stężenie
drogę podania leku
przechowywanie
termin ważności
oznaki rozkładu (zmiany optyczne)
Zawsze dokładnie sprawdź
właściwe przygotowanie
(wstrząśnięcie, rozpuszczenie,
zmieszanie)
nie mieszać nigdy różnych leków w
jednej strzykawce jeśli nie ma
bezwzględnej potrzeby
do rozpuszczania leków używać
załączonych lub wskazanych
rozpuszczalników
Wstrzyknięcia śródskórne
Najczęściej mają one charakter zabiegu
rozpoznawczego. Podajemy 0,1ml płynu
wewnętrzna część przedramienia,
okolica międzyłopatkowa,
UWAGA!! Przed wykonaniem próby
uczuleniowej nie odkażamy skóry
środkiem antyseptycznym. Możemy ją
jedynie przetrzeć 0,9% roztworem NaCl.
Wstrzyknięcia podskórne
Ze względu na dość duże unerwienie
tkanki podskórnej, ilość płynu do
jednorazowego wstrzyknięcia nie
powinna przekraczać 2ml, a lek
powinien mieć stężenie izotoniczne.
Podskórnie podajemy leki w roztworach
wodnych lub słabo oleistych.
Wchłanianie leku ok. 20-30min.
Miejsca wstrzyknięć podskórnych
środkowa zewnętrzna część ramienia
środkowa przednia i środkowa
zewnętrzna powierzchnia uda
ok. grzebienia kości biodrowej
okolica dolnego kąta łopatki
skóra brzucha po obu stronach kresy
białej
każde miejsce obfitujące w luźną tkankę
podskórną
Wstrzyknięcia podskórne
Uwaga!
unikać miejsc gdzie są widoczne
zarysy naczyń krwionośnych,
nie wstrzykiwać leku w miejscu
zmian patologicznych na skórze lub
nacieków po poprzednich iniekcjach,
systematycznie zmieniać miejsce
wkłucia.
Wstrzyknięcia
domięśniowe
Domięśniowo podaje się leki: w
roztworach wodnych, oleiste oraz
zawiesiny do 10ml. Czas wchłaniania
10-20min.
UWAGA!! Ze względu na specyfikę
leków podawanych domięśniowo zawsze
należy zaaspirować tzn. sprawdzić czy
igła nie tkwi w świetle naczynia
krwionośnego
Miejsca wkłuć
domięśniowych
metoda brzuszo-pośladkowa wg
Hochstettera
metoda wg Sachtlebena
metoda kwadratów
wstrzyknięcia w udo
wstrzyknięcia w ramię
Punkcja naczyniowa
cel:
leczniczy (podanie leków, krwi i
preparatów krwiopochodnych,
nawodnienie i odżywienie, znieczulenie,
pobranie krwi od dawcy
diagnostyczny (pobranie krwi, podanie
środka cieniującego)
szybki i sprawny dostęp do żyły
szczególnie ważny jest w sytuacjach
nagłego zagrożenia życia.
Miejsca nakłuć żył
zawsze wybieramy żyłę widoczną lub
wyczuwalną palpacyjnie:
w obrębie kończyny górnej (przedramie,
strona grzbietowa ręki i zgięcie łokciowe-
należy zwrócić uwagę na możliwość
nietypowego przebiegu tętnic)
na kończynie dolnej;
żyły centralne (szyjna, podobojczykowa).
Miejsca nakłuć żył
u niemowląt przy trudnościach z
wkłuciem dożylnym leki można
podawać doszpikowo.
podczas resuscytacji nie należy
podawać leków do żył w obrębie
nadgarstka i dłoni gdyż utrudnione
jest przenikanie leków do krążenia
centralnego.
UWAGA!!!
dożylnie leki podajemy na
przepływie krwi, powoli obserwując
reakcję pacjenta na podawany lek.
z chwilą zauważenia objawów
ubocznych przerwać podawanie
leku, jednak nie usuwać igły ze
światła naczynia.
Czynniki utrudniające
punkcję żył:
obfita tkanka tłuszczowa
zwłóknienie tkanek, tzw. zrosty powstałe
w następstwie wielokrotnych nakłuć
tego samego miejsca
zmiany zarostowe światła naczyń – po
podaniu leków drażniących jako wynik
odczynu zapalnego
ruchomość naczyń (odpowiednio
uchwycić nakłuwaną kończynę, napiąć
skórę, unieruchomić żyłę)
Czynniki utrudniające
punkcję żył:
odruchowe obkurczenie naczynia na
skutek bodźców emocjonalnych.
powstanie skrzepu w igle jako
następstwo przedłużającego się zabiegu
zablokowanie wylotu igły – oparcie
ścięcia igły o ścianę naczynia lub
zastawkę żylną
pobudliwość ruchowa chorego
(szczególnie dzieci )
Niebezpieczeństwa
wstrzyknięć
wprowadzenie infekcji – przestrzegać
zasad aseptyki i antyseptyki
podanie leku do naczynia –
dokładnie aspirować
podanie w nieodpowiednie miejsce
wprowadzenie powietrza
uszkodzenie dużych pni nerwowych
Niebezpieczeństwa
wstrzyknięć
pomyłka leku
pomyłka pacjenta
złamanie igły
zrosty i zaniki tkankowe
zasłabnięcie pacjenta
Wyliczanie ilości leku
W MILIGRAMACH W ZALEŻNOŚCI OD
PROCENTOWOŚCI ROZTWORU
% roztworu x 10 = ilość miligramów
leku w 1ml tego roztworu
np. 0,1% adrenalina
0,1% x 10 = 1mg w 1ml