Jan Łazowski
Psychologia dla Fizjoterapii
Wykład 5.
Funkcje poznawcze,
choroby umysłowe,
stany terminalne
Jan Łazowski
Psychologia dla Fizjoterapii
Wykład 5.
Funkcje poznawcze,
choroby umysłowe,
stany terminalne
2
Przypomnienie:
Psychika składa się z:
Napędów z emocjami, do
zaspokojenia potrzeb
Funkcji poznawczych – pamięć,
spostrzeganie, myślenie i in.
Funkcji scalających – inteligencja,
osobowość, świadomość
Realizuje się w zachowaniu –
dokonywanym narządem ruchu.
3
Przypomnienie:
Funkcje poznawcze
(intelektualne)
Uwaga
Spostrzeganie
Język i mowa
Pamięć
Myślenie, rozważanie
Tworzenie wiedzy
Wyobraźnia i fantazja
4
Mechanizmy poznawcze
Przetwarzanie i zachowywanie
informacji, tworzenie wiedzy
Kodowanie
Reprezentacje
Wiedza semantyczna (erudycja)
Wiedza proceduralna (umiejętności)
Automatyzmy i system kontroli
5
Czynności poznawcze
Za ich pomocą człowiek spostrzega,
porządkuje, przechowuje informacje i
przekształca je w wiedzę o świecie i o sobie.
Spostrzeganie i poznawanie to wysoko
skomplikowane zespolone funkcje narządów
zmysłów i umysłu.
Dostarczają prawdziwych informacji
niezbędnych do utrzymania życia
osobniczego i gatunku.
6
Przekonania
Pozytywne (zdrowe) o:
Tożsamości
Autonomii
Sprawczości, skuteczności
Kontroli (kierowaniu, panowaniu)
Negatywne
Bezradność wyuczona
O zależności, nieracjonalnych ograniczeniach,
brak celu, brak wartości
7
Granice poznania
Umysł doskonale działa dla celów
przetrwania w warunkach naturalnych
W warunkach nienaturalnych poznanie
może dawać błędne informacje - złudzenia
Zaburzenia narządu poznania również
mogą powodować błędne spostrzegania
nazywane omamami (halucynacje) lub
błędy myślenia - urojenia
8
Złudzenie perspektywy
Widzenie
trójwymiarowe
daje orientacje w
przestrzeni
Złudzenie
perspektywy
pozwala rysować
ze złudzeniem
trój-
wymiarowości
Białe belki mają takie
same wymiary
9
Złudzenie pomocne w
opanowaniu świata
Pola A i B mają takie same
natężenie barwy
10
Czytanie twarzy
Obraz twarzy w mózgu zajmuje
stosunkowo dużo miejsca
Pamięć twarzy to najbardziej
charakterystyczne wspomnienie i
rozpoznanie innego człowieka
Oczy – spojrzenie, usta – mimika
najważniejsze części i narzędzia ekspresji
Umysł koduje i „rozwiązuje” obrazy w
sposób typowy dla natury
11
Rysunek dwuznaczny.
Spostrzegamy to co
chcemy ?!
Młoda kobieta czy starsza pani ???
12
Choroby umysłowe
lub psychiczne
13
Rozpoznanie choroby
umysłowej
Trudne, bo różne zaburzenia
poznawania, zachowania i emocji
zdarzają się często ludziom zupełnie
zdrowym.
Dawniej kryteria były różne i
zmieniane
(np. homoseksualizm był chorobą).
Obecnie ustalono, że do rozpoznania
choroby psychicznej trzeba zespołu trzech
cech: cierpienia, niesprawność umysłowa,
zagrożenie dla innych i dla siebie
.
14
Najważniejsze grupy
schorzeń
Zaburzenia psychoorganiczne i otępienie
Psychozy schizofreniczne, paranoje
Choroby afektywne (depresja, mania)
Zaburzenia lękowe
Zaburzenia psychofizjologiczne
Zaburzenia osobowości
Uzależnienia (narkomanie, alkoholizm)
Zaburzenia rozwojowe
15
Zaburzenia
psychoorganiczne
Są spowodowane uszkodzeniem mózgu i
nie należą do chorób umysłowych
(psychiatrycznych), lecz do chorób
neurologicznych, mimo że występują w nich
często zaburzenia poznawcze, emocjonalne
i zachowania, które diagnozuje psychiatra.
Takim pacjentom często stosuje się metody
fizjoterapii, z powodu różnych niedowładów
i innych zaburzeń ruchu
16
Organiczne uszkodzenie mózgu
2
Zaburzenia ruchowe i czuciowe
HEMIPAREZY (niedowłady połowicze)
i hemiplegie (porażenia połowicze)
Apraksja, ataksja: – niezborność ruchów
Agnozje: – przedmiotowa, wzrokowa,
słuchowa i in.
Aprozodia
ruchowa – brak ekspresji emocjonalnej,
czuciowa – nie rozumienie ekspresji innych
17
Organiczne uszkodzenie mózgu
3
Zaburzenia mowy
AFAZJA RUCHOWA (Brocka) trudności
wymawiania, znajdowania słów
AFAZJA CZUCIOWA (Wernickego) trudności
rozumienia,
Logorea – potok mowy,
Afazja występuje przy porażeniach połowiczych
prawostronnych, bo ośrodki mowy leżą w
półkuli lewej. Uszkodzenie lewej półkuli mózgu
powoduje porażenie prawostronne.
18
Schizofrenia
Najpoważniejsza choroba umysłu
Ciągle jeszcze tajemnicza
Uleczalna
Bardzo trudno ją rozpoznać, stąd
duża ostrożność psychiatrów,
błędne rozpoznanie wyrządzić
może dużą krzywdę.
19
Rozpoznanie schizofrenii
Objawy schizofrenii występują
najsilniej w funkcjach poznawczych
mózgu
Funkcje poznawcze to ogromnie
skomplikowane czynności mózgu
Wiele osób ma drobne objawy i
nigdy nie choruje.
20
PSYCHOZY SCHIZOFRENICZNE
Główne objawy
DEZADAPTACJA – niedostosowanie
OMAMY - zaburzenia spostrzegania
zmysłowego
UROJENIA - zaburzenia myślenia
AMBIWALENCJA - rozdwojenie
dążeń, tożsamości
AUTYZM - zaburzenia kontaktu
21
Najważniejsze zaburzenia
afektywne
Depresja
Mania
Choroba
dwubiegunowa
22
Objawy - dotyczą sfery
napędowej
Smutek – rozpacz
Osłabienie napędu – niczego się
nie chce
Poczucie obniżonej wartości
Poczucie winy
Brak nadziei na przyszłość
Myśli samobójcze
23
Maski depresji – objawy
somatyczne utrudniają
rozpoznanie
Brak apetytu i spadek wagi
Dolegliwości sercowe
Zaburzenia miesiączkowania
Dolegliwości gastryczne
Bóle głowy, bóle stawów, bóle o
różnym umiejscowieniu
Niechęć do leczenia
24
Przyczyny
Skłonność osobnicza,
powoduje łatwość nawrotów
Straty i niepowodzenia
życiowe, np. kalectwo
Niekorzystne wpływy
środowiska społecznego
25
Lęk, strach - objawy
Ostry (strach)
Znieruchomienie lub niepokój ruchowy.
Bicie serca, napięcie mięśni, zblednięcie,
pocenie się.
Przewlekły (niepokój)
Nie można sobie znaleźć miejsca.
Dolegliwości sercowe, gastryczne,
mięśniowe
Nasilenie dolegliwości chorobowych
Uporczywe szukanie lekarza i diagnozy
26
Zaburzenia lękowe
Napady paniki – po ostrym
stresie
Nerwice lękowe – strach, lęk
naturalny ale nadmierny,
Fobie – lęk ukierunkowany,
często bezsensowny
Lękliwość – cecha osobowości
27
Rodzaje lęku (fobii)
Patologiczny, gdy zaburza
zachowanie
Fobia społeczna-lęk przed
wystąpieniami publicznymi
Lęk przed zwierzętami np. myszy,
pająki
Lęk związany ze środowiskiem: lęk
przestrzeni (agorafobia), lęk wysokości,
Lęk przed krwią i chorobami: lęk przed
zarażeniem się, przed dentystą,
kancerofobia.
28
Uzależnienia
Są spowodowane używaniem substancji
psychoaktywnych:
Alkohol
Opioidy (opiaty) np. morfina, heroina
Kanabinole np konopie, trawka
Kokaina
Tytoń
Lotne rozpuszczalniki
Substancje halucynogenne
29
Alkoholizm - pijaństwo
Nadużywanie alkoholu
głupota, brak rozwagi, naśladowanie.
Zawsze ostre objawy zatrucia, kolejno
1. ograniczenie czynności poznawczych -
2. zaburzenie czynności popędowych
3. zaburzenie trawienia i przemiany
materii
W wyniku upodlenie i nietrwałe obniżenie
sprawności umysłowej, emocjonalnej i
społecznej.
30
UZALEŻNIENIE OD
ALKOHOLU
Jest to ciężka choroba degenerująca
Spowodowane: piciem dla jego własności
toksycznych, dla obyczajów rodzinnych i
towarzyskich, są skłonności genetyczne.
1. zatrucie przewlekłe i ostre
2. głód alkoholowy
3. degeneracja umysłowa
4. degeneracja narządowa (wątroba i
mózg)
5. degradacja społeczna, dyssocjalizacja.
31
Leczenie choroby
alkoholowej
Uleczalna przy upartej motywacji
do leczenia
Przeszkoda w głodzie alkoholowym
W zatruciu – detoksykacja
Terapie odwykowe
Alkoholik abstynent (na odwyku)
nie ma głodu. Konieczność
utrzymania abstynencji
32
Narkomania
Uzależnienie biologiczne od
substancji psychoaktywnych
Wywołują głód – chcicę, craving
Stres domowy jest często
początkiem brania i utrudnia
uwolnienie się od nałogu, dlatego na
chcących się uwolnić z nałogu nie
należy krzyczeć, gderać, lecz
rozmawiać – zrozumieć, pomagać.
33
Rodzaje narkotyków
Stymulanty – efedryna, kokaina, crack,
amfetamina (złudne poczucie mocy i agresja)
Dołowniki – heroina, morfina, opiaty, kompot
(dają apatie, nieczułość)
Halucynogeny – Marihuana (marycha, trawka)
Haszysz, konopie - kanabole, ecstazy (MDMA),
LSD , meskalina - peyote, grzybki.
Inhalanty – benzyna, propan-butan, kleje,
rozpuszczalniki, lakiery i farby.
Sterydy anaboliczne – testosteron i pochodne,
używane przez sportowców i kulturystów
34
Szkodliwość
Zaburzenia umysłowe i emocjonalne w w trakcie
intoksykacji i pozostające po wydaleniu narkotyku
Głód – chcica zmuszająca do czynów
przestępczych a nawet kryminalnych
Degeneracja narządów wewnętrznych: wątroby i
nerek a także mięśni (zależy od substancji użytej)
Nieodwracalne uszkodzenia narządów zmysłów i
mózgu.
Groźba uzależnienia z degradacją społeczną i
moralną
35
Okres terminalny –
człowiek u kresu życia.
Dążenie do zachowania życia, usunięcie
zagrożenia to podstawowy obowiązek
medycyny. Gdy stwierdzi się nieuchronność
śmierci należy jdnak zmienić strategię i
kierunek postępowania. Jest to decyzja
trudna, chciałoby się się walczyć
„heroicznie”, lecz to nie przynosi skutku
jedynie powiększa cierpienie chorego.
Tylko lekarze mogą ocenić kiedy należy
walkę o życie zmienić w walkę o dobrą
śmierć.
36
Dobre umieranie
Z akceptacją nieuchronności śmierci
Wiedząc, że cierpienia, żalu i smutku nie
da się całkowicie usunąć i że te uczucia
mogą być korzystne.
Ze świadomością odchodzenia, wśród
towarzyszącej rodziny
Po uregulowanie swoich materialnych i
emocjonalnych spraw ziemskich i boskich
37
Emocje wobec złej wieści
To „normalne” reakcje występujące u
większości ludzi, w następującej kolejności
Lęk
Gniew
Przygnębienie i poczucie winy
Nadzieja i przystosowanie
Te uczucia trzeba tolerować i pomagać je
przeżyć aż do uzyskania przystosowania z
nadzieją
38
Stan fizyczny w okresie
terminalnym
Ma wielkie znaczenie, należą tu:
Postępujące osłabienie
Przyćmienie świadomości, majaczenia
i urojenia
Silne dolegliwości jak: duszność, brak
łaknienia, nudności, zawroty głowy,
porażenia, biegunki, nietrzymanie
kału i moczu itp.
Podstawą jest opieka pielęgniarska
39
Zaburzenia
przystosowania w okresie
terminalnym
Depresja z poczuciem winy, małej
wartości, rozpaczą, myślami
samobójczymi, beznadziejnością
Nastrój gniewu, agresji, pełen
pretensji i żądań, dezakceptacja
leczenia
Zespół regresji – bierności,
egocentryzmu, liczne wymagania,
niezadowolenia, żądanie obsługiwania
40
Hospicjum
Instytucja opiekująca się chorymi
nieuleczalnymi, u których medycyna
wyczerpała możliwości leczenia
Hospicjum stacjonarne – instytucja jak
szpital lub sanatorium, główne zadanie
opieka.
Hospicjum domowe – forma najwłaściwsza
– organizuje pomoc terminalną w domu,
wśród rodziny chorego.
41
Pomoc rodzinie chorego
Często większe problemy emocjonalne i
zaburzenia przystosowania występują
w rodzinie umierającego niż u niego
samego.
Pomoc rodzinie jest równie ważna jak
pomoc choremu – wsparcie psychiczne,
towarzyszenie, pomoc w organizacji i
wykonaniu opieki nad chorym.
42
Osierocenie
Poważny problem psychologiczny,
gdy ludzie byli bardzo zżyci ze
sobą
Przebieg osierocenia
43
Osierocenie
W pierwszym roku osierocenia
zachorowalność jest do 10x większa
niż przed osieroceniem
Umieralność jest 2 do 4 razy większa
Przebycie zwyczajowych obrządków
pogrzebowych i żałobnych oraz
pomoc psychologiczna zapobiega
depresji i poprawia stan zdrowia
44
Fizjoterapeuta –
obowiązki
społeczne
Angażuje się w działalność na korzyść
zdrowia indywidualnego i społecznego nie
tylko zawodowo, ale i społecznie
Winien posiadać wiedzę o najważniejszych
kierunkach propagowania zdrowia i
sposobach jego realizacji
Dobrym sposobem jest udział w społecznie
zorganizowanych akcjach i towarzystwach
prozdrowotnych
45
Podstawy psychoterapii
czyli
leczniczego
oddziaływania
psychicznego
46
Psychoterapia w
fizjoterapii
Komunikacja
Szacunek – ochrona godności
Empatia
informowanie
Placebo
Warunki efektywności
Placebo w fizjoterapii
Działania specjalne
Rozmowy i towarzyszenie
47
Kultura i terapia
Kultura osobista (emocje
opanowane, szacunek, grzeczność,
życzliwość, porządek, czystość,
godność własna) jest pierwszym
podstawowym krokiem do
korzystnego oddziaływania
psychologicznego
48
Szacunek
Okazuj się przez uwagę, grzeczność,
przywitanie, pożegnanie, dziękuję,
proszę, przepraszam.
Dawanie pacjentowi należnego
miejsca i czasu
Uważne słuchanie pacjenta i
konkretne odpowiedzi
49
Życzliwość (serdeczność)
Coś więcej niż szacunek
Tworzenie ciepłej atmosfery
Wysłuchanie i w miarę możliwości
spełnianie próśb pacjenta
Objaśnianie sytuacji i ról personelu
Dostrzeganie potrzeb pacjenta
(empatia)
51
Budzenie mocy
uzdrawiających organizmu
Organizm posiada wrodzone
możliwości reparacyjne
Organizm posiada wrodzony
potencjał rozwojowy
Możliwości reparacyjne i rozwojowe
aktywują się przy dobrym nastroju
Wymienione możliwości gasną przy
obniżonym nastroju
52
Psychiczne moce
uzdrawiania
Nadzieja
Dobry nastrój (leczenie śmiechem)
Wiara i przekonania
Poczucie więzi i współodczuwania
Psychoterapia sensu
53
Dawać nadzieję - to cenna
sztuka
Nadzieja to możliwość wyleczenia
lub jakiegoś dobrego rozwiązania
To nie musi (choć może) oznaczać
konieczności wyleczenia, lecz
możliwość
Nie wolno odbierać nadziei
Nie wolno łudzić fałszywą nadzieją
54
Definicja placebo
Dowolna terapia nie
wykazująca działania
chemicznego, fizykalnego lub
biologicznego (środek
działający symbolicznie) użyta
do wywołania efektu
leczniczego – efektu placebo
55
Skuteczność placebo
Skuteczne w wielu chorobach,
szczególnie w uśmierzaniu bólu i
dolegliwości podmiotowych
Stwierdzono 176 przypadków
ustąpienia nowotworu
Szeroko stosowane w medycynie
niekonwencjonalnej
56
Warunki działania placebo
Przekonanie – wiara terapeuty
Przekonanie – wiara pacjenta
Przekonanie – wiara w otoczeniu
Podatność na sugestię pacjenta
Zdolności sugestywne terapeuty
57
Placebo i terapie kliniczne
Każde lekarstwo i każdy zabieg
fizjoterapii można łączyć z
oddziaływaniem psychologicznym
czyli z placebo, jest to dobre
podanie terapii
Podanie terapii bez działania
psychologicznego jest leczeniem
niedostatecznym
58
Placebo w fizjoterapii
To bardzo poważny problem.
Wiele metod fizjoterapii ma opinie
skutecznych, naturalnych, od wieków
używanych (np. balneologia, masaż,
wodolecznictwo)
W tych metodach na pewno występuje
silny efekt placebo
W tych metodach nie można zastosować
placebo a zatem podwójnej ślepej próby,
trudno stwierdzić jakie jest ich poza
psychologiczne działanie
59
Cel wykładu i seminarium
Poznanie udziału i roli fizjoterapeuty w
cierpieniu i zaburzeniach psychicznych
Przygotowanie do społecznego
zaangażowania w dbałość o zdrowie
psychiczne
POZNAJ i ROZWIJAJ SIEBIE,
aby dobrze służyć innym i sobie.
To podstawa kultury osobistej
60
KONIEC