MIĘDZYNARODOWE OBROTY CZYNNIKAMI PRODUKCJI

MIĘDZYNARODOW

E OBROTY

CZYNNIKAMI

PRODUKCJI

Budnikowski 135
Rymarczyk 106

Czynniki produkcji:



Ziemia



Kapitał



Praca

Sytuacja Polski w globalnym handlu



Według danych Banku Światowego
od 1980 r. do 2010 r. eksport
światowy zwiększył się ponad
siedmiokrotnie. W tym samym
okresie polska sprzedaż zagraniczna
odnotowała niemal 12-krotny wzrost
wartości.

Poziom otwartości



Oceny stopnia otwartości gospodarczej
dokonuje się poprzez analizę relacji
przepływów zewnętrznych do takich kategorii
makroekonomicznych jak produkt krajowy
brutto, popyt krajowy, konsumpcja, inwestycje.



Liczne badania potwierdzają dodatnią
zależność stopnia otwartości gospodarki od
poziomu jej rozwoju (mierzonego np. wartością
produktu per capita), ale także zależność
ujemną wobec rozmiaru kraju mierzonego
liczbą ludności, powierzchnią czy wielkością
PKB.

Korzyści z wywozu

czynników produkcji

Uzyskanie wyższej stopy zysku:



migracja siły roboczej ma miejsce, gdy
występuje różnica w poziomie płacy
między krajem a zagranicą,



wywóz kapitału zaś wtedy, gdy
zastosowany za granicą przynosi większy
zysk niż w kraju.

2. Niemożność zastosowania czynników

produkcji na rynku wewnętrznym



w warunkach strukturalnego i znacznego
bezrobocia część wolnej siły roboczej jest
skłonna szukać pracy za granicą bez
względu na związane z tym wyrzeczenia,



w okresie recesji gospodarczej wolny
kapitał, który nie może znaleźć korzystnej
lokaty na krajowym, wykazuje znacznie
większą gotowość do przeniesienia się za
granicę.

Korzyści z wywozu czynników produkcji

„Wywóz” ziemi



„Wywóz" ziemi miał incydentalny charakter i
ograniczał się przede wszystkim do sprzedaży
przez Rosję Alaski (

1,6 mln km² )

Stanom

Zjednoczonym.



Zakup Alaski w 1867 r. budził kontrowersje
zarówno w Rosji, jak i w Stanach Zjednoczonych.
Wielu Amerykanów pytało jakie korzyści mogą
mieć oni z tej lodowej pustyni. Inni natomiast
ruszyli tam, aby odkrywać jej nieznane
bogactwa. W końcu XIX w. okazało się jakim
błędem była jej sprzedaż przez Rosjan (Alaska
została sprzedana za jedyne 7,2 mln USD).
Pokłady złota oraz ropa naftowa całkowicie
zmieniły jej oblicze.

MIĘDZYNARODOWE

PRZEPŁYWY

KAPITAŁU

Eksport kapitału



Eksport kapitału polega na inwestowaniu
przez przedsiębiorstwa swoich pieniędzy
bezpośrednio za granicą. Opinie dotyczące
eksportu kapitału są podzielone. Jedni mówią,
że stwarza on przesłanki do przyspieszonego
wzrostu gospodarczego krajów przyjmujących
owy kapitał, do transferu nowoczesnych
technologii i systemów organizacji i
zarządzania.



Patrząca na ten proces z innej, jednak strony
pociąga on za sobą wzrost ekonomiczny
wpływów wierzycieli w krajach dłużniczych.



Tak więc, pojęcie oraz czynności związane z

eksportem kapitału budzą wiele kontrowersji. Z

jednej strony ma on ogromne, pozytywne

skutki dla kraju, w którym kapitał jest

lokowany, jednak patrząc na ten proces z

innego punktu widzenia można stwierdzić, że

państwo, do którego eksportowany jest kapitał

staje się w coraz większej mierze uzależnione

od dawców kapitału a w wyniku tego od innych

krajów. Skoro jest aż tyle negatywnych efektów

tego procederu to dlaczego kraje na to

pozwalają? Zazwyczaj powodem, dla którego

państwa nie protestują przed eksportem

kapitału jest bieda. Kraje zgadzają się na bycie

uzależnionymi od innych ze względu na to, że

nie mają pieniędzy na samodzielny rozwój.

Kapitał powstaje w krajach, których
społeczeństwa więcej wytwarzają, niż
konsumują.

Im więcej wytworzonego dochodu
narodowego w danym kraju jest
akumulowane, tym szybciej narastają zasoby
kapitału.

Niektóre kraje nie są w stanie zapewnić
wystarczającej wielkości kapitału, więc
korzystają z tzw. akumulacji zewnętrznej.

Międzynarodowy przepływ kapitału, to wyłącznie
odnotowany w bilansie płatniczym ruch kapitału
przez granicę.

Najlepiej jest dla kraju przyjmującego gdy,
kapitał pozostaje na stałe. Wówczas zyski z tego
kapitału mogą być reinwestowane na miejscu,
bez ich repatriacji (odsyłania do kraju
pochodzenia kapitału).

Można wyróżnić trzy podstawowe etapy
przepływu kapitału w historii gospodarki
światowej:



Na przełomie średniowiecza i ery nowożytnej –
obserwowano jednokierunkowy przepływ
kapitału, bezpowrotne transfery z Europy na
tereny Ameryki Północnej, Australii i Nowej
Zelandii.



Okres kolonializmu – była to wielka fala emigracji
kapitału charakteryzująca się tymczasowym, nie
trwałym przepływem. Lokowanie następowało
nie według zasad tworzenia spójnej gospodarki
wewnętrznej o szerokiej infrastrukturze, lecz w
wybranych dziedzinach, umożliwiających
eksploatację surowców mineralnych (zwykle
rabunkową) oraz eksploatację siły roboczej.



Od upadku kolonializmu do dnia dzisiejszego
– przepływ kapitału następuje w formie
trwałej lub tymczasowej. Istotną cechą jest
dominująca rola korporacji transnarodowych.
Zdecydowana większość przepływu kapitału
w gospodarce światowej omijała rejony
krajów rozwijających się, jak też krajów
przechodzących transformację ustrojową.
Zmieniło się to, gdy wystąpiło zjawisko
offshoringu, czyli „ucieczki” tradycyjnych
przemysłów do krajów rozwijających się
i średnio rozwiniętych.

Przepływ kapitału można
rozpatrywać:



w szerokim znaczeniu - wszelki odnotowywany w
bilansie płatniczym ruch kapitału przez granicę,
podmioty uczestniczące: przedsiębiorstwa,
gospodarstwa domowe, banki komercyjne,
budżety różnych szczebli oraz bank centralny,



w wąskim znaczeniu - podejmowany z motywu
zysku i przez podmioty gospodarcze inne niż
bank centralny.



Bank centralny eksportuje bądź importuje
kapitał w celach innych niż zysk, cele te
związane są makroekonomiczną polityką
państwa.



Bank centralny może dokonywać eksportu czy
importu kapitału interweniując na rynku
walutowym.



Jeżeli celem takiej interwencji jest
niedopuszczenie do spadku kursu obcej waluty
to bank ją kupuje, czyli wywozi kapitał.



Jeśli celem jest obrona kursu własnej waluty to
bank centralny dokonuje sprzedaży dewiz, a
więc importu kapitału.

Klasyfikacja przepływu kapitału

(przepływ w wąskim znaczeniu):

1. Ze względu za okres, na jaki następuje

wywóz
lub przywóz kapitału:



Krótkookresowy ruch kapitału - jeżeli
okres spłaty wywiezionego lub
przywiezionego kapitału nie przekracza 1
roku (kredyty handlowe, niektóre rodzaje
kredytów finansowych oraz krótkookresowe
lokaty na rynku walutowym).



Długookresowy ruch kapitału - jeżeli
okres spłaty wywiezionego lub
przywiezionego kapitału przekracza 1 rok.
Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych
może mieć zarówno charakter
długookresowy, jak i krótkookresowy.

2. Według pochodzenia kapitału:



Wywóz kapitału ze źródeł publicznych -

budżety różnego rodzaju agend rządowych,

budżety lokalne, budżety organizacji

międzynarodowych. Kredyty z tych źródeł są

udzielane przede wszystkim z myślą o

osiąganiu celów makroekonomicznych lub

regionalnych (np. aktywizacji eksportu z

danego kraju czy regionu).



Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych -

wszelkie formy wywozu kapitału przez

przedsiębiorstwa, banki komercyjne i osoby

prywatne. Jedynym z zasadniczych celów

jest tu osiągnięcie zysku.

3. Według form wywożonego kapitału:



lokaty na rynku walutowym,



kredyty handlowe,



inwestycje portfelowe,



kredyty finansowe,



inwestycje bezpośrednie.

Lokaty na rynku

walutowym



Obejmują krótkookresowe lokowanie
kapitału na zagranicznym rynku w formie
depozytów krótkoterminowych oraz
niektórych papierów wartościowych z
myślą o uzyskaniu zysku większego niż
możliwy do osiągnięcia na rynku
krajowym.



Podstawą zysku są występujące między
poszczególnymi krajami różnice w stopie
procentowej oraz różnice kursowe.

Kredyty handlowe

- to kredyty związane

bezpośrednio z wymianą

towarową:



Kupieckie – udzielane przez eksportera
importerowi często są elementem
zwiększającym konkurencyjność danego
towaru.



Bankowe - udzielane przez banki

bankom zagranicznym lub

przedsiębiorstwom zagranicznym.

Odgrywają szczególną rolę w obrocie

gotowymi obiektami przemysłowymi,

statkami, samolotami, jak również w

stosunkach krajów uprzemysłowionych

z krajami rozwijającymi się.

Inwestycje portfelowe:



To długookresowe lokaty w zagranicznych
papierach wartościowych, a zwłaszcza
obligacjach i akcjach, w celu osiągnięcia
dochodu wyższego niż z krajowych papierów
wartościowych w postaci dywidend i odsetek,
wyników gry giełdowej z tytułu różnic kursów
walutowych.



W XIX i na początku XX wieku inwestowanie w
obligacje zagraniczne było najważniejszą formą
wywozu kapitału.

Etapy (chronologicznie):



zakup (za pomocą rynków finansowych)

przez inwestorów zagranicznych obligacji

emitowanych przez bank centralny czy rząd

danego kraju,



zakup akcji zagranicznych przedsiębiorstw –

dominuje współcześnie z racji łatwego

dostępu do informacji na giełdach.

Wywozu kapitału w postaci inwestycji portfelowych

nie da się jednak wytłumaczyć różnicą stopy zysku

występującą między dwoma krajami.

Odpowiedzią jest natomiast teoria portfolio.

W myśl tej koncepcji inwestor może osiągnąć

wyższą stopę zysku przy danym ryzyku lub daną

stopę zysku przy mniejszym ryzyku, gdy dysponuje

portfelem akcji zróżnicowanym w ściśle określony

sposób. Taki mianowicie, że spadkowi stopy zysku

części z nich będzie towarzyszył wzrost stopy

zysku pozostałych walorów.

żeby zrozumieć istotę teorii
portfolio……..



Przykładem może być produkcja wina z różnych

odmian winogron. Wyobraźmy sobie, że

posiadamy w nieograniczonych ilościach

winogrona z każdej odmiany a także lokalizacji i

ilość wykorzystanych przez nas winogron

danego rodzaju nie spowoduje, że ich producent

zażąda za nie wyższej ceny. Przyjmijmy też

założenie, że ich właściwości smakowe,

zawartość cukru i wszystkie pozostałe

parametry są niezmienne i będą takie same w

każdym roku niezależnie od pogody. Przy takich

założeniach można określić teoretycznie w

jakich proporcjach mieszać określone odmiany z

danej lokalizacji, żeby uzyskiwać określony typ

wina z daną zawartością alkoholu.



Na analogicznych zasadach bazuje teoria

portfelowa - przy szeregu ograniczeń i

założeniu niezmienności relacji pomiędzy

zachowaniem cen aktywów - pozwala

wyliczyć skład portfela dającego

maksymalną stopę zwrotu przy danym

przyjętym poziomie ryzyka lub skład portfela

cechujący się minimalnym ryzykiem

mierzonym poziomem zmienności wyników,

przy określonym oczekiwanym poziomie

stopy zwrotu.

Motywy wpływające na

decyzje inwestorów

odnośnie inwestycji

portfelowych:



poziom ryzyka lokaty,



korzyści wynikające z różnic w kursach
walutowych,



łatwość prowadzenia gry giełdowej,



wyższa stopa procentowa,



zwolnienia od opodatkowania dochodów
uzyskanych na giełdzie.

Kredyty finansowe - postawienie do

dyspozycji kredytobiorcy

określonych

środków finansowych bez

ograniczenia dotyczącego sposobu

ich spożytkowania.



Są to głównie kredyty udzielane przez banki,
a niekiedy agendy rządowe i organizacje.
Organizacje międzynarodowe (częściej
udzielają kredytów na osiągnięcie
konkretnego celu np.:



zrekompensowanie strat wynikłych z załamania

cen podstawowego towaru eksportowego,



stabilizację waluty,



finansowanie konkretnych przedsięwzięć

inwestycyjnych).



Zasadniczą przyczyną korzystania przez

dany kraj z kredytów zagranicznych jest

dążenie do zwiększenia poziomu

absorpcji krajowej.



Absorpcja krajowa (popyt krajowy) czyli

zużycie dóbr na potrzeby konsumpcji,

inwestycji, i wydatków rządowych; suma

wydatków państwa, krajowych inwestycji i

wydatków konsumpcyjnych.

Zadłużenie zagraniczne Polski w mln EUR, (IV kwartał
2011)
Zestawienie sporządzone na podstawie danych
dostępnych 27.03.2012

http://www.nbp.pl/home.aspx?

f=/statystyka/zadluz.html



Zadłużenie krótkoterminowe: 55 807



Zadłużenie długoterminowe: 193 265



Zadłużenie ogółem : 249 072



Zadłużenie zagraniczne Polski ogółem
wzrosło w IV kwartale 2011 roku do 249
072 mln euro z 248 882 mln euro w III
kwartale 2011 roku

Inwestycje
bezpośrednie



Internacjonalizacja oznacza wzrost powiązań
gospodarczych pomiędzy poszczególnymi
krajami, ich regionalnymi ugrupowaniami oraz
przedsiębiorstwami. Należy ją rozpatrywać nie
tylko statycznie, jako istniejące powiązania
gospodarki i przedsiębiorstw z zagranicą, ale
przede wszystkim dynamicznie, jako proces
rozwoju, który cechuje przechodzenie do coraz
wyższych jej form (stadiów).

Jedna z postaci internacjonalizacji

Inwestycje bezpośrednie



Podejmowanie od podstaw samodzielnej
działalności gospodarczej za granicą lub
przejmowanie kierownictwa już istniejącego
przedsiębiorstwa w celu osiągania zysku i
innych korzyści.



Kierowanie działalnością gospodarczą za
granicą jest cechą odróżniającą inwestycje
bezpośrednie od inwestycji portfelowych
(brak pakietu kontrolnego akcji).



Wspólną cechą obu tych form wywozu
kapitału jest to, że zarówno inwestycje
bezpośrednie jak i portfelowe prowadzą do
zaangażowania wywiezionych środków w
działalności gospodarczej.

Motywy inwestycji
bezpośrednich:



chęć poszerzenia rynków zbytu, chęć

ekspansji na rynek światowy – w zależności

od stopnia liberalizacji rynku,



tańsza siła robocza – ważnym elementem

jest przeanalizowanie wydajności pracy,



ulgi podatkowe i inne formy zachęt

finansowych oraz ułatwienia w pokonywaniu

barier w handlu zagranicznym,



niższe koszty surowców, energii i materiałów.

Dużą trudnością w prowadzeniu
inwestycji bezpośrednich jest pokonanie
stereotypów, do których należą:



kupowanie przez korporacje transnarodowe

zakładów produkcyjnych danej gałęzi w celu

ich zamknięcia,



stosowanie cen transferowych oraz innych

sposobów uchylania się od podatków,



przenoszenie do krajów słabiej rozwiniętych

zakładów uciążliwych dla środowiska,



dążenie do osiągania wysokich zysków bez

względu na skutki dla ludności danego kraju.



CENY TRATSFEROWE
Ceny transferowe są to ceny towarów,
usług, wartości niematerialnych i
honorariów w transakcjach między
powiązanymi stronami, np. różnymi
częściami międzynarodowego
przedsiębiorstwa. Ponieważ cen tych nie
wynegocjowano na wolnym rynku, mogą
różnić się od transakcji
porównywalnych, zawartych w
podobnych okolicznościach przez nie
powiązanych partnerów.



Manipulacje związane z cenami

transferowymi - np. praktyka

"przetrzymywania zysków" polegająca na

zapewnianiu by zyski międzynarodowego

przedsiębiorstwa podlegały w

maksymalnym stopniu opodatkowaniu w

kraju o najniższych progach

podatkowych. Tego typu praktyki

przyciągnęły uwagę władz podatkowych

na całym świecie - w wielu przypadkach

fiskus szuka sposobu dostosowania tych

cen do cen wolnorynkowych.

Najpopularniejszą stosowaną metodą jest

tzw. metoda "długości ramienia" (ang.

arm's length principle).



Istota tej zasady wyraża się w tym, że na

przedsiębiorstwa gospodarczo powiązane

nakłada się obowiązek kształtowania we

wzajemnych stosunkach handlowych ogółu

warunków, w tym przede wszystkim cen

ustalanych we wzajemnych transakcjach w

taki sposób, w jaki uczyniłyby to

niezależne, konkurujące ze sobą

przedsiębiorstwa. Jeśli fiskus ma problemy

z porównaniem ceny transferowej do ceny

wolnorynkowej (np. z powodu

niewystępowania analogicznych transakcji

na wolnym rynku) może zastosować

metodę kosztów powiększonych o zysk czy

metodę ceny odsprzedaży.

Znaczenie inwestycji
bezpośrednich
w gospodarce światowej:



Inwestycje bezpośrednie odgrywają bardzo
dużą rolę w gospodarce światowej. Od 1985 r.
następuje ich dynamiczny wzrost, a ich suma
powiększa się szybciej niż tempo wzrostu PKB.



W efekcie w początkach lat
dziewięćdziesiątych XX wieku skumulowana
wielkość inwestycji zagranicznych stanowiła
8% światowego PKB.



Rosną notowania Polski na zagranicznych
rynkach. W najnowszym raporcie ONZ-
owskiej Konferencji ds. Handlu i Rozwoju
UNCTAD World Investment Report 2011,
sklasyfikowano nas na szóstym miejscu
najbardziej atrakcyjnych krajów świata
dla lokowania inwestycji w latach 2011 –
2013. W 2010 r. UNCTAD umieścił Polskę
na miejscu 12. Teraz wyprzedzają nas
jedynie Chiny, USA, Indie, Brazylia i
Rosja. W tyle zostały Niemcy (dziewiąte
miejsce), Wielka Brytania (13.), a nawet
Singapur (14.).

World Investment Report
2011



W skali globalnej – niewielki wzrost inwestycji.
W 2010 r. były one warte 1,24 bln dol. (5
proc. więcej niż rok wcześniej). Ale to wciąż o
jedną trzecią mniej niż w rekordowym 2007 r.
Kolejne lata przyniosą poprawę: w 2011 r.
inwestycje sięgną 1,4 – 1,6 bln dol., w 2012 –
1,7 bln dol., w 2013 – 1,9 bln dol. Według
UNCTAD przemawiają za tym m.in. rosnące
rezerwy finansowe transnarodowych
korporacji, restrukturyzacja i przenoszenie
działalności do tańszych lokalizacji oraz
rosnąca wycena spółek, które inwestorzy
będą kupować, zanim jeszcze podrożeją.



Raport potwierdza rosnące znaczenie

krajów rozwijających się. Coraz mniej

projektów trafia do krajów rozwiniętych

– w 2010 r. po raz pierwszy napłynęło

tam mniej niż 50 proc. inwestycji.

Widoczne jest też odbicie na rynku fuzji

i przejęć – w 2010 r. ich wartość

wzrosła o 36 proc. wobec 2009 r.



Autorzy raportu UNCTAD podkreślają, że
w dzisiejszych czasach światowa
gospodarka to nie tylko BIZ i handel.
Ważne są tzw. niekapitałowe formy
produkcji międzynarodowej, jak
produkcja na zlecenie, outsourcing
usług, rolnictwo kontraktowe, franczyza,
licencjonowanie, kontrakty menadżerskie
itp. Pozwalają międzynarodowym
korporacjom koordynować działalność
firm z innych krajów bez konieczności
posiadania ich udziałów.

outsourcing

Termin outsourcing jest angielskim
skrótem od outside-resource-using,
oznaczającym korzystanie z zasobów
zewnętrznych.

Pierwotnie outsourcing rozumiany był jako

strategia zaopatrzenia stosowana przez
firmy produkcyjne, głównie motoryzacyjne,
polegająca na rezygnacji z wytwarzania
wszystkich prefabrykatów niezbędnych do
produkcji, na rzecz pozyskiwania ich od
innych producentów.



Pod koniec XX w. termin outsourcing zaczął
być stosowany ogólnie do opisu strategii
powierzania operacji wspierających główną
działalność przedsiębiorstwa podmiotom
zewnętrznym, specjalizującym się w
zarządzaniu nimi. Obecnie outsourcing
traktowany jest jako nowoczesna strategia
zarządzania, polegająca na oddaniu innemu
przedsiębiorstwu zadań nie związanych
bezpośrednio z podstawową działalnością
firmy, dzięki czemu może ona skupić swoje
zasoby i środki finansowe na tych obszarach,
które stanowią podstawę jej działań i w
których osiąga przewagę konkurencyjną.



Gwałtowny wzrost zainteresowania

outsourcingiem notuje się na rok 2004,

kiedy to zaczęto wskazywać na

poważną rolę w gospodarce światowej

outsourcingu zagranicznego (offshore

outsourcing lub offshoring) i publicznie

analizować wpływ stosowania tej

strategii w krajach rozwiniętych na

wzrost bezrobocia i stagnację

gospodarczą.

franczyza



Franczyza to system sprzedaży towarów
lub usług oparty na ścisłej i ciągłej
współpracy pomiędzy prawnie i finansowo
odrębnymi przedsiębiorstwami. Dawca
licencji oferuje biorcy swoją markę i swoją
metodę prowadzenia przedsiębiorstwa,
którą sam wcześniej skutecznie
wypróbował. Nowy punkt stworzony przed
franczyzobiorcę jest samodzielny w
ramach sieci, ale musi przestrzegać norm
ustalonych przez twórcę systemu w
umowie franczyzowej.

Franczyza to nie franszyza



Franszyza to termin z rynku ubezpieczeń. Zbieżność słów jest

myląca, ale to dwa terminy bardzo od siebie odległe. Franszyza

to termin odnoszący się do warunków ubezpieczenia i

oznacza ograniczenie odpowiedzialności

ubezpieczającego. Najczęściej występuje w dwóch postaciach.

Pierwszy rodzaj to tzw. franszyza integralna, czyli określona w

umowie minimalna wartość szkody, za którą zakład ubezpieczeń

nie odpowiada. Praktycznie: franszyza integralna w wysokości

100 zł oznacza, iż za szkody o wartości niższej niż 100 zł zakład

ubezpieczeń nic nie zapłaci. Szkody przekraczające franszyzę

będą pokryte w całości, chyba, że stosują się do nich inne

umowne ograniczenia: wysokość sumy ubezpieczenia, udział

własny czy ustalona wcześniej... franszyza redukcyjna. To

właśnie ten drugi rodzaj franszyzy. Działa podobnie, jak udział

własny w szkodzie, tyle że najczęściej wyrażany jest kwotowo, a

nie procentowo. Franszyza redukcyjna w wysokości 100 zł

oznacza ni mniej, ni więcej, tylko to, iż taka kwota zostanie

potrącona z każdego odszkodowania, bez względu na jego

wysokość.

Konferencja Narodów
Zjednoczonych ds. Handlu i
Rozwoju

UNCTAD



Konferencja Narodów Zjednoczonych ds.

Handlu i Rozwoju (UNCTAD, ang. United Nations

Conference on Trade and Development) – organ

pomocniczy Organizacji Narodów Zjednoczonych

utworzony w 1964 roku w Genewie.



Ma za zadanie wspieranie rozwoju gospodarczego

(zwłaszcza państw rozwijających się), handlu

międzynarodowego i światowych inwestycji. W

okresie między sesjami organem wykonawczym jest

Rada do spraw Handlu i Rozwoju (ang. Trade and

Development Board, TDB).



Obecnie członkami UNCTAD jest 193 państw, w tym

Polska.

Czynniki wzrostu inwestycji
zagranicznych:



Postęp techniczny, a zwłaszcza rewolucyjne

zmiany w dziedzinie przetwarzania i

przenoszenia informacji.



Procesy integracyjne, zwłaszcza w Europie

Zachodniej (postęp w integracji w ramach

EWG, i następnie UE prowadził do eliminacji

ograniczeń ruchu kapitału między krajami

Wspólnoty, przyczyniając się do rozwoju

inwestycji bezpośrednich)



Procesy zachodzące w dziedzinie polityki
ekonomicznej. W skali pojedynczych krajów
jest to proces masowej prywatyzacji i
deregulacji niektórych branż czy gałęzi
gospodarki znajdujących się bądź w rękach
państwowych, bądź zastrzeżonych dla
jednego przedsiębiorstwa z dominującym
kapitałem państwowym (np. lotnictwo i
telekomunikacja).

Wpływ inwestycji bezpośrednich

na gospodarkę kraju

wywożącego

kapitał:

Korzyści:

W dłuższym okresie inwestycje

dokonywane za granicą mogą

prowadzić do poprawy bilansu

płatniczego (gdy filie lub

przedsiębiorstwa powstałe dzięki

inwestycjom zagranicznym zaczną

przynosić zysk. Jeżeli część tego zysku

będzie następnie transferowana do

kraju pochodzenia kapitału, to wpłynie

na poprawę jego bilansu płatniczego).

Straty:

W krótkim okresie inwestycje dokonywane

za granicą prowadzą przede wszystkim do
pogorszenia bilansu płatniczego.

Inwestycje zagraniczne wpływają na

wielkość zatrudnienia w kraju pochodzenia
kapitału. Na krótką metę wpływ ten zależy
od tego, czy kapitał wywożony za granicę
mógłby być w przypadku braku tego
wywozu zastosowany w kraju.

Wpływ inwestycji bezpośrednich

na gospodarkę kraju

wywożącego kapitał – cd.

Wpływ inwestycji

bezpośrednich na gospodarkę

kraju

przywożącego

kapitał w

przypadku

krajów

rozwijających się:

Korzyści



Inwestycje zagraniczne stają się
ważnym środkiem zwiększającym
fundusz inwestycji, a co za tym idzie,
poziom aktywności gospodarczej i
zatrudnienia.

Są szansą poprawy bilansu

płatniczego zarówno w krótkim (w

wyniku dopływu kapitału), jak i w

długim okresie (w wyniku wzrostu

eksportu towarów).

Transferem technologii, kraje

rozwijające się mają możliwość

podniesienia poziomu zaawansowania

technicznego swojej gospodarki.

Wpływ inwestycji bezpośrednich

na gospodarkę kraju

przywożącego kapitał - kraje

rozwijające się – cd.

Straty

Brak możliwości dostosowania

nowoczesnej technologii do

gospodarki kraju -technologia jest

zbyt nowoczesna i w związku z tym

nie może pośrednio (np. przez więzi

kooperacyjne) oddziaływać na

przemysł tego kraju.

Chęć osiągnięcia tylko zysku przez podejmowanie
inwestycji bezpośrednich wówczas pozytywne
efekty makroekonomiczne (wzrost produkcji i
zatrudnienia) mogą być w znacznym stopniu
zniweczone, co bardzo często ma miejsce w
przypadku korporacji transnarodowych. Bardzo
często wiąże się to z likwidacją krajowego
przemysłu produkującego podobne dobra, jak
również z oferowaniem społeczeństwu danego
kraju towarów o wątpliwej użyteczności (np.
papierosów, gumy do żucia, niektórych napojów).

Wpływ inwestycji

bezpośrednich na gospodarkę

kraju przywożącego kapitał –

kraje rozwinięte

Korzyści:

Źródło transferu technologii. Ze względu
jednak na wyższy poziom zaawansowania
technicznego, jest to środek wzbogacający
istniejącą wiedzę, a nie zasadniczo
podnoszący jej poziom.

Zwiększenie podaży środków kapitałowych

niezbędnych do rozwoju regionów mniej
zaawansowanych gospodarczo. Na tego
rodzaju korzyści liczą nawet kraje bardzo
zasobne w kapitał.

Pojawienie się zagranicznego konkurenta

przyczyni się do zmniejszenia stopnia
monopolizacji danej dziedziny
wytwarzania.

Straty:

Możliwość politycznych następstw
zdominowania gospodarki narodowej

przez

obcych właścicieli, reprezentujących

interes

narodowy kraju pochodzenia kapitału.

Czynniki wpływające na decyzję

o internacjonalizacji produkcji

przedsiębiorstwa:

1. Walory przedsiębiorstwa możliwe do spożytkowania za

granicą kraju-siedziby (macierzystego):



wielkość przedsiębiorstwa



pozycja monopolistyczna



marka



unikatowa technologia



potencjał badawczy



zasoby kwalifikowanej siły roboczej



zasoby wysoko kwalifikowanej kadry menedżerskiej

2. Korzyści z możliwości internalizacji procesu

gospodarowania



obniżenie kosztów produkcji w wyniku zwiększenia
skali produkcji,



obniżenie kosztów w wyniku rozłożenia niektórych
kosztów (np. marketingu) na większą produkcję



uniknięcie kosztów prawnej ochrony własności (np.
przy transferze technologii)



możliwość manipulowania cenami w obrocie między
filią a centralą (np. dla uniknięcia czy zmniejszenia
podatków)

3. Korzyści i zagrożenia związane z lokalizacją

części działalności przedsiębiorstwa za granicą



ceny czynników produkcji (płace i stopa procentowa)



jakość czynników produkcji (np. kwalifikacje i

wydajność siły roboczej)



dostępność komunikacyjna i koszty transportu



ustawodawstwo regulujące działalność obcego kapitału



wielkość rynku i możliwości lokowania na nim produktu

finalnego



polityka handlowa prowadzona w kraju ewentualnej filii



stopień podobieństwa kulturowego (język, alfabet,

religia)



stosunek społeczeństwa do obecności obcego kapitału

Międzynarodowe

przepływy

siły roboczej

Międzynarodowa migracja zasobów pracy we
współczesnym świecie przeszła i nadal
przechodzi poważną ewolucję.

Zmianom ulegają jej uwarunkowania, kierunki
i charakter. Procesom migracyjnym sprzyjają:



postęp w transporcie,



rozwój motoryzacji i komunikacji lotniczej,



nowoczesne systemy mediów,



środki przekazu,



łączności i technologie informatyczne.

Przepływ siły roboczej (migracja) to
zmiana miejsca pobytu i
zamieszkania na okres nie krótszy
niż jeden rok.

Główne formy migracji:



emigracja – opuszczenie przez ludzi ich

dotychczasowego kraju pobytu i

przenoszenie się (osiedlenie) na stałe lub

długotrwały pobyt w innym kraju,



imigracja – napływ do danego kraju na

osiedlenie stałe lub pobyt długookresowy

ludzi zamieszkujących dotychczas w innym

kraju, przybycie na obszar objęty jurysdykcją

innego państwa,



reemigracja – powrót to ojczyzny osób z
emigracji,



repatriacja – powrót do ojczyzny osób
przebywających na terenie, który w wyniku
zmiany granic państwowych przestał wchodzić w
skład państwa, lub osób, które przymusowo
przebywały poza granicami swego kraju,



uchodźstwo – przymusowa emigracja, często
towarzysząca wojnom, konfliktom zbrojnym,
rewolucją , itp.

Przyczyny migracji mogą mieć

charakter:



ekonomiczny – zarobkowa,



polityczny – wojny, wysiedlenia, prześladowania,



Inne przyczyny migracji:



Przyczyny globalne – podstawowe wpływające na

ogół migracji.



Techniczne – współczesna rewolucja transportowo-

łącznościowa, umożliwiająca łatwe, tanie i szybkie

przemieszczanie się.



Społeczno-ekonomiczne – wynikają z dużych

dysproporcji w rozwoju gospodarczym, w

zaawansowaniu technologicznym, w standardach i

jakości życia.



Psychologiczne – postrzeganie obiektywnych różnic w

poziomie rozwoju społeczeństw.

Przyczyny powodujące

emigrację - skłaniające do

wyjazdu, tzw. push factors

(czynniki wypychające):



Prawne – ułatwienia paszportowe i wizowe.



Ekonomiczne – poziom bezrobocia i

niemożność zatrudnienia w swoim zawodzie,

brak perspektyw życiowych dla młodzieży,

brak możliwości rozwoju dla inteligencji

twórczej, ludzi nauki i kultury, długoletnia

recesja ekonomiczna kraju, zła sytuacja

mieszkaniowa itp.



Demograficzne – wysoki przyrost naturalny,

zwłaszcza w warunkach niedostatku miejsc

pracy, przeludnienie, nierównowaga w

strukturze ludności wg płci i wieku, itp.



Społeczno-polityczne – dyskryminowanie

mniejszości narodowych, zbrojne konflikty

etniczne, ograniczenie podstawowych praw

człowieka, brak tolerancji, represje,

niestabilny system społeczno-polityczny,

niebezpieczeństwo zamachu, wojny domowej.

Przyczyny sprzyjające

imigracji, w krajach

imigracyjnych, skłaniające

ludzi do przyjazdu i osiedlenia,

tzw. pull factors (czynniki

przyciągające):



Prawne – ułatwienia wizowe i paszportowe,

przepisy imigracyjne, porozumienia i umowy

dt. przekraczania granic, procedury

przyznawania azylu, pozwolenia na pracę,

sposoby traktowania cudzoziemców o

nieuregulowanym statusie prawnym.



Ekonomiczne – niskie bezrobocie w kraju
imigracji, możliwość zatrudnienia na
podstawie bilateralnych porozumień
międzypaństwowych, bądź też „na czarno”,
zwłaszcza w usługach, rolnictwie,
budownictwie, zorganizowane formy migracji
zagranicznej, werbunek pracowników,
działalność firm transnarodowych, itp.



Społeczno-polityczne – przychylny
stosunek społeczeństwa, niski stopień
nastrojów nacjonalistycznych, absorpcyjne
zdolności kultur narodowych.



Historyczne – istnienie centrów
uchodźstwa, bądź też dużych ośrodków
nowszej emigracji, posiadanie za granicą
członków rodziny, przyjaciół, znajomych.

Główne kierunki
międzynarodowej
migracji:



Międzynarodowe przepływy siły roboczej w

celach dochodowych rozwinęły się w XIX

wieku. W kolejnych okresach wykazywały

trendy wzrostowe. Przed drugą wojną

światową ruch migracyjny ukierunkowany

był przede wszystkim z krajów europejskich

na tereny tzw. nowego osadnictwa ( to jest

głównie do Stanów Zjednoczonych,

Argentyny, Kanady, Australii i Brazylii).



Po drugiej wojnie światowej wykształciły się

trzy nowe kierunki przepływu siły roboczej.

Największe liczbowo były migracje z krajów

Basenu Morza Śródziemnego do państw

Europy zachodniej. Drugim kierunkiem

ruchu są emigracje zarobkowe z krajów

rozwijających się do wysoko rozwiniętych

głównie z państw Azji Południowo -

Wschodniej do USA oraz byłych kolonii

europejskich.



Zmianie uległy także proporcje między
przepływami pracowników
niewykwalifikowanych i
wykwalifikowanych . Do drugiej wojny
światowej ponad 90% międzynarodowego
ruchu siły roboczej stanowili robotnicy bez
kwalifikacji. Po 1945 roku ich udział
systematycznie się zmniejszał na korzyść
kadry wykwalifikowanej.



T. Malthus zwrócił uwagę na korelacje zachodzące

pomiędzy przyrostem ludności, a poziomem

zamożności społeczeństwa, upatrując we wzroście

demograficznym zagrożenie, prowadzące

nieuchronnie do klęski głodu oraz nędzy. Wychodząc

z tego założenia przeciwstawiał się wszelkiej pomocy

materialnej na rzecz ubogich warstw społecznych w

Anglii. Był również skrajnym przeciwnikiem

egalitaryzmu (a nie jak niektórzy autorzy uogólniają -

socjalizmu) twierdząc, że równość spowoduje jeszcze

większy przyrost naturalny, prowadzący do klęski

głodu.

Teoria ludnościowa T.R.
Malthusa (wiek XVIII)



Według Malthusa zwiększająca się liczba ludności
przy stałej (ograniczonej) podaży ziemi powoduje
spadek wydajności pracy w rolnictwie. W tej
sytuacji produkcja rolna nie byłaby w stanie
nadążyć za wzrostem liczby ludności, a podaż
żywności obniżałaby się, dopóki spadek ludności,
spowodowany głodem, osiągnąłby poziom przy
którym możliwe by było zapewnienie odpowiedniej
ilości pożywienia. W ten sposób naturalna
regulacja liczby ludności odbywałaby się w sposób
skokowy i z towarzyszeniem gwałtownych zjawisk
społecznych (głód, choroby, wojny o zasoby):



Dla ich uniknięcia społeczeństwo powinno
samo regulować swój przyrost naturalny
za pomocą "wstrzemięźliwości moralnej",
czyli opóźnienia małżeństwa i abstynencji
seksualnej do czasu, aż przyszli rodzice
będą w stanie zagwarantować swojemu
potomstwu odpowiedni poziom życia.
Malthus sprzeciwiał się również publicznej
pomocy społecznej polegającej na
redystrybucji dochodu od bogatych do
biednych argumentując, że przyczynia się
to jedynie do powiększania obszarów
biedy.



Według Malthusa społeczeństwa, które

nie zdołają wprowadzić postulowanych

środków zaradczych wpadną w tzw.

pułapkę maltuzjańską czyli stan, w

którym wzrost dochodów oraz

produktywności skutkuje zwiększeniem

populacji, nie prowadzi jednak do

wzrostu standardów życiowych.

Wpływ migracji na kraj

eksportujący siłę

roboczą.

Korzyści:



zwiększa możliwości produkcyjnego
zatrudnienia części siły roboczej dotąd
bezrobotnej,



transfery części zarobków emigrantów, ma to
istotny wpływ na podnoszenie poziomu życia
rodzin emigrantów w ich krajach, a oprócz
tego korzystnie wpływa na bilans płatniczy,

Straty:



utrata znacznej części najbardziej

przedsiębiorczej siły roboczej,



straty te są jeszcze większe, jeżeli na

emigrację udają się osoby o najwyższych

kwalifikacjach, którzy za granicą mają na

ogół możliwość uzyskania znacznie

wyższych płac, a niekiedy także

realizowania swych ambicji zawodowych.

Wpływ migracji na kraj

importujący siłę roboczą

Korzyści:



przyjmuje przede wszystkim ludzi młodych,

zyskuje on pracowników, którzy

podstawowe, a często i wyższe

wykształcenie zdobyli w kraju macierzystym,

a więc na koszt zagranicznego podatnika,



w przypadku deficytu siły roboczej imigranci

mogą stosunkowo szybko zapełnić lukę na

rynku pracy,



zyskuje też niekiedy ich unikatowe
kwalifikacje, pozwalające w wielu
przypadkach na wzbogacenie oferty
rynkowej (np. restauracje narodowe), a
nawet mogące mieć przełomowe
znaczenie dla postępu technicznego
w określonej dziedzinie (np. udział
imigrantów żydowskich, włoskich i
polskich w amerykańskim programie
budowy bomby atomowej).

Straty:



ponosi on wydatki związane z

koniecznością przystosowania imigrantów

do życia w nowych warunkach (np.

finansowanie kursów nauki języka),



w wielu przypadkach ponosi on także

społeczne i polityczne koszty ich

nieprzystosowania (przestępczość) czy też

niezaakceptowania przez własne

społeczeństwo.

Bariery migracji:



bariery geograficzne, szczególnie klimatyczne, obszary

szczególnie narażone na wstrząsy tektoniczne, wybuchy

wulkanów, duże odległości dzielące kraje,



bariery językowe,



odrębność zwyczajów, religii,



warunki sanitarne,



bariera psychologiczna, czyli strach przed nieznanym,



bariery polityczne, tzn. odrębność systemów politycznych,



bariery prawno-administracyjne, czyli ograniczenia,

których celem jest zapewnienie zatrudnienia i

odpowiedniego poziomu zarobków dla własnych obywateli.

Przepływ (transfer)

technologii

i wiedzy naukowo-

technicznej

w skali międzynarodowej

Transmitowanie wiedzy technicznej i

umiejętności jej zastosowania w produkcji

określonych wyrobów nosi nazwę przepływu

(lub transferu) technologii.

Przepływ technologii nabiera we

współczesnych międzynarodowych

stosunkach ekonomicznych coraz większego

znaczenia. Zagadnienia z nim związane są

jednak jeszcze stosunkowo słabo zbadane,

stąd brak w literaturze jednoznaczności w

definiowaniu wielu pojęć.

Najczęściej przez pojęcie technologii
rozumie się:



w ujęciu szerszym ogólną wiedzę techniczną
dotyczącą danej dziedziny techniki (np.
elektroniki),



w ujęciu węższym – tzw. konkretną wiedzę
techniczną, tj. umiejętność zastosowania jej w
praktyce, w produkcji określonych wyrobów (np.
obwodów scalonych o określonym stopniu
integracji czy komputerów określonej generacji).

Można wyróżnić transfer:



Pionowy - przekazywany jest cały „zasób”

kompleksowej informacji, poczynając od

badań podstawowych, poprzez badania

stosowane, wytworzenie produktów

prototypowych, wdrożenie ich do produkcji aż

do rozwoju produkcji na skalę przemysłową.



Poziomy - przekazuje się technologię

zastosowaną przy produkcji określonego

wyrobu w jednym kraju do produkcji takiego

samego wyrobu w innym kraju. Ten typ

transferu technologii jest najczęściej

stosowany w stosunkach międzynarodowych.

Dostęp do wiedzy technicznej i
technologii innych krajów (w
szerokim rozumieniu):



książki o tematyce fachowej, podręczniki,

periodyki techniczne, referaty na

konferencje, seminaria itp.,



wystawy techniczne i targi

międzynarodowe - zapoznaje w sposób

ogólny z nowoczesną techniką,



kraje wyżej rozwinięte pod względem
technicznym udostępniają także swoje
wyższe uczelnie techniczne dla studentów i
pracowników naukowych z innych krajów -
ten sposób udostępniania wiedzy
technicznej może być już jednak bardziej
selektywny, preferujący pewne kraje (np.
przez udzielanie stypendiów, dopuszczanie
do wspólnych prac badawczych itp.), a
dyskryminujący inne (np. niedopuszczanie
studentów i naukowców z niektórych krajów
lub ograniczanie zakresu ich udziału).

Transfer technologii w
węższym rozumieniu wymaga:



zakupu licencji oraz maszyn, urządzeń i
materiałów do produkcji,



uzyskania odpowiedniego nadzoru i doradztwa
technicznego ze strony specjalistów kraju, w
którym kupuje się technologię,



szkolenia kadr technicznych i wysoko
kwalifikowanych pracowników fizycznych w
zakładach kraju posiadającego daną
technologię.

Ochrona technologii przez
kraje technicznie
zaawansowane:



Specjalne ustawodawstwo i przepisy

proceduralne zapewniają przede wszystkim

ochronę praw wynalazcy zarówno w kraju

(prawo patentowe), jak i za granicą

(odpowiednie porozumienia i konwencje

międzynarodowe, tzw. umowy patentowe).



Ustawodawstwo wielu krajów rozwiniętych

zawiera przepisy regulujące i ograniczające

dostęp do technologii danego kraju dla

obcokrajowców (uzyskanie licencji eksportowej

na wywóz technologii, maszyn i urządzeń od

specjalnego organu administracyjnego,

kontrolującego eksport technologii).

Formy transferu
technologii:



Zakup za granicą produktu gotowego, którego

wytwarzanie starano się następnie uruchomić w

kraju i dzięki imitacji oraz stopniowemu

doskonaleniu procesu jego produkcji, osiągnąć z

czasem poziom zbliżony do poziomu kraju

zakupu.



Przemieszczanie się ludzi o określonej wiedzy i

umiejętnościach technicznych, którzy opanowali

sposób (tajemnicę) produkcji określonych dóbr.



Transfer w ramach przedsiębiorstw

transnarodowych.



Kooperacja przemysłowa.

Usługi odgrywają coraz większą rolę jako

odrębny składniki wymiany

międzynarodowej, sprzyjający jednocześnie

rozwojowi wymiany towarowej i napływowi

zagranicznych inwestycji.

Wszelkie analizy roli usług w gospodarce

światowej napotykają problemy związane z

trudnością zdefiniowania, czym są usługi —

wobec ich ogromnej różnorodności i

nieporównywalności (np. usługi montażowo-

budowlane, pralnicze, telefoniczne).

Z tego wynikają znaczne różnice
terminologiczne w różnych krajach i
nieporównywalność ich statystyk narodowych.
Trudno jest też prowadzić dokładną statystykę
obrotu usługowego, nawet w skali jednego
kraju, ze względu na fakt, że niełatwo jest
zarejestrować taki handel, np. eksport usług
świadczonych za pośrednictwem satelitów
telekomunikacyjnych.

Definicja usług w literaturze
ekonomicznej:

… świadczenie społecznie użytecznych

czynności, nie związanych bezpośrednio

z wytwarzaniem dóbr rzeczowych.

Określenie to nie obejmuje wszystkich

rodzajów usług, pomija np. te, które tworzą

dobra materialne (np. usługi budowlane,

krawieckie).

Dlatego też usługi określa się także

pośrednio, jako kategorię rezydualną,

obejmującą wszystkie rodzaje działalności

poza przemysłem przetwórczym i

wydobywczym oraz rolnictwem.

Czynniki wzrostu znaczenia
usług w gospodarkach
poszczególnych krajów oraz w
obrotach międzynarodowych po
II wojnie światowej :



wzrost zamożności społeczeństw i

dysponowanie większą ilością wolnego czasu,

stworzyło dodatkowe zapotrzebowanie na usługi

wykonywane dotąd w obrębie gospodarstw

domowych; wzrosło też zapotrzebowanie na

podniesienie jakości świadczonych usług, jak też

na usługi przedtem nie istniejące (np. usługi

turystyczne, bankowe);



wzrost produkcji towarów, który pociągnął za

sobą rozwój usług uzupełniających

(np. transport, ubezpieczenie towarów);



unowocześnianie sektora usług w miarę

postępu techniki, zaistnienie nowych rodzajów

usług (np. telewizja satelitarna, usługi

międzybankowe świadczone za pośrednictwem

satelitów)



zwiększenie możliwości świadczenia usług na

odległość, dzięki nowoczesnej technice (np.

komputerowa rezerwacja biletów lotniczych);



wzrost specjalizacji usług i rozwój

wyspecjalizowanych firm usługowych (np.

wyodrębnienie się spedycji z transportu, wąska

specjalizacja w usługach ubezpieczeniowych).

W handlu międzynarodowym
wyróżnia się dwa typy usług:



usługi samodzielne (wyodrębnione) – są

ewidencjonowane w statystykach handlu

międzynarodowego, a także w statystykach

finansowych, dzięki czemu w ujęciu

syntetycznym stanowią ważny składnik

pierwszej części bilansu płatniczego, tj.

rachunku obrotów bieżących;



usługi niesamodzielne (niewyodrębnione),

związane z innymi formami powiązań

międzynarodowych – nie są one odrębnie

ujmowane w statystykach, stanowią bowiem

składniki kontraktów, np. dotyczących

określonych towarów lub obiektów (np.

usługi handlowe związane z przygotowaniem,

negocjacjami i nadzorowaniem realizacji

transakcji handlowych).

Do najważniejszych usług
samodzielnych w obrotach
międzynarodowych

należą:



usługi transportowe, obejmujące fracht,

ubezpieczenie przewożonych towarów,

składowanie i przechowywanie,



usługi z zakresu turystyki międzynarodowej

i podróży, obejmujące także związane z

nimi usługi gastronomiczne i hotelowe,



inne usługi o charakterze transportowym, a
szczególnie obsługa pasażerów, usługi
portowe i pocztowe,



usługi bankowe, ubezpieczenia niehandlowe,
usługi telekomunikacyjne,



usługi informatyczne (komputerowe),



usługi konsultingowe,



usługi związane z zarządzaniem i obsługą
biznesu.

Literatura:



Budnikowski A., Kawecka-Wyrzykowska E., (red.),

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, PWE, Warszawa

1996, s. 109-138



Bożyk P., (Red. nauk), Egzemplifikacja międzynarodowych

stosunków gospodarczych, Wydaw. Wyższej szkoły Handlu

i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie, Warszawa 2004,

s. 56-76, 99-125



Guzek M., Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Zarys

teorii

i polityki handlowej. PWE, Warszawa 2006, s.111-117, 123-

131



Oziewicz E. (Red.), Przemiany we współczesnej gospodarce

światowej, PWE, Warszawa 2006, s. 57-67, 102-123, 129-144,

147-160

Document Outline