Zespoły korzeniowe

Choroby obwodowego układu 

nerwowego

Zespoły korzeniowe

• Są to zespoły powstałe w wyniku 

ucisku na korzeń nerwowy. Wiążą się z 
procesami obejmującymi kręgosłup i 
tkanki okalające

• Ze względu na lokalizację dzielimy na:
a) Lędźwiowo – krzyżowe – najczęściej – 

60%

b) Szyjne – 30%
c) Piersiowe – rzadko - 10%

Ucisk na korzeń nerwowy 

może być związane z:

• Guzem – związek ze strukturami kostnymi, najczęściej 

przerzut do kości (przerzut m.in.chłoniaka); guz rosnący 

w rdzeniu – pierwotny, przerzutowy, klepsydrowy 

(nowotwór rozwija się w przestrzeni pozaotrzewnowej, w 

trakcie wzrostu może wnikać w obręb kanału kręgowego)

• Zmianami zwyrodnieniowymi – pod wpływem obciążeń 

dochodzi do nabudowywania nowych warstw kości w 

obrębie kręgosłupa, powiększeniu ulegają również 

wyrostki kręgów, zamykają przestrzeń, przez którą 

wydostaje się korzeń nerwowy

• Toczącym się procesem zapalnym – np. gruźliczym – w 

obrębie kręgów, krążka międzykręgowego, tkanek 

okalających kręgosłup – może powodować ucisk i 

uszkodzenie rdzenia

• Krwiakami pourazowymi, przesączeniami z aorty 

brzusznej

• Patologią dysku, krążka międzykręgowego

Objawy ucisku na korzeń 

nerwowy:

• Ból (RWA):
o Przebiega wzdłuż korzenia, nerwów 
o Ma charakter rwący
o Nasila się przy pochylaniu, głębokich 

oddechach, pracy tłoczni brzusznej (kaszel, 

kichanie)

o Nasila się przy zmianie pozycji, rozciąganiu 

korzenia, ucisku wzdłuż korzenia

• Zmiany fizjologicznego kształtu kręgosłupa
• Napięcie mięśni przykręgosłupowych, 

jedno – lub obustronne 

Podział rwy : 

• RWA WYSOKA – podrażnienie 

korzenia nerwowego, obecność 
objawu Fajersztajna – 
Krzemickiego

• RWA NISKA – podrażnienie 

nerwu obwodowego 

Przebieg kliniczny

• Faza podrażnieniowa – 

przeważają: ból, nadmierne 

napięcie mięśni 

przykręgosłupowych, zmiany 

kształtu kręgosłupa

• Faza ubytkowa – pojawiają się 

objawy ubytkowe (niewielkie) i 

czuciowe (bardziej nasilone) w 

obszarze zaopatrywanym przez 

uszkodzony korzeń

Objawy uszkodzenia korzeni w 

odcinku lędźwiowo – krzyżowym:

1. Korzeń S1 – ból przebiega przez 

pośladek, tylną powierzchnię uda i 

tylno – boczną powierzchnię 

podudzia do palca V stopy

• Zaburzenia czucia w obszarze 

przebiegu bólu

• Trudność przy stawaniu na palcach

• Osłabienie odruchu skokowego

• Obecny objaw Laseque’a 

Objawy uszkodzenia korzeni 

w odcinku lędźwiowo – 

krzyżowym

2. Korzeń L5 – ból przebiega przez boczną powierzchnię 

pośladka i uda, przechodzi na przednią powierzchnię 

podudzi do środkowych palców stopy

• Zaburzenia czucia w obszarze zajętym przez ból

• Osłabienie prostowania stopy i palucha

• Objaw Laseque’a

• Objaw Fajersztajna – Krzemickiego

• Objaw Neriego

• Wyszczuplenie uda i podudzia ( zanik mm.) 
3. Korzeń L4 – ból przebiega przez przednią powierzchnię 

uda, przednio – przyśrodkową powierzchnię podudzia do 

palucha

• Zaburzenie czucia w obszarze zajętym przez ból

• Opadanie stopy

• Osłabienie odruchu kolanowego

• Objaw Mackiewicza

Objawy uszkodzenia 

korzeni w odcinku 

szyjnym:

1. 

Korzeń C8 – ból i zaburzenia czucia wzdłuż przyśrodkowej 

powierzchni ramienia i przedramienia do IV i V palca

•

Niedowład zginania palców i nadgarstka, odwodziciela 

krótkiego kciuka i prostownika wskaziciela

2. Korzeń C7 – ból i zaburzenie czucia wzdłuż tylnej 

powierzchni ramienia i przedramienia, głównie do 

palca III i II

•

Niedowład tricepsa, prostownika nadgarstka i palców

•

Osłabienie odruchu z tricepsa

3. Korzeń C6 – ból i zaburzenie czucia wzdłuż bocznej 

powierzchni ramienia i przedramienia do kciuka i 

wskaziciela

•

Niedowład bicepsa i mięśnia naramienno – 

promieniowego

•

Osłabienie odruchu z bicepsa

Objawy uszkodzenia 

korzeni w odcinku 

piersiowym:

• Ból połowiczy, opasujący, z 

tkliwością przy ucisku wzdłuż 
przebiegu nerwu

Objawy rozciągowe:

• Objaw Laseque’a – ból pojawiający się przy 

prostowaniu podudzia przy zgiętym udzie po 

stronie chorej. Ból zaczyna się w okolicy wyjścia 

korzenia i promieniuje wzdłuż jego przebiegu

• Objaw Fajersztajna – Krzemickiego – ból 

pojawiający się przy prostowaniu podudzia przy 

zgiętym udzie po stronie zdrowej. Ból występuje 

po stronie chorej, zaczyna się i promieniuje jak 

wyżej

• Objaw Mackiewicza – ból pojawiający się przy 

zginaniu kolana, obejmując głównie przednią 

powierzchnię uda (L3 – L4)

• Objaw Neriego – ból korzeniowy i odruchowe 

zgięcie kolana po stronie chorej przy 

przyginaniu głowy do klatki piersiowej

Diagnostyka

• Dokładny wywiad ogólnolekarski ( proces 

ostry/ przewlekły )i badanie fizykalne

• RTG kręgosłupa: 
1. zmiany zwyrodnieniowe w stawach 

kręgosłupa,

2. szerokość przestrzeni międzykręgowych (w 

RTG widać szpary)

• TK/MRI kręgosłupa (wskazania do TK: 

bardzo uporczywy zespół bólowy, nie 

ustępujący w trakcie leczenia, dołączenie 

się objawów ubytkowych, występowanie 

objawów uszkodzenia korzeni nerwowych, 

zaburzenia czucia, zespół piramidowy)

Leczenie

• NLPZ

• Miorelaksanty 

• Karbamazepina – silne działanie p/bólowe, 

(gabapentyna – droższy lek)

• Steroidy – leczenie p.os, dokanałowe, 

miejscowe – blokady nie powodują wyleczenia

•  metody fizykoterapeutyczne – hamujemy 

proces zapalny, bólowy przez działanie 

ciepłem, elektroforezę leków p/bólowych; stół 

wyciągowy – do rozciągania

• Interwencja chirurgiczna – przy występowaniu 

objawów ubytkowych: niedowład, zaburzenia 

czucia, dyskopatie, choroby krążka 

międzykręgowego

• Stożek – od S3 do segmentu 

guzicznego, ośrodki kierujące 
pracą zwieraczy (odbytu, cewki 
moczowej)

• L2 – kończy się rdzeń kręgowy u 

dorosłych

• Ogon koński – końcowe włókna 

rdzenia kręgowego

Zespół stożka i ogona 

końskiego

1. Zespół stożka:

•

Zaburzenie zwieraczy pod postacią 

nietrzymania moczu i stolca

•

Zaburzenie czucia o dystrybucji 

„spodenek”

•

Zaburzenia erekcji

•

Obustronne objawy bólowe

2. Zespół ogona końskiego – wywołany przez 

ucisk na „ogon koński”:

•

Niedowład wiotki kończyn dolnych

•

Korzeniowe zaburzenie czucia, ból typu 

rwy, obecność objawów rozciągowych

•

Dysfunkcja zwieraczy (zatrzymanie moczu)

Zespół cieśni nadgarstka:

• Ból i drętwienie przedramienia, 

często występuje w nocy (wybudza 

pacjenta)

• Osłabienie siły mięśniowej ręki

• Cechy uszkodzenia nerwu 

pośrodkowego w badaniu 

przewodnictwa nerwowego

• Leczenie: operacyjne – przecięcie 

powięzi i uwolnienie nerwu 

pośrodkowego (jeśli nie jest 

wywołane stanem chorobowym 

tkanki łącznej, ciąża)

Porażenie nerwu VII

1. Idiopatyczne (Bella)

• Obwodowe porażenie nerwu VII 

( cała połowa twarzy )

• Nadwrażliwość na dźwięki

• Etiologia prawdopodobnie wirusowa

• Leczenie: steroidy, wit. B1, B6, B12, 

Carboxylaza, fizykoterapia

2. Objawowe

• Uszkodzenie pnia mózgu, 

neuropatia, neuroinfekcje, guzy 

mózgu, stwardnienie rozsiane

Neuralgia nerwu V

• Idiopatyczna
• Najczęściej u osób starszych (6 – 7 

dekada życia)

• Silny, krótki ból, podobny do 

porażenia prądem

• Nasila się przy jedzeniu i mówieniu
• Leczenie: Karbamazepina, 

gabapentyna, metody lityczne 

(ostrzykiwanie lignokainą)

Neuropatie

• Choroby polegające na 

uszkodzeniu włókien nerwowych 
przez czynnik inny niż zakaźny

• Patomechanizm: 
1. zwyrodnienie aksonalne Wallera,
2. inne zmiany aksonalne
3. odcinkowa demielinizacja

Neuropatie – objawy

a) Ruchowe (zespół wiotki):

•

Niedowład lub 

porażenie mięśni

•

Zaniki mięśniowe

•

Obniżone napięcie 

mięśni

•

Osłabienie/zniesienie 

odruchów

b) Czuciowe 
1. podrażnieniowe:
       Parestezje
       Ból neuropatyczny
       Alodynia
2.   ubytkowe:  zdrętwienie
                        niedoczulica
                        znieczulica

c)autonomiczne:

• Zaburzenia potliwości  

• Zaburzenia motoryki 

przewodu pokarmowego

• Zaburzenia akcji serca i 

gry naczyniowej

• Zaburzenia układu 

moczowo – płciowego

• Objawy najczęściej 

zaczynają się w 

odsiebnych częściach 

kończyny dolnej

Neuropatia - przyczyny

A.

dziedziczne:

• Dziedziczne neuropatie ruchowo – 

czuciowe (HMSN, Ch. Charcot – 

Marie – Tootha)

• Dziedziczne neuropatie czuciowo – 

autonomiczne

B.  Ostre zapalenie 

poliradikuloneuropatie

• Zespół Guillaina – Barrego 
• Przewlekła zapalna 

poliradikuloneuropatia

Neuropatie – przyczyny 

c.d.

Zespół Guillaina – Barrego – choroba autoimmunologiczna, 

poinfekcyjna, gwałtownie postępująca; przebieg - 

najczęściej: po infekcji układ odpornościowy „atakuje” 

obwodowy układ nerwowy – zapalenia, szybko narastające 

objawy obwodowego zaburzenia czucia, wiotkie 

niedowłady mięśni obwodowych, może prowadzić do 

niewydolności mięśni oddechowych; płyn mózgowo – 

rdzeniowy – rozszczepienie białkowo – komórkowe, 

niewielka cytoza, dużo białka; badanie neurograficzne – 

zapis neuropatycznego zwolnienia; leczenie – 

sterydoterapia (dyskusyjna), i.v. Ig, plazmafereza 

(przepłukanie osocza)  

Przewlekłe zapalenie poliradikuloneuropatia – choroba 

autoimmunologiczna, wolno postępująca – charakter 

pełzający, przebiega bez infekcji układowej, występuje 

tutaj tworzenie p/c p/mielinie, aksonom; zaburzenia czucia

Neuropatie wtórne

• Gammapatie

• Zapalenie naczyń

• Zespół paraneoplastyczny

• Zakaźne: trąd, borelioza, błonica, półpasiec

• Choroby wątroby (hepatitis B, C)

• POChP

• Neuropatia mocznicowa! – z niewydolnością nerek, 

u chorych dializowanych

• Niedoczynność tarczycy

• Sarkoidoza

• Cukrzyca!

• Toskyczne: arsen, rtęć, insektycydy, akrylamid, 

rozpuszczalniki, kleje, cytostatyki, 

chemioterapeutyki, alkohol! 

Neuropatie – bad. 

dodatkowe

• Badania 

przewodnictwa 

nerwowego

• Potencjały wywołane 

somatosensoryczne i 

autonomiczne

• Elektromiografia

• Badania 

laboratoryjne:

o Morfologia, OB

o Glikemia (profil 

dobowy, Hb A1c)

o Profil nerkowy

o Profil wątrobowy

o Elektrolity

o Hormony tarczycy

• Badanie moczu

• Proteinogram

• Krioglobuliny

• p/c p/jądrowe

• Wit B12, kwas foliowy

• Bad. serologiczne 

(borelioza)

• Aktywność konwertazy 

aniogotensyny 

(sarkoidoza)

• RTG klatki piersiowej – 

podejrzenia 

onkologiczne

• Badanie płynu m – rdz 

(Z. Guillaina – 

Barrego)

• Biopsje nerwu