Motoryczność ludzka rozpoczyna swój

bieg razem z narodzinami każdego z

nas. Już tuż po narodzinach każdy

człowiek kształtuje motorykę swojego

ciała poprzez wszystkie ruchy, które

wykonuje będąc niemowlakiem. Wraz z

wiekiem udoskonala je, dzięki czemu

stają się one coraz bardziej precyzyjne.

Motoryka ludzka kształtuje się przez całe

życie od narodzin do śmierci każdego

człowieka.

W życiu każdego osobnika nieodzownym

elementem w funkcjonowaniu powinna być

motoryka. Każdy człowiek poruszając się

wykonuje serię ćwiczeń bardzo potrzebną

naszemu ciału, bez których części naszego

organizmu np. mięśnie czy układ nerwowy

obumarłby, a skutkiem tego mogłoby być

całkowite nie poruszanie się. Podczas

przemieszczania naszego ciała pracują w

naszym organizmie wszystkie mięśnie, przez

co są one dobrze wyćwiczone, do pracy

uaktywniają się tkanki oraz cały układ

nerwowy. Zatem wiemy, że podczas zwykłego

ruchu wykonywanego spontanicznie podczas

chodzenia, czy pracy nasze ciało intensywnie

pracuje.

Motoryka duża- sprawność lub

zręczność ruchowa całego ciała.

Motoryka mała- sprawność ruchowa

rąk

w zakresie szybkości ruchów i ich

precyzji; czynności manualne niezbędne

podczas samoobsługi, rysowania,

pisania (rozwój manualny).

• Ruch jest naturalną potrzebą każdego dziecka w

wieku przedszkolnym. Stanowi on istotny czynnik w

jego rozwoju fizycznym. Dziecko w tym wieku nie

może długo skoncentrować się na jednej czynności,

co powoduje konieczność częstych zmian zabaw

ruchowych i ćwiczeń gimnastycznych,

• Prezentowane poniżej ćwiczenia z zakresu motoryki

małej i dużej mają na celu doskonalenie

poszczególnych czynności ruchowych u dzieci,

nabywanie przez nich zręczności, wyrabianie

szybkości, zwinności i wytrzymałości,

• Bardzo istotne są zabawy w parach, co pozwala na

rozwijanie inwencji twórczej u dzieci, daje możliwość

samowyrażenia najpierw siebie, potem sprawdzenia

własnych możliwości i porównania ich z

możliwościami innych dzieci,

• Ważne jest, aby po intensywnych ćwiczeniach

gimnastycznych i ruchowych znalazło się miejsce na

rozluźnienie mięśni, relaksację organizmu,

uspokojenie i wyciszenie nagromadzonych emocji

• Zaburzenia w rozwoju motorycznym przejawiają się

mniejszą precyzją ruchów i wolniejszym ich

tempem. Chodzi tu zarówno o motorykę dużą, tj.

zaburzenia koordynacji dużych grup mięśniowych

(zręczności ruchowej całego ciała), jak również o

zaburzenia motoryki małej, tj. rozwoju manualnego,

• Dzieci o obniżonej sprawności manualnej

napotykają szczególne trudności podczas

przepisywania tekstu lub pisania ze słuchu. Z uwagi

na wolne tempo pracy, nie nadążają za innymi

dziećmi, co może często powodować u nich

zaburzenia o charakterze emocjonalno-

motywacyjnym (poczucie niższej wartości, brak

chęci do nauki z powodu braku sukcesów,

drażliwość), stanowiące podstawę do powstawania

różnych trudności wychowawczych.

Od 1 r.ż. do 2 lat dziecko:

• samodzielnie chodzi, na początku zauważalna jest

niepewność, niezgrabność ruchów, wzmożone

napięcie mięśniowe rąk i głowy,

• przykuca aby podnieść zabawkę,

• biega, podskakuje rozstawiając szeroko rączki,

• popycha i ciągnie przedmioty,

• wdrapuje się na meble,

• wchodzi po schodach dostawiając nogi,

przytrzymując się poręczy lub ręki dorosłego,

• staje na jednej nodze przy niewielkiej pomocy,

chodzi tyłem, bokiem, staje na palcach,

• wbiega na wzniesienia i zbiega z nich,

• posługuje się sztućcami,

• manipuluje przedmiotami,

• toczy piłkę, próbuje nią rzucić.

METODY BADANIA MOTORYK

Do oceny rozwoju ruchowego służą następujące metody:

                              

Wywiad z matką, w którym niezbędne jest ustalenie historii

dotychczasowego rozwoju ruchowego dziecka, np.:

- od kiedy zaczęło utrzymywać głowę w pozycji pionowej,

- kiedy zaczęło siadać, stać, chodzić (tempo rozwoju),

- czy rozwój dziecka był harmonijny, tzn. czy równie dobrze

rozwijało się pod względem ruchowym, jak i pod względem

umysłowym (rytm rozwoju),

- czy obserwowano okresy przyspieszenia lub zahamowania

rozwoju (dynamik rozwoju).

Obserwacja dziecka podczas codziennych zajęć dowolnych,

zabaw manipulacyjnych (np. nawlekanie koralików na sznurek),

konstrukcyjnych (np. budowanie z klocków), czynności

samoobsługowych (ubieranie się, jedzenie, mycie) dostarcza

również waż nych danych, o jego rozwoju ruchowym.

Analiza wytworów powstałych podczas zajęć

plastycznych, czyli rysunków, wycina nek, ulepianek,

malowania oraz podczas pisania pozwala uchwycić

symptomy zaburzeń motoryki.

Badania testowe i eksperymenty służą również do

oceny rozwoju motorycznego. Do obliczania wieku ilorazu

rozwoju ruchowego stosuje się polską adaptację tekstu N.

Oziereckiego dokonaną przez Barańskiego (R. Przewęda

1973). Obejmuje on zadania ruchome przeznaczone dla
dzieci i młodzieży w wieku 4-16 lat. Zawarte w zestawie

Oziereckiego próby ruchowe dzielą się na sześć grup.

Badany uczeń otrzymuje do wykonania z każdej grupy jedno

ćwiczenie, odpowiednie dla jego wieku. Jeżeli potrafi je

wykonać, otrzymuje następne z tej samej grupy, lecz

przeznaczone dla dzieci o rok starszych. Jeśli nie potrafi,

daje mu się ćwiczenie z tej samej grupy, lecz przeznaczone

dla dzieci o rok młodszych. W ten sposób ustala się w

każdej grupie ćwiczeń, jak trudne zadanie ruchowe badany

potrafi wykonać, przy czym trudność wyrażona jest tu miarą

wieku.

Sześć ćwiczeń w skali Oziereckiego obrazuje

różne objawy koordynacji nerwowo-mięśniowej, a

więc przy ich zastosowaniu można oceniać

podstawowy mechanizm pojętności i sprawności

ruchowej:

- grupa I - sprawdza równowagę (koordynację

statyczną),

- grupa II - koordynację ruchów rąk,

- grupa III - koordynację ruchów ciała,

- grupa IV - zdolność do wykonywania ruchów

szybkich,

- grupa V - zdolność do wykonywania różnych

ruchów jednocześnie (np. inne ruchy nogami, a

inne rękami),

- grupa VI - precyzję ruchów i zdolność

koncentrowania się wyłącznie na czynnościach

zadanych, co ocenia się faktem występowania lub

niewystępowania przyruchów (synkinezji).

Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki

Sherborne w pracy z dziećmi w wieku

przedszkolnym.

Pracując z dziećmi w wieku przedszkolnym często poszukuje

się ciekawych metod pracy. Jedną z nich jest metoda ruchu
rozwijającego. Stosowanie tej metody przynosi korzyści dla

dzieci. Nie tylko wspomaga rozwój, wyrównuje opóźnienia w

sferze emocjonalnej i społecznej. Uczy współdziałania z

partnerem, pozytywnego wykorzystania nagromadzonej

energii, wykorzystania siły, koncentrowania się na

wykonywanym zadaniu. Wyzwala wśród uczestników wiele

radości, śmiechu. Jest metodą uniwersalną.

Zdaniem autorki metody: „wszystkie dzieci mają dwie

podstawowe potrzeby: pragną czuć się dobrze we własnym

ciele (jak w domu), czyli umieć w pełni nad nim zapanować, po

drugie odczuwają potrzebę nawiązywania kontaktów z innymi.

Zaspokojenie tych potrzeb- dobry kontakt z samym sobą i z

innymi ludźmi- jest możliwy dzięki dobremu nauczaniu ruchu”

(W, Sherborne., s.12).

Weronika Sherborne w metodzie

„Ruch Rozwijający”

wyróżnia

ćwiczenia, które wspomagają rozwój dziecka. Do nich należą:

- ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała,

- ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie

bezpieczeństwa w otoczeniu,

- ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z

partnerem i grupą,

- ćwiczenia twórcze.

Ćwiczenia w/w można stosować w różnych formach:

- zajęcia indywidualne,

- zajęcia w parach,

-zajęcia dla całej grupy.

Ćwiczenia stosowane w tej metodzie opierają się na

doświadczeniach ruchowych, intensywności i ciągłości

doświadczeń. Mają one szczególne znaczenie dla rozwoju

wszystkich dzieci, a szczególnie dla dzieci z zaburzeniami w sferze

ruchowej, emocjonalnej i społecznej. W metodzie ruchu

rozwijającego wykorzystuje się dotyk, ruch, ćwiczenia

świadomości ciała i przestrzeni oraz wzajemne relacje (relacje „Z”,

relacje „Przeciwko”, relacje „Razem”).

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ

Ćwiczenia „Z” w parach (partner „aktywny” i

partner „bierny”): - pozycja siedząca: ćwiczący siedzi

opierając się plecami o partnera (nogi ugięte w

kolanach): a) pcha plecami partnera, starając się

pokonać jego opór (zmiana ról),

b) pozycja jak wyżej:

- ułożenie się na przemian plecami do pleców partnera z

unoszeniem bioder,

- ciągnięcie za kostki ćwiczącego, leżącego na brzuchu

lub na plecach,

- ciągnięcie za przeguby rąk lub łokcie ćwiczącego

leżącego na plecach,

- kołysanie: pozycja siedząca, tworzenie „fotelika” dla

ćwiczącego „pasywnego” i obejmowanie go, łagodnie

kołysząc do przodu,

- kołysanie w różnych kierunkach: obejmujemy jedną

ręką partnera, drugą opieramy z tyłu o podłogę,

„Opiekujący się” musi cały swój ciężar przenieść na rękę

opartą z tyłu

,

- przyjęcie całego ciężaru partnera: ćwiczący „aktywny”

w klęku podpartym, „pasywny” kładzie się dowolnie (na

plecach, brzuchu, wzdłuż i w poprzek), „aktywny”

porusza się po sali w różnych kierunkach,

- prowadzenie „ślepca”: ćwiczący zamyka oczy i jest

oprowadzany (jest to ćwiczenie trudniejsze, niż się

wydaje, wymaga zaufania do „przewodnika” raz

zdecydowania i pewności siebie osoby aktywnej),

- próby utrzymania równowagi i ciężaru ciała: a)

ćwiczący, leżąc na plecach (nogi zgięte), podtrzymuje za

ręce współćwiczącego leżącego na brzuchu (plecach) , b)

ćwiczący, leżąc na plecach (nogi podniesione i

wyprostowane), podtrzymuje za ręce współćwiczącego

leżącego na jego stopach. Są to ćwiczenia dość

zaawansowane, które przyzwyczajają do kontaktu

wzrokowego. Dla relaksu stosować można: a) masażyki

wg poleceń nauczyciela, b) słuchanie muzyki

relaksacyjnej,

c) słuchanie kołysanek.

Ćwiczenia „Przeciw” w parach:

„Skała”: ćwiczący staje stabilnie w rozkroku

podpartym lub siedzi mocno podparty o podłoże;

współćwiczący próbuje przesunąć „skałę”, pchając lub

ciągnąc w różnych kierunkach (ulubione ćwiczenie

dzieci),

„Worek”: to samo ćwiczenie ze współćwiczącym

leżącym na plecach lub brzuchu, a także próbowanie

przewrócenia współćwiczącego na drugą stronę,

„Paczka”: dziecko zwija się w kłębek, a współćwiczący

usiłuje „rozwiązać paczkę”, ciągnąć za nogi i ręce;

„paczka” może zostać podniesiona w górę

(„nierozwiązana”), co dowodzi dużej koncentracji

energii i skupienia na zadaniu (ulubione ćwiczenie

dzieci).

Ćwiczenia „Razem”:

W parach (obydwaj partnerzy aktywni):

- Partnerzy siedzą złączeni plecami, po czym wstają, nie odrywając

się od siebie, napierając na siebie plecami tak, aby obydwaj

powstali,

- Kołysanie się: siedząc przodem do siebie z lekko zgiętymi nogami,

ćwiczący trzymają się za ręce lub przeguby; na zmianę kładą się na

plecy i są przeciągani przez partnera (ze zmianą ról),

- Równowaga: stojąc do siebie twarzą i trzymając się za ręce,

ćwiczący odchylają się i przechodzą do siadu, a następnie razem

wstają.

W grupie: (uczestniczą trzy lub więcej dzieci) wszyscy pracują

razem jako grupa: trzy osoby:

- Kołysanie: dwóch ćwiczących siedzi naprzeciwko, pomiędzy nimi

trzeci, kolana lekko ugięte i rozsunięte, ręce wyciągnięte do przodu;

ćwiczący w środku jest kołysany na boki przez partnerów; uwaga

skupia się na podtrzymywaniu jego głowy i ramion, należy czuwać

nad płynnością ruchów.

- ćwiczenia skoczne: dwóch współćwiczących wspomaga osobę

skaczącą, trzymając ją za dłonie i łokcie,

-huśtanie: dwóch współćwiczących huśta trzeciego

partnera, trzymając go za kostki i nadgarstki. Więcej

ćwiczących w kole lub na plecach:

a) wszyscy przewracają się jednocześnie na przemian na

prawy i lewy bok,

b) zginanie i prostowanie nóg,

c) nie odrywając ramion, zginają ręce w łokciach i próbują

połączyć ręce w koło,

d) wykonanie rozety, Ćwiczenia te uczą koordynacji w

grupie, (są dość trudne do wykonania, mobilizują grupę

ćwiczącą).

Ćwiczenia twórcze Osoba prowadząca zajęcia powinna

obserwować swoje dzieci, zachęcać je, ośmielać, chwalić, a

wtedy ćwiczenia przekształcą się „ruch twórczy”. Ćwiczenia

„twórcze” pozwalają nawiązać i pogłębić stosunki

międzyludzkie, dają możliwość uwolnienia się od

wewnętrznych napięć, niepokojów.

Diagnoza funkcji poznawczych dla

przedziału wiekowego od  4 miesiąca

życia  do 6 roku życia.

        

Celem badania jest określenie  wieku

rozwojowego dziecka w zakresie rozwoju 
fundamentalnych funkcji poznawczych.

Mówiąc inaczej zadaniem osoby diagnozującej jest
postawienie diagnozy :
– czy wiek rozwojowy dziecka jest adekwatny do jego
wieku metrykalnego? 
– czy występują opóźnienia w zakresie funkcji
poznawczych?
– jakich funkcji poznawczych opóźnienia dotyczą?
– jaki jest rozmiar tych opóźnień?

Ocena wieku rozwojowego jest bazą do

zaprogramowania terapii w zakresie poszczególnych

funkcji poznawczych oraz określenia strefy

najbliższego rozwoju.

Diagnoza funkcji

poznawczych w zakresie

:

1. Motoryka duża,

2. Motoryka mała

(grafomotoryka),

3. Percepcja wzrokowa i orientacja

przestrzenna,

4. Percepcja słuchowa,

5. Mowa, język, komunikacja

językowa i artykulacja,

6. Lateralizacja i konwergencja,

7.  Rozwój społeczny i

emocjonalny. 

Przed rozpoczęciem badania

należy:

-  gruntownie przeanalizować
normy w zakresie oczekiwanych
rozwojowo umiejętności
poszczególnych funkcji
poznawczych,
-   bardzo dokładnie
przestudiować zawartość
merytoryczną pomocy
specjalistycznych i zapoznać się z
zawartymi w nich zaleceniami i
wskazówkami,
- usystematyzować  materiały i
próby specjalistyczne.

Diagnoza motoryki dużej

 
Do diagnozy wykorzystujemy:
1. Pojemnik z klockami,
2. Piłka,
3. Plastikowy kubeczek, łyżeczka,
miseczka i talerzyk,
4. 2  plastikowe pojemniki  (z
fasolką  małą i dużą),
5. 2  zakręcane plastikowe 
pojemniki,
6. Lalka bobas ubrana w czapkę,
wciągane skarpetki i kamizelkę z
zamkiem błyskawicznym. 
 

Sposób przeprowadzenia badania motoryki dużej i małej

(grafomotoryki)

Diagnozujący bardzo wnikliwie obserwuje dziecko i  prosi o wykonanie

poleceń, które obrazują umiejętności dziecka w określonym przedziale

wiekowym.

12 miesiąc życia:
- diagnozujący bardzo wnikliwie obserwuje  zachowania  motoryczne 
dziecka podczas chodzenia i używania ręki do oglądania przedmiotów i
zabawek oraz manipulowania nimi, diagnozujący obserwuje czy pojawił się
chwyt pęsetowy
- diagnozujący rozsypuje przed dzieckiem klocki  i obserwuje czy dziecko
wrzuca je do pojemnika,
18 miesiąc życia:
- diagnozujący  lekko kopie w stronę dziecka dużą piłkę i sprawdza, czy
dziecko  również potrafi kopnąć piłkę,
- diagnozujący rzuca piłkę w stronę dziecka i sprawdza czy dziecko potrafi
rzucić piłkę  w jego stronę ( ruchem oburęcznym z nad głowy); rzucając
piłką mówi: "bach- rzucam piłkę, teraz ty rzuć do mnie”,
- diagnozujący rozsypuje przed dzieckiem klocki  i obserwuje w jaki sposób
dziecko bawi się klockami, czy potrafi postawić jeden klocek na drugim
czyli zbudować mini-wieżę?; dla ułatwienia diagnozujący może pokazać
dziecku układanie jednego klocka na drugim,
-diagnozujący pyta rodziców czy dziecko potrafi wchodzić po schodach
oraz czy potrafi pić z kubka,
- diagnozujący nalewa odrobinę przegotowanej wody do kubka, podaje
dziecku zachęcając do wypicia,

24 miesiąc życia:
- diagnozujący pyta rodziców czy dziecko potrafi zdjąć sobie buciki
i skarpetki oraz prosi  dziecko o założenie skarpetek i czapki lalce
Bobas,
- diagnozujący stawia przed dzieckiem odkręcony pojemnik z
fasolką małą, miseczkę i łyżeczkę i prosi dziecko o przesypanie
łyżeczką fasolki do miseczki,
- diagnozujący prosi dziecko o podskoczenie na dwóch nogach,
sam najpierw demonstrując taki podskok,
-  diagnozujący pyta rodziców czy dziecko próbuje jeździć na
rowerku trójkołowym wykonując ruchy naprzemienne nóg,
30 miesiąc życia:
-  diagnozujący demonstruje na oczach dziecka  odkręcanie i
zakręcanie plastikowego pojemnika i prosi dziecko o wykonanie
tych czynności,
-  diagnozujący pyta rodziców czy dziecko posługuje się łyżką,
-  diagnozujący prosi dziecko o wrzucanie do pojemnika dużych
fasolek
36 miesiąc życia:
-  diagnozujący prosi dziecko o stanie przez chwilę na jednej
nodze, najpierw demonstrując tę czynność,
-  diagnozujący prosi dziecko o ubranie lalki Bobas  - szczególnie 
odsunięcie i zasunięcie zamka błyskawicznego,

3 rok życia:
- diagnozujący prosi dziecko o wykonanie kilku skoków na jednej nodze,
najpierw demonstrując tę czynność,
- diagnozujący prosi dziecko o równoczesne podciągnięcie i zetknięcie
łokcia prawej ręki i kolana lewej nogi i odwrotnie, najpierw demonstrując
to na sobie,
4 rok życia:
Podstawą diagnozy jest  wnikliwa  obserwacja zachowań motorycznych
dziecka w zakresie jego dużej i małej  lokomocji  oraz przeprowadzenie
szczegółowego wywiadu z rodzicami (opiekunami) dziecka dotyczącego
jego rozwoju.
- diagnozujący  pyta rodziców ( lub sprawdza sam) wchodzenie i
schodzenie  ze schodów -  czy wykonuje  dziecko tę czynność ruchem
naprzemiennym,    
- diagnozujący kopie i  rzuca piłkę  do dziecka prosząc o jej złapanie
obserwuje czy dziecko potrafi złapać piłkę przedramionami przyciągnąć
ją do siebie,
- diagnozujący  sprawdza czy dziecko  potrafi wskoczyć na przeszkodę,
przeskoczyć przeszkodę i zeskoczyć z przeszkody,
- diagnozujący prosi dziecko o odtworzenie linii, koła, kwadratu,
prostokąta, krzyżyka,
 5- 6 rok życia
- diagnozujący zawiązuje dziecku oczy i prosi, aby stanęło na jednej
nodze,
- diagnozujący sprawdza, czy dziecko potrafi skakać na skakance.

Uwaga!
Jeśli na badanie zgłosiło się dziecko 3 - letnie (36
miesięcy) powinno potrafić: stać na jednej nodze,
wkładać czapkę (sobie i lalce) oraz zasuwać zamek
błyskawiczny. Są to już wysokie osiągnięcia zarówno w
zakresie lokomocji dużej jak i małej. Diagnozujący prosi
więc dziecko o wykonanie takich czynności (na sobie 
lub ( i) na lalce), które są adekwatne do jego wieku
metrykalnego. Jeśli dziecko nie potrafi wykonać poleceń
oczekiwanych dla jego wieku metrykalnego należy
ustalić, jakie czynności potrafi wykonać czyli określić
jego wiek rozwojowy.

Wszystkie uwagi i spostrzeżenia diagnozujący zapisuje
w karcie diagnozy logopedycznej, natomiast w
załączniku do karty diagnozy logopedycznej określa 
poziom umiejętności dziecka w zakresie funkcji
motorycznych. Badający wstawia znak X w rubryce
tabeli dotyczącej wieku rozwojowego motoryki dużej,
który jest dla badanego dziecka właściwy.

Precyzyjna diagnoza motoryki małej

(grafomotoryki)

Do diagnozy wykorzystujemy:
1. Komplet kolorowych kredek i 2 ołówki,
2. Plastikowe nożyczki,
3. Blok rysunkowy,
5. Papier kolorowy,
6. Bezpieczna  „igła” z nitką,
7. Koraliki do nawlekania na sznurowadło,
8. Plastelina,
9. 3 Kolorowanki.

Sposób przeprowadzenia diagnozy

Dzieci od 3-5 roku życia:
-diagnozujący obserwuje pracę ręki dominującej podczas trzymania np.:
kredki, ołówka, nożyczek w trakcie - zamalowywania dużych powierzchni,
wycinania nożyczkami, nawlekania koralików, lepienia elementów z
plasteliny
Dzieci 5- letnie:
- diagnozujący na oczach dziecka rysuje: koło, linię, kwadrat, krzyżyk i prosi
dziecko o narysowania takich samych figur
 
Dzieci 6 – letnie:
- diagnozujący obserwuje pracę ręki podczas trzymania np.: kredki, ołówka,
nożyczek w trakcie - zamalowywania małych powierzchni, kolorowania
obrazków, wycinania nożyczkami, nawlekania igły, precyzyjnego lepienia
drobnych elementów z plasteliny
- diagnozujący prosi dziecko o wykonanie obrazka tematycznego np moja
rodzina

Wszystkie uwagi i spostrzeżenia diagnozujący zapisuje w karcie diagnozy
logopedycznej, natomiast w załączniku do do karty diagnozy logopedycznej 
określa poziom umiejętności dziecka w zakresie grafomotoryki. Badający
wstawia znak X w rubryce tabeli dotyczącej wieku rozwojowego
grafomotoryki, który jest dla badanego dziecka właściwy.

Uwaga! Sprawność manualna (grafomotoryka) przejawiająca się w tempie i
precyzji ruchów dłoni i palców, pozostaje w ścisłej zależności ze
sprawnością aparatu artykulacyjnego (języka, warg, żuchwy i podniebienia).
 

• ćwiczenia wyprostne, mające na celu zachowanie

i utrzymanie prawidłowej postawy ciała,

• ćwiczenia na równoważni o wysokości zapewniającej

pełne poczucie bezpieczeństwa,

• chodzenie po kładce bez pomocy (na płaskiej

przestrzeni położyć deskę-kładkę),

• przejście po kładce z różnymi przedmiotami w ręku,

• chodzenie na obu rękach z trzymanymi w górze

nogami dziecka,

• różne rodzaje zabaw skocznych (gra ze skakanką,

gra "w klasy"),

• przeskakiwanie przez powoli kołyszącą się linę,

• chodzenie nogami po wymyślonej drabinie,

• chodzenie z podwiniętymi palcami stóp,

• zabawy na czworaka z pokonywaniem przeszkód,

• przeciąganie liny trzymanej przez drugą osobę przy

użyciu niewielkiej siły,

• zabawy z piłką- toczenie piłki po podłodze przez

dwoje dzieci, strzelanie do bramki, podrzuty piłki do

góry, chwyt rękami w leżeniu na podłodze,

dmuchanie w parach na piłkę, ping- pong,

badminton,

• machanie kijem lub drewnianym kołkiem w celu

trafienia nieruchomego przyrządu wiszącego na

wysokości ramion,

• ćwiczenia tułowia, skłony  i skręty w różnych

kierunkach, przód, tył, w prawo, w lewo,

• zabawy rytmiczne polegające na wyrażaniu ruchem

muzyki, zachęcanie do swobodnej ekspresji

ruchowej,

• zabawy i ćwiczenia kształtujące orientację w

schemacie ciała (pokaż proszę, gdzie masz oczy,

gdzie masz uszy a gdzie nos. Gdzie masz ręce, gdzie

masz nogi, gdzie na głowie rośnie włos- mówimy

coraz szybciej, dziecko wskazuje odpowiednio oczy,

uszy...).

• swobodne bazgranie na dużych arkuszach papieru,

flamastrami, kredkami świecowymi, pastelami,

• malowanie jednocześnie obydwoma rękami na dużym

arkuszu papieru,

• zamalowywanie farbami dużych powierzchni grubym

pędzlem, dziecko stoi (nie siedzi) przy stoliku

odpowiedniej do jego wzrostu wysokości,

• zamalowywanie obrazków w książeczkach do malowania

• kalkowanie obrazków,

• obrysowywanie szablonów,

• rysowanie w liniach wzorów literopodobnych i szlaczków

• rysowanie patykiem po ziemi,

• rysowanie szlaczków Dennisona,

• rysowanie palcami w powietrzu określonego przedmiotu,

• łączenie liniami zaznaczonych punktów

• nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków,

tasiemek, sznurowadeł przez różne rzeczy i

otwory,

• wciskanie w tablicę korkową pinezek-

wyjmowanie ich zbieranie drobnych elementów

(pieniążki, ziarenka, guziczki- dwoma palcami

kciukiem i wskazującym, zbieranie wyżej

wymienionych przedmiotów pęsetą,

• układanie z patyczków, np. płotów,
• gry w pchełki, bierki, kręgle, bilard stołowy,
• przyszywanie guzików,
• szycie prostymi ściegami,
• wieszanie ubranek dla lalek na sznurku

i przyczepianie ich klamerkami do

bielizny,

• wykonywanie drobnych ruchów palcami: spacerowanie

palcami po stole, zabawa „idzie kominiarz po drabinie”,

naśladowanie gry na pianinie, odtwarzanie rytmu

padającego deszczu,

• krążenia palcami, np. jednego palca wokół drugiego

nieruchomego, wokół siebie obu palców,

• ćwiczenia dłoni- wymachy, krążenia, uderzenia, pocierania,

otwierania, zamykania,

• modelowanie z plasteliny, modeliny, masy papierowej

najpierw kuleczek, wałeczków; później form bardziej

złożonych - zwierząt, postaci ludzkich, liter,

• cięcie po narysowanych liniach: prostych frędzelki, falistych

serwetki,

• wycinanie najpierw prostych, potem nieco bardziej

skomplikowanych kształtów z papieru kolorowego,

• wydzieranie z kolorowego papieru i naklejanie wydzieranki

na papier,

• zwijanie palcami stóp np. apaszek, kocyków,

• wykonywanie prac konstrukcyjnych wg wzoru (łódka,

kapelusz itp.),

• układanie klocków,

• układanie puzzli,

• przerzucanie piłki średniej wielkości z ręki prawej do lewej

i podrzucanie jej raz prawą, raz lewą ręką,

• podbijanie balonika wyłącznie palcami prawej i lewej ręki,
• wypuszczanie piłeczki tenisowej z ręki w dół i próby

chwytania jej w locie, samymi palcami - zanim odbije się
od podłogi,

• ugniatanie papierowych kul i rzucanie nimi do celu,
• ściskanie piłeczek,
• zabawy pacynką,
• układanie z elementów geometrycznych postaci ludzkich,

zwierząt, domków itp.

• faliste ruchy ramion - zabawa w przylot i odlot bocianów,
• przy wolnym chodzie ruchy rąk jak podczas pływania

żabką – zabawa w naukę pływania,

• zabawa w pociągi - ruch rąk naśladuje obroty kół,
• zabawa w pranie, rozwieszanie bielizny i prasowanie,
• zabawa w gotowanie obiadu - naśladowanie wałkowania

ciasta, mieszania gęstej zupy, kręcenia kranem, ubijania
piany.

• M. Bogdanowicz, A. Adryjanek "Uczeń z dysleksją w szkole. Poradnik nie

tylko dla polonistów”,

• H. Spionek „Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka”,
• A.Franczyk, K.Krajewska „Program psychostymulacji dzieci w wieku

przedszkolnym z deficytami i zaburzeniami rozwoju”,

• Weronika Sherborne: „Ruch rozwijający dla dzieci”. PWN, Warszawa 2003r.,
• Bogdanowicz Bogdanowicz., Kisiel B., Przasnysza M., Metoda Weroniki

Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, Warszawa, WSiP,

• Bogdanowicz M. Rymowanki. Przytulanki. Wydawnictwo Fokus, Warszawa

1995.

• Wasilak A. (red) Zabawy z chustą. Klanza 2002,
• http://www.tatento.pl/tatento-radzi/kategoria-grzeczne-dzieci/motoryka-

mala-i-duza---co-kryje-sie-pod-tymi-nazwami-art81.html

• http://www.publikacje.edu.pl/publikacje.php?nr=622
• Mleczko E: Przegląd poglądów na temat motoryczności człowieka.

Antropomotoryka. 1992r.