Postępowanie 

poekspozycyjne w 

przypadku narażenia na 

zakażenie HBV, HCV, HIV

Zawodowa ekspozycja dotyczy 

pracowników:

• służby zdrowia ( lekarze, pielęgniarki, 

ratownicy medyczni, rehabilitanci, technicy 

medyczni, laboranci, studenci, salowe), 

• stacji sanitarno-epidemiologicznych,
• pracowników socjalnych, 
• funkcjonariuszy policji, więziennictwa, straży 

pożarnej, 

    

których praca jest związana z kontaktem z    

                                             pacjentem, 

krwią i innym potencjalnie zakaźnym 

materiałem.

Ekspozycje zawodowe

• zakłucie igłą lub zacięcie ostrym 

narzędziem zanieczyszczonym krwią

• zabrudzenie, zachlapanie skóry 

uszkodzonej i/lub błon śluzowych 
krwią

• kontakt uszkodzonej skóry i /lub błon 

śluzowych z innym materiałem 
zakaźnym

Potwierdzone zakażenie 

zawodowe

• zawodowa ekspozycja na zakażoną krew 

lub inny materiał biologiczny

• ujemne wyniki badań serologicznych w 

kierunku HBV, HCV, HIV przed ekspozycją

• serokonwersja ( pojawienie się przeciwciał) 

w następstwie kontaktu.

• brak danych o pozazawodowych 

możliwościach zakażenia

Prawdopodobne zakażenie 

zawodowe

• brak możliwości pozazawodowego ryzyka 

zakażenia

• nie został spełniony jeden lub więcej z 

warunków potwierdzonego zakażenia 
zawodowego

Ryzyko zakażenia

• Prawdopodobieństwo zakażenia po 

ekspozycji związanej z uszkodzeniem 
skóry 

HBV – 30%,
HCV – 5-15%
HIV – 0,3%
• Najmniejsza ilość krwi, która może 

przenieść zakażenie HBV – 0,00004ml, 
HIV – 0,1ml

Sytuacje, w jakich dochodzi do 

zakłucia igłą

• pobieranie krwi na badania
• zakładanie osłonek na użytą igłę
• wstrzykiwanie krwi do probówki
• wkładanie igły do pojemnika na materiał    

skażony

• w trakcie wykonywania czynności 

porządkowych podczas zabiegów 

operacyjnych

• zakłucie igłą wystającą z worka na odpady 

medyczne 

• przepełnione pojemniki na materiał skażony

Sytuacje, w jakich dochodzi do 

skaleczeń

• skaleczenia skalpelem podczas zabiegów 

operacyjnych,

• podczas zakładania /zdejmowania szwów
• podczas wykonywania opatrunków,
• podczas sprzątania, segregacji narzędzi

Sytuacje, w jakich dochodzi do 

zachlapań

• krew z probówki,
• lek z krwią ze strzykawki,
• podczas zabiegów operacyjnych
• podczas ekstrakcji zęba

Postępowanie bezpośrednio po 

ekspozycji:

• Jeżeli doszło do przekłucia skóry: nie tamować 

wypływu krwi oraz umyć zranioną okolicę wodą z 

mydłem 

• Jeżeli na skórze jest krew - należy umyć ją wodą z 

mydłem

• Jeżeli skażone są oczy, należy wypłukać okolicę oczu 

dokładnie wodą lub roztworem soli fizjologicznej przy 

otwartych powiekach

• Jeżeli krew dostanie się do ust, należy wypluć ją i 

przepłukać jamę ustną wodą kilkanaście razy

• Zgłosić zdarzenie ordynatorowi oddziału lub 

upoważnionej osobie ( np. pielęgniarka oddziałowa)

• Ocena ekspozycji

Zalecenia dotyczące profilaktyki 

poekspozycyjnej pracownika 

służby zdrowia po kontakcie z 

krwią

• Pobrać po 5ml krwi od osoby eksponowanej 

oraz od osoby będącej potencjalnym 
źródłem zakażenia do badań serologicznych

1. Przeciwciała anty HIV
2. Przeciwciała anty HCV
3. HBsAg, anty HBc
4. Anty HBs u osób szczepionych p/wzwB

W celu ustalenia statusu serologicznego obu 

osób w momencie ekspozycji

Profilaktyka poekspozycyjna 

HBV

• Zasady ogólne j.w.
• Osoby nieszczepione lub szczepione 

nieskutecznie przeciw wzw typuB 
(poziom anty HBs <10 IU/l) powinny 
otrzymać: 

Pierwszą dawkę 

szczepionki oraz swoistą 
immunoglobulinę (Gamma  anty HBs 
1000j – jak najszybciej, nie później 
jednak niż 4 dni od zakażenia)

Postępowanie po ekspozycji na 

HCV

• Zasady ogólne j.w. 
• Bezwzględnie konieczna ocena 

przeciwciał w momencie ekspozycji

• Kontrola przeciwciał anty HCV po 3 i 

6 miesiącach po ekspozycji

Materiał biologiczny zawierający 

wirusa HIV

• krew ludzka i jej składniki ( preparaty 

krwiopochodne)

• nasienie

• wszelkie płyny „ zapalne” (owodniowy, stawowy, 

puchlinowy)

• mleko kobiece

• wydzielina kobiecych dróg rodnych

• płyn mózgowo-rdzeniowy

• każda wydzielina, wydalina zawierająca 

widoczną krew

• nieutrwalone tkanki i narządy pochodzące od 

człowieka żywego lub ze zwłok

• komórki lub hodowle tkankowe zawierające HIV

• pożywki oraz inne roztwory zawierające HIV

Ogólne zasady profilaktyki 

zakażeń      przenoszonych przez 

krew:

każdy chory może być zakażony 
każda krew jest potencjalnie zakażona
wszystkie zabiegi i badania 

diagnostyczne połączone z kontaktem z 

krwią i innym materiałem potencjalnie 

zakaźnym powinny być wykonywane w 

rękawiczkach lub podwójnych 

rękawiczkach

należy używać fartuchów ochronnych i 

okularów ochronnych.

Współczynnik zakażenia wirusem 

HIV przy:

• Ekspozycji przezskórnej  -   

0,32 %

• Ekspozycji na śluzówki   -    

0,09 %

Skuteczność profilaktyki poekspozycyjnej 

zydowudyną wynosi ok. 80%

 

Czynniki wpływające na 

przezskórną transmisję HIV

Czynnik 

Ryzyko zakażenia 

HIV 

Głębokie zakłucie igłą 

o dużym świetle 

16-krotnie wyższe 

Widoczna krew na 

narzędziu 

5-krotnie wyższe 

Pacjent w 

zaawansowanym 
stadium AIDS 

6-krotnie wyższe 

Profilaktyczne 

podawanie 

zydowydyny 

79-krotnie niższe 

Ocena ekspozycji

• Data i czas zdarzenia
• Rodzaj ekspozycji ( m.in. rodzaj narzędzia, 

głębokość zranienia, kontakt ze skórą, błonami 

śluzowymi, czy doszło do wstrzyknięcia 

materiału, czy używane były rękawiczki)

• Rodzaj i ilość potencjalnie zakaźnego 

materiału

• Informacja czy osoba będąca źródłem 

potencjalnego zakażenia jest zakażona HIV

• Nie zaleca się badania narzędzi na obecność 

wirusa HIV

Stopień ryzyka zakażenia (R) 

wirusem HIV w zależności od 

rodzaju ekspozycji

1. Błona śluzowa,  przerwanie ciągłości skóry (skóra 

spierzchnięta, zmieniona zapalnie, otarcia 

naskórka )

•

mała objętość (kilka kropli, krótki kontakt) 

R-1

•

duża objętość ( kilkanaście kropli, zachlapanie, 

długi       kontakt powyżej kilkunastu minut) 

R-2

2. Ekspozycja przezskórna
•

mniejsze zagrożenie: igła bez światła 

R-2

•

większe zagrożenie: igła ze światłem, głębokie 

zakłucie, widoczna krew na narzędziu, igła do 

kaniulizacji naczyń 

R-3

Stopień zakaźności (Z) zależny od 

statusu serologicznego osoby 

będącej źródłem zakażenia

HIV (+)
• Niska zakaźność ( zakażenie bezobjawowe, niskie 

miano HIV-RNA, wysokie CD4) 

Z-1

• Wysoka zakaźność ( ostra choroba retrowirusowa, 

AIDS, wysokie miano HIV-RNA, niskie CD4) 

Z-2

Nieznany status serologiczny 

Z-N

 

Wdrażanie profilaktyki 

poekspozycyjnej

Zalecenia Krajowego Centrum ds. AIDS

 

R1 - Z1

   Profilaktyka poeksp. może nie być uzasadniona

 

R1 - Z2

   

Rozważ

 wdrożenie profilaktyki poekspozycyjnej 

         schematem 

podstawowym

 

R2 - Z1

   

Zalecane

 wdrożenie profilaktyki 

poekspozycyjnej    

     schematem 

podstawowym

R2 - Z2

 

  

Zalecane

 wdrożenie profilaktyki 

poekspozycyjnej    

      schematem 

rozszerzonym

 

R3 - Z1/2

 

Zalecane

 wdrożenie profilaktyki 

poekspozycyjnej   

      schematem 

rozszerzonym

R2/3 - ZN

 

Rozważ

 wdrożenie profilaktyki 

poekspozycyjnej 

   

       schematem 

podstawowym

 

Podstawowy schemat 
profilaktyki poekspozycyjnej:

 

   

Dwa nukleozydowe inhibitory odwrotnej 

transkryptazy

• Retrovir

 (Zydowudyna) 

• 3TC

 (Lamiwudyna ) 

Preparat złożony: 

Combivir

 

   Rozszerzony schemat 

profilaktyki poekspozycyjnej:

   Dwa nuklezydowe inhibitory odwrotnej 

transkryptazy oraz inhibitor proteazy

• Retrovir

  j.w.

• 3TC

 j.w.

• Kaletra lub Viracept

 (Nelfinavir)

   

Alternatywny schemat 

profilaktyki poekspozycyjnej:

• zamiast zydowudyny – stawudyna ( Zerit) 
• zamiast lamiwudyny – didanozyna ( Videx) 

Informacje wpływające na wybór  leku
• jakim schematem leczona osoba będąca 

potencjalnym źródłem zakażenia

• status osoby eksponowanej – choroby 

przewlekłe, aktualnie przyjmowane leki, 

ciąża, karmienie piersią

Działania niepożądane leków 

p/retrowirusowych

• Zydowudyna

 (Retrovir) – bóle głowy, złe 

samopoczucie, osłabienie, zaburzenia 

przewodu pokarmowego, anemia i/lub 

neutropenia, rzadziej zapalenie wątroby

• Lamiwudyna

 (3TC) – bóle głowy, nudności, 

biegunka, bóle brzucha, bezsenność

• Nelfinavir 

(Viracept) – biegunka, nudności, 

ból brzucha, osłabienie, osutka skórna

• Kaletra

 – biegunka, wymioty, zaburzenia 

gospodarki lipidowej, zapalenie trzustki

Gdańsk, dn. ............

Ja, niżej podpisany(a)…….. ur. ……… 
wyrażam zgodę na leczenie profilaktyczne 
………….. w związku z ekspozycją na 
zakażenie HIV. Zostałem(am) 
poinformowany(a) o działaniu ubocznym 
leków oraz o tym, że ich przyjmowanie nie 
gwarantuje uniknięcia zakażenia HIV. 
Zobowiązuję się przyjmować leki zgodnie z 
zaleceniem i zgłaszać się na badania 
kontrolne

Badanie wstępne:

• badanie lekarskie i rozmowa przed 

testem

• badanie serologiczne w kierunku 

zakażenia HIV 

• morfologia krwi
• badania czynności wątroby i nerek
• włączenie chemioterapii p/retrowirusowej

Badania kontrolne:

 

Po 2 tygodniach po ekspozycji:

• badanie lekarskie

• morfologia krwi, badanie czynności nerek 

i wątroby

Po 6 tygodniach po ekspozycji:

• badanie lekarskie

• morfologia krwi, badanie czynności nerek 

i wątroby

• badanie serologiczne w kierunku 

zakażenia HIV

Badania kontrolne cd:

Po 12 tygodniach po ekspozycji:

• badanie lekarskie
• badanie serologiczne w kierunku zakażenia 

HIV

Po 24 tygodniach po ekspozycji:

• badanie lekarskie
• badanie serologiczne w kierunku zakażenia 

HIV

Zalecenia dla osoby 

eksponowanej:

• Wstrzemięźliwość seksualna bądź 

przestrzeganie zasad bezpiecznego seksu

• Unikanie ciąży
• Powstrzymanie się od oddawania krwi, 

plazmy, spermy, tkanek

• Powstrzymywanie się od karmienia piersią

Dziękuję za uwagę