Ćwiczenia nr 5

21.11.2010 r.

 

 

Tematyka zajęć

Strona podmiotowa przestępstwa:
1. Formy winy umyślnej (zamiar bezpośredni, 

zamiar ewentualny)

2. Formy winy nieumyślnej (lekkomyślność, 

niedbalstwo)

3. Dodatkowe cechy nieumyślności. 

Przestępstwa kierunkowe

Formy popełnienia przestępstwa 
Formy sprawstwa (sprawstwo, współsprawstwo, 

sprawstwo kierownicze)

 

 

Strona podmiotowa 

przestępstwa

Obejmuje zjawiska psychiczne jakie 

muszą towarzyszyć stronie 

przedmiotowej, czyli 

zewnętrznemu zachowaniu się 

sprawcy, i które wyrażają stosunek 

psychiczny sprawcy do czynu.

 

 

Formy winy umyślnej

Art. 9 § 1 k.k. – umyślne popełnienie 

czynu zabronionego zachodzi wtedy, 

gdy sprawca miał zamiar jego 

popełnienia. 

Zamiar ten może wystąpić w dwóch 

odmianach: jako zamiar bezpośredni 

(dolus directus) lub jako zamiar 

ewentualny (dolus eventualis)

 

 

Zamiar bezpośredni

Zachodzi wtedy, gdy sprawca chce popełnić czyn 

zabroniony. 

Zamiar bezpośredni nagły (dolus directus repentinus) – 

decyzja o popełnieniu czynu zabronionego 
podejmowana jest w krótkim czasie, bez 
szczegółowych przemyśleń.

Zamiar bezpośredni przemyślany (dolus directus 

praemeditatus) – powstaje w wyniku trwającego jakiś 
czas kształtowania się decyzji, często połączonego ze 
stworzeniem dokładnego planu przestępstwa. 

 

 

Zamiar ewentualny

Zachodzi wtedy, gdy sprawca 

możliwość popełnienia czynu 

zabronionego przewiduje i na to 

się godzi.

 

 

Dodatkowe cechy umyślności/ 

Przestępstwa kierunkowe

• Cel (np. cel przywłaszczenia – art. 278 

k.k., cel zmuszenia – art. 224 § 2 k.k.) 

• Motyw lub pobudka działania (art. 194 

k.k., art. 150 k.k.)

• „Wiedza” o określonym fakcie (art. 238 

k.k.)

Przestępstwa znamienne celem, motywem 

lub pobudką określa się w nauce prawa 
karnego jako przestępstwa kierunkowe.

 

 

Formy winy nieumyślnej

Art. 9 § 2 k.k. – nieumyślne popełnienie 

czynu zabronionego zachodzi na skutek 
niezachowania ostrożności wymaganej w 
danych okolicznościach. 

Sprawca narusza mniej lub bardziej 

sformalizowane zasady ostrożności, a 
ponadto zachodzi związek przyczynowy 
między tym naruszeniem, a końcowym 
rezultatem w postaci czynu zabronionego.

 

 

Formy winy nieumyślnej

Lekkomyślność – polega na tym, że 

sprawca świadomie naruszając zasady 
ostrożności, możliwość popełnienia 
czynu zabronionego przewiduje, lecz 
przypuszcza, że go uniknie. 

Niedbalstwo – polega na tym, że 

sprawca możliwości popełnienia czynu 
zabronionego nie przewiduje, chociaż 
może ją przewidzieć. 

 

 

Wina mieszana 

(kombinowana)

Art. 9 § 3 k.k. (culpa dolo exorta) – 

mieszany charakter winy polega na 
tym, że część znamion przestępstwa 
objęta jest zamiarem sprawcy, a 
druga część tylko winą nieumyślną. 

Dotyczy to tylko przestępstw 

umyślnych kwalifikowanych przez 
określone następstwo.  

 

 

Formy sprawstwa

• Sprawstwo
• Współsprawstwo
• Sprawstwo kierownicze

 

 

Sprawstwo

• Osobiste wypełnienie znamion 

czynu zabronionego

• Działanie pojedynczej osoby

 

 

Współsprawstwo

• Polega na wykonaniu przestępstwa z 

inną osobą (osobami).

Działania dwóch lub więcej osób:

- objęte są porozumieniem (element 

subiektywny)

- są pewnym działaniem wspólnym, 

składają się na pewną całość 
wypełniającą znamiona określonego 
przestępstwa (element obiektywny)

 

 

Sprawstwo kierownicze

• Sprawstwo kierownicze sensu stricto – jego istotą 

jest podporządkowanie wykonawców sprawcy 

kierowniczemu, które może wprawdzie wynikać z 

formalnego podporządkowania, ale może też 

łączyć się z uznaniem autorytetu osoby kierującej 

lub jej przewagi intelektualnej albo też faktycznej 

władzy w ramach organizacji przestępczej. 

• Sprawstwo kierownicze w formie polecenia 

wykonania czynu zabronionego – polega na 

wydaniu polecenia wykonania czynu 

zabronionego przez wykorzystanie uzależnienia 

wykonawcy od polecającego.