Pielęgnowanie dziecka 

z zapaleniem nerek

                            

                         

                                                    

Choroby nerek:

      

Choroby nerek często 

przebiegają skąpo- lub 

bezobjawowo. To duży 

problem medyczny, bowiem 

prowadzi często do ustalenia 

rozpoznania choroby w 

stadium poważnego jej 

zaawansowania.

 

Niejednokrotnie następuje to w momencie, 
kiedy postępowanie terapeutyczne jest 
zupełnie spóźnione. Jednak w wielu 
sytuacjach obecność pewnych objawów i 
nieprawidłowości powinno zaalarmować 
rodziców i skłonić ich do zgłoszenia się z 
dzieckiem do lekarza.

Objawy chorób nerek u 
dzieci:

Należą do nich: 

ból w okolicy lędźwiowej poniżej dolnych 

żeber, nie nasilający się podczas ruchu

 

zmiany zabarwienia moczu (ciemny kolor, 

krwisty mocz) 

obrzęki wokół oczu, obrzęki rąk i stóp, kostek 

pieczenie i bolesność w trakcie oddawania 

moczu (tzw. objawy dyzuryczne) 

zaburzenia oddawania moczu np. częstomocz, 

oddawanie moczu w nocy, moczenie nocne i 
dzienne

 

Objawy chorób nerek u 
dzieci:

Należą do nich (cd): 

zmieniony zapach moczu o ostrej woni 

przypominającej zapach amoniaku 

podwyższone ciśnienie krwi 

oporna na leczenie niedokrwistość 

objawy niespecyficzne: drażliwość, obniżone 

łaknienie, stany gorączkowe (po wykluczeniu 

innych przyczyn) 

Najczęstsze choroby zapalne 
nerek:

Najczęstsze choroby zapalne 

nerek



Ostre kłębkowe zapalenie nerek



  Przewlekłe kłębkowe zapalenie nerek



  Odmiedniczkowe zapalenie nerek



  Toksyczne uszkodzenie (zapalenie) 

nerek



  Zespoły towarzyszące chorobom 

nerek:

•  Zespół nerczycowy
•  Zespół mocznicowy

Kłębkowe zapalenie nerek 

Wyróżnia się różne typy zapaleń nerek. Z 
praktycznego punktu widzenia istotne jest czy 
proces zapalny pierwotnie lokalizuje się w kłębkach 
nerkowych, upośledzając ich czynności 
przesączania, czy też szerzy się on wstępująco, 
upośledzając wcześniej czynności regulacyjne 
cewek nerkowych. Pośrednią grupą są zapalenia i 
inne stany chorobowe, które dopiero w późniejszym 
stadium rozwoju choroby upośledzają czynność 
fizjologiczną kłębków i cewek nerkowych. 

Kłębkowe zapalenie nerek 
(1) 

     Może to być stan ostro (szybko) rozwijającego i 

szerzącego się zapalnego procesu chorobowego, 

doprowadzającego do ostrej niewydolności nerek, a może 

też być to proces rozwijający się od początku powoli jako 

zapalenie przewlekłe, stopniowo upośledzające czynności 

przesączania nerek. W powstaniu tego typu zapaleń ważną 

rolę odgrywają mechanizmy immunologiczne. Kłębkowe 

zapalenie nerek byłoby alergicznym odczytem zapalnym na 

istniejące w organizmie przewlekłe lub nawracające 

bakteryjne ogniska zapalne, np. w migdałkach, jajnikach, 

pęcherzyku żółciowym lub w obrębie uzębienia.

Skuteczne leczenie tego typu kłębkowych zapaleń nerek 

łączy się z równoczesnym zlikwidowaniem wszelkich 

ognisk zakaźnych w organizmie.

Ostre kłębkowe zapalenie 
nerek (2) 

     W obrazie klinicznym ostrego kłębkowego zapalenia nerek 

podkreśla się, że zazwyczaj w 10-14 dni po bakteryjnym 
zapaleniu np. gardła występują niespodziewanie silne bóle w 
okolicy lędźwiowej, znaczne ograniczenie ilości dobowo 
oddawanego moczu i obrzęki górnej części tułowia. Do tych 
zasadniczych objawów dołącza się zwykle ogólne złe 
samopoczucie, apatia, senność, bladość skóry, bóle głowy, 
wzrost ciśnienia tętniczego, duszności i wymioty. Zauważyć 
również można zmianę wyglądu moczu, który staje się 
podobny do popłuczyn mięsnych. Obserwuje się też 
powikłania neurologiczne w postaci ogniskowego 
uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego lub zespołu 
drgawkowego przypominającego padaczkę. W późniejszym 
okresie dołącza się zazwyczaj stan podgorączkowy. 

Ostre kłębkowe zapalenie 
nerek (3) 

     Podejrzenie kłębkowego zapalenia nerek opiera się na zbieżności 

czasowego wystąpienia określonego zespołu wymienionych objawów.
Obiektywne stwierdzenie procesu zapalnego w nerkach opiera się na 
dodatkowym stwierdzeniu zmian w moczu (przede wszystkim w 
postaci białkomoczu i krwinkomoczu) oraz odchyleń niektórych 
wskaźników biochemicznych czynności nerek.
W postępowaniu leczniczym najważniejsza jest likwidacja wszelkich 
wewnątrzustrojowych ognisk zakaznych, stosowanie odpowiedniej 
diety odciążającej nerki w ich działaniu przesączającym, 
bezwzględny wypoczynek itd. Leczenie ostrego kłębkowego 
zapalenia nerek powinno być prowadzone w szpitalu pod 
specjalistycznym nadzorem lekarskim i kontrolą wydolności 
czynnościowej nerek. 

Przewlekłe kłębkowe 
zapalenie nerek (1) 

     Przewlekłe lub podostre zapalenie kłębków nerkowych jest 

zazwyczaj następstwem ostrych stanów zapalnych. Niekiedy spotyka 
się pierwotnie przewlekłe lub podostre zapalenia nerek. Od ostrego 
stanu ten typ zapalenia kłębków nerkowych wyróżnia się bardziej 
łagodnym, a niekiedy nawet skrytym początkiem choroby, powolnym 
narastaniem objawów wymienionych przy ostrej postaci zapalenia. 
Przewlekły proces zapalny - mimo leczenia - może trwać do kilku 
miesięcy nawet do kilkunastu lat i rozszerzać się poza kłębki 
nerkowe. Stany zapalne w organizmie zaostrzają przewlekłe 
zapalenia kłębków nerkowych i pogłębiają ich niewydolność. W 
przewlekłym typie zapalenia zaczynają dominować procesy 
włóknisto-rozrostowe w kłębkach nerkowych, upośledzające 
postępująca niewydolność przesączania.

Przewlekłe kłębkowe 
zapalenie nerek (2) 

Wśród metod rozpoznawczych należy wymienić badanie 
scyntygraficzne nerek oraz próby ich wydolności. Leczenie jest 
przewlekłe, a jego efekty zależą od trybu życia, skrupulatności i 
systematyczności realizowania podanych zaleceń. Niezmiernie 
ważne jest też zażywanie leków usprawniających przesączanie 
nerek. W okresach zakażeń narządu moczowego niezbędne jest 
dodatkowe leczenie przeciwbakteryjne. W okresach zaostrzeń 
niewydolności nerek konieczne jest leczenie szpitalne i 
stosowanie diurezy, czyli przesączania kłębków nerkowych. 
Niezmiernie ważnym czynnikiem jest odpowiedni sposób 
odżywiania się.
 

Ostre odmiecznikowe 
zapalenie nerek (1)

     U dzieci odróżnienie na podstawie objawów 

klinicznych zakażenia dróg moczowych od 
odmiedniczkowego zapalenia nerek jest jednak często 
niemożliwe, dlatego w praktyce stosuje się niezbyt 
precyzyjne rozpoznanie "zakażenie układu 
moczowego". U dzieci w pierwszych 
3 latach życia bezpiecznie jest każdy epizod ZUM - 
niezależnie od objawów klinicznych - traktować jak 
ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek. 

Ostre odmiecznikowe 
zapalenie nerek (2)

     Odmiedniczkowe zapalenie nerek jest to typ zapalenia nerek, 

w którym proces zapalny przenika w miąższ nerek od strony 
miedniczki nerkowej. Bakterie wywołujące wcześniej 
zakażenie dróg moczowych wnikają poprzez kielichy 
miedniczek nerkowych. Jest to zazwyczaj pierwotnie 
przewlekły proces zapalny, bądź też powikłanie 
wcześniejszego ostrego zapalenia miedniczek nerek. 

W obrazie klinicznym wyraźniejsze są dolegliwości bólowe w 

okolicy lędźwiowej oraz zmiany w moczu.
Leczenie powinno uwzględnić ,stosunkowo szybkie podanie 
leków przeciwbakteryjnych w celu zlikwidowania procesu 
zapalnego, zanim obejmie on kłębki nerkowe. 

Ostre toksyczne zapalenie 
nerek  

     Ostre toksyczne zapalenie nerek jest zazwyczaj efektem 

zewnątrzustrojowego toksycznego wpływu substancji 
chemicznych 
(w tym także jadów i leków) na miąższ nerki. W ten sposób 
dochodzi do ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek, 
zespołu nerczycowego. Zespół objawów tego typu zmian zależy 
od czasu, rodzaju i nasilenia działania szkodliwej substancji.
Rozpoznanie choroby opiera się na wykazaniu związków 
przyczynowych między działaniem czynnika szkodliwego a 
wystąpieniem uszkodzenia i upośledzenia czynności nerek.
Leczenie zmierza do przerwania działania toksycznego danej 
substancji i usunięcia niekorzystnych skutków tego działania. 

Mocznica - uremia (1)

     Mocznica nie stanowi odrębnej jednostki chorobowej. Jest to jedynie 

zespół dolegliwości wielonarządowych, będących efektem 
toksycznego ich uszkodzenia przez powstające substancje toksyczne, 
upośledzające przesączanie kłębków nerkowych. Przyczyną uremii są 
najczęściej różne choroby doprowadzające do niszczenia miąższu 
nerkowego, rzadziej do utrudnienia odpływu moczu lub zmian 
naczyniowych pogarszających ukrwienie nerek.
Wśród jej objawów należy wymienić narastającą drażliwość, 
pobudliwość lub senność, uczucie drętwienia i kurcze kończyn, 
niesmak w ustach, nudności, wymioty, niekiedy biegunka, 
niedokrwistość, uporczywe bóle głowy, zaburzenia rytmu pracy serca. 
Skóra staje się sucha, łuszcząca. Na skórze pojawiają się wybroczyny. 
Z ust wydobywa się zapach amoniaku. Chory zapada stopniowo w 
głęboką śpiączkę wskutek działania substancji toksycznych na mózg. 
Oddech staje się wolny i głęboki.

Mocznica - uremia (2)

Rozpoznanie  mocznicy  opiera  się  na  całokształcie 

zespołu  objawów,  uwzględniającym  przyczyny  ich 

powstawania oraz na podstawie zmian biochemicznych 

w surowicy krwi, wskazujące na zatrucie w następstwie 

nagromadzenia 

się 

substancji 

toksycznych 

w organizmie.

          Leczenie  jest  bardzo  trudne,  specjalistycznie, 

stosunkowo 

mało 

efektywne. 

W 

niektórych 

przypadkach  podejmuje  się  zastępujące  czynności 

nerek  ,odtruwające  organizm  zabiegi  dializacyjne...

Zespół nerczycowy (1)

  Wskutek  uszkodzenia  kłębków  i  cewek  nerkowych  następuje 
wzmożona  utrata  białek  z  moczem  z  wtórnym  zmniejszeniem  ich 
wartości w surowicy krwi. Stan ten powoduje uogólnione obrzęki 
i przesięki płynu wolnego do jam ciała. Podobnie jak mocznica nie 
jest  ona  odrębną  jednostką  chorobową,  ale  zespołem  objawów 
będących  efektem  procesów  chorobowych  w  nerkach.  Może  też 
wystąpić 
w  przebiegu  innych  chorób  ogólnoustrojowych,  zwiększających 
przepuszczalność  błony  sączącej  nerek.  Opisany  zespół  objawów 
jest wynikiem wzmożonego przenikania białek surowicy do moczu 
i w konsekwencji obniżenia ich poziomu w surowicy krwi.

 

Zespół nerczycowy (2)

  Zmniejszone  stężenie  białek  w  surowicy  krwi  powoduje  zmniejszenie 
ciśnienia  onkotycznego  w  naczyniach  krwionośnych,  umożliwiając 
przechodzenie 

wody 

do 

śródkomórkowych 

przestrzeni 

pozanaczyniowych  i  do  jam  ciała.  Objawia  się  ciastowatymi, 
uogólnionymi obrzękami i przesiękami. 

          Zespołom  nerczycowym  towarzyszą  zwykle  zaburzenia  metabolizmu 

lipidów,  dające  obraz  nerczycy  lipidowej.  Zazwyczaj  nie  obserwuje  się 
podwyższonego ciśnienia.

          Leczenie  wymaga  usunięcia  wszelkich  chorób,  w  przebiegu  których 

dochodzi do powstania zespołu nerczycowego. Zmierza ono do likwidacji 
jego 

skutków 

poprzez 

uzupełnienie 

niedoborów 

białkowych 

przetoczeniami oraz odpowiednią dietą.

 

Zespół nerczycowy (3)

Rozpoznanie można postawić, gdy spełnione są 
kryteria:

Białkomocz >50 mg/kg masy ciała/dobę lub >40 
mg/m²
 powierzchni ciała/ godzinę, lub >1 g/m²/dobę.
stosunek stężenia białka do kreatyninyw moczu (w 
mg/dl) >1,8
albuminemia<2,5 g/l w surowicy
hipercholesterolemi >250 mg/dl
obecność obrzęków.

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Postępowanie Pielęgniarki

  ocena stanu układu moczowego



 ocena koloru i zapachu moczu



 odnotowanie zgłaszanych objawów w badaniu 

      podmiotowym i przedmiotowym (częstość 

oddawania moczu, 

      pieczenie przy oddawaniu moczu)

  bóle okolicy lędźwiowej 
  leczenie farmakologiczne
  zapobieganie infekcjom
  zadbanie o komfort dziecka
  edukacja dzieci i rodziców

 

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Dziecko ma nudności i wymioty.
Zapobieganie nudnościom i wymiotom oraz 

zapobieganie

odwodnieniu

 

(1)

  eliminacja czynników powodujących wymioty
  pokarmy o konsystencji płynnej i temperaturze 
pokojowej
  podawanie jednorazowo małej ilości płynów i 
pokarmów
  odwracanie uwagi dziecka od odczuwanych 
objawów
  podanie leków p/wymiotnych ( na zlecenie 
lekarza )

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Dziecko ma nudności i wymioty.
Zapobieganie nudnościom i wymiotom oraz 

zapobieganie

odwodnieniu

 

(2)

  przygotowanie miski, ligniny, płynu do płukania 
ust
  opróżnianie miski natychmiast po wymiotowaniu
  zgłoszenie wystąpienia objawów lekarzowi
  zapewnienie bezpiecznej pozycji w łóżku
  nawadnianie dożylne dziecka zgodnie ze 
zleceniem
  prowadzenie bilansu wodnego i rejestracja 
danych

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Dziecko ma obniżone łaknienie
Zapobieganie zmniejszeniu pokrycia kalorycznego

 

(1)

planowanie posiłków w zależności od fazy choroby
zapoznanie dziecka i rodziców z dietą i jej znaczeniem
przekonanie o konieczności zmiany nawyków 
żywieniowych
przestrzeganie w składzie diety indywidualnych 

upodobań

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Dziecko ma obniżone łaknienie
Zapobieganie zmniejszeniu pokrycia kalorycznego

 

(2)

podawanie posiłków w małych porcjach
wybieranie posiłków ulubionych przez dziecko
wykluczenie potraw wzdymających 
karmienie lub pomoc w spożywaniu posiłków
dopajanie

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Dziecko w ostrej fazie choroby jest unieruchomione, ma 
trudności w samodzielnym zaspokajaniu potrzeb (1)
Ułatwienie dziecku zaspokojenia potrzeby odżywiania 

karmienie w łóżku
pojenie przy pomocy poidełka lub rurki
ustawienie pojemnika z płynem w zasięgu ręki
zachęcanie do samodzielnego przyjmowania pokarmów
ograniczenia dietetyczne zależą od jednostki chorobowej:

 

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Dziecko w ostrej fazie choroby jest unieruchomione, ma 
trudności w samodzielnym zaspokajaniu potrzeb (2)
Ułatwienie dziecku zaspokojenia potrzeby odżywiania 

zwykle pozwala się na kontynuowanie normalnej diety ale z 

ograniczeniem sodu w przypadku obrzęków i nadciśnieniu tętniczym
ograniczenie potasu przy oligurii
dieta bogato kaloryczna z ograniczeniem katabolizmu własnego 

białka (ok. 70 kcal/kg m c/dobę zalecana ilość energii powinna 

pochodzić z podaży węglowodanów i tłuszczów).
w zespole nerczycowym dieta bogatobiałkowa.

 

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Dziecko oddaje nieprawidłowy mocz
Krwiomocz 

  obserwacja wydalanego moczu
  badania laboratoryjne moczu – prawidłowe 

pobranie      próbki
  obfite pojenie dziecka
  bilans płynów 

 

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Dziecko oddaje mniejszą ilość moczu 
Utrzymanie równowagi  wodno - elektrolitowej 

  obserwacja i dokumentowanie ilości wydalanego moczu



bilans płynów



   

kontrola masy ciała

  dopilnowanie, aby dziecko nie przyjmowało nadmiernej 

       ilości płynów

  wytłumaczenie  konieczności dostosowania 

       się do tych ograniczeń 

  zapewnienie diety z mniejszą ilością potasu i sodu
  obserwacja i dokumentowanie RR, tętna, obrzęków 

 

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Dziecko jest odwodnione
Doprowadzenie dziecka do stanu fizjologii 

  obserwacja napięcia skóry i wyglądu błon śluzowych
  kontrola wagi, tętna, RR
  prowadzenie dokładnego bilansu płynów
  wykonanie zleceń (nawadnianie dożylne, 

       podaż elektrolitów,  badania laboratoryjne)

 

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Dziecko ma gorączkę
Obniżenie ciepłoty ciała do wartości fizjologicznych

 kontrola temperatury ciała i jej dokumentowanie
 podaż leków p/gorączkowych na zlecenie lekarza
 podaż dużej ilości płynów do picia
 stosowanie chłodnych okładów
 ubranie w lekką, przewiewną piżamkę, częste zmiany 
 utrzymanie odpowiedniej temperatury i wilgotności powietrza 

      sali  

 natłuszczanie skóry ( usta ) maścią witaminową
 

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Dziecko nie jest samodzielne (1)
Stworzenie sprzyjających warunków w 

otoczeniu, 

pomoc w utrzymaniu higieny ciała

  pomoc w wykonaniu toalety lub wykonanie 

toalety 
  porannej i wieczornej u dziecka 
  zmiana bielizny osobistej i pościelowej
  pomoc w myciu zębów miękką szczoteczką po 

każdym      posiłku

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Dziecko nie jest samodzielne (2)
Stworzenie sprzyjających warunków w otoczeniu, 
pomoc w utrzymaniu higieny ciała

pędzlowanie jamy ustnej
smarowanie ust
porządkowanie i dopilnowanie czystości szafki 

przyłóżkowej
zadbanie o prawidłowy mikroklimat sali

Pielęgnowanie dziecka z 
zapaleniem nerek

Dziecko w warunkach szpitalnych jest niespokojne 
z powodu rozłąki z domem 
Zapewnienie potrzeby bezpieczeństwa

 

pomoc i nadzór przy codziennych czynnościach

 zapewnienie odpowiedniego łóżka do wieku dziecka
 dostarczenie bezpiecznych zabawek
 stały nadzór nad dziećmi
 łagodzenie konfliktów pomiędzy dziećmi

Ciśnienie onkotyczne – 
wyjaśnienie 

   

Ciśnienie onkotyczne to rodzaj ciśnienia 

osmotycznego powodowanego przez 
białka obecne w osoczu krwi. Ciśnienie 
onkotyczne równoważy ciśnienie krwi w 
naczyniach krwionośnych, dzięki czemu 
nie dochodzi do utraty wody z naczyń 
krwionośnych. W stanach chorobowych z 
utratą białka zmniejsza się ciśnienie 
osmotyczne, prowadzi do wystąpienia 
obrzęków.