Zasady zarządzania
Zasady zarządzania
organizacjami
organizacjami
dr Anna Adamik
dr Anna Adamik
Katedra Zarządzania
Katedra Zarządzania
Politechnika Łódzka
Wydział Organizacji i Zarządzania
Zasady zarządzania
Zasady zarządzania
organizacjami
organizacjami
dr Anna Adamik
dr Anna Adamik
Katedra Zarządzania
Katedra Zarządzania
Politechnika Łódzka
Wydział Organizacji i Zarządzania
Dr Anna Adamik 12-
14
Dr Katarzyna
Szymańska 14-16
Organizacja
02.03
Rodzaje
organizacji
Otoczenie
09.03
Proces
zarządzania
Zasady i metody
zarządzania
16.03
Planowanie
Cykl życia
organizacji
23.03
Organizowanie
Architektura
organizacji
30.03
Motywowanie
Współpraca
organizacji
13.04
Kontrola
Społeczna
odpowiedzialnoś
ć organizacji
20.04
Kultura
organizacyjn
a
Test wiedzy
27.04
Literatura podstawowa:
• M. Bielski, Podstawy organizacji i
zarządzania, C. H. Beck, Warszawa,
2002 i następne
• B. Kożuch, Nauka o organizacji, Ce De
Wu, Warszawa 2007
• S. Marek, M. Białasiewicz, Podstawy
nauki o organizacji, PWE, Warszawa
2008
Słowo „organizacja”
Słowo „organizacja”
wywodzi się z
języków starożytnych (grecki, łaciński),
w których wiązano z nim takie określenia,
jak:
• tworzenie,
• uporządkowanie
• czy harmonijna całość.
Widać tu, iż
na organizację można
patrzeć jak na:
• Proces
• Sposób działania
• Rezultat działania
Stąd w późniejszych analizach przyjęto (J. Zieleniewski)
trzy
znaczenia
terminu
organizacja,
a
mianowicie:
− znaczenie rzeczowe
, w ramach którego przez
organizację
rozumie
się
określoną
całość,
przedmiot, przedsiębiorstwo czy instytucję; i tak
np. A Entzoni stwierdza:
„Organizacje są jednostkami społecznymi (lub
grupami
ludzi)
rozmyślnie
tworzonymi
i
przekształcanymi dla realizacji określonych celów.
Obejmują one przedsiębiorstwa, armie, szkoły,
szpitale, kościoły, więzienia i inne zorganizowane
formy”;
–
znaczenie atrybutowe
, wskazujące na
rozumienie organizacji jako właściwości
(cechy) określonych osób, stanowisk
pracy,
komórek
i
pionów
przedsiębiorstwa lub całych instytucji
np. dobrze zorganizowane stanowisko
pracy,
niewłaściwa
organizacja
w
Urzędzie Miasta itd.;
– znaczenie czynnościowe
, w którym
organizacja jest rozumiana jako
uporządkowany proces złożony z
logicznie
powiązanych
faz
i
prowadzący
do
osiągnięcia
założonych celów.
Obecnie łączy się te trzy znaczenia w
postaci tzw.
systemowej definicji organizacji
,
1.
która wskazuje, że
Organizacja
to celowy system złożony z:
• ludzi,
• wyposażenia technicznego oraz
• wzorów i wartości
• powiązanych
określoną
strukturą
i
procesem zarządzania oraz
• funkcjonujący w określonym otoczeniu, którego
sposób uporządkowania polega na tym, że
poszczególne
części
(podsystemy)
współprzyczyniają
się
do
powodzenia
całości, czyli do osiągnięcia wspólnych celów
.
Rys. 1.
Systemowy model organizacji
Podsystem
psychospołeczn
y (ludzie)
Podsystem
techniczny (maszyny,
budynki, technologie
itp.)
Podsystem
celów
i wartości
Podsystem
struktury (podział
zadań, uprawnień,
podporządkowanie)
Podsyste
m
zarządzan
ia
otoczen
ie
otoczen
ie
Stąd
organizacja
jest:
• otwartym systemem społeczno –
technicznym,
• zorientowanym celowo i
• mającym określoną strukturę (sposób
uporządkowania).
Oznacza to, że składa się z
powiązanych ze sobą elementów
technicznych i społecznych. (M.
Bielski)
T. Kotarbiński:
Organizacja
to pewien rodzaj
całości ze względu na stosunek
do niej własnych elementów,
mianowicie to taka całość, której
wszystkie składniki
współprzyczyniają się do
powodzenia całości
Jednocześnie organizacja to taka całość, która
przyczynia się do powodzenia swych części.
Chodzi tu o realizację osobistych potrzeb,
zamierzeń i ambicji członków organizacji.
Istotą organizacji jest przyczynianie się lub
współprzyczynianie części do powodzenia
całości i całości do powodzenia części,
organizacja musi charakteryzować się więc
pewnym poziomem spójności i wzajemnego
dostosowania części.
W ten sposób widać, że organizacja jest
systemem
.
Cecha to
– własność, właściwość danej rzeczy,
zjawiska lub osoby.
Wśród cech wyróżnia się cechy istotne i
przypadkowe.
Cecha istotna – to cecha
decydująca o
naturze danego przedmiotu
(zjawiska,
osoby), wyodrębniająca go spośród
innych (tj. mających inne cechy istotne).
Podstawowymi
cechami organizacji
są:
• celowość – czyli nastawienie ma
osiągnięcie jednego lub więcej celów,
• sposób zorganizowania – czyli celowe
połączenie składników ludzkich,
rzeczowych, czasowych
i przestrzennych dające
strukturę (budowę)
organizacyjną całości,
• wyodrębnienie z otoczenia, a
jednocześnie powiązania
z nim – przez cel lub cele
i sposób zorganizowania,
• poddanie kierowaniu
– czyli oddziaływaniu
zmierzającemu do osiągnięcia
celu lub celów działania
M. Bielski, w swym
dekalogu cech
organizacji zaznacza ponadto
:
•
organizacje są
tworami człowieka
(artefaktami),
stworzonymi dla wykonania określonego celu
(celów), a zatem są celowo zorientowane,
•
w skład organizacji
wchodzą
ludzie,
stanowiący
ich niezbędny element
oraz
rzeczowe środki
(aparatura),
którymi ci ludzie posługują się w swoich działaniac
h,
• organizacje są systemami
zachowującymi się
rozmyślnie
, zdolnymi do korygowania, a
nawet zmiany pierwotnie wyznaczonych celów,
• organizacje są
wyodrębnione z otoczenia
,
a równocześnie otwarte; czerpią z otoczenia:
ludzi, materię, energię, informacje i wartości;
przekazują do otoczenia: dobra, usługi,
informacje, wartości;
• organizacje są
ustrukturalizowane
i zhierarchizowane
w podwójnym
znaczeniu: zawierania się podsystemów
w systemie (inkluzji) oraz podporządkowania
jednych ludzi i komórek organizacyjnych innym;
• organizacje mają
wyodrębniony człon
kierowniczy
sterujący ich
funkcjonowaniem i rozwojem,
• organizacje utrwalają
sposoby zachowania ludzi i zasady
ich współdziałania (strukturę) w drodze
formalizacji;
• organizacje są
systemami
samoorganizującymi się,
zdolnymi do
podnoszenia stopnia swego wewnętrznego
uporządkowania
• organizacje są
stabilne
, zdolne do
utrzymywania równowagi dzięki procesom
homeostazy (stan układu zapewniający mu
utrzymywanie określonych wielkości w
dopuszczalnych granicach) lub ekspansji;
• organizacje są
ekwifinalne,
zdolne do
osiągania tych samych
rezultatów różnymi
drogami,
wychodząc z różnych
stanów początkowych
Według M. J. Hatch cechy organizacji, to:
• hierarchizacja – odzwierciedla podział autorytetu
pomiędzy stanowiska w organizacji oraz określa
również formalne stosunki odpowiedzialności, które
wyznaczają drogi komunikacji
• podział pracy – określa sposób podziału i przydziału
czynności różnym członkom
organizacji na różnych poziomach
hierarchii, jak i sposoby
grupowania stanowisk pracy
w takie jednostki organizacyjne,
jak działy (produkcji, zakupów)
i sekcje (dział eksportu),
• mechanizmy koordynacji – służą do
integrowania wielu czynności określonych
przez podział pracy, zwłaszcza gdy rośnie
wielkość i złożoność organizacji, dlatego
stosuje się mechanizmy tj.: regulaminy,
procedury, harmonogramy
i komunikację poziomą,
• parametry struktury –
to: złożoność, centralizacja,
formalizacja (klasyczne) i inne
Biorąc pod uwagę cel założenia oraz
cel założenia oraz
podstawową
podstawową
funkcję
funkcję
organizacji można wyróżnić:
–
organizacje gospodarcze (nastawione
na zysk);
–
organizacje administracyjne
(urzędy, instytucje publiczne);
–
organizacje militarne i
paramilitarne
(wojsko,
policja,
straż
miejska);
–
organizacje społeczne (stowarzyszenia, partie
polityczne);
–
organizacje religijne (kościoły, zakony itd.),
–
pozostałe organizacje (np. charytatywne).
ORGANIZACJ E DOCHODOWE
SPÓŁKI KAPITAŁOWE
SPÓŁKI OSOBOWE
SPÓŁKI PUBLICZNE
SPÓŁKA
POWIĄZANA
OSOBA FIZYCZNA
PROWADZĄCA
DZIAŁALNOŚĆ
GOSPODARCZĄ
SPÓŁKA
J EDNOOSOBOWA
SPÓŁKA J AWNA
SPÓŁKA AKCYJ NA
SPÓŁKA
PARTNERSKA
SPÓŁKA
KOMANDYTOWA
SPÓŁKA
KOMANDYTOWO -
AKCYJ NA
SPÓŁKA Z
OGRANICZONĄ
ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ
INSTYTUCJ E
FINANSOWE
SPÓŁKI DOMINUJ ĄCE
Organizacja gospodarcza
Organizacja gospodarcza
to
taka
organizacja,
która
prowadzi
działalność
gospodarczą
związaną
z
wytwarzaniem
produktów
oraz
ze
świadczeniem usług, kierując się
zasadą
ekonomiczności
,
a
przede
wszystkim
dążeniem do osiągnięcia założonego zysku
.
Organizacje
gospodarcze
Przedsiębiorstwa
Związki
przedsiębiorstw
Inną typologią organizacji, (stosowaną
przez A. Etzion’ego), jest podział na
organizacje, w których jako
kryterium stosuje się typ istniejących
relacji między ludźmi, a
organizacją
(gdzie ważny jest charakter władzy i
podporządkowania jej uczestników).
Na takiej zasadzie funkcjonuje znaczna
większość współczesnych
przedsiębiorstw.
Widać tu organizacje:
• przymusowe – gdzie władza oparta jest na
przymusie (włącznie z przymusem
fizycznym), a
charakter podporządkowania
jest alienatywny
:
–
uczestnicy nie identyfikują się z organizacją, a
nawet mogą być nastawieni do niej wrogo.
–
Przykładem tego typu organizacji
mogą być więzienia lub obozy pracy,
• utylitarne – gdzie władza wynika z
możliwości dysponowania środkami na
nagrody dla uczestników (płace, premie),
a
charakter uczestnictwa jest
kalkulatywny
czy utylitarny: co będę
miał z tego, że się podporządkuję i będę
realizował zadania postawione przez
organizację (przedsiębiorstwa)
• normatywne – gdzie władza
wynika z norm moralnych i
przekonań ludzi, a
podporządkowanie ma
charakter moralny
i wiąże się z
osobistym zaangażowaniem w
sprawy organizacji. Przykładami
takich organizacji są kościoły,
partie polityczne, niektóre
stowarzyszenia
Identyfikacja typu organizacji może
pomóc m. in.:
• odpowiednio
zorganizować
organizację,
• przyczynić się do
podniesienia
sprawności
jej działań,
• w podjęciu kroków modyfikujących jej
elementy, które przyczyniają się do
przedłużenia faz jej życia
,
nie hamując rozwoju
ludzi i jej samej.
Przy czym należy pamiętać, iż działalność ludzka
musi
inicjować zmiany
, powodujące
przechodzenie organizacji z jednej formy (np.
organizacyjnej) w inną,
przystosowując się do
otoczenia.
Dokonywanie zmian w organizacji wpływa
na:
• cykl jej życia,
• realizację założonych celów,
• otrzymywane rezultaty,
• sposoby ich osiągania, a także
• stopień jej efektywności.