Działalność jezior
Dwie grupy jezior: endogeniczne i egzogeniczne.
np.
tektoniczne, powstałe w obniżeniach tektonicznych na równinach (np. Górne,
Wiktorii, Ładoga) lub przedgórzu (np. Bałchasz) oraz w rynnowych rozpadlinach i
rowach tektonicznych, np. Bajkał, Kiwu, Rudolfa, Tanganika, Morze Tyberiadzkie
Egzogeniczne:
-
Jeziora lodowcowe:
moreny dennej, czołowej, rynnowe
-
Jeziora rzeczne
-
Jeziora morskie
rynnowe -
wypełniające podłużne, niekiedy na dziesiątki
kilometrów, zagłębienia powstałe w wyniku erozyjnej działalności
rzek płynących często pod ciśnieniem pod lądolodem lub
lodowcem (np. Raduńskie, Jeziorak, Tałty, Bełdany, Nidzkie), a
także wyżłobione przez lód.
morenowe
- powstałe na skutek wypełnienia woda zagłębień na
obszarach zarówno moreny dennej jak i moren czołowych w wyniku
nierównej akumulacji osadów morenowych; maja one rozwiniętą linie
brzegowa oraz dużą powierzchnie, np. Śniardwy, Mamry, niektóre
jeziora Finlandii .
6
4
0
k
m
J. Bajkał
W najgłębszym miejscu jezioro osiąga 1640 m
pyły i iły
piaski depozycji deltowej
sapropel
torf niski
torf wysoki
FAZA JEZIORNA
Kolejność wypełniania misy jeziornej:
-
Osady klastyczne (piaski żwiry)
-
Osady chemiczne (kreda jeziorna)
-
organogeniczne (sapropel- ciemne
muły, iły jeziorne bogate w sub-
stancje organogeniczne).
FAZA BAGIENNA
Tworzenie się osadów organogenicznych
takich jak torf i namuł.
Warunki geologiczno-inżynierskie na obszarach
występowania torfów
oraz innych osadów bagiennych i jeziornych
-
Grunty nienośne,
-
Grunty silnie odkształcalnie,
-
Na ogół wysoki poziom wód gruntowych,
-
Woda gruntowa często zanieczyszczona i agresywna wobec
betonu i metali.
Torfy i namuły występują w dolinach rzecznych oraz na
wysoczyźnie
morenowej w zagłębieniach jezior lodowcowych.
Działalność mórz
Działalność niszcząca mórz:
Działalność niszcząca fal morskich
jest selektywna:
-
Gdy odcinki wybrzeży zbudowane są ze skał miękkich i
spękanych szybko ulegają niszczeniu→ cofanie się brzegu.
-
Brzegi strome tzw. klifowe są intensywnie atakowane przez
fale morskie.
W miarę cofania się brzegu siła uderzenia fal słabnie i całkowicie
zanika przy pewnej odległości.
Brzegi płaskie , na których rozwinęła się platforma
Akumulacyjna tzw. taras to brzegi dojrzałe – nie występuje tu
praktycznie niszcząca działalność morza.
Działalność akumulacyjna mórz
Środowisko morskie pod względem charakterystycznych zjawisk
egzogenicznych dzielimy:
-
Strefa litoralna – brzegowa, położona między zasięgiem
przypływu i odpływu: obręb plaż, mierzeji, mielizny,
-
Strefa sublitoralna – obejmuje szelfy i morza szelfowe-
deponowane są tu osady nerytyczne – materiał okruchowy
pochodzący z lądu oraz utwory rafowe
Strefa batialna –
stoku kontynentalnego
-
górna część stoku – obszar degradowalny
-
dolna część stoku – przyrost z lądu osadów (warstwowane osady
klastyczne).
Strefa abyssalna
(głębina oceaniczna) – powstające
tu osady to głównie to głównie muły i iły
głębokomorskie
.
Strefa osadów litoralnych – obszar ciągłych i szybkich zmian.
- Abrazja brzegu pod wpływem falowania wody,
-
Rozkruszony materiał jest przenoszony przez fale, jest selekcjonowany
,
-
Brzeg się cofa i powstaje płaska powierzchnia tzw. platforma
abrazyjna
przekształca się w platformę akumulacyjną
(ostańce abrazyjne
)
Abrazja brzegowa a Polsce : Międzyzdroje, Trzęsacz, Ustka, Jastrzębia
Góra.
Tempo abrazji brzegowej jest większa gdzie w osadach morenowych
występują przewarstwienia utworów wodonośnych.
Zapobieganie ruchom masowym występującym w strefach wybrzeży
klifowych
stosuje się:
- odwodnienia zboczy,
-mury oporowe, falochrony ścianki szczelne, bloki betonowe,
gabiony.
-średnie tempo abrazji w Polsce:
-Trzęsacz – 1,1 m/rok,
-Jastrzębia Góra 0,9 m/rok
Strefa osadów nerytycznych (szelfu), tj. do głębokości
200 m.
-tworzą się skały klastyczne i organogeniczne
(w klimacie umiarkowanym i zmiennym dominują osady klastyczne,
w gorącym organogeniczne, głównie rafy koralowe)
Strefa osadów batialnych
Głębokość od 200 do 3000 m . Osady okruchowe i biogeniczne(
muły i
muły wapienne).
Strefa osadów
abisalnych
Wpływ lądu na osady abisalne jest nie znaczny, na dno
spadają szczątki organizmów planktonicznych. Tu
również powstają
muły i iły.
DZIAŁALNOŚĆ WIATRU (DZIAŁALNOŚC EOLICZNA)
Wywiewanie cząstek mineralnych – deflacja
Uniesione ziarna wiatru uderzają o skały rysują, polerują, drążą
je – jest to zjawisko korazji
.
Grzyb skalny→
Sposób transportowania cząstek mineralnych przez wiatr:
- suspensja - unoszenie w stanie zawieszonym (<0,2 mm)
- saltacja – przesuwanie skokowe,
- pełznięcie powierzchniowe
Akumulacja eoliczna:
Wydmy – wzgórza piaszczyste powstające w wyniku depozycji eolicznej
Prędkość przemieszczania się wydm – Polsce na wybrzeżu Bałtyku – 6 – 20 m/rok
Warstwowanie osadów eolicznych
Document Outline
