1
Bank centralny i system
bankowy
Dr inż. Adam Żabka
1
Bank centralny i system
bankowy
Dr inż. Adam Żabka
2
GOSP.
DOMOWE
PAŃSTWO
PRZEDSIĘ-
BIORSTWA
K
I
S
B
t
T
d
T
e
G
Y
Y
d
Y
d
SYSTEM BANKOWY
BANK CENTRALNY
3
Bank Centralny
Podstawowym celem działalności
Narodowego Banku Polski jest
utrzymanie stabilnego poziomu
cen, przy jednoczesnym
wspieraniu polityki gospodarczej
Rządu, o ile nie ogranicza to
podstawowego celu NBP
4
Stabilny poziom cen??
Współcześnie banki centralne przez
stabilność cen rozumieją inflację na
tyle niską, aby
nie wywierała ona
negatywnego wpływu na
inwestycje, oszczędności i inne
ważne decyzje podejmowane
przez uczestników życia
gospodarczego.
5
Cel inflacyjny
2,5%
z symetrycznym przedziałem
odchyleń o szerokości ± 1 punkt
procentowy
6
CPI (Consumer Price Index)
Najpopularniejsza miara inflacji
obliczana przez GUS jako średni
wzrost cen towarów
konsumpcyjnych ważony strukturą
wydatków gospodarstw domowych
7
System wag CPI
1.
Żywności i napoje bezalkoholowe
24,6%
2.
Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe
5,6%
3.
Odzież i obuwie
5,4%
4.
Użytkowanie mieszkania i nośniki energii
19,4%
5.
Wyposażenie mieszkania i prowadzenie GD 5,3%
6.
Zdrowie
4,9%
7.
Transport
9,4%
8.
Łączność
4,9%
9.
Rekreacja i kultura
7,7%
10.
Edukacja
1,2%
11.
Restauracje i hotele
6,3%
12.
Inne towary i usługi
5,3%
8
Inflacja CPI (r/r)
0,00
2,00
4,00
6,00
8,00
10,00
12,00
14,00
31
-0
1-
20
00
30
-0
6-
20
00
30
-1
1-
20
00
30
-0
4-
20
01
30
-0
9-
20
01
28
-0
2-
20
02
31
-0
7-
20
02
31
-1
2-
20
02
31
-0
5-
20
03
31
-1
0-
20
03
31
-0
3-
20
04
31
-0
8-
20
04
31
-0
1-
20
05
30
-0
6-
20
05
30
-1
1-
20
05
30
-0
4-
20
06
30
-0
9-
20
06
28
-0
2-
20
07
31
-0
7-
20
07
31
-1
2-
20
07
31
-0
5-
20
08
31
-1
0-
20
08
31
-0
3-
20
09
31
-0
8-
20
09
9
Przyczyny inflacji
Popytowa – łatwiejsza
do opanowania
Kosztowa – trudniejsza
do opanowania
10
Do zadań NBP należy także:
1.
organizowanie rozliczeń pieniężnych;
2.
prowadzenie gospodarki rezerwami
dewizowymi;
3.
prowadzenie działalności dewizowej
w granicach określonych ustawami;
4.
prowadzenie bankowej obsługi budżetu
państwa;
5.
regulowanie płynności banków oraz ich
refinansowanie;
6.
kształtowanie warunków niezbędnych dla
rozwoju systemu bankowego;
11
Organa NBP
Prezes NBP
– powoływany przez Sejm na
wniosek Prezydenta RP na 6-letnią kadencję
Rada Polityki Pieniężnej
– składająca się
z 9 członków, których w równej liczbie
powołuje Sejm, Senat oraz Prezydent;
ustala corocznie założenia polityki pieniężnej
ustala wysokość stóp procentowych NBP;
ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków
i wysokość jej oprocentowania
ustala zasady operacji otwartego rynku.
12
Stabilny poziom cen
INFLACJA – utrata
wartości pieniądza w
czasie
DEFLACJA – wzrost
wartości pieniądza w
czasie
1.
Zmiana cen jest
SKUTKIEM
, nie
przyczyną inflacji/deflacji
2.
Co właściwie oznacza utrata albo wzrost
wartości pieniądza??
13
Trochę historii
1.
Wymiana barterowa
2.
System jedno, później dwu-
metalowy
3.
Pieniądz papierowy wymienialny na
złoto (system Bretton Woods)
4.
Pieniądz symboliczny
5.
Pieniądz elektroniczny
14
Popyt / podaż
cena
ilość
M
d
M
s
M
d
1
M
s1
15
Reguła FISHERA
Y
P
V
M
s
gdzie:
Ms – podaż pieniądza
V – teoretyczna prędkość obiegu
pieniądza
P – średni poziom cen
Y – wielkość dochodu narodowego
(PKB)
16
Podaż pieniądza, a PKB
0,00
200 000,00
400 000,00
600 000,00
800 000,00
1 000 000,00
1 200 000,00
1 400 000,00
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
PKB
Ms
17
Instrumenty polityki
monetarnej
1.
Operacje otwartego rynku –
regulacja
bazy monetarnej
2.
Podstawowe stopy procentowe NBP
3.
Polityka rezerw obowiązkowych –
ogranicza możliwość kreacji
pieniądza przez banki komercyjne
4.
Operacje depozytowo-kredytowe
18
Baza monetarna, a podaż pieniądza
Baza monetarna (zasób pieniądza wielkiej
mocy) to łączna nominalna wartość
wszystkich wyemitowanych banknotów
i monet (gotówka)
Podaż pieniądza zawiera dodatkowo
pieniądz kredytowy wykreowany przez
system bankowy
19
NBP
BK 3
BK 2
BK 1
GOSPODARKA
K
R
E
D
Y
T
Y
D
E
P
O
Z
Y
T
Y
kreacja
pieniądza
20
Kreacja pieniądza
(powrót do przeszłości)
1 000,00 zł
100,00 zł
900,00 zł
900,00 zł
90,00 zł
810,00 zł
810,00 zł
81,00 zł
729,00 zł
729,00 zł
72,90 zł
656,10 zł
343,90 zł
3 095,10 zł
Depozyt
Rezerwa
r=10%
Kredyt
21
Operacje otwartego rynku
REPO
(repurchase agreement) są to operacje
warunkowego zakupu, które polegają na zakupie
przez bank centralny od banków komercyjnych
papierów wartościowych, zobowiązując je
jednocześnie do odkupienia tych papierów po
określonej cenie i w określonym terminie
REVERSE REPO
- Polegają na tym, że bank
centralny sprzedaje papiery wartościowe bankom
komercyjnym, zobowiązując je do ich odsprzedaży
po określonej cenie i w określonym terminie.
22
NBP
BK 3
BK 2
BK 1
GOSPODARKA
K
R
E
D
Y
T
Y
D
E
P
O
Z
Y
T
Y
REPO
REV
REPO
papiery
wartościow
e
gotówk
a
gotówk
a
papiery
wartościow
e
kreacja
pieniądza
23
Operacje otwartego rynku
Operacje podstawowe
są standardowo przeprowadzane
w sposób regularny (raz w tygodniu), z 7-dniowym
z reguły terminem zapadalności
Operacje dostrajające
mogą zostać podjęte w celu
ograniczenia wpływu zmian w warunkach płynnościowych
w sektorze bankowym na wysokość krótkoterminowych
rynkowych stóp procentowych.
Operacje strukturalne
mogą zostać przeprowadzone
w celu długoterminowej zmiany struktury płynności
w sektorze bankowym.
24
Premia mennicza
Czyli na czym zarabia
Narodowy Bank Polski
25
Zabezpieczenie operacji otwartego rynku
1.
Obligacje komunalne
2.
Obligacje EBI
3.
Listy zastawne
4.
Obligacje skarbowe
26
Impuls monetarny
Jak bank centralny może
wpłynąć po pobudzenie
gospodarki?
27
Podstawowe stopy procentowe NBP
1.
Stopa referencyjna NBP
określa rentowność
podstawowych operacji otwartego rynku,
wpływając jednocześnie na poziom
krótkoterminowych rynkowych stóp
2.
Stopa lombardowa NBP
wyznacza koszt
pozyskania pieniądza w NBP. Określa górny
pułap wzrostu rynkowej stopy overnight.
3.
Stopa depozytowa NBP
wyznacza
oprocentowanie depozytu w NBP. Określa dolne
ograniczenie dla wahań rynkowej stopy
overnight.
28
NBP
BK 3
BK 2
BK 1
GOSPODARKA
K
R
E
D
Y
T
Y
D
E
P
O
Z
Y
T
Y
REPO
REV
REPO
papiery
wartościow
e
gotówk
a
gotówk
a
papiery
wartościow
e
Stopy
procentowe
NBP
29
Podstawowe stopy procentowe NBP
stopa referencyjna – 3,50 %
stopa lombardowa – 5,00 %
stopa depozytowa – 2,00 %
stopa redyskonta weksli – 3,75 %
Podstawowe stopy procentowe NBP
30
Podstawowe stopy NBP 1999-2009
0,00
5,00
10,00
15,00
20,00
25,00
Stopa redyskontowa weksli
Stopa lombardowa
Stopa referencyjna NBP
Stopa depozytowa
31
Polityka rezerw
obowiązkowych
Rezerwa obowiązkowa to
odsetek depozytów jakie banki
komercyjne są zobowiązane
utrzymywać na rachunku banku
centralnego
32
NBP
BK 3
BK 2
BK 1
GOSPODARKA
K
R
E
D
Y
T
Y
D
E
P
O
Z
Y
T
Y
REPO
REV
REPO
papiery
wartościow
e
gotówk
a
gotówk
a
papiery
wartościow
e
Stopy
procentowe
NBP
kreacja
pieniądza
33
Kreacja pieniądza
(powrót do przeszłości)
1 000,00 zł
100,00 zł
900,00 zł
900,00 zł
90,00 zł
810,00 zł
810,00 zł
81,00 zł
729,00 zł
729,00 zł
72,90 zł
656,10 zł
343,90 zł
3 095,10 zł
Depozyt
Rezerwa
r=10%
Kredyt
34
Suma kreacji
Jest miarą możliwość systemu bankowego
w zakresie kreacji pieniądza bezgotówkowego.
Określa ile pieniądza kredytowego mogłyby
wykreować banki komercyjne wykorzystując w
pełni możliwości kreacji.
1
1
D
g
k
N
r
S
35
Mnożnik kreacji
Określa relację między bazą
monetarną, a wielkością podaży
pieniądza, a więc
stopień w jakim
system bankowy wykorzystuje
możliwości kreacji pieniądza
.
36
Mnożnik kreacji
B
G
B
L
B
L
k
D
R
D
G
D
G
m
1
gdzie:
G
L
- gotówka ludności
D
B
– depozyty bankowe
R
G
– rezerwy gotówkowe
banków
37
Baza monetarna, a podaż pieniądza
k
m
S
m
B
M
gdzie:
M
S
- podaż pieniądza
B
m
– baza monetarna
m
k
– mnożnik kreacji
38
Rezerwy dobrowolne
Skoro rezerwa obowiązkowa
ogranicza możliwość kreacji
pieniądza, a co za tym idzie
możliwości zarobkowania, w jakim
celu BK utrzymują rezerwy
dobrowolne??
39
NBP
BK 3
BK 2
BK 1
papiery
wartościow
e
papiery
wartościow
e
gotówk
a
gotówk
a
GOSPODARKA
K
R
E
D
Y
T
Y
D
E
P
O
Z
Y
T
Y
REPO
REV
REPO
Rynkowe
stopy
procentowe
WIBID
WIBOR
Stopy
procentowe
NBP
kreacja
pieniądza
40
Rynek międzybankowy
WIBOR - (Warsaw Interbank Offer Rate) - stopa
procentowa, po jakiej banki udzielają pożyczek
innym bankom
ON
1
mies.
3
mies.
6
mies.
9
mies.
1 rok
3,4
3,55
4,19
4,31
4,41
4,48
WIBID - (Warsaw Interbank Offer Bid Rate) -
roczna stopa procentowa, jaką banki zapłacą za
środki przyjęte w depozyt od innych banków
ON
1
mies.
3
mies.
6
mies.
9
mies.
1 rok
3,1
3,12
3,99
4,11
4,21
4,28
Źródła kapitału BK
-
1,0%
2,0%
3,0%
4,0%
5,0%
6,0%
7,0%
20
05
-0
1-
31
20
05
-0
3-
31
20
05
-0
5-
31
20
05
-0
7-
31
20
05
-0
9-
30
20
05
-1
1-
30
20
06
-0
1-
31
20
06
-0
3-
31
20
06
-0
5-
31
20
06
-0
7-
31
20
06
-0
9-
30
20
06
-1
1-
30
20
07
-0
1-
31
20
07
-0
3-
31
20
07
-0
5-
31
20
07
-0
7-
31
20
07
-0
9-
30
20
07
-1
1-
30
20
08
-0
1-
31
20
08
-0
3-
31
20
08
-0
5-
31
20
08
-0
7-
31
20
08
-0
9-
30
20
08
-1
1-
30
20
09
-0
1-
31
20
09
-0
3-
31
20
09
-0
5-
31
20
09
-0
7-
31
depozyty bieżące GD
depozyty terminowe GD
depozyty bieżące PRZEDS
depozyty terminowe PRZEDS
REPO
42
Depozyty, kredyty, REPO
gospodarstwa domowe
-
2,0%
4,0%
6,0%
8,0%
10,0%
12,0%
14,0%
16,0%
2
0
0
5
-0
1-
3
1
2
0
0
5
-0
3
-3
1
2
0
0
5
-0
5
-3
1
2
0
0
5
-0
7
-3
1
2
0
0
5
-0
9
-3
0
2
0
0
5
-1
1
-3
0
2
0
0
6
-0
1
-3
1
2
0
0
6
-0
3
-3
1
2
0
0
6
-0
5
-3
1
2
0
0
6
-0
7
-3
1
2
0
0
6
-0
9
-3
0
2
0
0
6
-1
1-
3
0
2
0
0
7
-0
1
-3
1
2
0
0
7-
0
3
-3
1
2
0
0
7
-0
5
-3
1
2
0
0
7
-0
7
-3
1
2
0
0
7
-0
9
-3
0
2
0
0
7
-1
1
-3
0
2
00
8
-0
1
-3
1
2
0
0
8
-0
3
-3
1
2
0
0
8
-0
5-
3
1
2
0
0
8
-0
7
-3
1
2
0
0
8
-0
9
-3
0
2
0
0
8
-1
1
-3
0
2
0
0
9
-0
1
-3
1
2
0
0
9
-0
3
-3
1
2
0
0
9
-0
5
-3
1
20
0
9
-0
7
-3
1
depozyty
konsumpcyjne
mieszkaniowe
inne
REPO
43
Depozyty, kredyty, REPO
przedsiębiorstwa
-
2,0%
4,0%
6,0%
8,0%
10,0%
12,0%
2
00
5
-0
1-
3
1
20
05
-0
3-
31
20
0
5-
05
-3
1
2
00
5
-0
7-
3
1
20
0
5-
09
-3
0
20
0
5-
11
-3
0
20
06
-0
1-
31
20
06
-0
3-
31
2
00
6
-0
5-
3
1
2
00
6
-0
7-
3
1
20
0
6-
09
-3
0
2
00
6
-1
1-
3
0
20
07
-0
1-
31
20
0
7-
03
-3
1
20
07
-0
5-
31
20
0
7-
07
-3
1
2
00
7
-0
9-
3
0
20
07
-1
1-
30
2
00
8
-0
1-
3
1
20
08
-0
3-
31
20
0
8-
05
-3
1
20
08
-0
7-
31
20
08
-0
9-
30
20
08
-1
1-
3
0
20
0
9-
01
-3
1
20
0
9-
03
-3
1
2
00
9
-0
5-
3
1
20
09
-0
7-
31
Kredyty
REPO
Depozyty
44
Produkt Krajowy Brutto w 2008 roku w Polsce
wyniósł 1 272 838,3 mln zł. Podaż pieniądza na
dzień 30.12.2008 wyniosła 666 304,9 mln zł. Poziom
cen wyniósł 1,42. Stopa rezerw obowiązkowych
wynosi 3,5%. Ludność w gotówce (poza kasami
banków) utrzymywała 90 812,3 mln zł. natomiast w
bankach w formie depozytów złożono 569 427,6 mln
zł.
Banki
komercyjne
nie
utrzymują
rezerw
dobrowolnych.
a. Ile wynosi baza monetarna?
b. Ile wynoszą rezerwy obowiązkowe banków (w
zł) a ile
rezerwy całkowite?
W roku 2009 PKB wzrósł o dzień urodzin [%] w
stosunku do roku 2008
a.
O ile należy zmienić bazę monetarną aby nie
wystąpiło zjawisko inflacji ani deflacji?
b.
Jakie działania Bank Centralny powinien
podjąć w celu zmiany wielkości bazy
monetarnej?
45
Instrumenty polityki
monetarnej
1.
Operacje otwartego rynku – regulacja bazy
monetarnej
2.
Podstawowe stopy procentowe NBP
stopa referencyjna – 3,50 %
stopa lombardowa – 5,00 %
stopa depozytowa – 2,00 %
stopa redyskonta weksli – 3,75 %
3.
Polityka rezerw obowiązkowych –
ogranicza możliwość kreacji pieniądza
przez banki komercyjne
46
NBP
BK 3
BK 2
BK 1
papiery
wartościow
e
papiery
wartościow
e
gotówk
a
gotówk
a
GOSPODARKA
K
R
E
D
Y
T
Y
D
E
P
O
Z
Y
T
Y
REPO
REV
REPO
Rynkowe
stopy
procentowe
WIBID
WIBOR
Stopy
procentowe
NBP
kreacja
pieniądza
47
zabka.fm@poczta.fm