Gospodarka wodno - 

elektrolitowa

lek. Michał Jankowski

Katedra i Klinika Chirurgii Onkologicznej CM UMK

kierownik: prof. UMK dr hab. Wojciech Zegarski

Woda – 50-70% masy ciała.
Przedział:
– wewnątrzkomórkowy – ok. 65% 

całkowitej wody w organiźmie; mięśnie 

szkieletowe, mało  tkance tłuszczowej

– wewnątrznaczyniowy – ok. 10%
– śródmiąższowy – ok. 25 %; limfa, także 

zawartość światła jelita, jam 

surowiczych („trzecia przestrzeń”)

równowaga

Zawartość wody w przestrzeni zależy 

od stężenia elektrolitów.

Woda podąża za elektrolitami i 

odpowiada za wyrównanie 
osmolalności

Zawartość elektrolitów regulują 

mechanizmy w błonach 
międzykomórkowych

osmolalność

Przedział 

wewnątrzkomórkowy

200 mEq/l

Przedział śródmiąższowy

154 mEq/l

Przedział 

wewnątrznaczyniowy

153 mEq/l

Gospodarka wodna

Straty są uzupełniane: z przewodu 

pokarmowego oraz wodą powstająca z 
przemiany materii (200-300 ml)

Utrata wody przez
płuca

450 ml

skórę

450 ml

nerki

1500 ml

Z kałem

100 ml

Gospodarka wodna

Wykładnikiem nawodnienia organizmu 

jest objętość krwi krążącej

Regulacja odbywa się drogą:
• Regulacji objętości, składu 

osmolalności wydalanego moczu 
(wchłanianie Na w cewkach nerkowych 
oraz regulacja za pomocą ADH)

• Także skóra i płuca

Zaburzenia wodno – 

elektrolitowe - objawy

Niedobór wody (hipowolemia): 

• tachykardia, niedociśnienie, mała ilość moczu; 

• także zmniejszone napięcie skóry, 

zmniejszenie wypełnienia żył szyjnych, 

zapadnięcie gałek ocznych, zaburzenia 

psychiczne

Nadmiar wody (hiperwolemia):

• zwiększenie objętości wydalanego moczu 

(najczęściej)

• Powikłania: zastoinowa niewydolność krążenia 

(ostra lub przewlekła) obrzęki obwodowe 

(niekardiogenny obrzęk płuc, obrzęki podudzi

Zaburzenia elktrolitowe

Podstawowym jonem dla regulacji jest Na; 

pozostałe to K, Cl, Ca, wodorowęglany.

Uzupełnianie – preferowana jest droga 

doustna;  w okresie okołooperacyjnym 
najczęściej dożylnie.

W zależności od zawartości jonów 

odwodnienie może mieć charakter 
hipo-, izo-, lub hipertoniczny.

Równowaga kwasowo - 

zasadowa

Fizjologicznie pH 7,35 – 7,45
Za równowagę odpowiedzialne układy:
• Wodorowęglanowy – najważniejszy; 

regulowany przez płuca (ciśnienie parcjalne 
CO2) i nerki (stężenie dwuwęglanu)

• Fosforanowy, najważniejszy dla przestrzeni 

wewnątrzkomórkowej

• Bufory białkowe – 75% zdolności 

buforowania ustroju

Równowaga kwasowo - 

zasadowa

• Kwasica oddechowa – z powodu nadmiaru 

CO2 (zaburzenia wentylacji: odma, 

zapalenie płuc, rozedma)

• zasadowica oddechowa – przy wzmożonej 

wentylacji, podaży tlenu

• kwasica metaboliczna – niedobór 

wodorowęglanów (odwodnienie, 

zakażenie); „oddech kwasiczy”

• zasadowica metaboliczna – po 

długotrwałych wymiotach, odsysaniach

Leczenie

1.

Dostarczanie wody i elektrolitów – 
dożylne i doustne

2.

Leczenie choroby podstawowej

3.

Stała obserwacja, kontrola 
parametrów życiowych – zwłaszcza u 
chorych w okresie 
okołooperacyjnym, u chorych 
obciążonych, żywionych pozajelitowo