Epidemiologia i profilaktyka

 

 

Zasadniczym celem epidemiologii jest poszukiwanie 

chorób

(których przebieg i występowanie można zmienić) 

i zapobieganie im

Historia wykazuje, że wielu chorobom udało się 
skutecznie zapobiegać

Znaczna poprawa warunków życia, a w szczególnie 
sposobu odżywiania i warunków sanitarnych, jest 
główną przyczyną obniżenia występowania chorób

Epidemiologia poprzez identyfikację   przyczyn chorób, 
odgrywa bardzo dużą rolę w profilaktyce 

Dobrym przykładem jest wiele badań 
epidemiologicznych nad niedokrwienną chorobą serca 
prowadzonych przez kilkadziesiąt ostatnich lat. Dzięki 
nim określono zakres problemu, główne przyczyny 
oraz opracowano strategię profilaktyki i kontroli tej 
choroby co doprowadziło do widocznego w wielu 
krajach spadku
umieralności  z powodu tej choroby

 

 

W podobny sposób epidemiologia przyczyniła się do 
zapobiegania chorobom zawodowym, zatruciom 
pokarmowym, a także urazom i wypadkom 
komunikacyjnym

Potrzeba profilaktyki została zaakceptowana przez 
wszystkie kraje, tym bardziej, że  widoczne stały się 
ograniczenia nowoczesnej medycyny w leczeniu 
chorób, a także narastające koszty opieki medycznej 

Przykład

W wielu krajach przeprowadzono analizę 
porównawczą kosztów 
profilaktycznych szczepień przeciwko grypie i strat 
ekonomicznych powstałych w wyniku choroby dla  
chorego, zakładu pracy i społeczeństwa

Wszystkie badania i analizy wykazały, że 
bezpośrednie koszty grypy i straty nią spowodowane 
są 2-4 razy wyższe od kosztów 
szczepień profilaktycznych

 

 

Corocznie od 5-40 % pracowników jest nieobecnych w 
pracy z powodu grypy. Nieobecność pracownika 
pociąga za sobą:

-Konieczność płacenia zasiłku chorobowego w okresie 
   
 trwania zwolnienia lekarskiego

-Zakłócenie rytmu pracy – niewykorzystanie maszyn, 
spadek 
 produkcji, konieczność zatrudnienia innej osoby, 
nadmierne 
 obciążenie osób zdrowych itp.

-Dodatkowo istnieje konieczność zakupu leków

Tak więc skuteczne działania zapobiegające 
zachorowaniu na grypę eliminują  ww. straty

 

 

Poziomy profilaktyki

   

Wyróżnia się cztery poziomy profilaktyki 

odpowiadające różnym 

fazom choroby

1. Profilaktyka pierwotna (I fazy)
2. Profilaktyka wtórna (II fazy)
3. Profilaktyka III fazy

Profilaktyka pierwotna (I fazy)

Profilaktyka I fazy polega na podejmowaniu działań 
zmierzających do wzmocnienia zarówno ogólnego 

stanu zdrowia

(odporności nieswoistej) jak i odporności swoistej

Wzmocnieniu ogólnego stanu zdrowia sprzyjają 

korzystne 

warunki mieszkaniowe, dobre warunki  pracy i w 

szkole, 

właściwe odżywianie, odpowiedni odpoczynek i 

rekreacja

Obejmuje ono także szeroko rozumianą oświatę  

zdrowotną

 

 

Swoiste działania  ochronne obejmują szczepienia, 
dbałość o stan sanitarno-higieniczny środowiska (np. 
uzdatnianie wody do picia),
zapobieganie wypadkom i szkodliwym czynnikom 
występującym w środowisku pracy

Przykłady

-Stosowanie prezerwatyw w zapobieganiu AIDS

-Stosownie igieł i sprzętu jednorazowej do zabiegów 
 przebiegających z naruszeniem ciągłości tkanek w celu 
 zapobiegania wirusowym zapaleniom wątroby typu B i 
C oraz 
 AIDS

Profilaktyka pierwotna wymaga  stosowania dwóch 
strategii, które często się uzupełniają i odzwierciedlają 
dwa różne spojrzenia na etiologię choroby

Działania mogą skupiać się na całej populacji lub 
dotyczyć osób o podwyższonym ryzyku ze względu na 
ich szczególne narażenie

 

 

Profilaktyka II fazy

Celem profilaktyki II fazy jest zapobieganie poważnym 
konsekwencjom choroby przez jej wczesne wykrycie i 
leczenie

Jeżeli choroba zostanie wykryta we wczesnym stadium, 
to istnieje większa szansa na szybkie jej wyleczenie lub 
zahamowanie jej rozwoju oraz zapobieganie 
powikłaniom

Dobry program wtórnej profilaktyki powinien spełniać 
dwa główne warunki: 

-powinien posiadać bezpieczną i dokładną metodę 
wykrywania  
 choroby (najlepiej w jej wczesnym, przedklinicznym 
stadium) i 
-powinien dysponować skuteczną metodą leczenia

 

 

Przykłady chorób, gdzie profilaktyka wtórna 
odgrywa  istotną rolę : rak szyjki macicy, rak sutka, 
rak odbytu, gruźlica

Profilaktyka III fazy

Polega na  ograniczeniu niepełnosprawności , 
inwalidztwa i dolegliwości będących wynikiem 
choroby

Profilaktykę trzeciej fazy trudno jest oddzielić od 
leczenia, ponieważ głównym celem leczenia chorób 
jest zapobieganie nawrotom choroby

Celem rehabilitacji pacjentów po przebytym udarze 
mózgu, czy po wypadkach jest zapobieganie 
obniżeniu (upośledzeniu) ich zdolności do 
funkcjonowania w życiu społecznym

 

 

PROGRAMY PROFILAKTYCZNE 

FINANSOWANE PRZEZ NARODOWY FUNDUSZ 

ZDROWIA

- Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi 

Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem 
złośliwym u kobiet. Stanowi około 20% wszystkich 
zachorowań na nowotwory złośliwe u Polek. 
Występuje częściej po menopauzie. 
Ryzyko zachorowania wzrasta po 50 roku życia. 

Program przeznaczony jest dla pań w wieku od 50 do 69 lat, 
ubezpieczonych, które w ciągu ostatnich 2 lat nie 
wykonywały mammografii

 

 

-Populacyjny program profilaktyki i wczesnego 
wykrywania raka szyjki macicy 

Rak szyjki macicy jest drugim, co do częstości, 
nowotworem u kobiet w Polsce

Raka szyjki macicy i wszelkie zmiany poprzedzające 
rozwój nowotworu można wykryć za pomocą prostego 
badania cytologicznego, w którym pobiera się komórki 
nabłonka szyjki macicy.
Dzięki temu badaniu można zdiagnozować stadia 
przednowotworowe jak i raka szyjki macicy w bardzo 
wczesnej możliwej do wyleczenia postaci. 

Program przeznaczony jest dla kobiet w wieku od 25 do 
59 lat, ubezpieczonych, które w ciągu ostatnich 3 lat nie 
wykonywały badania cytologicznego

 

 

-Program profilaktyki chorób układu krążenia 

Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w 

Polsce i na 

świecie. Umieralność w Polsce z tego powodu należy do 

najwyższych 

w Europie. 
Adresatami programu są w szczególności osoby obciążone 

czynnikami ryzyka, zadeklarowane do lekarza podstawowej 
opieki zdrowotnej i w tym roku będące w 35, 40, 45, 50 oraz 
55 roku życia, u których nie została dotychczas rozpoznana 
choroba układu krążenia i które w okresie ostatnich 5 lat 
nie korzystały ze świadczeń udzielanych w ramach 
programu (także u innych świadczeniodawców)

Badania można wykonać u swojego lekarza podstawowej 

opieki 

zdrowotnej bez skierowania, który zbada min. poziom 

cholesterolu i 

glukozy we krwi oraz  pomiar ciśnienia tętniczego, badanie 

poziomu 

cholesterolu i trójglicerydów

Prawidłowe wartości:
Cholesterol całkowity - poniżej 200 mg/dl (5,2 mmol/l)

LDL cholesterol - poniżej 135 mg/dl (3,5 mmol/l)
HDL cholesterol u kobiet -powyżej 50 mg/dl (3,5 mmol/l)
HDL cholesterol u mężczyzn - powyżej 35 mg/dl (0,9 mmol/l)
Trójglicerydy (TG) - pomiędzy 74-180 mg/dl (0,84-2,0 mmol/l)

 

 

-Program wczesnej diagnostyki i leczenia jaskry

Jaskra jest schorzeniem oczu prowadzącym do postępującego i 
nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego, a w 
konsekwencji utraty wzroku. 
Na jaskrę choruje blisko 70 milionów ludzi na świecie, a do 
roku 2000 niemal 7 milionów straciło wzrok z powodu 
jaskrowego zaniku nerwu wzrokowego. 
Program skierowany jest do osób w wieku powyżej 35 roku 
życia

-Program profilaktyki gruźlicy

Gruźlica jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterię - 
prątek gruźlicy. Źródłem zakażenia jest najczęściej chory na 
gruźlicę. Choroba przenosi się podczas kaszlu, kichania, 
odkrztuszania (odpluwania) głośnego śmiechu, mówienia 
(prątki wydalane są wraz z kropelkami śluzu).

Badania powinny wykonać szczególnie osoby, które miały 
bezpośredni kontakt z osobami z już rozpoznaną gruźlicą lub 
osoby, u których stwierdza się m.in.: obciążenie długotrwałą 
chorobą, obciążenie problemem alkoholowym i/lub 
narkomanią, bezdomność

 

 

-Program badań prenatalnych

W ostatnich latach wzrasta systematycznie średni wiek kobiet 
rodzących. Szacuje się, że rodzące powyżej 35 roku życia 
stanowią 8 - 10% ogólnej liczby porodów. Powyżej 35 r.ż. 
wzrasta statystycznie istotnie, ryzyko ciąży.
Możliwość urodzenia dziecka z wadą wrodzoną wynosi około 3 
- 5%. Część z tych wad dzięki diagnostyce obrazowej możliwe 
jest do rozpoznania we wczesnym okresie ciąży (I i II trymestr 
ciąży). 

Wykrycie wielu wad rozwojowych we wczesnym okresie ciąży 
pozwala na bezpieczne prowadzenie ciąży i umożliwia podjęcie 
leczenia już w czasie życia płodowego.

Z badań prenatalnych mogą skorzystać Panie, które spełniają 
m. in. następujące kryteria: 
-wiek powyżej 35 lat; 

-wystąpienie w poprzedniej ciąży aberracji chromosomowej 
płodu lub  
  dziecka; 

-stwierdzenie wystąpienia strukturalnych aberracji 
chromosomowych u 
  ciężarnej lub u ojca dziecka

 

 

-Program profilaktyki chorób odtytoniowych