Badania

przesiewowe

(screeningowe)

w kierunku raka

szyjki

Rak szyjki – rozwój powolny i

przewidywalny

Czas trwania procesów

przednowotworowych

CIN I

70 % ustępuje samoistnie

CIN I przejście do CIN III trwa 10 lat

CIN III do raka inwazyjnego 1 – 2 lat

Sposób pobierania
materiału

• szczoteczka lub szpatułką ze strefy

transformacji (obecność komórek gruczołowych)

• rozmaz wykonuje się bezpośrednio na szkiełku

• natychmiast utrwalić

• stosować nowe techniki (preparatów płynnych)

Kryteria prawidłowego
rozmazu

Dobrze widoczne komórki rozsiane na

10 % powierzchni szkiełka.

Strefa przejściowa i kanał szyjki 2

skupiska komórek (5 komórek)

endocervikalnych.

Informacje dla
pacjentek

1. Pobierać w miarę możliwości w II lub III tygodniu cyklu
2. Nie stosować irygacji w ciągu 48 godz.

poprzedzających badanie

3. Nie stosować leków (globulek, pianek, żeli,

tamponów)

4. Nie współżyć

Uwaga!
20 % wyników fałszywie negatywnych.
Zwróć uwagę na prawidłowe pobieranie rozmazu.

Rak szyjki w Polsce

1996 r. Zachorowało około 4000 kobiet –

zmarło 2025 kobiet.

Lata 1963-1996 – liczba zgonów

podwoiła się.

5-letnie przeżycie jest najniższe w

Europie.

Narodowy Program

Screeningu Raka Szyjki w

Polsce

2005 – 2014 kobiet

wiek badanych kobiet – 25-

59 lat

Wytyczne ACOG

(American College of Obstetricians and

Gynecologist)

Rozpocząć badania od 18 r.ż.
Wykonywać co 2-3 lata (jeżeli 3 kolejne
wyniki są prawidłowe)
Górna granica

65 lat

70 lat
przez całe życie
Po usunięciu macicy wykonywać badania
z powodu raka

– co roku

z innych powodów

– co 2-3 lata

Rola HPV w raku szyjki

macicy

DNA wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV)
najważniejszy czynnik etiologiczny.
Zidentyfikowano 100 typów HPV 1/3
wywołuje zakażenie (poprzez kontakty
seksualne)

Wirusy dużego ryzyka - 16, 18, 51, 52, 58,
59, 68) wykonuje się w 99,7 % raków szyjki

Wirusy małego ryzyka - 6, 11, 42, 43, 44
Ze stanami nowotworowymi - 31, 33, 35, 39,
45.

Badania

epidemiologiczne

Największe rozpowszechnienie zakażeń
HPV przed 25 rokiem życia.
U 90 % zakażeń dochodzi do eliminacji
wirusa przez układ immunologiczny w
ciągu 2 lat.
Utrzymywanie się zakażenia - dowód na
zakażenie typem dużego ryzyka.
U około 50 % pacjentek z rozproszonym
rakiem nie wykonywano badań
cytologicznych a 60 - 80 % nie
wykonywało badań w ostatnich 5 latach.

Czynniki ryzyka wpływające

na rozwój raka szyjki macicy

1. Wczesne rozpoczęcie życia płciowego
2. Liczni partnerzy
3. Ciąża we wczesnym wieku
4. Duża liczba porodów
5. Infekcje - szczególnie wirusami o wysokiej
onkogenności
6. Przebyte choroby przenoszone drogą płciową
7. Niski status socjo-ekonomiczny
8. Palenie papierosów
9. Obniżenie odporności immunologicznej
10. Nie wykonywanie badań cytologicznych

Założenia screeningu raka

szyjki macicy

1. Aktywny (zaproszenia indywidualne)

2. Populacyjny (kobiety w wieku 25 - 59 lat)

3. Powtarzalny (co 3 lata - ideał co roku)

4. Skomputeryzowany

5. Powiązany z rejestrem nowotworów

System klasyfikacji cytologicznej Bethesda z 2001

roku - uproszczony

1. Ocena jakości materiału

nadaje się do oceny
nie nadaje się do oceny

2. Ogólna charakterystyka rozmazu (opcjonalnie)
3. Interpretacja/Wynik

Nie stwierdza się zmian śródnabłonkowych ani nowotworowych (wynik
ujemny)
- mikroorganizmy
- inne zmiany nienowotworowe
Inne (np. komórki endometrium)
Nieprawidłowości komórek nabłonkowych
* komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego
» atypowe komórki nabłonka wielowarstwowego (ASC)
- o nieokreślonym znaczeniu (ASC-US)
- nie wykluczające zmian śródnabłonkowych dużego stopnia (ASC-H)
» zmiany śródnabłonkowe małego stopnia (LSIL)
- zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV),
- łagodna dysplazja (CIN I)

» zmiany śródnabłonkowe dużego stopnia (HSIL)
- dysplazja średniego lub dużego stopnia (np. CIN II i CIN III, rak in situ)
- z cechami sugerującymi proces inwazyjny
» rak płaskonabłonkowy
- rak in situ
* komórki gruczołowe (AGC)
» atypowe komórki gruczołowe bliżej nieokreślone
- komórki z kanału szyjki macicy, endometrium lub gruczołowe
» atypowe komórki gruczołowe prawdopodobnie nowotworowe
- komórki z kanału szyjki macicy lub gruczołowe
» rak gruczołowy in situ z kanału szyjki macicy (AIS)
» rak gruczołowy
- z kanału szyjki macicy, endometrialny, pozamaciczny lub bliżej
nieokreślony

4. Inne nowotwory złośliwe
5. Informacja o zastosowaniu analizatora automatycznego

lub badań dodatkowych

6. Wyjaśnienia i zalecenia (opcjonalnie)

Wykaz skrótów

używanych w systemie

Bethesda

AGUS

atypowe komórki gruczołowe

nieokreslonego znaczenia (stara terminologia)

ASC

atypowe komórki płaskonabłonkowe

AIS

rak gruczołowy in situ

ASC-US atypowe komórki płaskonabłonkowe

nieokreslonego znaczenia

LSIL

zmiany śródnabłonkowe stopnia niskiego

HSIL

zmiany śródnabłonkowe stopnia dużego

Klasyfikacja systemu

Bethesda - terminologia

angielska

ASCUS atypical squamous cells of unknown significance

AGUS

atypical glandular cells of unknown significance

LGSIL

low-grade squamous intraepithelial lessions

HGSIL

high-grade squamous intraepithelial lession

Tabela porównawcza Papa-Test i
Beshesda

Obraz

prawidłowy

Zmiany

łagodne

Nieprawidłowe komórki nabłonka płaskiego i gruczołowego

HG-SIL

Zapalenie

Zmiany

odczynowe

Regeneracyjne

ASCUS

AGUS

LG-SIL

CIN I

CIN II

CIN III

Rak inwazyjny

I gr.

II gr.

III gr.

IV gr.

V gr.

Klasyfikacja wg Papanicolaou

Postępowanie diagnostyczne po

otrzymaniu wyniku rozmazu wg

Bethesdy

Wynik rozmazu

Powtórzyć

3 m

Powtórzyć

6 m

Wykonać

kolposkopię

Wycinki

HG-SIL

Tak

LG-SIL

pacjenta z dużego

ryzyka

Tak

jeżeli obraz

podejrzany – tak

ASCUS

raczej LG-SIL

Tak

Tak

Tak

Gdy powtórny

rozmaz

wykazuje

nowotwór – tak

AGUS

nieprawidłowy

rozmaz

Tak

Tak

Tak

Excochleatio

canalis et cavi

uteri.

Wg Shingeltor Cancer Journal for Clinicans

Uwaga do postępowania u

pacjentek z wynikiem

ASC-US

1. Kolposkopia

2. Powtórzenie cytologii

3. Badanie DNA-HPV (wysokiego
ryzyka)
HPV+

Kolposkopia

(postępowanie rutynowe w USA)

Interpretacja wyników

Nieprawidłowości komórek

nabłonkowych

ASC dzieli się na:

1. ASCUS - atypowe komórki o nieokreślonym
znaczeniu

(do 17 % ryzyko CIN II i CIN

III)

2. ASC-H - atypowe komórki niewykluczające zmian

dużego stopnia

Wyeliminowano określenie AGUS.

Postępowanie przy
ASC-US

- Kolposkopia

- kontrola cytologiczna za pół roku

- jeżeli zmiany utrzymują się -

badanie

wirusowe HPV

Postępowanie przy

ASC-H

Kolposkopia - u 20-90 % pacjentek z ASC-H stwierdza
się CIN II lub CIN III.

L-SIL - kolposkopia i dalsza weryfikacja - u 80 %
pacjentek stwierdza się zakażenie HPV dużego ryzyka.

H-SIL - kolposkopia - weryfikacja histopatologiczna - w

75 % ryzyko rozwoju CIN II lub CIN III i 2 % ryzyko
rozwoju raka.

Postępowanie przy AGC -

nieprawidłowych komórek

gruczołowych

- Kolposkopia

- Excochleatio canalis et cavi uteri.

(niektórzy ograniczają się do

wyłyżeczkowania kanału szyjki)

Postępowanie diagnostyczne
w Polsce

Ocena w większości wg Papanicolaou.

Tylko 10-20 % ośrodków stosuje klasyfikację

wg Bethesdy.

Od III - V grupy - weryfikacja

histopatologiczna pod kontrolą Kolposkopu.