PRZEDSIĘBIORSTWO – KOSZTY, ZYSKI I STRATY

Każde

przedsiębiorstwo

jest

działalnością

nastawiona na sprzedaż towarów lub usług i musi

mieć koszty niższe od uzyskiwanych przychodów.

RODZAJE PRZEDSIĘBIOSRTW (3 grupy firm)

• prywatne

• publiczne

• non – profit

Największą grupę stanowią firmy prywatne, ze

względu na formę własności i sposób

zarządzania wyróżnia się:

• firmę jednostkową

• spółkę jawną

• spółkę kapitałową (akcyjną)

• spółkę publiczną

PODSTAWOWE KATEGORIE EKONOMICZNE

OPISUJĄCE PRZEDSIĘBIOSRTWO

Każde przedsiębiorstwo niezależnie od firmy, własności i
zarządzania  musi  funkcjonować  na  rynku,  kupować,
sprzedawać,  liczyć  nakłady  i  przychody,  straty  i  zyski.
Brać  pod  uwagę  konkurencję.  Do  analizy  sytuacji
przedsiębiorstwa

rynku

służą

kategorie

ekonomiczne.

Utarg = (przychód) ilość pieniędzy uzyskana ze

sprzedaży dóbr i usług w dowolnym czasie.

Koszty = (księgowe) faktyczne wydatki wyrażone w

pieniądzu, poniesione na wytworzenie dóbr i usług w

danym okresie

KOSZTY EKONOMICZNE = KOSZTY ALTERNATYWNE

W literaturze koszty księgowe nazywają się

jawnymi, zaś koszty ekonomiczne - ukrytymi. Zysk

(księgowy) to nadwyżka utargu nad kosztami

(księgowymi).

Zysk nadzwyczajny (ekonomiczny) zysk

przekraczający

dochód,

który

właściciel

przedsiębiorstwa mógłby otrzymać w postaci odsetek tj.

pomnożyć swoje pieniądze według rynkowej stopy

procentowej i ewentualnie własnej pracy zarobkowej.

Jest uzyskiwany te przedsiębiorstwa, które dzięki

nowoczesnej technice wytwarzania maja niższe koszty

produkcji, niż akceptowane w całej gałęzi i dzięki temu

wyższą nadwyżkę między ceną, która daje rynek, a

własnymi kosztami. Istnieje różnica między kosztem

księgowym (faktycznym) a kosztem ekonomicznym,

(nazywanym kosztem utraconych możliwości lub

kosztem alternatywnym).

Koszty  księgowe  nie  uwzględniają  np.  pracy  własnej,
właściciela  ani  jego  własnego  kapitału.  Tymczasem  właściciel
mógłby pracować w innej firmie oraz wpłacać swoje pieniądze
na  oprocentowany  rachunek  bankowy.  Są  to  tzw.  koszty
alternatywne.
Jeżeli  po  potrąceniu  od  utargu  kosztów  księgowych  i  kosztów
alternatywnych (tzw.; łącznych kosztów ekonomicznych)   firma
wykazuje zysk, mówimy o tzw. zysku nadzwyczajnym. Różnice
między  księgowym  a  ekonomicznym  postrzeganiem  kosztu  i
zysku biorą się stąd, że:

Księgowa (-y) - opisuje faktyczne przychody i wydatki firmy.
(dba o płynność finansową firmy).

Ekonomiści  -  analizują  wpływ  kosztów  i  zysków  na  wielkości
produkcji    firmy  i  sposób  alokacji  istniejących  zasobów
pomiędzy  różne  ich  zastosowania  (  inwestowanie  i
wycofywanie kapitałów).

Celem

przedsiębiorstwa

jest

maksymalizacją

zysku

ekonomicznego. W dużych firmach występuje oddzielenie
własności od zarządzania firma (menadżerowie).

DECYZJE PRODUKCYJNE PRZEDSIEBIORCÓW

Cel przedsiębiorstwa - maksymalizacja zysku jest
osiągany przez wybór optymalnych rozmiarów
produkcji przy optymalnych kosztach.

Przedsiębiorstwo

oblicza

zyski

dla

każdych

możliwych rozmiarów produkcji, w tym celu musi
dysponować informacją o:
- wysokości utargów
- wysokości kosztów dla różnych rozmiarów produkcji

Na tej podstawie oblicza się zyski oraz wybiera
wielkość produkcji, która pozwala maksymalizować
całkowity zysk ekonomiczny (nadzwyczajny).

KOSZTY I UTARGI

Koszty są jednym z elementów konkurencji firmy,
dlatego analiza ma podstawowe znaczenie dla
funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Koszt - pieniężny wyraz nakładów

Nakład - (czynnik produkcji) dobro lub usługa
wykorzystana w procesie produkcji w odróżnieniu od
kosztu nakładów są wyrażone w formie rzeczowej.

Koszt całkowity - minimalny koszt stały i zmienny,
który trzeba ponieść niezależnie od wielkości produkcji
nawet wówczas gdy nic się nie produkuje (czynsze,
płace, koszty konserwacji maszyn)

Całkowite koszty = koszty stałe + koszty
zmienne

Koszt  krańcowy  -  (marginalny,  przyrostowy)  wzrost
kosztów  całkowitych  wywołanych  wzrostem  produkcji
o dodatkową jednostkę.
Utarg  całkowity  -  ilość  pieniędzy  uzyskana  przez
przedsiębiorstwo ze sprzedaży dóbr i usług.
Koszt  przeciętny  -  długookresowy,  średni,  koszt
całkowity  związany  z  wytworzeniem  jednej  jednostki
produktu (koszy całkowite podzielone przez produkcję)
Utarg  całkowity - ilość pieniędzy uzyskanych przez
przedsiębiorstwo ze sprzedaży dóbr i usług.
Utarg  przeciętny  -  czyli  cena  (przychód)  uzyskana
ze  sprzedaży  jednostki    produktu  lub  jednej  usługi.
Przychód  ogółem  podzielony  przez  ilość  jednostek
wytworzonego produktu.
Utarg  krańcowy  -  (marginalny)  wzrost  utargu
całkowitego  wywołany  zwiększeniem  produkcji  o
jednostkę.

Koszt całkowity i koszt krańcowy

Produkcja

Koszt całkowity

Koszt krańcowy

111

129

Geometryczne przedstawienie kategorii kosztów

stałych zmiennych, całkowitych i krańcowych

• Przeciętne koszty

całkowite ATC(Average

total cost) =OC

• Przeciętne koszty

zmienne AVC(Average

variablel cost) =OB.

• Przeciętne koszty stałe

ATC-AVC (Average fixed

cost) = BC

• Koszty całkowite (ogółem)

TC (Total cost) = OACG

• Koszty zmienne całkowite

(ogółem)= OAHB

• Koszty stałe całkowite

(ogółem) = BHGC

• Koszty krańcowe

(Marginal cost) =OE

RÓWNOWAGA PRZEDSIĘBORSTWA

Dla przedsiębiorstwa dwa punkty maja

szczególne znaczenie:

• optimum techniczne, kiedy

przedsiębiorstwo produkuje przy
najniższych kosztach

• optimum ekonomiczne, kiedy

przedsiębiorstwo osiąga stan równowagi
i realizuje najwyższy zysk.

Dla znalezienia obu tych punktów kluczowe znaczenie ma
przebieg

krzywych

kosztów

utargów

jednostkowych

przeciętnych i krańcowych. Dopóki utarg krańcowy jest większy
od kosztu krańcowego dopóty przedsiębiorstwo powinno
zwiększać produkcję.
Równowaga przedsiębiorstwa - następuje w momencie
zrównania kosztu krańcowego z utargiem krańcowym:

MC (marginal cost) = MR (marginal revenue)

Koszt krańcowy i utarg krańcowy określający wielkość produkcji
przedsiębiorstwa.
Optymalne wielkości produkcji wynoszą Q

. Koszt krańcowy

równa się utargowi krańcowemu. Dla wszystkich punktów na
lewo od Q

, utarg krańcowy jest wyższy od kosztu krańcowego,

zaś dla wszystkich punktów ma prawo od Q

utarg krańcowy jest

niższy  od  kosztu  krańcowego.  Przedsiębiorstwo  nie  zakończy
produkcji przy największej różnicy między kosztem krańcowym a
utargiem,  bo  każda  dodatkowa  jednostka  -  średnia  produkcja
zwiększa  mu  zysk  aż  do  momentu  zrównania  się  tych  dwóch
wielkości.

DECYZJE PRODUKCYJNE PRZESIĘBIORSTWA Z PUNKTU
WIDZENIA KRYTERIUM CZASU

Krótki  okres  -  czas,  w  którym  przedsiębiorstwo  jest  w
stanie  tylko  częściowo  dostosować  czynniki  produkcji  do
nowych  warunków,  ilość  niektórych  czynników  (zasobów)
jest stała

Długi  okres  -  czas  niezbędny  do  dostosowania  do  nowych
warunków

wszystkich

czynników

produkcji

przedsiębiorstwie

Korzyści skali produkcji (rosnące utargi ze skali)
- kiedy długookresowe koszty przeciętne spadają wraz ze
wzrostem rozmiarów produkcji lub gdy długookresowe
koszty przeciętne są stałe przy wzroście produkcji.

Niekorzyści skali (malejące utargi ze skali)
- kiedy długookresowe koszty przeciętne rosną wraz ze
wzrostem produkcji.

Przyczyny

występowaniu

korzyści

skali

produkcji:
- niepodzielność procesu produkcji
- konieczności ponoszenia przez przedsiębiorstwo
określonego minimum nakładów, niezbędnego do
prowadzenia

działalności

należącego

wolumenu produkcji

-specjalizacja - jej możliwość rośnie wraz ze skalą

-możliwość

stosowania

wysoko

wydajnych

technologii

Niekorzyści skali produkcji

- trudności zarządzenia dużym przedsiębiorstwem
- rosnące oddalenie od rynku

-wzrost kosztów wydobywania surowca

Kształtowanie się długookresowych linii kosztów
przeciętnych

długookresowych

linii

kosztów

krańcowych  wskazuje  że  w  warunkach  wolnej
konkurencji firma osiąga równowagę przy wyższym od
najniższego  koszcie  przeciętnym  (tj,  wyższym  niż
optimum  techniczne).  Firma  osiąga  wówczas  zysk
nadzwyczajny.

< Q

W  warunkach  równowagi  całej  gałęzi  optimum
ekonomiczne  pokrywa  się  z  optimum  technicznym,
następuje  wówczas  zrównanie  kosztu  krańcowego  z
utargiem  krańcowym,  przy  najniższym  koszcie
przeciętnym.