Fizjologia układu

pokarmowego

Prawidłowe żywienie

zaspokaja potrzeby

organizmu pod względem kalorycznym, jakościowym i

ilościowym składników odżywczych

Równowaga energetyczna

Dobowy bilans energii wprowadzonej = energii
zużytej

Fizjologia układu pokarmowego

Składniki odżywcze:

- budulcowe (białka, składniki mineralne, woda)

- energetyczne (tłuszcze, węglowodany)

- regulujące (witaminy, składniki mineralne)

Biologiczny równoważnik energetyczny – kalorie przyswajalne

(kalorie netto)

- Białka 4,0 kcal

- Węglowodany 4,0 kcal

- Tłuszcze 9,0 kcal

Fizjologia układu pokarmowego

Podstawowa przemiana materii

/PPM/

Najmniejsze nasilenie przemian biochemicznych
dostarczających organizmowi tylko tyle energii, ile potrzeba do
zachowania go przy życiu w spoczynku – zachowania
podstawowych czynności życiowych

U dorosłych wynosi ok. 1 kcal/kg m.c/godz czyli

ok. 1600-1800 kcal/dobę

PPM zależy od:

wieku, płci, masy ciała, wzrostu, stopnia aktywności
poszczególnych narządów, funkcjonowania hormonów (hh.
tarczycy, katecholaminy), stanu układu nerwowego,
odżywienia, temp. ciała

Fizjologia układu pokarmowego

Całkowita przemiana materii

/CPM/

Poziom przemian, który występuje w codziennych
warunkach bytowych

CPM zależy od:

Stopnia aktywności fizycznej, klimatu i środowiska, składu
przyjmowanych pokarmów

Fizjologia układu pokarmowego

Prawidłowe żywienie

Węglowodany

60%

Tłuszcze

25%

Białka

15%

Fizjologia układu pokarmowego

Białka:

-

związki zbudowane z aminokwasów endogennych i egzogennych

- podstawowy składnik żywych tkanek, składnik budulcowy, enzymów,

związki przenoszące i wiążące tlen (hemoglobina, mioglobina), białka
jąder

komórkowych (histony), uczestniczą w homeostazie kwasowo-
zasadowej,

utrzymują ciśnienie onkotyczne we krwi (albuminy), transportują
związki

lipidowe, witaminy, hormony (alfa i beta-globuliny)

- 4,0 kcal/g

Fizjologia układu pokarmowego

Fizjologia układu pokarmowego

- Powinny pokrywać ok. 15% dziennego zapotrzebowania
energetycznego.

Połowa dostarczanych białek powinna być pochodzenia
zwierzęcego

(mięso, ryby, mleko, jajka – ich białko, w odróżnieniu od roślinnego

zawiera odpowiedni dowóz niezbędnych aminokwasów –
histydyny,

izoleucyny, metioniny, argnininy, tryptofanu)

- Zapotrzebowanie ok. 1g/kg mc./ dobę - zwiększone w okresie
ciąży,

laktacji, dojrzewania

Białka cd:

Fizjologia układu pokarmowego

Tłuszcze:

- dostarczają związków wysokoenergetycznych
- transportują witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K)
- składniki struktur komórkowych (fosfolipidy)
- stanowią niezbędny składnik komórek nerwowych (sfingolipiny)
-cholesterol jest produktem wyjściowym do produkcji hormonów i

kw. żółciowych

- 9,0 kcal/g

Dzienne zapotrzebowanie: 25-30%, natomiast 10% powinny
stanowić

tłuszcze nienasycone

Fizjologia układu pokarmowego

Węglowodany:

-

cukry proste (glukoza, fruktoza), dwucukry (sacharoza), wielkocukry

(skrobia, glikogen, celuloza)

- są głównym, najtańszym i najłatwiej dostępnym źródłem energii,
służącej

przede wszystkim do utrzymywania stałej ciepłoty ciała, pracy
narządów

wewnętrznych oraz do wykonywania pracy fizycznej.

- glukoza jako główne źródło energii dla komórek nerwowych,
erytrocytów,

komórek rdzenia nerki

- pozwalają na oszczędną gospodarkę białkami i tłuszczami,

Dzienne zapotrzebowanie ok. 60%

Fizjologia układu pokarmowego

Węglowodany:

- 4,0 kcal/g

- sprzyjają wydzielaniu insuliny, która jest niezbędna do transportu

aminokwasów i glukozy do krwi i mięśni. Dzięki insulinie
zawdzięczamy

zwiększone wchłanianie aminokwasów przez mięśnie i
zdecydowany wzrost

syntezy białek

- odpowiadają za wytwarzanie glikogenu (mięśnie i wątroba),
zużywanego

podczas intensywnego wysiłku fizycznego

Fizjologia układu pokarmowego

Witaminy:

Rozpuszczalne w tłuszczach Rozpuszczalne w wodzie

A, D, E, K B1, B2, B5, B6, B12, C, wit. PP

kw. Foliowy (folacyna), wit. H (biocyna)

Nie są źródłem energii ani strukturalnymi składnikami tkanek,

niezbędne jednak dla wzrostu i rozwoju organizmu oraz prawidłowego
przebiegu procesów metabolicznych.

Mają różny mechanizm działania jednak wszystkie wpływają w

sposób bezpośredni lub pośredni na komórkowe procesy
metaboliczne, najczęściej jako koenzymy lub biologiczne aktywne
składniki o charakterze hormonów. 

Fizjologia układu pokarmowego

Witaminy rozpuszczalne w
tłuszczach:

Witamina A (Retinol), Prowitamina A (B-Karoten)

Funkcje: składnik barwnika wzrokowego rodopsyny w pręcikach siatkówki oka

Niedobór: kurza ślepota

Źródła: Wit. A wątroba, tran z rybiej wątroby, żółtku jaja, mleku, maśle,
margarynach. Prowit. A w czerwonych i żółtych owocach oraz warzywach
(marchewce, dyni, morelach, brzoskwiniach), ciemno zielonych częściach warzyw
(szpinak, brokuły, jarmuż, sałata).

Witamina D (Kalcyferol)

Funkcje: reguluje przemiany wapnia i fosforu oraz tworzenie kości. Wzmaga
wchłanianie Ca i P z jelit, a także hamuje ilość wapnia wydalanego z organizmu.
Źródła: Syntetyzowana przez organizm pod wpływem światła słonecznego, w tranie
z wątroby ryby, mięsie ryb, żółtku jaja,  wątrobie, mleku i jego przetworach.
Niedobór: Zaburzenia uwapnienia kośćca , krzywica

 

 

 

Fizjologia układu pokarmowego

Witamina E (tokoferol)

Główny antyoksydantem który chroni komórki przed utleniaczami. Wzmacnia ścianę
naczyń krwionośnych oraz chroni czerwone krwinki przed przedwczesnym rozpadem.
Źródła: w olejach roślinnych, migdałach, margarynie, jajach, orzechach włoskich i
ziemnych, kiełkach pszenicy, mące pełnoziarnistej, mleku
Niedobór: może przyspieszać procesy starzenia się ustroju, zwiększone ryzyko
zachorowania na miażdżycę i nowotwory.

Witamina K

Funkcje: w tworzeniu protrombiny, czynnika procesu krzepnięcia krwi, działanie
przeciwkrwotoczne.

Źródła: jarmuż, szpinak, brukselka, sałata, kalafior, rzeżucha, brokuły, mleko, jogurty, olej
sojowy, tran rybi, mięso, jaja, produkowana przez bakterie żyjące w jelicie grubym
człowieka.
Niedobór: zaburzenia krzepliwości krwi

Witaminy rozpuszczalne w
tłuszczach:

Fizjologia układu pokarmowego

Witaminy rozpuszczalne w wodzie:

Witamina B1 (tiamina)

Koenzym reakcji przemian węglowodanowych

Niedobór: choroba Beri-beri (niewydolność krążenia, polineuropatia, encefalopatia)

Źródło: kasze, nasiona zbóż

Witamina B2 (ryboflawina)

Bierze udział w procesach utleniania i redukcji

Niedobór: zapalenie kącików ust (zajady), zmiany łojotokowe skóry, niedokwistość

Witamina PP (niacyna)

Wchodzi w skład koenzymów NAD, NADP – udział w oddychaniu komórkowym,
przemianie

białek, tłuszczy i węglowodanów

Niedobór: Zapalenie skóry, biegunka, otępienie umysłowe

Fizjologia układu pokarmowego

Witaminy rozpuszczalne w wodzie:

Witamina C (kwas askorbinowy)

-uczestniczy w produkcji kolagenu i podstawowych białek w całym organizmie jako
jeden z

najważniejszych przeciwutleniaczy funkcję w reakcjach odtruwania i odporności
organizmu

Niedobór: wybroczyny na skórze, wynaczynienia do mięśni, stawów, tkanki
podskórnej, upośledzone gojenie się ran, zmniejszona odporność, osłabienie,
szkorbut

Witamina B12 – kobalamina

uczestniczy w tworzeniu czerwonych komórek krwi, tworzeniu materiału
genetycznego (synteza DNA i RNA)

Wchłania się z p. pokarmowego po połączeniu z cz. Wewnętrzym Castle’a
wydzielanym przez błonę śluzową żołądka

Niedobór: po resekcji żołądka, nieżycie żołądka, diecie wegetariańskiej, ryzyko
wystąpienia niedokrwistości złośliwej Addisona-Biermera (zanik czucia, zanik
odruchów, zapalenie języka

Najważniejsze składniki mineralne i ich
dzienne zapotrzebowanie:

- Sód 600 mg

- Potas 3500 mg
- Wapń 800-1100 mg
- Magnez 280 – 350 mg
- Żelazo 11 – 17 mg

Fizjologia układu pokarmowego

Fizjologia układu pokarmowego

Prawidłowe odżywianie
obejmuje:

1. przyjmowanie pokarmów

2. trawienie pokarmów

3. wchłanianie pokarmów i wody

4. przyswajanie składników
pokarmowych

Fizjologia układu pokarmowego

Kontrolę pełnią ośrodki pokarmowe w podwzgórzu:

- ośrodek głodu (neuropeptyd Y – czynnik głodu)

- ośrodek sytości (leptyny – czynnik sytości)

1. Przyjmowanie pokarmów

Fizjologia układu pokarmowego

- jama ustna i przełyk

rozdrabnianie, żucie, mieszanie ze śliną surowiczą i

śluzową –

działanie enzymatyczne amylazy oraz mucyny

połykanie kęsa (f. ustno-gardłowa, f. gardłowo-przełykowa
oraz

f. przełykowo-żołądkowa)

-

Żołądek

gromadzenie i trawienie pokarmów w żołądku

rola HCl, enzymów trawiennych (pepsynogen – pepsyna),

motoryka żołądka

2. Trawienie pokarmów – mechaniczne i chemiczne

Fizjologia układu pokarmowego

2. Trawienie i wchłanianie pokarmów

-jelito cienkie

Skurcze perystaltyczne – 2 do 25cm/s

Łączna powierzchnia mikrokosmków ok. 300 m kw.

sok jelitowy: aminopeptydazy, enz. rozkładające kwasy nukleinowe,

enzymy rozkładające wielocukry i dwucukry, lipaza

sok trzustkowy: trypsynogen i chymotrypsynogen, rybonukleaza i

Dezoksyrybonukleaza, alfa-amylaza, lipaza

Żółć: produkowana przez hepatocyt, wyrzut z pęcherzyka żółciowego pod
wpływem

Cholecystokininy

Kwasy żółciowe zmniejszają napięcie powierzchniowe, aktywuje lipazę i

łączą się z produktami lipolizy

2. Trawienie i wchłanianie pokarmów

- jelito cienkie

Przez enterocyty wchłania się najwięcej składników pokarmowych (na
drodze dyfuzji lub transportu aktywnego)

-Węglowodany:

glukoza i galaktoza – transport aktywny, fruktoza – dyfuzja ułatwiona

-Tłuszcze:

Po emulgacji w enterocytach tworzą się triacyloglicerole i
chylomikrony.

Razem z cholesterolem wydzielane są do naczyń chłonnych.

- Białka i kw. nukleinowe:

Białka są rozkładane do aminokwasów a kwasy nukleinowe do pentoz
i zasad purynowych

2. Trawienie i wchłanianie pokarmów

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach A, D, E, K wchłaniane w
obecności tłuszczów oraz żółci. Wit B12 wchłania się w j. Krętym

Cząsteczki wody dyfundują obustronnie w żoładku i jelicie cienkim
a wchłaniane są do krwi z jonami Na w jelicie grubym

Jony Ca, Mg, Fe są aktywnie transportowane przez nabłonek
górnego odc. Przewodu pokarmowego. Jony Fe wiążą się się z
apoferrytyną i są magazynowane w postaci ferrytyny i
transportowane za pomocą transferyny

Fizjologia układu pokarmowego

3. Trawienie i wchłanianie pokarmów

Jelito grube:

-wchłanianie zwrotne wody
-wchłanianie elektrolitów, witamin i aminokwasów
-formowanie kału

Ważna rola flory bakteryjnej jelita grubego.

Ruchy perystaltyczne i ruchy masowe (2-3 razy na dobę w
pierwszej godzinie po spożyciu pokarmu na drodze odruchu
żołądkowo-okrężniczego)

Fizjologia układu pokarmowego

Rola dużych gruczołów układu pokarmowego:

1. Wątroba

-

filtr dla związków wchłoniętych z przewodu pokarmowego do krwi

-

czynność zewnatrzwydzielnicza – żółć

-

czynność wewnątrzwydzielnicza – wydzielanie do krwi i chłonki jej
składników

-

magazynowanie związków

2. Trzustka

-

czynność wewnątrzwydzielnicza – insulina, glukagon

- czynność zewnątrzwydzielnicza – sok trzustkowy

Fizjologia układu pokarmowego

Produkty zbożowe (co najmniej 5 porcji dziennie)

1 kromka chleba (50g)
1/2 dużej bułki lub 1 mała (50g)
4 kromki pieczywa chrupkiego
1/2 szklanki gotowanej kaszy lub ryżu (30g suchego produktu)
30g mąki
2/3 szklanki gotowanego makaronu (nitki) = 30g suchego produktu
1/2 szklanki gotowanej owsianki (25g suchych płatków)
1/3 szklanki mousli (mieszanina płatków zbożowych, suszonych
owoców, orzechów itp.

Zalecane żywienie - przykładowo

Fizjologia układu pokarmowego

Warzywa (4 porcje dziennie)

Skrobiowe 100g surowych ziemniaków (przed obraniem; 2 sztuki)

Zielone liście i rośliny krzyżowe (produkt surowy):

200g kapusty poszatkowanej
100g brukselki po oczyszczeniu
250g kalafiora po oczyszczeniu
300g szpinaku po oczyszczeniu

Żółto-pomarańczowe (produkt surowy):

400g liści sałaty
250g pomidorów
200g marchwi po oczyszczeniu
200g buraków po oczyszczeniu
200g papryki po oczyszczeniu
100g selera po oczyszczeniu
100g łuskanego groszku
100g łuskanego bobu

Zalecane żywienie - przykładowo

Owoce (3 porcje dziennie)

1 duzy owoc: jabłko, pomarańcza, banan
gruszka, brzoskwinia (200g)
3 mniejsze owoce: morele, śliwki, kiwi, itp. (200g)
arbuz 800g
maliny, winogrona, agrest, wiśnie porzeczki (150g)

Mleko i produkty mleczne (2 porcje dziennie)

300ml (duży kubek) mleka (0,5%) lub kefiru
40g sera żółtego
200g jogurtu

Zalecane żywienie - przykładowo

Mięso i zamienniki białkowe (1 porcja dziennie)

100g chudej cielęciny, wołowiny, jagnięcia lub
wieprzowiny (produkt surowy bez kości)
2 jaja (tylko okazjonalnie)
40g suchego grochu lub fasoli (2/3 szklanki po
ugotowaniu)
100g ryby (filety; produkt surowy)
100g białego drobiu bez kości lub 150g z kością (produkt
surowy)
kiełbasa krakowska parzona 100g
polędwica wędzona 100g

Zalecane żywienie - przykładowo

Dziekuje za uwagę !