Walka o granice II RP w 

latach 1919-21.

Sojusz polsko - ukraiński

Po zwycięstwie bolszewików w Rosji, władze 

wystosowały do rządu polskiego 

propozycje pokojowe co do ustalenia 

granic.

Piłsudski podchodził jednak do tych 

propozycji nieufnie, gdyż nie do końca było 

pewne czy są one szczere, czy stanowią 

jedynie „gładką mowę” dla opinii 

publicznej, a w rzeczywistości mają dać 

czas Rosji  na przygotowanie się do wojny o 

granice. Dlatego Piłsudski wysunął pomysł 

zawiązania 

sojuszu polsko – ukraińskiego

 i 

przeprowadzenie ofensywy na Ukrainie, by 

wyprzedzić działania Armii Czerwonej.

Już latem 1919 roku Armia Czerwona 

zajęła Kijów. W odwecie 

21 

kwietnia 1920

 roku podpisał układ 

z przywódcą ukraińskim 

Semenem 

Petlurą

 – naczelnym dowódcą 

ukraińskich sił zbrojnych. Był to de 
facto układ sojuszniczy 
wymierzony przeciwko Rosji. 
Polska uznała niepodległość 
Ukrainy, a granicę polsko – 
ukraińską ustalono na byłej 
granicy Rosji i Austro – Węgier. W 
skład umowy wchodziła też 
konwencja wojskowa o 
współdziałaniu armii obydwu 
państw przeciw Armii Czerwonej.

Układ zawarty pomiędzy Piłsudskim a 

Petlurą został skrytykowany przez 
Narodową Demokrację i PPS, ponieważ 
partie te uważały, że Ukraina prędzej czy 
później podejmie walkę o tereny Galicji, a 
siła militarna Polski jest zbyt słaba by 
walczyć na dwa fronty – z Rosją i Ukrainą.

25 kwietnia 1920

 roku siły polsko – 

ukraińskie podjęły ofensywę w kierunku 
Kijowa. Armia Czerwona nie stawiała 
wielkiego oporu i już 7 maja oddziały 
polskie wkroczyły do Kijowa.

Armia Czerwona jednak po 

wycofaniu się z Kijowa, 
zreorganizowała się i już w lipcu 
1920 przypuściła 
kontrofensywę na Białorusi. 
Atakiem kierował doświadczony 
generał carski – 

Michaił 

Tuchaczewski

. Kontratak był tak 

sprawny, że już w sierpniu 1920 
Armia Czerwona zapędziła się 
pod Warszawę. Niepodległość 
państwa polskiego ponownie 
została zagrożona.

Walka o Warszawę

Jeszcze w lipcu 1920 po stronie 

radzieckiej utworzony został  

Tymczasowy Komitet 

Rewolucyjny Polski

, w którego 

skład weszli:

- Feliks Dzierżyński

- Julian Marchlewski

- Feliks Kon
Organizacja ta miała na celu 

przejąć władzę w Warszawie po 

zajęciu jej przez bolszewików. 

Zapowiadano również 

utworzenie  

Polskiej 

Socjalistycznej Republiki 

Radzieckiej.

Społeczeństwo polskie jednak 

agresywnie odpowiedziało na tę 
propagandę i zorganizowało 
masową mobilizację. Podobnej 
postawy nie można było jednak 
oczekiwać od ludności 
niepolskiej, która to w 
większości opowiadała się po 
stronie bolszewickiej ( np. 
Niemcy liczyli na upadek Polski 
i przejęcie jej ziem, zwłaszcza 
terenów byłego zaboru 
pruskiego; Litwa natomiast 
miała nadzieję na odzyskanie 
Wilna);

ROP

W związku z zagrożeniem 1 lipca 1920 roku 

sejm przekazał część kompetencji 

Radzie 

Obrony Państwa

, która łączyła uprawnienia 

władzy ustawodawczej, wykonawczej i 

wojskowej. W skład Rady wchodzili:

- Naczelnik Państwa;

- Marszałek sejmu

- Premier

- 3 ministrów wyznaczonych przez rząd

- 3 przedstawicieli armii

- 10 przedstawicieli klubów sejmowych.

Konferencja w Spa

Zagrożona Polska starała się 

uzyskać poparcie i pomoc 

państw zachodnich. Premier 

rządu – 

Władysław Grabski

 

wziął udział  w konferencji 

państw Ententy w 

Spa

, w 

Belgii, na której to Anglia i 

Francja zobowiązały się do 

udzielenia Polsce pomocy 

dyplomatycznej i militarnej, ale 

postawiły wiele warunków, 

których Grabski nie mógł 

zaakceptować. 

Grabski  zgodził się uznać linię 

Curzona za podstawę rozmów z 
rządem bolszewickim, 
pozostawiając Wilno w granicach 
Litwy, oraz przyjąć decyzję Rady 
Najwyższej co do granicy z 
Czechosłowacją. Plebiscyty na 
Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i 
Orawie zostały odwołane.

Decyzje te zostały przyjęte z 

oburzeniem. Władysław Grabski 
podał się do dymisji, a nowym 
premierem został Przywódca PSL 
„Piast” – 

Wincenty Witos

.

„Cud nad Wisłą”

13 sierpnia rozpoczęły się działania na 

przedpolach Warszawy 

16 sierpnia nastąpiła wielka kontrofensywa 

wojsk polskich znad Wieprza;

W ciągu kilku dni armia rosyjska została 

otoczona i pokonana. Wydarzenie to nosi 
miano „cudu nad Wisłą”, wymyślone przez 
endecję, która w ten sposób próbowała 
umniejszać zasługi wojsk dowodzonych 
przez Piłsudskiego i jego sztab.

W rzeczywistości sukces bitwy 

warszawskiej był dziełem sztabu 
Piłsudskiego oraz zdolnych polskich 
dowódców wojskowych – gen. 

Tadeusza Rozwadowskiego, 
Władysława Sikorskiego i Józefa 
Hallera

.

Bitwa warszawska stanowiła moment 

zwrotny w dziejach wojny polsko-
bolszewickiej. Zmusiła Armię czerwoną 
do wycofania na całej linii frontu i 
zdecydowała o ostatecznym 
zwycięstwie strony polskiej, choć 
jeszcze we wrześniu dochodziło do 
potyczek z bolszewikami (np. bitwa 
nad Niemnem)

Pokój w Rydze

Pod koniec września 1920 roku 

rozpoczęły się rozmowy pokojowe, 

najpierw w Mińsku, a później w Rydze. 

Szczególnie dużą rolę odegrał tu jeden 

z założycieli Narodowej Demokracji 

Stanisław Grabski

, z którego inicjatywy 

delegacja polska ograniczyła postulaty 

terytorialne. Działanie Grabskiego było 

zmierzone i zmierzało do ograniczenia 

ludności białoruskiej na ziemiach 

polskich i obalenia koncepcji 

federalistycznej II RP zgłoszonej przez 

Piłsudskiego. Grabski chciał również 

szybko zakończyć wojnę i dojść do 

porozumienia  z Rosją

Mimo wielu ustępstw, warunki te nie 

zadowalały strony rosyjskiej. Ostatecznie 
jednak 

18 stycznia 1921

 roku podpisano 

pokój ryski. Oddziały polskie wycofały się 
z zajmowanego obszaru należącego do 
Litwy i Rosji, a Rosja zobowiązała się do 
zwrotu dzieł sztuki i zabytków kultury 
wywiezionych z Polski w okresie rozbiorów 
oraz do spłaty 30 milionów rubli w złocie 
jako rekompensaty wkładu ziem polskich 
w rozwój gospodarczy Rosji. 
Postanowienia traktatu nigdy nie zostały 
w pełni zrealizowane.

Granica z Czechosłowacją i 

Litwą

Decyzje dotyczące granicy z 

Czechosłowacją zapadły już na 
konferencji w Spa. Na tej podstawie 
dokonano podziału Śląska 
Cieszyńskiego wzdłuż linii rzeki Olzy. 
Większa część spornego terenu znalazła 
się po stronie Czechosłowackiej, mimo 
iż zamieszkiwana była w większości 
przez ludność polską.

W X 1920 roku na Wileńszczyznę wkroczyła 

Litewsko – Białoruska Dywizja Piechoty 
dowodzona przez gen. 

Lucjana 

Żeligowskiego

. Utworzono wtedy odrębne 

państwo – Litwę Środkową. Formalnie te 
działania uznane były za bunt, a 
nieformalnie Żeligowski działał na 
polecenie Piłsudskiego.

Wileńszczyznę w 

1922

 roku przyłączono do 

państwa polskiego, a decyzję o 
wytyczeniu granicy między Polską i Litwą 
podjęła w 

1923

 roku Liga Narodów. Jako 

podstawę przyjęto linię rozgraniczenia 
wojsk. Granica ta jednak nie została 
uznana przez Litwę i do 1927 formalnie 
między Polską a Litwą trwał stan wojny. 
Nie utrzymywano też żadnych stosunków 
politycznych.