1

Edukacja zdrowotna w 

Edukacja zdrowotna w 

pielęgniarstwie 

pielęgniarstwie 

psychiatrycznym

psychiatrycznym

Opracowała: mgr Halina Miturska

Opracowała: mgr Halina Miturska

2

1.

1.

Prawo człowieka do informacji:

Prawo człowieka do informacji:



Konstytucja,

Konstytucja,



Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej,

Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej,



Ustawa o ochronie zdrowia 

Ustawa o ochronie zdrowia 

psychicznego.

psychicznego.

3

2.

2.

Przeniesienie ciężaru opieki 

Przeniesienie ciężaru opieki 

zdrowotnej na środowisko jako 

zdrowotnej na środowisko jako 

założenie współczesnej ochrony 

założenie współczesnej ochrony 

zdrowia, zdrowia psychicznego.

zdrowia, zdrowia psychicznego.

3.

3.

Postawy pacjentów i ich rodzin

Postawy pacjentów i ich rodzin



compliance

compliance



non compliance

non compliance



współpraca zależy od obydwu stron

współpraca zależy od obydwu stron

4

Przykłady postaw

Przykłady postaw



Pacjent nie widzi potrzeby leczenia, 

Pacjent nie widzi potrzeby leczenia, 

stosuje mechanizmy obronne 

stosuje mechanizmy obronne 

(wypieranie, zaprzeczanie).

(wypieranie, zaprzeczanie).

Rodzina – zaprzecza chorobie, 

Rodzina – zaprzecza chorobie, 

wypiera, racjonalizuje.

wypiera, racjonalizuje.



Pacjent może nie zgłaszać lekarzowi 

Pacjent może nie zgłaszać lekarzowi 

objawów ubocznych na leki – sam 

objawów ubocznych na leki – sam 

odrzuca leczenie.

odrzuca leczenie.

5



Subiektywna reakcja na lek może 

Subiektywna reakcja na lek może 

wpływać na stosunek do terapii.

wpływać na stosunek do terapii.



Przyczyną 

Przyczyną 

non compliance

non compliance

 ze strony 

 ze strony 

terapeuty jest np.:

terapeuty jest np.:

-

rozbieżność opinii,

rozbieżność opinii,

-

brak standardów,

brak standardów,

-

rozbieżność działań,

rozbieżność działań,

-

bezzasadna rutyna,

bezzasadna rutyna,

-

brak autorytetu, oparcia, zaufania.

brak autorytetu, oparcia, zaufania.

6

4.

4.

Cele psychoedukacji:

Cele psychoedukacji:



przyspieszenie procesu leczenia,

przyspieszenie procesu leczenia,



zapobieganie nawrotom.

zapobieganie nawrotom.

Korzyści:

Korzyści:

- terapeutyczne,

- terapeutyczne,

- środowiskowe,

- środowiskowe,

- ekonomiczne.

- ekonomiczne.

Koncentrujemy się na silnych stronach 

Koncentrujemy się na silnych stronach 

pacjenta.

pacjenta.

7

5.

5.

Czynniki wpływające na 

Czynniki wpływające na 

efektywność psychoedukacji:

efektywność psychoedukacji:

A.

A.

Struktura organizacyjna placówki:

Struktura organizacyjna placówki:



specyfika oddziału psychiatrycznego, 

specyfika oddziału psychiatrycznego, 

okres pobytu pacjenta, faza choroby, 

okres pobytu pacjenta, faza choroby, 

opieka poszpitalna,

opieka poszpitalna,



przygotowanie personelu.

przygotowanie personelu.

8

B.

B.

Czynniki związane z osobą adresata 

Czynniki związane z osobą adresata 

programu:

programu:



możliwości poznawcze,

możliwości poznawcze,



poziom krytycyzmu,

poziom krytycyzmu,



postawa osoby leczonej i rodziny 

postawa osoby leczonej i rodziny 

(gotowość poznawcza).

(gotowość poznawcza).

Ważna jest wiara w możliwość zmiany

Ważna jest wiara w możliwość zmiany

i życia z chorobą.

i życia z chorobą.

9

C.

C.

Postawa edukatora:

Postawa edukatora:



kompetencje, szacunek do osoby, empatia,

kompetencje, szacunek do osoby, empatia,



znajomość pacjenta i jego kontaktów

znajomość pacjenta i jego kontaktów

w rodzinie,

w rodzinie,



preferowany system wartości,

preferowany system wartości,



postawa wobec autorytetów.

postawa wobec autorytetów.

Konieczna podstawowa znajomość technik

Konieczna podstawowa znajomość technik

z zakresu prowadzenia grupy.

z zakresu prowadzenia grupy.

10

Cechy edukatora / 

Cechy edukatora / 

pożądane zachowania

pożądane zachowania



swoboda i pewność,

swoboda i pewność,



plastyczność,

plastyczność,



obiektywizm,

obiektywizm,



unikanie nadmiaru informacji,

unikanie nadmiaru informacji,



regularne powtarzanie pewnych 

regularne powtarzanie pewnych 

ważnych treści,

ważnych treści,

11



częste sprawdzanie, co i jak zostało 

częste sprawdzanie, co i jak zostało 

zrozumiane,

zrozumiane,



częsta klaryfikacja – wyjaśnianie,

częsta klaryfikacja – wyjaśnianie,



częste podsumowania,

częste podsumowania,



w przypadku chaosu informacyjnego 

w przypadku chaosu informacyjnego 

dokonywanie uporządkowania,

dokonywanie uporządkowania,

12



nie jest dopuszczalne krytyczne 

nie jest dopuszczalne krytyczne 

ocenianie,

ocenianie,



można stosować parafrazę – 

można stosować parafrazę – 

przerobienie treści irracjonalnej na 

przerobienie treści irracjonalnej na 

logiczną, uogólnioną informację,

logiczną, uogólnioną informację,



nie należy wdawać się w dyskusję ze 

nie należy wdawać się w dyskusję ze 

stałymi dyskutantami,

stałymi dyskutantami,

13



należy przestrzegać formalności 

należy przestrzegać formalności 

zgłaszania się do odpowiedzi,

zgłaszania się do odpowiedzi,



wyczyszczanie dygresji (… to nie jest 

wyczyszczanie dygresji (… to nie jest 

na temat),

na temat),



stosowanie pomocy audiowizualnych,

stosowanie pomocy audiowizualnych,



ilość spotkań i czas trwania 

ilość spotkań i czas trwania 

dostosować do możliwości grupy,

dostosować do możliwości grupy,



ważny jest czas i długość przerw,

ważny jest czas i długość przerw,

14



istotny jest sposób zachowania 

istotny jest sposób zachowania 

(siedzenie, modulacja głosu),

(siedzenie, modulacja głosu),



potrzebna jest wiedza z 

potrzebna jest wiedza z 

psychopatologii

psychopatologii

i psychologii,

i psychologii,



konieczna współpraca zespołu 

konieczna współpraca zespołu 

terapeutycznego (pacjent i rodzina nie 

terapeutycznego (pacjent i rodzina nie 

mogą uzyskiwać sprzecznych 

mogą uzyskiwać sprzecznych 

informacji).

informacji).

15

Szczegółowe cele 

Szczegółowe cele 

psychoedukacji:

psychoedukacji:



nauka samoobserwacji, 

nauka samoobserwacji, 

rozpoznawanie objawów,

rozpoznawanie objawów,



nauka o działaniu leków, objawach 

nauka o działaniu leków, objawach 

ubocznych i zasadach kuracji lekowej,

ubocznych i zasadach kuracji lekowej,



nauka o sposobie radzenia sobie w 

nauka o sposobie radzenia sobie w 

kryzysie,

kryzysie,



nauka radzenia sobie w 

nauka radzenia sobie w 

społeczeństwie,

społeczeństwie,

16



wyposażenie w umiejętności 

wyposażenie w umiejętności 

interpersonalne,

interpersonalne,



akceptacja i umiejętność życia z 

akceptacja i umiejętność życia z 

chorobą,

chorobą,



zwiększenie motywacji do leczenia, 

zwiększenie motywacji do leczenia, 

wydłużenie remisji, zmniejszenie kosztów 

wydłużenie remisji, zmniejszenie kosztów 

leczenia, skrócenie hospitalizacji,

leczenia, skrócenie hospitalizacji,



rozbudowanie systemu wsparcia,

rozbudowanie systemu wsparcia,



uruchomienie własnych rezerw.

uruchomienie własnych rezerw.

17

Formy psychoedukacji

Formy psychoedukacji

1.

1.

Indywidualne

Indywidualne

2.

2.

Grupowe:

Grupowe:

 sami pacjenci, sami 

 sami pacjenci, sami 

członkowie rodzin, rodzina z 

członkowie rodzin, rodzina z 

pacjentem.

pacjentem.



Grupa do 15 osób

Grupa do 15 osób



Ważny dobór osób ze względu na rodzaj 

Ważny dobór osób ze względu na rodzaj 

zaburzeń oraz czas trwania choroby.

zaburzeń oraz czas trwania choroby.

18



Forma: wykłady, seminaria.

Forma: wykłady, seminaria.



8 – 10 sesji,

8 – 10 sesji,



Każda na określony temat.

Każda na określony temat.



Udzielamy informacji, proponujemy 

Udzielamy informacji, proponujemy 

rozwiązania.

rozwiązania.



Rozpoczęcie – w krótkim czasie po 

Rozpoczęcie – w krótkim czasie po 

ustąpieniu objawów wytwórczych.

ustąpieniu objawów wytwórczych.

19

Przebieg spotkania

Przebieg spotkania

1.

1.

Wstęp

Wstęp

 – poznanie nastroju w grupie, 

 – poznanie nastroju w grupie, 

podsumowanie poprzedniego spotkania.

podsumowanie poprzedniego spotkania.

2.

2.

Realizacja tematu.

Realizacja tematu.

3.

3.

Rekapitulacja.

Rekapitulacja.

Można zawrzeć kontrakt z grupą na 

Można zawrzeć kontrakt z grupą na 

pierwszym spotkaniu (sojusz 

pierwszym spotkaniu (sojusz 

terapeutyczny), jak również 

terapeutyczny), jak również 

przeprowadzić ankietę wstępną

przeprowadzić ankietę wstępną

i po cyklu spotkań. 

i po cyklu spotkań. 

20

Rozpoczynamy od poznania pacjenta:

Rozpoczynamy od poznania pacjenta:

- wywiad,

- wywiad,

- objawy,

- objawy,

- subiektywne przeżywanie choroby,

- subiektywne przeżywanie choroby,

- funkcjonowanie w rodzinie,

- funkcjonowanie w rodzinie,

- problemy,

- problemy,

- poziom krytycyzmu.

- poziom krytycyzmu.

21

Problemy w 

Problemy w 

psychoedukacji

psychoedukacji

1.

1.

Dobór grupy

Dobór grupy

 – osoby muszą mieć 

 – osoby muszą mieć 

do siebie zaufanie.

do siebie zaufanie.

2.

2.

Problem przełamania bariery

Problem przełamania bariery

 – aby 

 – aby 

chory nie tkwił w przekonaniu, że 

chory nie tkwił w przekonaniu, że 

inni nie potrafią zrozumieć jego 

inni nie potrafią zrozumieć jego 

problemów.

problemów.

22

3.

3.

Zapewnienie trwałości, 

Zapewnienie trwałości, 

operacyjności wiedzy

operacyjności wiedzy

, aby pacjent 

, aby pacjent 

mógł wykorzystać zdobytą wiedzę.

mógł wykorzystać zdobytą wiedzę.

4.

4.

Tendencja do wykorzystania 

Tendencja do wykorzystania 

zdobytej wiedzy w niewłaściwym 

zdobytej wiedzy w niewłaściwym 

celu

celu

, np. utwierdzenie się w 

, np. utwierdzenie się w 

chorobie, pobyt w szpitalu jako 

chorobie, pobyt w szpitalu jako 

„sposób na życie”.

„sposób na życie”.