ROZWÓJ 

PSYCHOSPOŁECZNY 

OSÓB 

NIEPEŁNOSPRAWNYCH 

        UMYSŁOWO.

 

 

 

Podobieństwo przebiegu 

psychoruchowego rozwoju dzieci o 

obniżonej sprawności umysłowej 

oraz dzieci z normą intelektualną:



dzieci upośledzone umysłowo przechodzą 
poszczególne stadia rozwoju w tej samej 
kolejności co zdrowe, w wolniejszym jednak 
tempie i nie zawsze w pełni realizując swój 
potencjał rozwojowy,



charakteryzują się podobną strukturą 
inteligencji na określonych poziomach rozwoju,



reagują w podobny sposób na bodźce 
środowiskowe 

 

 

Podobieństwo przebiegu 
psychoruchowego rozwoju dzieci o 
obniżonej sprawności umysłowej 
oraz dzieci z normą intelektualną



Różnicę w rozwoju dzieci upośledzonych i 
nieupośledzonych stanowi zakres zmian 
ilościowych w obrębie poszczególnych 
funkcji oraz wolne tempo następowania 
tych zmian  



 Dlatego  ważne jest stymulowanie rozwoju 
dzieci upośledzonych umysłowo, aby 
ujawnić ich wszystkie potencjalne 
możliwości i zdolności wykorzystane w 
przyszłym życiu.

 

 

Rozwój fizyczny i ruchowy 



Dzieci upośledzone umysłowo w wieku 11-

12 lat wykazują opóźnienia w rozwoju 

uzdolnień ruchowych, przy czym 

upośledzenie najbardziej dotyczy precyzji i 

szybkości ruchów oraz umiejętności 

jednoczesnego ich wykonywania  



U dzieci upośledzonych umysłowo opóźniony 

jest proces lateralizacji, charakteryzuje je 

także niska sprawność fizyczna. 

 

 

Rozwój poznawczy.



U  upośledzonych umysłowo występuje niedorozwój 

czynności orientacyjno-poznawczych. Spostrzeganie 

świata jest tym gorsze, im głębsze jest upośledzenie,



W rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych 

występują deficyty, które obejmują zakłócenia w 

przebiegu analizy i syntezy wzrokowej, słuchowej 

oraz opóźnienia w rozwoju motorycznym. 



Dzieci upośledzone mają problemy z 

rozpoznawaniem kształtów, orientacją przestrzenną, 

analizą i syntezą słuchową, a także znaczne 

trudności w opanowaniu techniki pisania.  

 

 

Rozwój poznawczy.



Rozwój procesów poznawczych jest znacznie niższy 

u dzieci upośledzonych niż u zdrowych. Przebiega 

on tym samym torem u dziecka rozwijającego się 

prawidłowo i upośledzonego. Różnica polega na 

tym, że dziecko upośledzone wolniej opanowuje 

kolejne etapy, a niektórych, późniejszych, może w 

ogóle nie osiągnąć. 



Zaburzenia rozwoju poznawczego u dzieci 

upośledzonych umysłowo, brak ciekawości, bierność 

umysłowa, słaba motywacja do podejmowania zadań 

są przyczyną ich ciągłych porażek i niepowodzeń .

 

 

Kształtowanie się 
osobowości. 



Osobowość pełni funkcję centralnego systemu regulacji 
zachowania. Zdaniem J. Reykowskiego  w skład tego 
systemu wchodzą podsystemy, które są ze sobą 
sprzężone i mają określoną hierarchię: 



   podstawowe struktury regulacyjne- mechanizmy 

popędowo-emocjonalne, czyli system popędów i 
potrzeb biologicznych oraz związanych z nimi emocji, 

      wyższe formy regulacji - sieć poznawcza, czyli 

wiedza o sobie i otoczeniu, a także system jej 
wartościowania (sieć wartości) oraz operowania nią 
(sieć operacyjna). 

 

 

Kształtowanie się 

osobowości.



Osobowość rozwija się od urodzenia, etapami. 



Rozwój ten dotyczy też dzieci upośledzonych 

umysłowo. Ich osobowość  kształtują warunki życia 

i wychowania, relacje z innymi ludźmi, uprawiane 

formy aktywności, nabyte doświadczenia 



Dzieci upośledzone umysłowo doświadczają w 

swoim życiu wielu porażek  . Ich nagromadzenie 

powoduje obniżenie aspiracji dziecka 

upośledzonego umysłowo, zmierza ono coraz 

częściej do osiągania celów poniżej swoich 

możliwości. 

 

 

Kształtowanie się 

osobowości.



Istotną cechą osobowości dzieci upośledzonych 
umysłowo jest podwyższony poziom lęku.



 Lęk przed utratą bezpieczeństwa i miłości, 
przed nowym i obcym środowiskiem, które 
stwarza poczucie zagrożenia i zagubienia się w 
nim; rodzi poczucie winy i wstydu, kształtuje 
postawę lękową. Skazuje na niepowodzenia 
szkolne dzieci upośledzone umysłowo. 

 

 

Kształtowanie się 

osobowości.



Zaburzona sfera emocjonalna upośledzonych 

umysłowo wyraża się także w ich 

nadpobudliwości lub zahamowaniu



 Dzieci te ujawniają niechęć do szkoły, 

wykazują różne objawy nieprzystosowania, 

przejawiają cechy wycofywania się. 



Obrazu samego siebie jest  elementem 

struktury osobowości  który pełni   funkcję 

integrującą i stabilizującą, reguluje aktywność 

jednostki, jej kontakty z otoczeniem. 

 

 

Kompetencje społeczne 



Kompetencja społeczna upośledzonych 
umysłowo wiąże się z poziomem 
umiejętności radzenia sobie w 
społeczeństwie, w różnego rodzaju 
nieuniknionych sytuacjach życia 
codziennego.  



Pojęcie kompetencji społecznej 
obejmuje treść dającą się wyrazić w 
kategoriach umiejętności społecznych.  

 

 

Aspekty kompetencji 
społecznych: 



umiejętność wczuwania się w drugą osobę (empatia) - 

wyznacza przyszłe relacje między osobą upośledzoną 

umysłowo a społeczeństwem. Dzieci o obniżonej 

sprawności umysłowej ujawniają braki w rozwoju empatii, 

a bezpośrednią tego przyczyną jest ich wzmożony i dłużej 

trwający egocentryzm, 



spostrzeganie społeczne

 - dzieci upośledzone 

umysłowo tworzą schematy poznawcze innych osób czy 

interakcji społecznych z punktu widzenia własnego dobra, 

osiąganych korzyści, 



 rozumienie i wnioskowanie społeczne - dzieci 

upośledzone umysłowo mają trudności z analizą sytuacji 

społecznych,   

 

 

Aspekty kompetencji 
społecznych: 



umiejętność komunikowania się - zaburzenia 

mowy i nieprawidłowe sposoby komunikowania 

się dzieci o obniżonej sprawności umysłowej 

utrudniają nawiązanie kontaktu z innymi, 

porozumiewanie się zarówno na etapie 

nadawania, jak i odbioru komunikatu,



 rozwój moralny - zdobywanie nowych 

doświadczeń sprzyja rozwojowi moralnemu 

osób upośledzonych umysłowo. Im wyższy 

wiek umysłowy, tym wyższy poziom rozwoju 

moralnego,

 

 

Aspekty kompetencji 
społecznych: 



umiejętność rozwiązywania problemów 
społecznych - dzieci upośledzone umysłowo 
lepiej radzą sobie z sytuacjami 
problemowymi o charakterze poznawczym 
niż społecznym. 



Upośledzenie umysłowe nie pozwala na 
właściwe planowanie, wartościowanie i 
przewidywanie skutków swoich działań. 

 

 

Dojrzałość społeczna 



Dojrzałość społeczna w przypadku 
upośledzenia w stopniu lekkim i 
stymulującego oddziaływania środowiska 
może osiągnąć stosunkowo wysoki 
poziom. 



Ważnym aspektem w prawidłowym 
kształtowaniu się dojrzałości społecznej u 
dzieci upośledzonych jest prawidłowa 
stymulacja tego procesu.

 

 

Dojrzałość społeczna



Lekki stopień upośledzenia umysłowego - w 

zakresie dojrzałości społecznej maksymalny poziom 

osiągają dla wieku 17 lat; osłabiona kontrola 

emocji, popędów, dążeń. Zdolne są do uczuć 

wyższych. Utrudnione przystosowanie społeczne.  



Umiarkowany  stopień  upośledzenia  umysłowego  - 

maksymalny poziom rozwoju dojrzałości społecznej 

osiąga dla dziecka 10 letniego. Ujawnia wrażliwość 

emocjonalną 

głębokie 

przywiązanie 

do 

wychowawców.  Słabo  kontrolują  emocje,  popędy  i 

dążenia.

 

 

Dojrzałość społeczna



Znaczny stopień upośledzenia umysłowego - 

maksymalny poziom rozwoju społecznego dla wieku 6-

7 lat. Zdolne do okazywania uczuć, przywiązania, choć 

wyraża je w sposób prymitywny. Nie kontroluje emocji 

i popędów. Mało samodzielne, realizuje proste 

potrzeby, dba o higienę osobistą.



Głęboki stopień upośledzenia umysłowego - Poziom 

dojrzałości społecznej dla wieku 4 lat. Zdolne do 

wyrażania prostych emocji. Najczęściej brak objawów 

życia uczuciowego i przejawów samodzielności. W 

wyniku długotrwałego ćwiczenia można nauczyć je 

     sygnalizowania potrzeb fizjologicznych 

 

 

Potrzeby psychiczne i 
emocjonalne dzieci 
upośledzonych umysłowo

 



Główne potrzeby psychiczne 
dziecka upośledzonego umysłowo:



      bezpieczeństwa, przeżyć i 

zmiany, 



      uznania i zachowania 

szacunku do samego siebie.  

 

 

Potrzeby psychiczne i 
emocjonalne dzieci 
upośledzonych umysłowo



U osób upośledzonych w stopniu głębszym potrzeba 

poczucia bezpieczeństwa jest nadrzędną wobec innych 

potrzeb. Osoby takie,   potrzebują dużej stabilności 

kontaktów uczuciowych. Z uczucia rodziców czerpią 

pewność siebie i nabierają wiary we własne siły.



 U osób upośledzonych lęk przed odtrąceniem 

uczuciowym jest bardzo silny ze względu na 

ograniczony krytycyzm i zdolność obiektywnej oceny 

sytuacji. 



Stabilność środowiska rodzinnego stanowi, więc 

bardzo ważny czynnik wpływający na zrównoważenie 

emocjonalne i zdrowie psychiczne dziecka