Normy prawa 

Normy prawa 

międzynarodowego

międzynarodowego



Ius cogens – bezwzględnie obowiązujące, 

Ius cogens – bezwzględnie obowiązujące, 

imperatywne, art. 53 KWPT

imperatywne, art. 53 KWPT



Ius dispositivum – względnie obowiązujące

Ius dispositivum – względnie obowiązujące



Powszechne – obowiązują wszystkie 

Powszechne – obowiązują wszystkie 

państwa

państwa



Wielostronne – w ramach grupy państw: 

Wielostronne – w ramach grupy państw: 

regionalne, subregionalne.

regionalne, subregionalne.



Dwustronne – wzajemne stosunki między 

Dwustronne – wzajemne stosunki między 

dwoma państwami

dwoma państwami

 

 

 

 

Ius cogens

Ius cogens



Podstawowe zasady prawa międzynarodowego

Podstawowe zasady prawa międzynarodowego

a)

a)

Wyrzeczenie się siły, poszanowanie integralności 

Wyrzeczenie się siły, poszanowanie integralności 

terytorialnej państw, nienaruszalność granic

terytorialnej państw, nienaruszalność granic

b)

b)

Pokojowe załatwianie sporów

Pokojowe załatwianie sporów

c)

c)

Nieingerencja w sprawy wewnętrzne i 

Nieingerencja w sprawy wewnętrzne i 

zewnętrzne państw

zewnętrzne państw

d)

d)

Współdziałanie państw zgodnie z KNZ

Współdziałanie państw zgodnie z KNZ

e)

e)

Równouprawnienie i samostanowienie narodów

Równouprawnienie i samostanowienie narodów

f)

f)

Suwerenna równość państw 

Suwerenna równość państw 

g)

g)

Wykonywanie przez państwa zobowiązań w 

Wykonywanie przez państwa zobowiązań w 

dobrej wierze

dobrej wierze

h)

h)

Poszanowanie praw człowieka i podstawowych 

Poszanowanie praw człowieka i podstawowych 

wolności

wolności

 

 

 

 

Art. 38 ust 1 Statutu Międzynarodowego 

Art. 38 ust 1 Statutu Międzynarodowego 

Trybunału Sprawiedliwości.

Trybunału Sprawiedliwości.

 

 

Trybunał, którego funkcją jest rozstrzygać, zgodnie z 

Trybunał, którego funkcją jest rozstrzygać, zgodnie z 

prawem międzynarodowym przedłożone mu spory 

prawem międzynarodowym przedłożone mu spory 

stosuje:

stosuje:



konwencje międzynarodowe

konwencje międzynarodowe

, bądź ogólne bądź 

, bądź ogólne bądź 

partykularne ustanawiające normy wyraźnie uznane 

partykularne ustanawiające normy wyraźnie uznane 

przez państwa wiodące spór,

przez państwa wiodące spór,



zwyczaj międzynarodowy

zwyczaj międzynarodowy

 jako dowód ogólnej 

 jako dowód ogólnej 

praktyki przyjętej za prawo,

praktyki przyjętej za prawo,



ogólne zasady prawa

ogólne zasady prawa

 uznane przez narody 

 uznane przez narody 

cywilizowane,

cywilizowane,



z zastrzeżeniem postanowień art. 59,

z zastrzeżeniem postanowień art. 59,

 orzeczenia 

 orzeczenia 

sądowe i poglądy

sądowe i poglądy

 posiadające najwyższe 

 posiadające najwyższe 

kwalifikacje pisarzy różnych narodów w zakresie 

kwalifikacje pisarzy różnych narodów w zakresie 

prawa międzynarodowego jako pomocniczy środek 

prawa międzynarodowego jako pomocniczy środek 

ustalania norm prawa.

ustalania norm prawa.

 

 

 

 

Źródła prawa 

Źródła prawa 

międzynarodowego

międzynarodowego

(znaczenie)

(znaczenie)

1)

1)

Materialne

Materialne

:przyczyny, przesłanki oraz czynniki 

:przyczyny, przesłanki oraz czynniki 

mające wpływ na powstanie prawa 

mające wpływ na powstanie prawa 

międzynarod. (współpraca, działalność 

międzynarod. (współpraca, działalność 

organizacji międzynarod.)

organizacji międzynarod.)

2)

2)

Formalne

Formalne

: formy prawne, w jakich kreowane są 

: formy prawne, w jakich kreowane są 

postanowienia prawa międzynarod. (prawo 

postanowienia prawa międzynarod. (prawo 

zwyczajowe oraz umowy międzynarod.)

zwyczajowe oraz umowy międzynarod.)

3)

3)

Poznawcze

Poznawcze

: dokumenty oraz działalność 

: dokumenty oraz działalność 

podmiotów prawa, z których czerpiemy 

podmiotów prawa, z których czerpiemy 

znajomość prawa (orzecznictwa, oświadczenia, 

znajomość prawa (orzecznictwa, oświadczenia, 

zbiory umów, dokumenty dyplomatyczne) 

zbiory umów, dokumenty dyplomatyczne) 

 

 

 

 

Prawo traktatów

Prawo traktatów

1.

1.

Do niedawna podlegało uregulowaniom głównie 

Do niedawna podlegało uregulowaniom głównie 

w formie prawa zwyczajowego

w formie prawa zwyczajowego

2.

2.

Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 1969 

Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 1969 

r.  (weszła w życie 21.01.1980)

r.  (weszła w życie 21.01.1980)

3.

3.

Konwencja o prawie traktatów między 

Konwencja o prawie traktatów między 

państwami a organizacjami międzynarodowymi 

państwami a organizacjami międzynarodowymi 

albo między organizacjami międzynarodowymi  z 

albo między organizacjami międzynarodowymi  z 

1986

1986

4.

4.

Konwencja wiedeńska o sukcesji państw w 

Konwencja wiedeńska o sukcesji państw w 

odniesieniu do umów międzynarodowych  z 1978 

odniesieniu do umów międzynarodowych  z 1978 

(weszła w życie 06.11.1996 r.)

(weszła w życie 06.11.1996 r.)

5.

5.

W odniesieniu do państw nie będących stronami 

W odniesieniu do państw nie będących stronami 

w/w stosuje się odpowiednie normy prawa 

w/w stosuje się odpowiednie normy prawa 

zwyczajowego

zwyczajowego

 

 

 

 

 

 

Traktat międzynarodowy

Traktat międzynarodowy

 

 

Art. 2 Konwencji wiedeńskiej o prawie 

Art. 2 Konwencji wiedeńskiej o prawie 

traktatów:

traktatów:

„

„

międzynarodowe porozumienie 

międzynarodowe porozumienie 

między

między

 

 

państwami

państwami

, zawarte w formie 

, zawarte w formie 

pisemnej

pisemnej

 i 

 i 

regulowane przez prawo międzynarodowe, 

regulowane przez prawo międzynarodowe, 

niezależnie od tego, czy jest ujęte w 

niezależnie od tego, czy jest ujęte w 

jednym dokumencie, czy w dwóch lub 

jednym dokumencie, czy w dwóch lub 

więcej, i bez względu na jego szczególna 

więcej, i bez względu na jego szczególna 

nazwę” 

nazwę” 

 

 

 

 

Forma

Forma

1.

1.

Pisemne 

Pisemne 

2.

2.

Inne formy (aktualnie rzadko 

Inne formy (aktualnie rzadko 

stosowane) np. ustne.

stosowane) np. ustne.

 

 

 

 

Forma dokumentu

Forma dokumentu

1.

1.

W jednym dokumencie

W jednym dokumencie

2.

2.

W dwóch (kilku) dokumentach – w 

W dwóch (kilku) dokumentach – w 

przypadku zawierania umowy w 

przypadku zawierania umowy w 

formie wymiany not

formie wymiany not

 

 

 

 

Rodzaje umów 

Rodzaje umów 

międzynarodowych

międzynarodowych

Ze względu na liczbę stron

Ze względu na liczbę stron



Dwustronne (bilateralne)

Dwustronne (bilateralne)



Wielostronne 

Wielostronne 

 

 

- powszechne

- powszechne

 

 

- regionalne

- regionalne

 

 

 

 

Potencjalna liczba stron 

Potencjalna liczba stron 

umowy

umowy

1.

1.

Zamknięte

Zamknięte



Brak możliwości przystąpienia innych 

Brak możliwości przystąpienia innych 

podmiotów 

podmiotów 

2.

2.

Otwarte warunkowo

Otwarte warunkowo



Dopuszczają możliwość przystąpienia 

Dopuszczają możliwość przystąpienia 

kolejnych podmiotów po spełnieniu 

kolejnych podmiotów po spełnieniu 

określonych warunków

określonych warunków

3.

3.

Otwarte bezwarunkowo

Otwarte bezwarunkowo



Możliwość przystąpienia kolejnych stron 

Możliwość przystąpienia kolejnych stron 

bez konieczność spełniania warunków

bez konieczność spełniania warunków

 

 

 

 



Państwowe ( w imieniu głowy 

Państwowe ( w imieniu głowy 

państwa)

państwa)



Rządowe (w imieniu rządu)

Rządowe (w imieniu rządu)



Resortowe (w imieniu lub przez 

Resortowe (w imieniu lub przez 

właściwego ministra)

właściwego ministra)

 

 

 

 

Tryb

Tryb

1.

1.

Prosty – dochodzi do skutku poprzez 

Prosty – dochodzi do skutku poprzez 

podpisanie, wymiana not

podpisanie, wymiana not

2.

2.

Złożony – charakter bardzo 

Złożony – charakter bardzo 

uroczysty, zawarta procedura 

uroczysty, zawarta procedura 

ratyfikacji  lub zatwierdzenia

ratyfikacji  lub zatwierdzenia

 

 

 

 



Główne

Główne



Wykonawcze – zawierane w celu 

Wykonawcze – zawierane w celu 

realizacji postanowień umowy 

realizacji postanowień umowy 

głównej

głównej

 

 

 

 

Treść

Treść

1.

1.

Polityczne

Polityczne

2.

2.

Gospodarcze

Gospodarcze

3.

3.

Społeczno-kulturalne 

Społeczno-kulturalne 

*

*

 

 

Liczne umowy mają charakter wielowątkowy 

Liczne umowy mają charakter wielowątkowy 

(Traktat o utworzeniu Wspólnoty 

(Traktat o utworzeniu Wspólnoty 

Europejskiej)

Europejskiej)

 

 

 

 

Charakter 

Charakter 

materialnoprawny

materialnoprawny

1.

1.

Umowy normotwórcze – tworzą normy o 

Umowy normotwórcze – tworzą normy o 

charakterze ogólnym i abstrakcyjnym

charakterze ogólnym i abstrakcyjnym

2.

2.

Umowy-kontrakty – porozumienia, których 

Umowy-kontrakty – porozumienia, których 

zakres zastosowania jest ograniczony do 

zakres zastosowania jest ograniczony do 

kilku czynności

kilku czynności

*

*

 Uwaga : doktryna mówi, że podział jest 

 Uwaga : doktryna mówi, że podział jest 

dosyć sztuczny z racji faktu, że oba rodzaje 

dosyć sztuczny z racji faktu, że oba rodzaje 

mogą zawierać normy abstrakcyjne jak i 

mogą zawierać normy abstrakcyjne jak i 

konkretne 

konkretne 

 

 

 

 

 

 



Terminowe

Terminowe



Bezterminowe

Bezterminowe

 

 

 

 

Elementy umowy 

Elementy umowy 

międzynarodowej

międzynarodowej



Generalnie poza regulacją prawa pozytywnego

Generalnie poza regulacją prawa pozytywnego



Ukształtowana przez spójną praktykę państw

Ukształtowana przez spójną praktykę państw

Tytuł umowy

Tytuł umowy

 – nazwa danego dokumentu, znaczenie 

 – nazwa danego dokumentu, znaczenie 

głównie protokolarne. (traktat, umowa, 

głównie protokolarne. (traktat, umowa, 

porozumienie, układ, karta, umowa ramowa, 

porozumienie, układ, karta, umowa ramowa, 

wyjątkowo Konkordat)

wyjątkowo Konkordat)

Wstęp umowy

Wstęp umowy

 = preambuła – zawiera informację 

 = preambuła – zawiera informację 

dot. organów reprezentujących państwa, 

dot. organów reprezentujących państwa, 

przesłanki, motywy zawarcia umowy

przesłanki, motywy zawarcia umowy

Merytoryczna część umowy

Merytoryczna część umowy

 = dyspozycja – 

 = dyspozycja – 

zasadnicze kwestie dot. przedmiotu umowy, 

zasadnicze kwestie dot. przedmiotu umowy, 

uprawnień, zobowiązań stron, zawarcie klauzul 

uprawnień, zobowiązań stron, zawarcie klauzul 

 

 

 

 

Elementy umowy 

Elementy umowy 

międzynarodowej cd.

międzynarodowej cd.

Postanowienia końcowe

Postanowienia końcowe

 (klauzule formalne) - 

 (klauzule formalne) - 

uregulowania dot. trybu zawierania danej 

uregulowania dot. trybu zawierania danej 

umowy, moment wejścia w życie, czas 

umowy, moment wejścia w życie, czas 

obowiązywania

obowiązywania

Zakończenie umowy

Zakończenie umowy

 – oficjalne języki w 

 – oficjalne języki w 

jakich została umowa sporządzona, data, 

jakich została umowa sporządzona, data, 

miejsce podpisania, podpisy (w porządku 

miejsce podpisania, podpisy (w porządku 

alfabetycznym w przypadku umowy 

alfabetycznym w przypadku umowy 

wielostronnej oraz zgodnie z regułą 

wielostronnej oraz zgodnie z regułą 

alternatu

alternatu

 gdy umowa bilateralna) 

 gdy umowa bilateralna) 

 

 

 

 

1.

1.

Tytuł umowy

Tytuł umowy

2.

2.

Inwokacja - wezwanie do boga

Inwokacja - wezwanie do boga

3.

3.

Intytulacja - wyszczególnienie 

Intytulacja - wyszczególnienie 

monarchów

monarchów

4.

4.

Arenga - określenie przyczyn

Arenga - określenie przyczyn

5.

5.

Narracja - opis czynności, 

Narracja - opis czynności, 

pełnomocnictwa

pełnomocnictwa

6.

6.

Dyspozycja - właściwa treść umowy

Dyspozycja - właściwa treść umowy

7.

7.

Korroboracja – „wzmocnienie umowy”

Korroboracja – „wzmocnienie umowy”

8.

8.

Data i miejsce zawarcia umowy

Data i miejsce zawarcia umowy

9.

9.

Podpisy i pieczęcie

Podpisy i pieczęcie

 

 

 

 

Podpisywanie

Podpisywanie



Umowy dwustronne – zasada 

Umowy dwustronne – zasada 

alternatu

alternatu



Umowy wielostronne – porządek 

Umowy wielostronne – porządek 

alfabetyczny lub zasada p

alfabetyczny lub zasada p

ê

ê

le-m

le-m

ê

ê

le

le

 

 

 

 

Pełnomocnictwo

Pełnomocnictwo



KWPT art. 2 ust. 1 pkt c)

KWPT art. 2 ust. 1 pkt c)



KWPT art. 7 ust 2 pkt a) (brak 

KWPT art. 7 ust 2 pkt a) (brak 

potrzeby specjalnych pełnomocnictw)

potrzeby specjalnych pełnomocnictw)



KWPT art. 7 ust 2 pkt b) (szefowie 

KWPT art. 7 ust 2 pkt b) (szefowie 

misji dyplomatycznych)

misji dyplomatycznych)



Przedstawiciele akredytowani przez 

Przedstawiciele akredytowani przez 

państwa przy organizacjach 

państwa przy organizacjach 

międzynarodowych

międzynarodowych

 

 

 

 

w Polsce pełnomocnictwa 

w Polsce pełnomocnictwa 

udziela:

udziela:



Do prowadzenia negocjacji, przyjęcia 

Do prowadzenia negocjacji, przyjęcia 

tekstu traktatu – 

tekstu traktatu – 

minister spraw 

minister spraw 

zagranicznych lub właściwy minister 

zagranicznych lub właściwy minister 

(w odniesieniu do umów resortowych)

(w odniesieniu do umów resortowych)



do podpisania umowy (w kolejności: 

do podpisania umowy (w kolejności: 

państwowych, rządowych, resortowych) – 

państwowych, rządowych, resortowych) – 

Prezydent RP,

Prezydent RP,

 

 

Prezes Rady Ministrów, 

Prezes Rady Ministrów, 

właściwy minister 

właściwy minister 

٭

٭

na podstawie Ustawy o umowach 

na podstawie Ustawy o umowach 

międzynarodowych z 14 kwietnia 2000r.

międzynarodowych z 14 kwietnia 2000r.

 

 

 

 

Procedura zawierania umów

Procedura zawierania umów

1.

1.

Rokowania (negocjacje)

Rokowania (negocjacje)



przygotowanie i ustalenie tekstu umowy, 

przygotowanie i ustalenie tekstu umowy, 

w formie pisemnej lub ustnej, 

w formie pisemnej lub ustnej, 

prowadzone przez pełnomocnych 

prowadzone przez pełnomocnych 

przedstawicieli państw lub organizacji 

przedstawicieli państw lub organizacji 

międzynarodowych

międzynarodowych



Gdy przedmiotem umowy wielostronne, 

Gdy przedmiotem umowy wielostronne, 

negocjacje przebiegają na forum 

negocjacje przebiegają na forum 

konferencji lub pod auspicjami 

konferencji lub pod auspicjami 

organizacji międzynarodowej

organizacji międzynarodowej

 

 

 

 

Procedura cd.

Procedura cd.

2.

2.

Przyjęcie tekstu umowy (zaakceptowanie 

Przyjęcie tekstu umowy (zaakceptowanie 

treści) co do zasady w drodze wyrażeniu 

treści) co do zasady w drodze wyrażeniu 

zgody przez wszystkie państwa biorące 

zgody przez wszystkie państwa biorące 

udział w negocjacjach, art. 9 KWPT

udział w negocjacjach, art. 9 KWPT



Wyjątkowo przyjęcie tekstu w ramach 

Wyjątkowo przyjęcie tekstu w ramach 

konferencji międzynarod., wtedy zgoda 

konferencji międzynarod., wtedy zgoda 

2/3 liczby państw obecnych i głosujących 

2/3 liczby państw obecnych i głosujących 

(chyba, że ustalą inaczej)

(chyba, że ustalą inaczej)

art. 9 ust 2 KWPT

art. 9 ust 2 KWPT

 

 

 

 

Procedura cd.

Procedura cd.

3.

3.

Stwierdzenie autentyczności (art. 10 

Stwierdzenie autentyczności (art. 10 

KPT) inaczej umocowanie

KPT) inaczej umocowanie



gdy umowy dwustronne przyjęcie 

gdy umowy dwustronne przyjęcie 

tekstu i umocowanie - jednocześnie

tekstu i umocowanie - jednocześnie



Podpisanie

Podpisanie



Podpisanie 

Podpisanie 

ad referendum

ad referendum



Parafowanie

Parafowanie



Inny sposób uzgodniony przez 

Inny sposób uzgodniony przez 

państwa negocjujące

państwa negocjujące

 

 

 

 

Sposoby wyrażenia zgody

Sposoby wyrażenia zgody



W drodze podpisania

W drodze podpisania



W drodze wymiany dokumentów 

W drodze wymiany dokumentów 

stanowiących traktat

stanowiących traktat



W drodze ratyfikacji

W drodze ratyfikacji



W drodze przystąpienia

W drodze przystąpienia

 

 

 

 

Procedura cd

Procedura cd

4.

4.

Wyrażenie zgody na związanie się 

Wyrażenie zgody na związanie się 

postanowieniami art. 11 KPT

postanowieniami art. 11 KPT



Tryb prosty

Tryb prosty

Podpisanie art.12

Podpisanie art.12

Podpisanie 

Podpisanie 

ad referendum  - do 

ad referendum  - do 

akceptacji np. minister (

akceptacji np. minister (

bardzo 

bardzo 

rzadko) art.12

rzadko) art.12

Parafowanie ( bardzo rzadko )

Parafowanie ( bardzo rzadko )

Wymiana not ( ponad połowa umów) 

Wymiana not ( ponad połowa umów) 

art.13 KPT

art.13 KPT

 

 

 

 

Procedura cd.

Procedura cd.



Tryb złożony

Tryb złożony

Podpisanie

Podpisanie

       ↓

       ↓

Procedura krajowa (definitywne wyrażenie 

Procedura krajowa (definitywne wyrażenie 

zgody)

zgody)



Ratyfikacja

Ratyfikacja



Zatwierdzenie

Zatwierdzenie



Przyjęcie

Przyjęcie

Najczęściej w umowach wprowadzane są 

Najczęściej w umowach wprowadzane są 

klauzule zróżnicowanego przyjęcia

klauzule zróżnicowanego przyjęcia

 

 

pozwalające na wybór właściwej metody

pozwalające na wybór właściwej metody

 

 

 

 

Ratyfikacja

Ratyfikacja



Najbardziej uroczysta forma

Najbardziej uroczysta forma



Przysługuje głowie państwa

Przysługuje głowie państwa



W zależności od ustaleń prawa wewnętrznego różny jest 

W zależności od ustaleń prawa wewnętrznego różny jest 

zakres udziału parlamentu

zakres udziału parlamentu



W Polsce  (art. 133 ust. 1 pkt 1) ratyfikacji dokonuje 

W Polsce  (art. 133 ust. 1 pkt 1) ratyfikacji dokonuje 

prezydent

prezydent



Uchwałę o przedłożeniu umowy do ratyfikacji podejmuje 

Uchwałę o przedłożeniu umowy do ratyfikacji podejmuje 

Rada Ministrów a tekst wraz z dokumentacją przedkłada 

Rada Ministrów a tekst wraz z dokumentacją przedkłada 

minister spraw zagranicznych

minister spraw zagranicznych



O zamiarze ratyfikacji prezydent informuje Sejm

O zamiarze ratyfikacji prezydent informuje Sejm



Art. 89 ust 1 Konstytucji  ustala zakres umów objętą 

Art. 89 ust 1 Konstytucji  ustala zakres umów objętą 

obowiązkiem ratyfikacji 

obowiązkiem ratyfikacji 



Ustawa z 14 kwietnia 2000r. Określa zasady, tryb 

Ustawa z 14 kwietnia 2000r. Określa zasady, tryb 

zawierania ratyfikacji, zatwierdzania

zawierania ratyfikacji, zatwierdzania

 

 

 

 

Art. 89.

Art. 89.

1. „Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy 

1. „Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy 

międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga 

międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga 

uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli 

uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli 

umowa dotyczy:

umowa dotyczy:

1)

1)

pokoju, sojuszy, układów politycznych lub 

pokoju, sojuszy, układów politycznych lub 

układów wojskowych,

układów wojskowych,

2)

2)

wolności, praw lub obowiązków obywatelskich 

wolności, praw lub obowiązków obywatelskich 

określonych w Konstytucji,

określonych w Konstytucji,

3)

3)

członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w 

członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w 

organizacji międzynarodowej,

organizacji międzynarodowej,

4)

4)

znacznego obciążenia państwa pod względem 

znacznego obciążenia państwa pod względem 

finansowym,

finansowym,

5)

5)

spraw uregulowanych w ustawie lub w których 

spraw uregulowanych w ustawie lub w których 

Konstytucja wymaga ustawy.

Konstytucja wymaga ustawy.

 

 

 

 

Art. 91.

Art. 91.

1) Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej 

1) Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej 

ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej 

ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej 

Polskiej, stanowi część krajowego porządku 

Polskiej, stanowi część krajowego porządku 

prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba 

prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba 

że jej stosowanie jest uzależnione od wydania 

że jej stosowanie jest uzależnione od wydania 

u1)stawy. 

u1)stawy. 

2) Umowa międzynarodowa ratyfikowana za 

2) Umowa międzynarodowa ratyfikowana za 

uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma 

uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma 

pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej 

pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej 

nie da się pogodzić z umową. 

nie da się pogodzić z umową. 

3) Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez 

3) Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez 

Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej 

Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej 

organizację międzynarodową, prawo przez nią 

organizację międzynarodową, prawo przez nią 

stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając 

stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając 

pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

 

 

 

 

Zatwierdzenie

Zatwierdzenie



Uroczysta forma zgody na zawarcie

Uroczysta forma zgody na zawarcie



Dokonywa zgodnie z ustaloną 

Dokonywa zgodnie z ustaloną 

praktyką przez rząd, szefa rządu lub 

praktyką przez rząd, szefa rządu lub 

ministra

ministra

 

 

 

 

Przyjęcie

Przyjęcie



Klauzula zróżnicowanego przyjęcia

Klauzula zróżnicowanego przyjęcia



Art.11 KWPT

Art.11 KWPT



Pozwala na zastosowanie różnych 

Pozwala na zastosowanie różnych 

form na przyjęcie tej samej konwencji

form na przyjęcie tej samej konwencji

 

 

 

 

Przystąpienie

Przystąpienie



Wola związania się umową 

Wola związania się umową 

wielostronna, która już wcześniej 

wielostronna, która już wcześniej 

weszła w życie

weszła w życie



Art. 15 KWPT

Art. 15 KWPT

 

 

 

 



Wymiana dokumentów (not) 

Wymiana dokumentów (not) 

ratyfikacyjnych - ostatni etap 

ratyfikacyjnych - ostatni etap 

procedury zawierania umów 

procedury zawierania umów 

bilateralnych

bilateralnych



Przy zawieraniu umów 

Przy zawieraniu umów 

wielostronnych dokumenty są 

wielostronnych dokumenty są 

przekazywane 

przekazywane 

depozytariuszowi 

depozytariuszowi 

 

 

 

 

Depozytariusz

Depozytariusz



Obowiązki wynikają z art. 77-78 

Obowiązki wynikają z art. 77-78 

KWPT

KWPT



Państwo na którego terytorium 

Państwo na którego terytorium 

prowadzono negocjacje (lub 

prowadzono negocjacje (lub 

konferencja)

konferencja)



Często organizacja międzynarodowa

Często organizacja międzynarodowa



Sekretarz generalny – 

Sekretarz generalny – 

depozytariuszem ponad 500 umów

depozytariuszem ponad 500 umów

 

 

 

 

Rejestracja

Rejestracja



Art. 102 Kart NZ

Art. 102 Kart NZ



zobowiązuje aby umowy zawierane przez 

zobowiązuje aby umowy zawierane przez 

członków organizacji rejestrować w 

członków organizacji rejestrować w 

Sekretariacie ONZ).

Sekretariacie ONZ).



Brak rejestracji powoduje niemożność 

Brak rejestracji powoduje niemożność 

powoływania się na nie przed organami 

powoływania się na nie przed organami 

ONZ

ONZ



Art. 80 KWPT 

Art. 80 KWPT 



Rejestrowane również akty jednostronne

Rejestrowane również akty jednostronne



UNTS – 

UNTS – 

United Nations Treaty Series

United Nations Treaty Series

 

 

 

 

Zastrzeżenia

Zastrzeżenia



Art. 2 ust.1 pkt d KWPT

Art. 2 ust.1 pkt d KWPT



Art. 19 KWPT 

Art. 19 KWPT 



Gdy umowa nie zawiera postanowień w kwestii zastrzeżeń 

Gdy umowa nie zawiera postanowień w kwestii zastrzeżeń 

możliwe jest składanie takich zastrzeżeń jeśli nie godzą w 

możliwe jest składanie takich zastrzeżeń jeśli nie godzą w 

cel i przedmiot umowy 

cel i przedmiot umowy 



Dopuszczalność przewidziana w umowach 

Dopuszczalność przewidziana w umowach 

wielostronnych

wielostronnych



Strony mogą ograniczyć lub wyłączyć możliwość zastrzeżeń

Strony mogą ograniczyć lub wyłączyć możliwość zastrzeżeń



W formie pisemnej

W formie pisemnej



Dopuszczalność ograniczona czasowo – do momentu 

Dopuszczalność ograniczona czasowo – do momentu 

definitywnego wyrażenia zgody na związanie

definitywnego wyrażenia zgody na związanie



Obowiązek przedstawienia pozostałym stronom

Obowiązek przedstawienia pozostałym stronom



Art. 20 KWPT

Art. 20 KWPT

 

 

 

 

Sprzeciw do zastrzeżenia

Sprzeciw do zastrzeżenia



Art. 20 ust. 5

Art. 20 ust. 5

1.

1.

Zwykły – dany przepis nie wchodzi w 

Zwykły – dany przepis nie wchodzi w 

życie w stosunkach między państwami 

życie w stosunkach między państwami 

składającym sprzeciw i tym, które złożyło 

składającym sprzeciw i tym, które złożyło 

zastrzeżenie

zastrzeżenie

2.

2.

Kwalifikowany – umowa międzynarodowa 

Kwalifikowany – umowa międzynarodowa 

w ogóle nie wchodzi w życie między 

w ogóle nie wchodzi w życie między 

stroną zgłaszającą zastrzeżenie a stroną 

stroną zgłaszającą zastrzeżenie a stroną 

składającą sprzeciw kwalifikowany

składającą sprzeciw kwalifikowany



Zarówno sprzeciw jak i zastrzeżenie 

Zarówno sprzeciw jak i zastrzeżenie 

mogą zostać wycofane (art. 22 KWPT)

mogą zostać wycofane (art. 22 KWPT)

 

 

 

 

Wejście w życie

Wejście w życie



Umowa staje się pełnoprawnym 

Umowa staje się pełnoprawnym 

aktem

aktem



Państwo staje się jego stroną

Państwo staje się jego stroną



Ważne prawa i obowiązki

Ważne prawa i obowiązki



Termin określony w umowie

Termin określony w umowie



Gdy brak terminu – art. 24 ust.2 KWPT

Gdy brak terminu – art. 24 ust.2 KWPT



Gdy państwo przystępuje do umowy 

Gdy państwo przystępuje do umowy 

art. 24 ust.3

art. 24 ust.3

 

 

 

 

Stosowanie umowy 

Stosowanie umowy 



Art. 28 KWPT

Art. 28 KWPT



Art. 29 KWPT

Art. 29 KWPT



Z zasady tworzy prawa i obowiązki 

Z zasady tworzy prawa i obowiązki 

pomiędzy państwami umawiającymi się 

pomiędzy państwami umawiającymi się 

(art. 34 KPT)

(art. 34 KPT)



Wyjątkowo dopuszczalne zawieranie 

Wyjątkowo dopuszczalne zawieranie 

umów:

umów:

1.

1.

Pacta in favorem tertii

Pacta in favorem tertii

 (art. 36 KWPT)

 (art. 36 KWPT)

2.

2.

Pacta in detrimentum tertii

Pacta in detrimentum tertii

 (art. 35 

 (art. 35 

KWPT)

KWPT)

 

 

 

 

Zmiana umowy 

Zmiana umowy 

międzynarodowej

międzynarodowej



Art. 39 KWPT

Art. 39 KWPT



Tryb przeprowadzania zmian zawarty 

Tryb przeprowadzania zmian zawarty 

zazwyczaj w samych umowach

zazwyczaj w samych umowach



Gdy ustaleń takich nie ma stosuje się art. 

Gdy ustaleń takich nie ma stosuje się art. 

40-42 KWPT

40-42 KWPT

1.

1.

Umowy bilateralne – uzależnione od 

Umowy bilateralne – uzależnione od 

zgody stron (wykluczone jednostronne 

zgody stron (wykluczone jednostronne 

wnoszenie poprawek)

wnoszenie poprawek)

2.

2.

Umowy wielostronne – dwa sposoby 

Umowy wielostronne – dwa sposoby 

dokonywania zmian: poprawki i 

dokonywania zmian: poprawki i 

modyfikacje

modyfikacje

 

 

 

 



W przypadku wybranych stron umów 

W przypadku wybranych stron umów 

wielostronnych zmiany określane są 

wielostronnych zmiany określane są 

mianem modyfikacji

mianem modyfikacji



W wypadku gdy umowa dopuszcza takie 

W wypadku gdy umowa dopuszcza takie 

zmiany

zmiany



Gdy umowa nie zakazuje modyfikacji są 

Gdy umowa nie zakazuje modyfikacji są 

one dopuszczalne w świetle art. 41 ust.1 

one dopuszczalne w świetle art. 41 ust.1 

pkt b KWPT

pkt b KWPT



Strony, które przewidują takie modyfikacje 

Strony, które przewidują takie modyfikacje 

winny notyfikować pozostałe strony 

winny notyfikować pozostałe strony 

umowy o zamiarze i o samym fakcie 

umowy o zamiarze i o samym fakcie 

dokonania art. 41 ust. 2 KWPT

dokonania art. 41 ust. 2 KWPT

 

 

 

 

Nieważność umowy 

Nieważność umowy 

międzynarodowej (ex tunc)

międzynarodowej (ex tunc)



Art. 42 ust 1 KWPT

Art. 42 ust 1 KWPT



Prawo krajowe (art. 46)

Prawo krajowe (art. 46)



Przekroczenie pełnomocnictwa (art. 47)

Przekroczenie pełnomocnictwa (art. 47)



Błąd (art. 48) 

Błąd (art. 48) 



Oszustwo i przekupstwo (art. 49 i 50)

Oszustwo i przekupstwo (art. 49 i 50)



Przymus (art. 51)

Przymus (art. 51)



Ius cogens (art. 53)

Ius cogens (art. 53)



Następstwa: 

Następstwa: 

art. 69 KWPT

art. 69 KWPT

 

 

 

 

Wygaśnięcie (ex nunc)

Wygaśnięcie (ex nunc)

Następstwa: art. 70 KWPT

Następstwa: art. 70 KWPT

1.

1.

Przewidziane w umowie:

Przewidziane w umowie:



Upływ czasu

Upływ czasu



Spełnienie warunku rozwiązującego

Spełnienie warunku rozwiązującego



Wypowiedzenie umowy (zmniejszenie liczby stron)

Wypowiedzenie umowy (zmniejszenie liczby stron)



Wykonanie umowy

Wykonanie umowy

2.

2.

Nieprzewidziane w umowie:

Nieprzewidziane w umowie:



Zgoda wszystkich stron

Zgoda wszystkich stron



Desuetudo

Desuetudo



Zawarcie późniejszego traktatu 

Zawarcie późniejszego traktatu 



Naruszenie postanowień umowy dwustronnej

Naruszenie postanowień umowy dwustronnej



Powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonanie postanowień 

Powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonanie postanowień 

umowy

umowy



Zasadnicza zmiana okoliczności (

Zasadnicza zmiana okoliczności (

rebus sic stantibus

rebus sic stantibus

)

)



Nowa norma 

Nowa norma 

ius cogens

ius cogens

 

 

 

 

wypowiedzenie

wypowiedzenie



Z reguły umowy zawierają klauzule 

Z reguły umowy zawierają klauzule 

dot. wypowiedzenia

dot. wypowiedzenia



Art. 56 KWPT

Art. 56 KWPT



Art. 55 KWPT

Art. 55 KWPT



Stosowane klauzule prolongacyjne

Stosowane klauzule prolongacyjne



W formie pisemnej

W formie pisemnej



Skierowany do pozostałych stron 

Skierowany do pozostałych stron 

umowy

umowy

 

 

 

 

Prawo zwyczajowe

Prawo zwyczajowe

 

 

zespół  norm prawa 

zespół  norm prawa 

międzynarodowego 

międzynarodowego 

publicznego ukształtowany w 

publicznego ukształtowany w 

drodze jednolitej praktyki 

drodze jednolitej praktyki 

państw działających w 

państw działających w 

przekonaniu o prawnym 

przekonaniu o prawnym 

obowiązku takiego działania.

obowiązku takiego działania.

 

 

 

 

Elementy normy 

zwyczajowej

Obiektywny –

 jednolita praktyka

usus

Subiektywny – 

opinio iuris sive necessitatis

zgodna, nieprzerwana,

stała, częsta,

powszechna

Przeświadczenie podmiotów,

że określona praktyka tworzy

prawo lub jest konieczna

 

 

 

 

Wygaśnięcie normy

 zwyczajowej

Powstanie nowej

 normy zwyczajowej 

kolidującej 

z dotychczasową 

normą zwyczajową

Powstanie nowej

 normy traktatowej 

kolidującej 

z dotychczasową 

normą zwyczajową

Desuetudo 

(wygaśnięcie

 spowodowane

 zaprzestaniem

 stosowanie

)

 

 

 

 

Kazus 1

Kazus 1

Pięć państw zawarło miedzy sobą umowę 

Pięć państw zawarło miedzy sobą umowę 

międzynarodową o współpracy kulturalnej i naukowej. 

międzynarodową o współpracy kulturalnej i naukowej. 

Umowa ta nie zawierała żadnej klauzuli odnoszącej się 

Umowa ta nie zawierała żadnej klauzuli odnoszącej się 

do przystąpienia do niej kolejnych państw. Kwestią taką 

do przystąpienia do niej kolejnych państw. Kwestią taką 

w ogóle nie zajmowano się podczas negocjacji tej 

w ogóle nie zajmowano się podczas negocjacji tej 

umowy. Po kilku latach stosowania umowy, inne 

umowy. Po kilku latach stosowania umowy, inne 

państwo chciało do niej przystąpić. Spośród 

państwo chciało do niej przystąpić. Spośród 

dotychczasowych pięciu stron umowy, cztery zgodziły 

dotychczasowych pięciu stron umowy, cztery zgodziły 

się na akces tego szóstego państwa, jednak piąte 

się na akces tego szóstego państwa, jednak piąte 

państwo-strona zdecydowanie sprzeciwiało się takiemu 

państwo-strona zdecydowanie sprzeciwiało się takiemu 

przystąpieniu. Cztery państwa, które wyraziły zgodę na 

przystąpieniu. Cztery państwa, które wyraziły zgodę na 

przystąpienie państwa szóstego, oraz szóste państwo 

przystąpienie państwa szóstego, oraz szóste państwo 

uważały, że mimo sprzeciwu jednego państwa, państwo 

uważały, że mimo sprzeciwu jednego państwa, państwo 

szóste może przystąpić do umowy.

szóste może przystąpić do umowy.

Czy w świetle Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów 

Czy w świetle Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów 

z 1969 r. szóste państwo może przystąpić?

z 1969 r. szóste państwo może przystąpić?

 

 

 

 

Kazus 2

Kazus 2

Na konferencji międzynarodowej, zwołanej 

Na konferencji międzynarodowej, zwołanej 

pod egidą ONZ, uzgodniono tekst pewnej 

pod egidą ONZ, uzgodniono tekst pewnej 

konwencji kodyfikującej jeden z działów 

konwencji kodyfikującej jeden z działów 

prawa międzynarodowego. Państwo M 

prawa międzynarodowego. Państwo M 

akredytowało swego przedstawiciela na tej 

akredytowało swego przedstawiciela na tej 

konferencji, nie wystawiając mu jednak 

konferencji, nie wystawiając mu jednak 

szczegółowych pełnomocnictw. Korzystając 

szczegółowych pełnomocnictw. Korzystając 

ze swego statusu pełnomocnik podpisał 

ze swego statusu pełnomocnik podpisał 

umowę.

umowę.

Czy jego czynność polegająca na podpisaniu 

Czy jego czynność polegająca na podpisaniu 

umowy będzie prawnie skuteczna w świetle 

umowy będzie prawnie skuteczna w świetle 

postanowień konwencji wiedeńskiej o 

postanowień konwencji wiedeńskiej o 

prawie traktatów z 1969r.? 

prawie traktatów z 1969r.? 

 

 

 

 

Kazus 3

Kazus 3

Państwa A i B zawarły umowę o współpracy w 

Państwa A i B zawarły umowę o współpracy w 

dziedzinie lotnictwa cywilnego. Jednak 

dziedzinie lotnictwa cywilnego. Jednak 

przedstawiciel państwa B podpisał umowę, 

przedstawiciel państwa B podpisał umowę, 

ponieważ przekupiono go, o czym państwo B nie 

ponieważ przekupiono go, o czym państwo B nie 

wie. Po kilku latach stosowania umowy 

wie. Po kilku latach stosowania umowy 

okoliczności, w jakich była ona zawierana, uległy 

okoliczności, w jakich była ona zawierana, uległy 

poważnej zmianie i na państwie A spoczywa teraz 

poważnej zmianie i na państwie A spoczywa teraz 

znacznie szerszy zakres obowiązków niż 

znacznie szerszy zakres obowiązków niż 

poprzednio. Niezadowolone z tego państwo A 

poprzednio. Niezadowolone z tego państwo A 

wysyła notę do państwa B, informując je, iż kilka 

wysyła notę do państwa B, informując je, iż kilka 

lat wcześniej przekupiło przedstawiciela tego 

lat wcześniej przekupiło przedstawiciela tego 

państwa, aby podpisał umowę i dlatego uważa, że 

państwa, aby podpisał umowę i dlatego uważa, że 

umowa jest nieważna. Państwo B nie reaguje.

umowa jest nieważna. Państwo B nie reaguje.

Czy umowa ta jest ważna? 

Czy umowa ta jest ważna? 

 

 

 

 

Kazus 5

Kazus 5

Na konferencji międzynarodowej, zwołanej w 

Na konferencji międzynarodowej, zwołanej w 

celu przyjęcia wynegocjowanego tekstu 

celu przyjęcia wynegocjowanego tekstu 

traktatu o rozwiązaniu konfliktów ustaw o 

traktatu o rozwiązaniu konfliktów ustaw o 

obywatelstwie, państwa uczestniczące w 

obywatelstwie, państwa uczestniczące w 

konferencji przyjęły tekst traktatu 

konferencji przyjęły tekst traktatu 

bezwzględną większością głosów.

bezwzględną większością głosów.

1.

1.

Oceń postępowanie państw.

Oceń postępowanie państw.

2.

2.

Czy przyjęcie tekstu traktatu w drodze 

Czy przyjęcie tekstu traktatu w drodze 

głosowania jest dopuszczalne w świetle 

głosowania jest dopuszczalne w świetle 

Konwencji wiedeńskiej o prawie 

Konwencji wiedeńskiej o prawie 

traktatów z 1969r. ?

traktatów z 1969r. ?

 

 

 

 

Kazus 6

Kazus 6

Przedmiotem narady toczącej się w Ministerstwie Spraw Zagranicznych 

Przedmiotem narady toczącej się w Ministerstwie Spraw Zagranicznych 

państwa A jest 6 traktatów dotyczących współpracy w dziedzinie kultury, 

państwa A jest 6 traktatów dotyczących współpracy w dziedzinie kultury, 

którymi związane jest to państwo:

którymi związane jest to państwo:

1.

1.

Pisemna, dwustronna umowa o współpracy w dziedzinie kultury za warta 

Pisemna, dwustronna umowa o współpracy w dziedzinie kultury za warta 

z państwem B 5.08.1995r.

z państwem B 5.08.1995r.

2.

2.

Pisemna dwustronna umowa o współpracy w dziedzinie kultury zawarta z 

Pisemna dwustronna umowa o współpracy w dziedzinie kultury zawarta z 

państwem C 5.08.1995 r.

państwem C 5.08.1995 r.

3.

3.

Pisemna, dwustronna umowa o współpracy w dziedzinie kultury zawarta 

Pisemna, dwustronna umowa o współpracy w dziedzinie kultury zawarta 

z państwem D 28.04.1950r.

z państwem D 28.04.1950r.

4.

4.

Pisemna umowa o współpracy w dziedzinie kultury zawarta z 

Pisemna umowa o współpracy w dziedzinie kultury zawarta z 

międzyrządową organizacją międzynarodową 3.08.1990r. 

międzyrządową organizacją międzynarodową 3.08.1990r. 

5.

5.

Pisemna umowa wielostronna o współpracy w dziedzinie kultury zawarta 

Pisemna umowa wielostronna o współpracy w dziedzinie kultury zawarta 

z państwami E,F,G,H,I 2.08.1990r.

z państwami E,F,G,H,I 2.08.1990r.

6.

6.

Ustne porozumienie o współpracy w dziedzinie kultury zawarte z 

Ustne porozumienie o współpracy w dziedzinie kultury zawarte z 

państwem J 2.08.1990r.

państwem J 2.08.1990r.

Powstał problem, do których z ww traktatów stosujemy Konwencje wiedeńską 

Powstał problem, do których z ww traktatów stosujemy Konwencje wiedeńską 

z 1969, a do których normy zwyczajowego prawa traktatów.

z 1969, a do których normy zwyczajowego prawa traktatów.



Państwo A przystąpiło do Konwencji 27.04.1990r.

Państwo A przystąpiło do Konwencji 27.04.1990r.



W stosunku do państwa A Konwencja weszła w życie 1.08.1990r. 

W stosunku do państwa A Konwencja weszła w życie 1.08.1990r. 



Państwo B nie jest stroną Konwencji

Państwo B nie jest stroną Konwencji



Państwa C,D,J są stronami Konwencji z 1969r. od dnia wejścia w życie tej 

Państwa C,D,J są stronami Konwencji z 1969r. od dnia wejścia w życie tej 

Konwencji.

Konwencji.



W stosunku do państw E,F,G,H,I Konwencja weszła w życie przed 1990r.  

W stosunku do państw E,F,G,H,I Konwencja weszła w życie przed 1990r.  

 

 

 

 

Kazus 7

Kazus 7

W okresie od stycznia do maja 1993r. Państwa A i B 

W okresie od stycznia do maja 1993r. Państwa A i B 

negocjowały umowę o ułatwieniach w odprawie granicznej. 

negocjowały umowę o ułatwieniach w odprawie granicznej. 

W trakcie rokowań przedstawiciel państwa B wyraził zamiar 

W trakcie rokowań przedstawiciel państwa B wyraził zamiar 

podpisania negocjowanego traktatu z zastrzeżeniem 

podpisania negocjowanego traktatu z zastrzeżeniem 

ratyfikacji. W uzgodnionej i parafowanej (1.06.1993r.) treści 

ratyfikacji. W uzgodnionej i parafowanej (1.06.1993r.) treści 

traktatu nie znalazło się jednak postanowienie, że zgoda 

traktatu nie znalazło się jednak postanowienie, że zgoda 

państw na związanie się traktatem będzie wyrażona przez 

państw na związanie się traktatem będzie wyrażona przez 

ratyfikację, ani żądne inne postanowienie dotyczące 

ratyfikację, ani żądne inne postanowienie dotyczące 

ratyfikacji. 30.06.1993r. Oba państwa podpisały 

ratyfikacji. 30.06.1993r. Oba państwa podpisały 

wynegocjowany traktat. 15.07.1993 r. państwo  A pisemnie 

wynegocjowany traktat. 15.07.1993 r. państwo  A pisemnie 

wezwało państwo B do wykonania traktatu, który według 

wezwało państwo B do wykonania traktatu, który według 

państwa A dwa tygodnie temu wszedł w życie. Państwo B 

państwa A dwa tygodnie temu wszedł w życie. Państwo B 

odpowiedziało Państwu A, iż traktatu nie będzie jeszcze 

odpowiedziało Państwu A, iż traktatu nie będzie jeszcze 

wykonywało, albowiem nie uzgodniono jakoby traktat miał 

wykonywało, albowiem nie uzgodniono jakoby traktat miał 

być tymczasowo stosowany przed jego wejściem w życie, 

być tymczasowo stosowany przed jego wejściem w życie, 

zaś wejście w życie traktatu jeszcze nie nastąpiło.

zaś wejście w życie traktatu jeszcze nie nastąpiło.

Które państwo ma rację? Uwzględniając fakt, że ww traktat 

Które państwo ma rację? Uwzględniając fakt, że ww traktat 

zawiera klauzulę, iż wchodzi w życie w dniu następującym 

zawiera klauzulę, iż wchodzi w życie w dniu następującym 

po dniu, w którym zgoda na związanie się traktatem została 

po dniu, w którym zgoda na związanie się traktatem została 

wyrażona przez obie strony

wyrażona przez obie strony