1
BADANIA
W
CHOROBACH NEREK
1
BADANIA
W
CHOROBACH NEREK
2
Nerki – narząd parzysty, położony
Nerki – narząd parzysty, położony
zaotrzewnowo, na tylnej ścianie
zaotrzewnowo, na tylnej ścianie
jamy brzusznej w okolicy lędźwiowej,
jamy brzusznej w okolicy lędźwiowej,
po obu stronach kręgosłupa.
po obu stronach kręgosłupa.
Wymiary: 10 – 12 cm x 5 – 7 cm
Wymiary: 10 – 12 cm x 5 – 7 cm
Waga: 120 – 170 g
Waga: 120 – 170 g
Lewa nerka jest nieco większa i
Lewa nerka jest nieco większa i
położona wyżej niż prawa.
położona wyżej niż prawa.
3
Budowa nerek
Nerki zbudowane są z części korowej –
Nerki zbudowane są z części korowej –
zewnętrznej i rdzennej – wewnętrznej.
zewnętrznej i rdzennej – wewnętrznej.
Istota korowa stanowi ¾ nerki.
Istota korowa stanowi ¾ nerki.
Część rdzenna składa się z piramid
Część rdzenna składa się z piramid
nerkowych oddzielonych wypustkami
nerkowych oddzielonych wypustkami
istoty korowej (słupy nerkowe Bertina).
istoty korowej (słupy nerkowe Bertina).
Szczyt piramidy tworzy brodawkę
Szczyt piramidy tworzy brodawkę
nerkową z ujściami cewek zbiorczych.
nerkową z ujściami cewek zbiorczych.
Brodawki otaczają kielichy nerkowe,
Brodawki otaczają kielichy nerkowe,
które łączą się w miedniczkę nerkową.
które łączą się w miedniczkę nerkową.
4
5
Budowa nerek
Układ kielichowo-miedniczkowy
Układ kielichowo-miedniczkowy
(UKM) – górne drogi moczowe
(UKM) – górne drogi moczowe
Pęcherz i cewka moczowa – dolne
Pęcherz i cewka moczowa – dolne
drogi moczowe
drogi moczowe
6
7
W kłębuszku nerkowym odbywa się
W kłębuszku nerkowym odbywa się
przesączanie, czyli przejście przez błonę
przesączanie, czyli przejście przez błonę
filtracyjną kłębuszka wody i
filtracyjną kłębuszka wody i
rozpuszczonych w niej substancji
rozpuszczonych w niej substancji
drobnocząsteczkowych. Błona filtracyjna to
drobnocząsteczkowych. Błona filtracyjna to
trójwarstwowa ściana naczyń kłębuszka.
trójwarstwowa ściana naczyń kłębuszka.
W ciągu doby powstaje ok. 150 l przesączu.
W ciągu doby powstaje ok. 150 l przesączu.
Z tego 1% jest wydalane jako mocz
Z tego 1% jest wydalane jako mocz
ostateczny, a 99% jest wchłaniane
ostateczny, a 99% jest wchłaniane
zwrotnie w cewkach nerkowych.
zwrotnie w cewkach nerkowych.
8
Funkcje cewek nerkowych
1.
1.
Cewki bliższe – wchłanianie
Cewki bliższe – wchłanianie
zwrotne glukozy, aminokwasów,
zwrotne glukozy, aminokwasów,
fosforanów, wodorowęglanów
fosforanów, wodorowęglanów
oraz dużej części elektrolitów
oraz dużej części elektrolitów
2.
2.
Pętla Henlego – zagęszczanie i
Pętla Henlego – zagęszczanie i
rozcieńczanie moczu
rozcieńczanie moczu
3.
3.
Cewki dalsze – wchłanianie Na
Cewki dalsze – wchłanianie Na
+
+
,
,
wydzielanie H
wydzielanie H
+
+
i K
i K
+
+
9
Funkcje nerek
1.
1.
Wydalnicza – usuwanie końcowych
Wydalnicza – usuwanie końcowych
produktów przemiany materii oraz
produktów przemiany materii oraz
nadmiaru elektrolitów i wody
nadmiaru elektrolitów i wody
2.
2.
Homeostatyczna:
Homeostatyczna:
- izowolemia – prawidłowe uwodnienie
- izowolemia – prawidłowe uwodnienie
ustroju
ustroju
- izojonia – prawidłowy skład jonowy
- izojonia – prawidłowy skład jonowy
płynów ustrojowych
płynów ustrojowych
- izohydria – stałe stężenie jonów
- izohydria – stałe stężenie jonów
wodorowych
wodorowych
10
Funkcje nerek
3. Wewnątrzwydzielnicza:
3. Wewnątrzwydzielnicza:
- erytropoetyna
- erytropoetyna
- aktywna postać wit. D
- aktywna postać wit. D
3
3
- renina
- renina
- prostaglandyny
- prostaglandyny
11
Badania czynnościowe
nerek
1.
1.
Ocena wielkości przesączania
Ocena wielkości przesączania
kłębuszkowego (GFR)
kłębuszkowego (GFR)
2.
2.
Ocena stopnia ukrwienia nerek
Ocena stopnia ukrwienia nerek
3.
3.
Ocena funkcji cewek nerkowych
Ocena funkcji cewek nerkowych
12
Przesączanie kłębuszkowe
Klirens – określa objętość osocza, która
Klirens – określa objętość osocza, która
zostaje całkowicie oczyszczona z danej
zostaje całkowicie oczyszczona z danej
substancji podczas przejścia przez nerki
substancji podczas przejścia przez nerki
w ciągu 1 minuty
w ciągu 1 minuty
Ux – stężenie subst. w moczu
Ux – stężenie subst. w moczu
Px – stężenie subst. w osoczu
Px – stężenie subst. w osoczu
V – minutowa objętość moczu
V – minutowa objętość moczu
Px
V
Ux
Cx
13
Przesączanie kłębuszkowe
Do oznaczenia klirensu nadaje się substancja,
Do oznaczenia klirensu nadaje się substancja,
która po przesączeniu w kłębuszkach nie
która po przesączeniu w kłębuszkach nie
jest wchłaniana ani wydzielana przez cewki.
jest wchłaniana ani wydzielana przez cewki.
Taką substancją jest inulina. Klirens inuliny
Taką substancją jest inulina. Klirens inuliny
wynosi 80 – 120 ml/min / 1,73 m
wynosi 80 – 120 ml/min / 1,73 m
2
2
powierzchni ciała. Ta wartość odpowiada
powierzchni ciała. Ta wartość odpowiada
wartości filtracji kłębuszkowej (GFR).
wartości filtracji kłębuszkowej (GFR).
W praktyce określa się klirens kreatyniny
W praktyce określa się klirens kreatyniny
endogennej.
endogennej.
14
Ukrwienie nerek
Przez nerki przepływa 25% objętości wyrzutowej serca. Jest to:
Przez nerki przepływa 25% objętości wyrzutowej serca. Jest to:
-
1300 ml krwi lub
1300 ml krwi lub
-
700 ml osocza na minutę
700 ml osocza na minutę
Do oceny ukrwienia nerek potrzebna jest substancja, która
Do oceny ukrwienia nerek potrzebna jest substancja, która
całkowicie przejdzie z krwi do moczu przy jednokrotnym
całkowicie przejdzie z krwi do moczu przy jednokrotnym
przepływie krwi przez nerki. Wtedy jej klirens odpowiada
przepływie krwi przez nerki. Wtedy jej klirens odpowiada
objętości osocza przepływającej przez nerki w ciągu minuty
objętości osocza przepływającej przez nerki w ciągu minuty
(RPF – renal plasma flow).
(RPF – renal plasma flow).
15
Ukrwienie nerek
Taką substancją jest kwas
Taką substancją jest kwas
paraaminohipurowy (PAH).
paraaminohipurowy (PAH).
CPAH = RPF
CPAH = RPF
Przepływ krwi przez nerki (RBF – renal
Przepływ krwi przez nerki (RBF – renal
blood flow) wynosi:
blood flow) wynosi:
gdzie Ht oznacza hematokryt
gdzie Ht oznacza hematokryt
Ht
RPF
RBF
1
16
Ocena zagęszczania
moczu
Ocena zdolności zagęszczania moczu – pomiar
Ocena zdolności zagęszczania moczu – pomiar
ciężaru właściwego.
ciężaru właściwego.
1.
1.
Próba rozcieńczeniowa – podanie wody (20 ml/kg
Próba rozcieńczeniowa – podanie wody (20 ml/kg
masy ciała), pomiar ciężaru właściwego i
masy ciała), pomiar ciężaru właściwego i
objętości moczu.
objętości moczu.
Przez pierwsze 3 godziny
Przez pierwsze 3 godziny
człowiek powinien wydalić min. połowę podanej
człowiek powinien wydalić min. połowę podanej
wody.
wody.
C.wł. <1,004 g/ml
C.wł. <1,004 g/ml
2.
2.
Próba zagęszczeniowa – podanie 5 j. hormonu
Próba zagęszczeniowa – podanie 5 j. hormonu
antydiuretycznego. C.wł. >1,025g/ml
antydiuretycznego. C.wł. >1,025g/ml
17
Badanie moczu
Badanie ogólne moczu:
Badanie ogólne moczu:
1.
1.
Cechy fizyczne
Cechy fizyczne
2.
2.
Cechy biochemiczne
Cechy biochemiczne
3.
3.
Cechy morfologiczne (osad po
Cechy morfologiczne (osad po
odwirowaniu)
odwirowaniu)
18
Badanie moczu
Cechy fizyczne:
Cechy fizyczne:
1.
1.
pH: 4,5 – 8 (zwykle 5 – 6)
pH: 4,5 – 8 (zwykle 5 – 6)
2.
2.
barwa: przejrzysty, jasnożółty
barwa: przejrzysty, jasnożółty
inne:
inne:
- czerwonobrunatny: krew, mioglobina, porfiryny,
- czerwonobrunatny: krew, mioglobina, porfiryny,
leki (salicylany, nitrofurantoina, metyldopa)
leki (salicylany, nitrofurantoina, metyldopa)
- różowy: erytrocyty, mioglobina, leki
- różowy: erytrocyty, mioglobina, leki
(azatiopryna, ryfampicyna), po spożyciu buraków
(azatiopryna, ryfampicyna), po spożyciu buraków
- mętny – ropomocz (bakterie i leukocyty)
- mętny – ropomocz (bakterie i leukocyty)
- zielononiebieski – bilirubina, leki (wit.B
- zielononiebieski – bilirubina, leki (wit.B
2
2
),
),
bakterie (
bakterie (
Pseudomonas aeruginosa
Pseudomonas aeruginosa
)
)
19
Badanie moczu
3. Gęstość względna:
3. Gęstość względna:
- oznacza się w pierwszym rannym moczu
- oznacza się w pierwszym rannym moczu
- prawidłowo ok. 1,020 – 1,025 g/ml
- prawidłowo ok. 1,020 – 1,025 g/ml
- przy zaburzeniach zagęszczania mocz
- przy zaburzeniach zagęszczania mocz
jest izostenuryczny (c.wł. 1,010 g/ml)
jest izostenuryczny (c.wł. 1,010 g/ml)
- c.wł. > 1,035 g/ml sugeruje obecność
- c.wł. > 1,035 g/ml sugeruje obecność
dodatkowego, niefizjologicznego
dodatkowego, niefizjologicznego
czynnika, np. glukozy, mannitolu,
czynnika, np. glukozy, mannitolu,
radiologicznego środka cieniującego
radiologicznego środka cieniującego
20
Badanie moczu
(cechy
biochemiczne)
Cechy biochemiczne:
Cechy biochemiczne:
1.
1.
Białko: dobowe wydalanie z moczem nie
Białko: dobowe wydalanie z moczem nie
przekracza 250 mg (średnio 50 mg). Są to:
przekracza 250 mg (średnio 50 mg). Są to:
- białka osocza – 60% (albuminy 20 – 30 mg/d,
- białka osocza – 60% (albuminy 20 – 30 mg/d,
enzymy, hormony)
enzymy, hormony)
- białka dróg moczowych (białko Tamma-Horsfalla,
- białka dróg moczowych (białko Tamma-Horsfalla,
IgA)
IgA)
Badanie pojedynczej próbki moczu nie powinno
Badanie pojedynczej próbki moczu nie powinno
zawierać białka. Określenie „ślad białka” może
zawierać białka. Określenie „ślad białka” może
świadczyć o zanieczyszczeniu lub
świadczyć o zanieczyszczeniu lub
mikroalbuminurii.
mikroalbuminurii.
21
Badanie moczu
(cechy
biochemiczne)
Mikroalbuminuria – wydalanie 20 – 300 mg/l
Mikroalbuminuria – wydalanie 20 – 300 mg/l
albumin (oznacza się w pojedynczej
albumin (oznacza się w pojedynczej
próbce moczu) – wczesny objaw nefropatii
próbce moczu) – wczesny objaw nefropatii
cukrzycowej.
cukrzycowej.
Białkomocz nerczycowy – wydalanie >3,5g
Białkomocz nerczycowy – wydalanie >3,5g
białka na dobę.
białka na dobę.
Dla oceny ilości wydalanego białka konieczna
Dla oceny ilości wydalanego białka konieczna
jest dobowa zbiórka moczu. Ilość białka w
jest dobowa zbiórka moczu. Ilość białka w
pojedynczej, porannej próbce moczu jest
pojedynczej, porannej próbce moczu jest
tylko wartością orientacyjną.
tylko wartością orientacyjną.
22
Badanie moczu
(cechy
biochemiczne)
Rodzaje białkomoczu:
Rodzaje białkomoczu:
1.
1.
Przednerkowy – przelewowy; wskutek
Przednerkowy – przelewowy; wskutek
nadmiernego napływu białek do kanalików
nadmiernego napływu białek do kanalików
nerkowych (białko Bence-Jonesa, mioglobina,
nerkowych (białko Bence-Jonesa, mioglobina,
hemoglobina)
hemoglobina)
2.
2.
Nerkowy:
Nerkowy:
a) kłębuszkowy – wskutek uszkodzenia bariery
a) kłębuszkowy – wskutek uszkodzenia bariery
filtracyjnej:
filtracyjnej:
- selektywny – tylko białka drobnocząsteczkowe
- selektywny – tylko białka drobnocząsteczkowe
- nieselektywny – wszystkie białka
- nieselektywny – wszystkie białka
b) cewkowy – charakterystyczne wydalanie β2-
b) cewkowy – charakterystyczne wydalanie β2-
mikroglobuliny
mikroglobuliny
23
Badanie moczu
(cechy
biochemiczne)
Rodzaje białkomoczu cd.:
Rodzaje białkomoczu cd.:
3. Zanerkowy – białka wydzielane w
3. Zanerkowy – białka wydzielane w
drogach moczowych:
drogach moczowych:
- stany zapalne
- stany zapalne
- nowotwory
- nowotwory
24
Badanie moczu
(cechy
biochemiczne)
2. Glukoza
2. Glukoza
Prawidłowy mocz nie zawiera glukozy.
Prawidłowy mocz nie zawiera glukozy.
Glukoza w moczu pojawia się kiedy
Glukoza w moczu pojawia się kiedy
zostanie przekroczony próg nerkowy
zostanie przekroczony próg nerkowy
(>180 mg/dl glukozy w surowicy krwi).
(>180 mg/dl glukozy w surowicy krwi).
Glukozuria może być pochodzenia:
Glukozuria może być pochodzenia:
-
cukrzycowego
cukrzycowego
-
cewkowego – zaburzenia funkcji cewek,
cewkowego – zaburzenia funkcji cewek,
prawidłowy poziom glukozy we krwi
prawidłowy poziom glukozy we krwi
25
Badanie moczu
(cechy
biochemiczne)
3. Hemoglobina
3. Hemoglobina
Przesiewowe wykrywanie krwinkomoczu i krwiomoczu
Przesiewowe wykrywanie krwinkomoczu i krwiomoczu
(test paskowy).
(test paskowy).
Dodatni test paskowy – konieczne badanie osadu pod
Dodatni test paskowy – konieczne badanie osadu pod
mikroskopem na obecność krwinek czerwonych:
mikroskopem na obecność krwinek czerwonych:
a) krwinki czerwone obecne –
a) krwinki czerwone obecne –
krwinkomocz,
krwinkomocz,
krwiomocz
krwiomocz
b) krwinki nieobecne:
b) krwinki nieobecne:
- hemoglobinuria (wskutek hemolizy
- hemoglobinuria (wskutek hemolizy
śródnaczyniowej) lub
śródnaczyniowej) lub
- mioglobinuria (po urazach mięśni
- mioglobinuria (po urazach mięśni
szkieletowych)
szkieletowych)
26
Badanie moczu
(cechy
morfologiczne)
Cechy morfologiczne – ocena osadu po
Cechy morfologiczne – ocena osadu po
odwirowaniu świeżo oddanego moczu
odwirowaniu świeżo oddanego moczu
1.
1.
Leukocyturia: norma 2–3 leukocyty
Leukocyturia: norma 2–3 leukocyty
w.pw. Białkomocz >0,5 g/d i
w.pw. Białkomocz >0,5 g/d i
glukozuria >2g/d mogą dawać wynik
glukozuria >2g/d mogą dawać wynik
fałszywie ujemny. Większa ilość
fałszywie ujemny. Większa ilość
leukocytów śwaidczy najczęściej o
leukocytów śwaidczy najczęściej o
infekcji, możę też występować w KZN.
infekcji, możę też występować w KZN.
27
Badanie moczu
(cechy
morfologiczne)
Leukocyty i drobnoustroje w takiej ilości, że
Leukocyty i drobnoustroje w takiej ilości, że
powodują zmętnienie moczu – ropomocz.
powodują zmętnienie moczu – ropomocz.
Jałowy ropomocz (brak wzrostu bakterii mimo
Jałowy ropomocz (brak wzrostu bakterii mimo
leukocyturii):
leukocyturii):
-
zakażenie prątkami gruźlicy, rzęsistkiem
zakażenie prątkami gruźlicy, rzęsistkiem
pochwowym, mykoplazmą
pochwowym, mykoplazmą
-
śródmiąższowe zapalenie nerek (np. przy
śródmiąższowe zapalenie nerek (np. przy
stosowaniu NLPZ)
stosowaniu NLPZ)
-
KZN (np. toczniowe)
KZN (np. toczniowe)
-
Nowotwory układu moczowego
Nowotwory układu moczowego
28
Badanie moczu
(cechy
morfologiczne)
2. Wałeczkomocz
2. Wałeczkomocz
Głównym składnikiem wałeczków jest białko
Głównym składnikiem wałeczków jest białko
Tamma-Horsfalla, wydzielane do moczu przez
Tamma-Horsfalla, wydzielane do moczu przez
cewki dalsze. Typy wałeczków:
cewki dalsze. Typy wałeczków:
- szkliste – bez znaczenia
- szkliste – bez znaczenia
- leukocytowe
- leukocytowe
- ziarniste – zawierają elementy komórkowe;
- ziarniste – zawierają elementy komórkowe;
uszkodzenie miąższu nerek
uszkodzenie miąższu nerek
- erytrocytowe – KZN
- erytrocytowe – KZN
- nabłonkowe – komórki cewek nerkowych (przy
- nabłonkowe – komórki cewek nerkowych (przy
ich uszkodzeniu)
ich uszkodzeniu)
29
Badanie moczu
(cechy
morfologiczne)
3. Krwinkomocz, krwiomocz
3. Krwinkomocz, krwiomocz
Norma do 3 – 4 erytrocytów w.pw.
Norma do 3 – 4 erytrocytów w.pw.
Wydalanie większej ilości erytrocytów
Wydalanie większej ilości erytrocytów
– krwinkomocz
– krwinkomocz
Krwiomocz – wydalanie erytrocytów w
Krwiomocz – wydalanie erytrocytów w
ilości zabarwiającej mocz na różowo
ilości zabarwiającej mocz na różowo
(już 0,2 ml krwi zabarwia 500 ml
(już 0,2 ml krwi zabarwia 500 ml
moczu)
moczu)
30
Badanie moczu
(cechy
morfologiczne)
Przyczyny mikro- i makrohematurii:
Przyczyny mikro- i makrohematurii:
1.
1.
Przednerkowe – skazy krwotoczne
Przednerkowe – skazy krwotoczne
(najczęściej przedawkowanie
(najczęściej przedawkowanie
acenokumarolu)
acenokumarolu)
2.
2.
Nerkowe:
Nerkowe:
- zapalenie kłębuszków nerkowych
- zapalenie kłębuszków nerkowych
- nowotwory
- nowotwory
- urazy
- urazy
31
Badanie moczu
(cechy
biochemiczne)
3. Pozanerkowe:
3. Pozanerkowe:
-
nowotwory
nowotwory
-
kamica
kamica
-
stany zapalne
stany zapalne
-
urazy
urazy
-
domieszka krwi miesiączkowej
domieszka krwi miesiączkowej
Badanie w mikroskopie kontrastowo-fazowym
Badanie w mikroskopie kontrastowo-fazowym
pozwala na rozróżnienie krwinkomoczu: krwinki
pozwala na rozróżnienie krwinkomoczu: krwinki
dysmorficzne (o zmienionym kształcie) sugerują
dysmorficzne (o zmienionym kształcie) sugerują
krwinkomocz kłębuszkowy.
krwinkomocz kłębuszkowy.
32
Badanie moczu
(cechy
morfologiczne)
4. Krystaluria: kryształy szczawianu
4. Krystaluria: kryształy szczawianu
wapnia, moczanów, fosforanów
wapnia, moczanów, fosforanów
mogą występować u zdrowych
mogą występować u zdrowych
osób.
osób.
Znaczenie patologiczne mają np.
Znaczenie patologiczne mają np.
kryształy cystyny (w cystynurii),
kryształy cystyny (w cystynurii),
ksantyny (w ksantynurii).
ksantyny (w ksantynurii).
33
Badanie moczu
(cechy
morfologiczne)
5. Bakteriuria
5. Bakteriuria
Prawidłowo powyżej zwieracza pęcherza
Prawidłowo powyżej zwieracza pęcherza
moczowego mocz jest jałowy. U osób zdrowych
moczowego mocz jest jałowy. U osób zdrowych
liczba drobnoustrojów nie przekracza 10
liczba drobnoustrojów nie przekracza 10
3
3
w 1
w 1
ml świeżo oddanego moczu.
ml świeżo oddanego moczu.
Bakteriomocz znamienny
Bakteriomocz znamienny
to >10
to >10
5
5
bakterii;
bakterii;
świadczy o zakażeniu. Jeżeli pobieramy mocz
świadczy o zakażeniu. Jeżeli pobieramy mocz
przez nakłucie nadłonowe, to każda ilość
przez nakłucie nadłonowe, to każda ilość
bakterii jest nieprawidłowa.
bakterii jest nieprawidłowa.
Bakteriomocz bezobjawowy
Bakteriomocz bezobjawowy
– bakteriomocz u
– bakteriomocz u
osoby bez objawów klinicznych infekcji
osoby bez objawów klinicznych infekcji
34
Badania krwi
1.
1.
Kreatynina:
Kreatynina:
- powstawanie zależne od masy mięśniowej
- powstawanie zależne od masy mięśniowej
- stężenie w miarę stałe, prawidłowo:
- stężenie w miarę stałe, prawidłowo:
0,6 – 1,3 mg/dl (53 – 115 μmol/l)
0,6 – 1,3 mg/dl (53 – 115 μmol/l)
- stężenie zwiększa się dopiero, gdy
- stężenie zwiększa się dopiero, gdy
nieczynna jest połowa miąższu, dlatego do
nieczynna jest połowa miąższu, dlatego do
oceny funkcji nerek lepszy jest klirens
oceny funkcji nerek lepszy jest klirens
kreatyniny
kreatyniny
35
Badania krwi
Wzór Cockrofta i Gaulta
Wzór Cockrofta i Gaulta
U kobiet wynik x 0,85
U kobiet wynik x 0,85
Pkreat – stężenie w surowicy w mg/dl (stężenie w
Pkreat – stężenie w surowicy w mg/dl (stężenie w
μmol/l / 88,4)
μmol/l / 88,4)
72
)
(
)
140
(
Pkreat
kg
mc
wiek
Ckreat
36
Badania krwi
2. Mocznik
2. Mocznik
Produkt katabolizmu białek. Stężenie zależy
Produkt katabolizmu białek. Stężenie zależy
od udziału białka w diecie, stan
od udziału białka w diecie, stan
nawodnienia organizmu, poziomu
nawodnienia organizmu, poziomu
katabolizmu białek. Prawidłowo: 15 – 40
katabolizmu białek. Prawidłowo: 15 – 40
mg/dl (2 – 6,7 mmol/l).
mg/dl (2 – 6,7 mmol/l).
BUN – azot mocznika w osoczu krwi
BUN – azot mocznika w osoczu krwi
mocznik = BUN x 2,14 (mg/dl)
mocznik = BUN x 2,14 (mg/dl)
BUN = mocznik x 0,45 (mg/dl)
BUN = mocznik x 0,45 (mg/dl)
37
Badania obrazowe
– RTG
przeglądowe
RTG przeglądowe jamy brzusznej:
RTG przeglądowe jamy brzusznej:
- zarysy nerek
- zarysy nerek
- złogi cieniujące
- złogi cieniujące
- zwapnienia w miąższu nerek
- zwapnienia w miąższu nerek
wstępne badanie w kolce nerkowej
wstępne badanie w kolce nerkowej
38
Badania obrazowe -
ultrasonografia
1.
1.
Ocena położenia i morfologii nerek
Ocena położenia i morfologii nerek
2.
2.
Wykrycie zmian rozlanych i
Wykrycie zmian rozlanych i
ogniskowych w nerkach
ogniskowych w nerkach
3.
3.
Ocena przepływów w tętnicach
Ocena przepływów w tętnicach
nerkowych
nerkowych
4.
4.
Ocena drożności dróg moczowych
Ocena drożności dróg moczowych
5.
5.
Ocena pęcherza moczowego i prostaty
Ocena pęcherza moczowego i prostaty
(badanie z pełnym pęcherzem)
(badanie z pełnym pęcherzem)
39
Badania obrazowe -
ultrasonografia
Wskazania:
Wskazania:
objawy chorób dróg moczowych
objawy chorób dróg moczowych
(kolka, zmiany w moczu)
(kolka, zmiany w moczu)
uraz brzucha
uraz brzucha
podejrzenie nadciśnienia
podejrzenie nadciśnienia
nerkopochodnego
nerkopochodnego
tętniak aorty brzusznej (ocena
tętniak aorty brzusznej (ocena
tętnic nerkowych)
tętnic nerkowych)
40
Badania obrazowe -
ultrasonografia
Wskazania cd.:
Wskazania cd.:
5. ocena skuteczności leczenia
5. ocena skuteczności leczenia
zwężenia tętnicy nerkowej
zwężenia tętnicy nerkowej
6. ocena nerki przeszczepionej
6. ocena nerki przeszczepionej
7. kontrola obrazowa przy zabiegach
7. kontrola obrazowa przy zabiegach
(biopsja nerki, nefrostomia,
(biopsja nerki, nefrostomia,
drenaż ropnia lub torbieli,
drenaż ropnia lub torbieli,
pielografia zstępująca)
pielografia zstępująca)
41
Badania obrazowe -
ultrasonografia
Obraz prawidłowy:
Obraz prawidłowy:
1.
1.
Wymiar podłużny 9 – 13 cm
Wymiar podłużny 9 – 13 cm
2.
2.
Warstwa miąższowa 15 – 25 mm u
Warstwa miąższowa 15 – 25 mm u
młodych, ok. 10 mm powyżej 60 roku
młodych, ok. 10 mm powyżej 60 roku
życia
życia
3.
3.
Echogeniczność mniejsza niż wątroby i
Echogeniczność mniejsza niż wątroby i
śledziony
śledziony
Zatoka nerkowa (UKM, naczynia krwionośne)
Zatoka nerkowa (UKM, naczynia krwionośne)
ma prawidłowo echogeniczność większą
ma prawidłowo echogeniczność większą
niż warstwa miąższowa.
niż warstwa miąższowa.
42
43
Badania obrazowe -
ultrasonografia
Rozlana hipoechogeniczność miąższu:
Rozlana hipoechogeniczność miąższu:
1.
1.
Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek
Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek
2.
2.
Zakrzepica żyły nerkowej
Zakrzepica żyły nerkowej
3.
3.
Ostre odrzucanie przeszczepu
Ostre odrzucanie przeszczepu
Rozlana hiperechogeniczność miąższu:
Rozlana hiperechogeniczność miąższu:
1.
1.
Ostre i przewlekłe KZN
Ostre i przewlekłe KZN
2.
2.
Nefropatia toczniowa, cukrzycowa,
Nefropatia toczniowa, cukrzycowa,
skrobiawicza
skrobiawicza
44
Badania obrazowe -
ultrasonografia
Ogniskowe zmiany hipoechogenne:
Ogniskowe zmiany hipoechogenne:
1.
1.
Torbiele
Torbiele
2.
2.
Ropień
Ropień
3.
3.
Krwiak
Krwiak
4.
4.
Zawał nerki
Zawał nerki
5.
5.
Nowotwory pierwotne i
Nowotwory pierwotne i
przerzutowe.
przerzutowe.
Przerzuty prawie
Przerzuty prawie
zawsze są hipoechogenne.
zawsze są hipoechogenne.
45
Badania obrazowe -
ultrasonografia
Ogniskowe zmiany hiperechogenne:
Ogniskowe zmiany hiperechogenne:
1.
1.
Naczyniakomięśniakotłuszczak
Naczyniakomięśniakotłuszczak
(
(
angiomyolipoma
angiomyolipoma
)
)
2.
2.
Gruczolak
Gruczolak
3.
3.
Nowotwory złośliwe
Nowotwory złośliwe
UWAGA
UWAGA
około 80% raków nerkowokomórkowych
około 80% raków nerkowokomórkowych
jest
jest
izoechogenicznych
izoechogenicznych
46
Badania obrazowe -
ultrasonografia
Zmiany w UKM:
Zmiany w UKM:
Podwójny układ
Podwójny układ
Poszerzenie
Poszerzenie
Złogi
Złogi
Torbiele okołomiedniczkowe
Torbiele okołomiedniczkowe
47
Badania obrazowe -
ultrasonografia
Zmiany okołonerkowe
Zmiany okołonerkowe
Ropień
Ropień
Krwiak
Krwiak
Zwłóknienie zaotrzewnowe
Zwłóknienie zaotrzewnowe
Zaciek moczu w nerce
Zaciek moczu w nerce
przeszczepionej
przeszczepionej
48
Badania obrazowe -
ultrasonografia
Gruczoł krokowy i pęcherz moczowy:
Gruczoł krokowy i pęcherz moczowy:
Ocena kształtu pęcherza, złogów,
Ocena kształtu pęcherza, złogów,
uchyłków, zmian w ścianie
uchyłków, zmian w ścianie
Ocena stercza
Ocena stercza
Badanie przy pełnym pęcherzu
Badanie przy pełnym pęcherzu
49
Badania obrazowe
–
urografia
klasyczna
Ocena morfologii i czynności nerek
Ocena morfologii i czynności nerek
oraz dróg moczowych.
oraz dróg moczowych.
Wskazania:
Wskazania:
1.
1.
Wady wrodzone i nabyte
Wady wrodzone i nabyte
2.
2.
Kształt i czynność wydalnicza
Kształt i czynność wydalnicza
3.
3.
Nierozstrzygający obraz USG
Nierozstrzygający obraz USG
(przy braku TK)
(przy braku TK)
50
Badania obrazowe
–
urografia
klasyczna
Przebieg: RTG przeglądowe jamy brzusznej,
Przebieg: RTG przeglądowe jamy brzusznej,
kontrast i.v., zdjęcia w odstępach czasowych
kontrast i.v., zdjęcia w odstępach czasowych
(najczęściej po 5, 10, 20, 30 minutach, także
(najczęściej po 5, 10, 20, 30 minutach, także
zdjęcia opóźnione po 6, 12 i 24 godzinach)
zdjęcia opóźnione po 6, 12 i 24 godzinach)
UWAGA
UWAGA
: Środek cieniujący jest nefrotoksyczny
: Środek cieniujący jest nefrotoksyczny
51
Badania obrazowe
–
urografia
klasyczna
Obraz prawidłowy:
Obraz prawidłowy:
1.
1.
Nerki na poziomie kręgów Th12 – L3,
Nerki na poziomie kręgów Th12 – L3,
długość 4 kręgów
długość 4 kręgów
2.
2.
Moczowody – na przedniej powierzchni
Moczowody – na przedniej powierzchni
mięśni biodrowo-lędźwiowych, bocznie
mięśni biodrowo-lędźwiowych, bocznie
od wyrostków poprzecznych kręgów
od wyrostków poprzecznych kręgów
lędźwiowych; 3 naturalne przewężenia:
lędźwiowych; 3 naturalne przewężenia:
przejście miedniczki w moczowód,
przejście miedniczki w moczowód,
skrzyżowanie z naczyniami biodrowymi,
skrzyżowanie z naczyniami biodrowymi,
ujście do pęcherza.
ujście do pęcherza.
52
53
Badania obrazowe
–
urografia
klasyczna
Urografia może ujawnić:
Urografia może ujawnić:
1.
1.
Nieprawidłowe położenie, kształt,
Nieprawidłowe położenie, kształt,
wielkość nerek
wielkość nerek
2.
2.
Upośledzenie lub brak wytwarzania
Upośledzenie lub brak wytwarzania
zagęszczonego moczu
zagęszczonego moczu
3.
3.
Złogi
Złogi
4.
4.
Poszerzenie dróg moczowych
Poszerzenie dróg moczowych
54
Badania obrazowe
–
urografia
klasyczna
Urografia może ujawnić cd.:
Urografia może ujawnić cd.:
5. Zniekształcenia i ubytki w zacienieniu
5. Zniekształcenia i ubytki w zacienieniu
UKM (nowotwór, torbiel, krwiak, ropień,
UKM (nowotwór, torbiel, krwiak, ropień,
złogi)
złogi)
6. Nieprawidłowa liczba i przebieg
6. Nieprawidłowa liczba i przebieg
moczowodów
moczowodów
7. Zacieki moczu
7. Zacieki moczu
8. Zmiany w pęcherzu (złogi, ubytki
8. Zmiany w pęcherzu (złogi, ubytki
wypełnienia w nowotworach)
wypełnienia w nowotworach)
55
56
Badania obrazowe –
uretrografia i cystografia
Uretrografia – zwężenia i zastawki cewki
Uretrografia – zwężenia i zastawki cewki
moczowej oraz przetoki pourazowe. Przez
moczowej oraz przetoki pourazowe. Przez
cewnik wprowadzony do ujścia
cewnik wprowadzony do ujścia
zewnętrznego cewki moczowej podaje się
zewnętrznego cewki moczowej podaje się
kontrast. Przy większej ilości kontrastu
kontrast. Przy większej ilości kontrastu
można też ocenić pęcherz
można też ocenić pęcherz
(cystouretrografia). Dodatkowo zwykle
(cystouretrografia). Dodatkowo zwykle
wykonuje się zdjęcia podczas mikcji
wykonuje się zdjęcia podczas mikcji
(cystouretrografia mikcyjna).
(cystouretrografia mikcyjna).
Cystografia – badanie kontrastowe pęcherza
Cystografia – badanie kontrastowe pęcherza
moczowego,
moczowego,
57
Badania obrazowe -
pielografia
Badanie kontrastowe układu kielichowo-
Badanie kontrastowe układu kielichowo-
miedniczkowego.
miedniczkowego.
Kontrast można podać cewnikiem
Kontrast można podać cewnikiem
wprowadzonym przez pęcherz do ujścia
wprowadzonym przez pęcherz do ujścia
moczowodu (pielografia wstępująca) lub
moczowodu (pielografia wstępująca) lub
bezpośrednio do miedniczki nerkowej po
bezpośrednio do miedniczki nerkowej po
przezskórnym jej nakłuciu pod kontrolą
przezskórnym jej nakłuciu pod kontrolą
USG.
USG.
Bardzo duże ryzyko zakażenia.
Bardzo duże ryzyko zakażenia.
58
Badania obrazowe –
tomografia komputerowa
Zarysy nerek widoczne dzięki
Zarysy nerek widoczne dzięki
różnicy gęstości miąższu i
różnicy gęstości miąższu i
otaczającej tkanki tłuszczowej. Po
otaczającej tkanki tłuszczowej. Po
podaniu kontrastu możliwe
podaniu kontrastu możliwe
odróżnienie miąższu i rdzenia
odróżnienie miąższu i rdzenia
nerek. Rekonstrukcja pozwala
nerek. Rekonstrukcja pozwala
uzyskać obrazy jak w urografii
uzyskać obrazy jak w urografii
klasycznej.
klasycznej.
59
Badania obrazowe –
tomografia komputerowa
Wskazania:
Wskazania:
1.
1.
Wykrywanie i ocena zaawansowania
Wykrywanie i ocena zaawansowania
guzów nerki.
guzów nerki.
TK jest badaniem z wyboru.
TK jest badaniem z wyboru.
2.
2.
Urazy nerek
Urazy nerek
3.
3.
Kamica nerkowa – tu nie trzeba podawać
Kamica nerkowa – tu nie trzeba podawać
kontrastu. Ważne – wykrywa też złogi
kontrastu. Ważne – wykrywa też złogi
niecieniujące.
niecieniujące.
4.
4.
Ocena narządów miednicy mniejszej
Ocena narządów miednicy mniejszej
60
Badania obrazowe -
radioizotopowe
Ocena:
Ocena:
1.
1.
Czynności nerek (wytwarzanie
Czynności nerek (wytwarzanie
zagęszczonego moczu)
zagęszczonego moczu)
2.
2.
Unaczynienia nerek
Unaczynienia nerek
3.
3.
Przepływu krwi przez nerki
Przepływu krwi przez nerki
4.
4.
Przesączania kłębuszkowego
Przesączania kłębuszkowego
5.
5.
Nerki przeszczepionej
Nerki przeszczepionej
61
Badania obrazowe -
radioizotopowe
Podaje się dożylnie lub doustnie związki
Podaje się dożylnie lub doustnie związki
znakowane izotopami o promieniowaniu
znakowane izotopami o promieniowaniu
gamma, a następnie za pomocą
gamma, a następnie za pomocą
gammakamer określa się rozmieszczenie
gammakamer określa się rozmieszczenie
radioizotopów w nerkach.
radioizotopów w nerkach.
Podział:
Podział:
1.
1.
Scyntygrafia dynamiczna
Scyntygrafia dynamiczna
2.
2.
Scyntygrafia statyczna
Scyntygrafia statyczna
62
Badania obrazowe -
radioizotopowe
Scyntygrafia dynamiczna
Scyntygrafia dynamiczna
– ciągła rejestracja
– ciągła rejestracja
radioaktywności radioizotopu. Wynik badania –
radioaktywności radioizotopu. Wynik badania –
krzywa renograficzna dla każdej nerki. W
krzywa renograficzna dla każdej nerki. W
krzywej wyróżnia się:
krzywej wyróżnia się:
- fazę I naczyniową – stromą, szybkie narastanie
- fazę I naczyniową – stromą, szybkie narastanie
radioaktywności po podaniu znacznika. 40 sek.
radioaktywności po podaniu znacznika. 40 sek.
- fazę II miąższową (wydzielniczą) – mniej
- fazę II miąższową (wydzielniczą) – mniej
stromą, 3-5 min
stromą, 3-5 min
- fazę III wydalniczą (wydalanie znacznika przez
- fazę III wydalniczą (wydalanie znacznika przez
drogi moczowe) – spadek radioaktywności
drogi moczowe) – spadek radioaktywności
63
Badania obrazowe -
radioizotopowe
Scyntygrafia statyczna
Scyntygrafia statyczna
– obraz nerek w
– obraz nerek w
godzinę – kilka godzin po podaniu
godzinę – kilka godzin po podaniu
znacznika
znacznika
64
Badania obrazowe –
rezonans
magnetyczny
1.
1.
Zamiast TK na jodowe środki kontrastowe
Zamiast TK na jodowe środki kontrastowe
2.
2.
W razie wątpliwości w ocenie TK np.:
W razie wątpliwości w ocenie TK np.:
- różnicowanie torbieli prostych i
- różnicowanie torbieli prostych i
torbielowatych nowotworów
torbielowatych nowotworów
- różnicowanie rozległości nacieku
- różnicowanie rozległości nacieku
nowotworowego zwłaszcza przy
nowotworowego zwłaszcza przy
naciekaniu układu żylnego
naciekaniu układu żylnego
- potwierdzenie angiomyolipoma
- potwierdzenie angiomyolipoma
- ocena guzów nadnerczy
- ocena guzów nadnerczy
65
Badania obrazowe –
angiografia tętnic nerkowych
Badanie kontrastowe tętnic nerkowych; środek
Badanie kontrastowe tętnic nerkowych; środek
cieniujący podaje się bezpośrednio do układu
cieniujący podaje się bezpośrednio do układu
tętniczego.
tętniczego.
Wskazania:
Wskazania:
1. Podejrzenie zwężenia tętnicy nerkowej
1. Podejrzenie zwężenia tętnicy nerkowej
Możliwe jednoczasowe poszerzenie zwężonej
Możliwe jednoczasowe poszerzenie zwężonej
tętnicy
tętnicy
2. Ocena unaczynienia guza nerki i jego
2. Ocena unaczynienia guza nerki i jego
embolizacja
embolizacja
3. Ocena unaczynienia nerki u potencjalnego
3. Ocena unaczynienia nerki u potencjalnego
żywego dawcy przeszczepu
żywego dawcy przeszczepu