Metody badań społecznych

Metody badań społecznych

 

 

Etapy badań naukowych

:

• 

wstępne sformułowanie problemu,

• eksplikacja problematyki badawczej,

• operacjonalizacja problematyki badawczej 
,

• sformułowanie hipotez,

• wybór i przygotowanie narzędzi 
badawczych,

• pilotaż,

• dobór próby,

• realizacja badań empirycznych,

• weryfikacja zebranego materiału 
empirycznego,

• wstępne grupowanie materiału surowego, 

• analiza uzyskanych danych,

• testowanie hipotez i uogólnianie wyników 
badań,

• pisanie raportu końcowego.

Czym  się  posługujemy  przy  opisie  rzeczywistości, 
przy opisie czegokolwiek?

 

POJĘCIAMI

 

Funkcje pojęć:

•  

Dostarczają wspólnego języka

 pozwalającego 

uczonym         komunikować się ze sobą,

•  Dają uczonym perspektywę ( 

„okulary z 

filtrami

”),

•  

Są składnikami teorii

 

Pojęcia nie są tożsame z rzeczywistością

.  Np.: 

pojęcia syrena , upiór,  Zeus, społeczeństwo, 
naród, itd.  istnieją, ale czy istnieją byty im 
odpowiadające? Ponadto 

pojęcie nie jest tożsame 

ze

 

zjawiskiem

. Pojęcie  woda nie jest wodą. 

Pojęcie klasa społeczna nie jest klasą, nie jest 
bytem.

 

 

Pojęcia mają w sobie 

„potencjał” wartościujący

. Np.: 

morderstwo, bohater, egoizm, rewolucja. To często 
ideologizuje i zniekształca badania i ich interpretacje.
 

Pojęcia muszą spełniać następujące warunki

:

 



·        

Winny być precyzyjnie zdefiniowane

. Jest to tym 

trudniejsze im bardziej abstrakcyjne jest dane pojęcie.



·        

Musi mieć obserwowalny ekwiwalent empiryczny

, 

albo przynajmniej zawierać wskaźniki niedostępnego 
bezpośredniej obserwacji zjawiska. Np.; pozytywne 
nastawienie, zadowolenie z zakupów, radość itp.



·        

Winna istnieć trwała zgoda co do treści zjawiska

. 

Warto jednak zauważyć, że pewne zjawiska inaczej są 
definiowane przez socjologów, psychologów, ekonomistów, 
czy prawników. 

Każde pojęcie należy zdefiniować

. Nie ma jednej definicji 

danego fenomenu. Definicja zależy od potrzeb badawczych 
i w tym sensie często może być niekompletna.
Np.: definicja człowieka może uwzględniać jedynie aspekt:
Medyczny,
Ekonomiczny,
Psychologiczny,
Społeczny,
Kulturowy itd.
 

Definiujemy pojęcia poprzez ich cechy

. Cechy te mają 

charakter ilościowy (np.:wiek) lub jakościowy ( np.: wolny 
zawód, płeć)
 
Nie uwzględniamy wszystkich cech obiektu ponieważ nie 
zawsze jest to potrzebne i nie zawsze jesteśmy w stanie to 
zrobić.
 

Pojęcia jednostkowe

: Kraków, Neron, Platforma 

Obywatelska i inne.

Pojęcia ogólne

: człowiek, kobieta, robotnik.

 Definicje:

Definiendum

 – to co definiujemy np.: koń (jaki jest każdy 

widzi)

Definiens 

– treść ( koń) jaki jest każdy widzi.

Definicja  realna

  wypowiedź  charakteryzująca  istotne 

właściwości  realnie  istniejącego  obiektu.  Ze  względu na 
to,  że  obiekt  już  istnieje  definicja  ta  poddaje  się  ocenie 
prawda-fałsz

Np.: 

partia 

polityczna 

jest

 

to 

organizacja 

o 

demokratycznej  strukturze  wewnętrznej,  która  przez 
uczestnictwo  w  kampanii  wyborczej  ubiega  się  o  udział 
we władzy.

Wątroba / morze / komputer / żyrafa jest to...........

Gdyby się okazało, że niektóre partie nie mają struktury 
demokratycznej  to  taka  definicja  jako  realna  jest 
fałszywa.
 
  

 
 

 
 

Definicja nominalna

 ustala znaczenie , które powinno 

przysługiwać danemu terminowi. 

 Przykład:

Partią  polityczną 

nazwiemy

  każdą  organizację  o 

strukturze  demokratycznej,  która  przez  uczestnictwo 
w  kampanii  wyborczej  ubiega  się  o  udział  we 
władzach”.

  Przez  kulturę/politykę/  demokrację...  Będziemy 
rozumieć.....

Definicja nominalna

 

nie może być fałszywa

, nie 

podlega kryterium „prawda-fałsz”. Z tego powodu 

zagraża chaos pojęciowy.

Definicja wskaźnikowa

  występuje wtedy gdy 

dane pojęcie nie zawiera empirycznie 
obserwowalnych ekwiwalentów.  Np.: klasa 
społeczna nie da się empirycznie obserwować, 
czyli trzeba jej nadać jakąś „namacalną”  postać.

 To samo dotyczy kultury politycznej, demokracji, 
miłości, nienawiści itd.

Definicja wskaźnikowa nie jest definicją 

operacyjną

 dopóki nie sprecyzuje jak mierzyć 

wskaźniki . Np.: inteligencję można badać przy 

pomocy testu. Nie mierzymy jednak inteligencji 

jako takiej tylko reakcję na test, którą uważamy 

za przejaw inteligencji.

Definicje operacyjne.
 

Opisują zbiór procedur, które powinien wykonać badacz w celu 
ustalenia przejawów zjawiska opisywanego przez dane pojęcie.

 
Np.: zadowolenie z pracy to względne zadowolenie pracownika z 
rodzaju  czynności  zawodowych  i  z  warunków  w  jakich  je 
wykonuje.    Nie  wiemy  jak  rozumieć  np.:  bardzo  zadowolony  z 
pracy.
 
Duże zadowolenie z pracy ma miejsce gdy pracownik na pytanie 
czy  z  pracy  w  danym  zakładzie  jest  :  bardzo  zadowolony, 
zadowolony,  niezadowolony  odpowie  :  „  jestem  bardzo 
zadowolony”  i  /  lub  oświadczy  że  żadnych  innych  czynności 
zawodowych  nie  wykonywałby  chętniej  niż  te,  które  wykonuje 
obecnie  ,  i  /  lub  warunki  swojej  pracy  w  odpowiedzi  na 
odpowiednie pytanie określi jako „bardzo dobre”.
 

Powyższe wyliczenie operacji, które trzeba wykonać, aby orzec 

występowanie danego zjawiska nazywamy definicją operacyjną.

 
Np.:  antysemityzm  definiujemy  przy  pomocy  wskaźników 
(definicja  wskaźnikowa)  a  potem  opisujemy  jak  te  wskaźniki 
mierzyć i otrzymujemy definicję operacyjną.

Definicje pojęciowe i operacyjne

 



 Definicje pojęciowe

. Definicje opisujące pojęcia za 

pomocą innych pojęć. Badacze posługują się również 
terminami   pierwotnymi, które są konkretne i nie mogą 
być definiowane za pomocą innych pojęć, a także 
terminami pochodnymi,   które — w definicjach 
pojęciowych — są konstruowane za pomocą terminów 
pierwotnych.
 



Definicje operacyjne

. Opisują zbiór procedur, które 

powinien przeprowadzić badacz w celu ustalenia 
przejawów, czyli wskaźników zjawiska opisywanego przez 
dane pojęcie. Naukowcy wymagają wykorzystania definicji 
operacyjnych wówczas, gdy zjawiska nie  można 
bezpośrednio obserwować .

Przykład: definicja alienacji

Zobaczmy, w jaki sposób złożone i wysoce abstrakcyjne 
pojęcie, takie jak „alienacja”, może zostać wykorzystane w 
badaniach. Wyróżnimy pięć cech pojęcia alienacji, i co za 
tym idzie, pięć definicji pojęciowych

: 



Bezsilność

 — przekonanie jednostki o tym, że 

jej zachowanie nie może przynieść 
oczekiwanych wyników lub że nie  ma ona 
wpływu na te wyniki.



Bezsensowność

 — dostrzeganie przez 

jednostkę braku 

      własnych zdolności do rozumienia decyzji 

innych ludzi lub  

      zdarzeń, które się wokół niej dzieją.



Brak norm

 — przekonanie, że zachowania 

społecznie nie 

      akceptowane (np. oszukiwanie) są 

niezbędne, aby można było  osiągnąć 
określony cel.



Izolacja

 — uczucie osamotnienia wynikające z 

odrzucenia 

      aprobowanych społecznie wartości i celów.



Samoodrzucenie

 — odrzucenie obrazu „ja”, 

definiowanego 

      przez grupę odniesienia, lub — ogólnie

 — 

przez 

      społeczeństwo.

     
     

W późniejszych badaniach Seeman i inni badacze 

zdefiniowali operacyjnie owe pięć cech poprzez 
skonstruowanie   kwestionariusza dla każdej własności 
czy każdego wymiaru ujętego w pojęciu. Odpowiedzi 
jednostki na pozycje kwestionariusza definiowały 
empiryczne znaczenie każdej cechy. Na przykład 
badacze zastosowali następujące pytanie  jako sposób

 

zoperacjonalizowania pojęcia „bezsilność”: 
„

Przypuśćmy, że w twoim mieście rozważa się możliwość 

wprowadzenia przepisu, który ty uznajesz  za 
niewłaściwy i szkodliwy. Co

 

mógł(a) byś zrobić?"

 Osoby, 

które odpowiedziały, że nic nie mogą zrobić, zostały 
zaklasyfikowane jako „bezsilne". Inne pytania 
definiujące operacyjnie „bezsilność” to: 

•

Jeżeli podją(ęła)byś wysiłek, aby zmienić ten przepis to 
na ile prawdopodobny jest twój sukces? 

•

Jeżeli zaistniałaby taka sytuacja to jakie jest 
prawdopodobieństwo, że coś byś z tym zrobił(a)? 

•

Czy kiedykolwiek próbował(a)eś wpływać na decyzje 
władz lokalnych. 

•

Przypuśćmy że, kongres ustanowił prawo, które twoim 
zdaniem jest niesprawiedliwe i szkodliwe. Co mógł(a)byś 
zrobić? 

•

Czy kiedykolwiek próbował(a)eś wpływać na działania  
kongresu? 

     Ryc. 2.1 Przejście od poziomu pojęciowego do poziomu obserwacji: przypadek alienacji

a l i e n a c j a

b e z s e n s o w n o ś ć

b e z s i l n o ś ć

b r a k   n o r m

i z o l a c j a

s a m o o d r z u c e n i e

p r z e k o n a n i e ,

ż e  z a c h o w a n i e

n i e   w p ł y w a

n a   w y n i k i

s p o s t r z e g a n y

b r a k   z d o l n o ś c i

d o  r o z u m i e n i a

d e c y z j i

l u b  z d a r z e ń

p r z e k o n a n i e ,

ż e   n i e

a k c e p t o w a n e

z a c h o w a n i e

j e s t  n i e z b ę d n e

p r z e k o n a n i e ,

ż e  z a c h o w a n i e

n i e   w p ł y w a

n a   w y n i k i

z b i ó r

p o z y c j i

k w e s t i o n a r i u s z a

z b i ó r

p o z y c j i

k w e s t i o n a r i u s z a

z b i ó r

p o z y c j i

k w e s t i o n a r i u s z a

z b i ó r

p o z y c j i

k w e s t i o n a r i u s z a

z b i ó r

p o z y c j i

k w e s t i o n a r i u s z a

o d p o w i e d z i

w

k w e s t i o n a r i u s z u

o d p o w i e d z i

w

k w e s t i o n a r i u s z u

o d p o w i e d z i

w

k w e s t i o n a r i u s z u

o d p o w i e d z i

w

k w e s t i o n a r i u s z u

o d p o w i e d z i

w

k w e s t i o n a r i u s z u

p o z i o m

p o j ę c i o w y

p o j ę c i a

s k ł a d o w e

d e fi n i c j e

p o j ę c i o w e

d e fi n i c j e

o p e r a c y j n e

p o z i o m

o b s e r w a c j i

po

zi

om

 b

ad

ań

po

zi

om

 te

or

ii

Etap definiowania pojęć, czyli ich wyjaśniania, 
a także szczegółowego zarysowania 
problematyki  nazywamy 

eksplikacją.

Natomiast  

operacjonalizacja   

polega na 

tworzeniu definicji operacyjnych tzn. takich, 
które definiują pojęcia poprzez określenie 
operacji jakie należy  wykonać , aby 
stwierdzić czy  zjawisko określone przez dane 
pojęcie występuje czy nie.
Np.: definicja operacyjna wielkości grupy 
musi dokładnie wskazać co należy mierzyć, 
kiedy i jak ( np.: ilość członków grupy, gdy są 
w komplecie, poprzez odczytanie listy)

 

Problem trafności wskaźników
 

Ilość wskaźników

: gdy jest ich za mało 

zmniejszają zakres pojęcia   ( np. nienawiść 
definiowana tylko ilością uderzeń kogoś w twarz) 

 
Może się zdarzyć , że definicja operacyjna tylko 
częściowo pokrywa się z definiowanym pojęciem 
a częściowo poza nie wykracza. Np.; Czy 
chciał(a)by Pan (i) zmienić pracę? Jako 
operacjonalizacja  zadowolenia z pracy.

(może chcieć zmienić pracę, ale to nie oznacza , 
że jest z niej niezadowolony)

W przypadku pojęć dotyczących 

zjawisk

 

bezpośrednio 

nieobserwowalnych, 

abstrakcyjnych i

 

bardzo złożonych

 bywa, 

że definicja operacyjna niepostrzeżenie 

stawia znak równości między

 

zjawiskiem 

a tym co faktycznie mierzy

. Np.: niejeden 

badacz, który za pomocą 
wielowymiarowej skali statusu mierzył 
status jednostek, grupując je następnie w 
warstwy zależnie od poziomu tak 
mierzonego statusu, uznawał w końcu 
status i warstwy za zjawiska obiektywnie 
istniejące w postaci jaką ustalił w 
pomiarach.
 

 

Trafność i rzetelność

.

Definicja operacyjna jest 

trafna

 jeżeli operacje 

prowadzone w/g zawartych w niej wskazań 
pozwalają zarejestrować dokładnie to czego 
dotyczy pojęcie (np.: trafność testu 
inteligencji)
Narzędzie jest 

rzetelne 

  gdy powtórne 

posłużenie się  nim w tych samych warunkach 
daje te same wyniki. Rzetelność narzędzia 
zależy od:



 Precyzji ; dane pytanie zawsze winno być tak 

samo rozumiane,



Obiektywności; wyniki nie zależą od badacza 

– zapobiega temu standaryzacja narzędzia.
 Warunkiem trafności jest rzetelność, ale sama 
rzetelność nie gwarantuje trafności.

Zmienne

Pojęcia stają się 

zmiennymi, gdy przyjmują wartości

, 

co najmniej dwie. Np.: dane zjawisko występuje lub 
nie. Np.: wiek, płeć, przynależność klasowa (niższa, 
średnia, wyższa).

Związki  miedzy zmiennymi. 

Kowariancja; zmianie jednej zmiennej towarzyszy 
zmiana drugiej
Obserwacja     liczba lat nauki

       dochody ($)

    Daniel

                      16                35000

    Anna

                      15                30000

    Maria

                      14                27000

    Jakub

                      13                19000

    Filip

                                  12

               

15000

Źródło: Chava Frankfort-Nachmias, David Nachmias: 
Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań 
2001

  

  

Kierunek związku

;

Dodatni

: im więcej lat nauki tym 

wyższe dochody,

Ujemny

: im ludzie bardziej 

wykształceni tym mniej uprzedzeni 
rasowo.

Siła związku

;

Związek idealny ; zmianie jednej 
zmiennej towarzyszy zmiana 
drugiej. Związek zerowy ; zmianie 
jednej zmiennej nie towarzyszy 
żadna zmiana drugiej.

Indeksacja

Aktywność kulturalna/poziom kulturalny

                

                       czytelnictwo

                  

       
      wysokie                                    a                   d                   g
           
       średnie                                     b                   e                   h
       
       niskie                                       c                    f                   i

                                                                                                                

chodzenie do kina 

(częstotliwość)

                                                     niska         średnia         wysoka
                            
                         indeks                               poziom kulturalny
                            4                                                      g
                            3                                                     d h
                            2                                                    a e i
                            1                                                      b f
                            0                                                       c

Przy tworzeniu indeksu trzeba rozwiązać dwa problemy:
1.

Rozstrzygnąć, które cechy maja wejść w skład indeksu,

2.

Wagi (czyli współczynnik ważności danej cechy)

HIPOTEZY

Hipoteza jest to zdanie orzekające o 
prawdopodobnym związku między dwoma 
zjawiskami

. 

Cechy hipotez

:

•   

Muszą być jasno sformułowane

; definicje 

użytych pojęć,
•   

Muszą być konkretne

: opisać jaki jest 

kierunek związku i      w jakich warunkach  
zachodzi,
•   

Muszą być empirycznie sprawdzalne

: 

zmienne muszą być uchwytne i mierzalne,
•    

Nie mogą mieć charakteru sądów 

wartościujących.

.

Badacz nie jest w stanie pozbyć się swoich 
przekonań, preferencji intelektualnych, czy 
światopoglądu

. Zatem zamiast silić się na 

pozorny obiektywizm, winien on starać się 
uzmysłowić sobie a potem jasno 
wyeksplikować wszystkie założenia, 
preferencje jakie przyjmuje. 

W psychologii będzie to jasne określenie, że 
np; przyjmuje się założenia psychoanalizy, w 
socjologii np.; teorię konfliktów itd. Trzeba 
jasno stwierdzić, że są możliwe inne 
założenia a więc i inne rezultaty badawcze. 

Badacz winien jasno przedstawić wszystkie 
niedociągnięcia i wątpliwości związane ze 
swoimi badaniami.

EKSPERYMENT.

1

. 

Celem eksperymentu jest ustalenie 

przyczyn danego zjawiska

.

2.  Schemat eksperymentu badawczego;
Kanony indukcji Milla:
1. kanon jedynej zgodności:
X,  A,   B,    C,    ------> Y
X, ~'A, ~ 'B, ~'C, ------> Y
stąd  ------> Y
2. kanon jedynej różnicy:
X,  A,  B,   C ------> Y
~'X,  A,  B,   C ------> ~'Y
stąd  X ------> Y

Eksperyment

Zarzuty:

•  mają zastosowanie tylko przy zmiennych 
dwuwartościowych,

•  brak możliwości uwzględnienia 
wszystkich znaczących zmiennych

X,    A,  B,   C,   (D)  ------> Y

X,~ 'A,~ 'B, ~'C,   (D) ------> Y

D jest nieznane i to ono może wywoływać 
Y (np: plotka).

Współczesny eksperyment stochastyczny

:

G l:     X  ---------> Y l     

grupa eksperymentalna

G2:  ~'X      ------> Y2     

grupa kontrolna

kontrolowanie nieznanych czynników sprawczych 
poprzez odpowiedni dobór próby: losowy lub 
parami

Eksperyment z udziałem wielowartościowych 
zmiennych niezależnych

:

G l: X mało

 ------> Y l

G2: X średni   ------> Y2

G3: X dużo  

 ------> Y3

Eksperyment naturalny

: np. w zakładach pracy, 

wada

: brak próby kontrolnej 

Eksperyment post factum

Eksperyment z dwiema lub więcej zmiennymi 

niezależnymi

.

 
 
 
 

G

1

:   X 

mało

    W  



  Y

1  

               G

2

:    X 

mało

   



   W   



  Y

2

 
G

3

:  X

 średnio    

W

   



   

Y

3                         

G

4 

:    X 

średnio

  



 W  



  

Y

4

 
G

5

:  X 

dużo

    W  



  Y

5  

                G

6

:    X 

dużo

   



  W   



   Y

6 

Eksperyment z uwzględnieniem zmiennej 

czasu.

 

 

 

 
t

0

 
t

+1

 
t

+2

G

1

:

 

G

2

:

Y

1

 

Y

2

X

 

X

Y

1

 

Y

2

Eksperyment

Eksperyment

Czynniki zakłócające trafność interpretowania zależności 

Czynniki zakłócające trafność interpretowania zależności 

przyczynowych

przyczynowych

:

:

1. historia;

  zdarzenia  zewnętrzne,  które  zachodzą  w  trakcie 

badań  i  mogą  stworzyć  podstawy  konkurencyjnego 
wyjaśniania zmian zmiennej zależnej,

2. dojrzewanie;

 obejmuje procesy biologiczne, psychologiczne i 

społeczne,  które  z  upływem  czasu  mogą  przyczynić  się  do 
powstania  zmian.  Załóżmy,  że  interesuje  nas  wpływ 
określonych  metod  nauczania  na  uczniów.  Rejestrujemy  ich 
osiągnięcia 

przed 

wprowadzeniem 

bodźca 

i 

po 

wprowadzeniu.  Jednakże  w  tym  czasie  uczniowie  dojrzeli, 
stali  się  starsi,  być  może  mądrzejsi.  Te  zmiany  mogą  mieć 
wpływ.

3. utrata  badanych  osób;

  jeżeli  w  badaniu  wpływu  środków 

masowego przekazu na uprzedzenia, okaże się, że większość 
osób, które wypadły z tej próby to osoby uprzedzone to może 
nagle się okazać, że media zmniejszają uprzedzenia.

Czynniki zakłócające trafność interpretowania 

Czynniki zakłócające trafność interpretowania 

zależności przyczynowych:

zależności przyczynowych:

4. instrumentacja;

 

zmiana 

narzędzia 

pomiaru 

pomiędzy pomiarem początkowym a końcowym.

5. uwrażliwienie 

poprzez 

pomiar

; 

badania 

początkowe  mogą  uwrażliwiać  badanych  na  dane 
problemy  i  wpływać  na  wyniki  końcowe.  Różnica 
miedzy  pomiarami  początkowymi  i  końcowymi 
może  zostać  przypisana  nie  tyle  zmiennej 
niezależnej  co  raczej  doświadczeniu  zdobytemu 
przez 

osobę 

badaną 

w 

trakcie 

pomiaru 

początkowego.  Wiadomo,  że  np.:  osoby  badane 
mogą poprawić swoje wyniki w testach inteligencji 
poprzez częste ich rozwiązywanie.

6. 

przypadkowo niskie/ wysokie oceny uzyskane w 

testach 

kwalifikujących 

do 

grup 

eksperymentalnych;

  zdarza  się  ,  że  ktoś  słabiej 

wypadnie  na  testach  z  powodu  zmęczenia,  braku 
koncentracji itd.  

Eksperyment

Powyższe zakłócenia można niwelować dzięki :
 

o

doborowi  losowemu;  obie  grupy  są  próbami  losowymi  tej 
samej zbiorowości generalnej, albo pobiera się jedną próbę 
i dzieli na dwie przy pomocy rzutu monetą,

o

doborowi  parami;  zakłada  się  ,  że  oprócz  bodźca  X  na 
wyniki mogą np.: wpływać wiek i płeć. Wówczas ze względu 
na te zmienne dzieli się każdą z podgrup na dwie grupy:

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

WIEK

 

----------------------------------------------------------------------------------
-------------------------

Płeć                           poniżej 20 lat                20 – 25 lat                

        powyżej 25 lat                     

Mężczyźni                   20                                     40                        

                 20

Kobiety                       16                                      30                        

                 18

Każdą z tych 6 grup dzieli się na połowę i jedna jest grupą 

eksperymentalną a druga

kontrolną.

Eksperyment 

Eksperyment 

Pygmalion  in  the  classroom

Pygmalion  in  the  classroom

  (Robert  Rosethal  i 

  (Robert  Rosethal  i 

Lenore Jacobson

Lenore Jacobson

). 

). 

Badanie 

miało 

ujawnić 

efekt 

oddziaływania 

pozytywnych/negatywnych 

oczekiwań 

nauczycieli 

na 

intelektualna  sprawność  uczniów.

  Ze  względów  etycznych 

odrzucono  negatywne,  a  więc  przetestowano  jedynie  hipotezę 
mówiącą  o  tym  ,  że  pozytywne  oczekiwania  nauczycieli 
zwiększają sprawność intelektualną uczniów.

Zmienna  niezależna:  oczekiwania  nauczycieli

.  Tą  zmienną 

manipulowano.  Na  początku  roku  szkolnego  wykonano  test  na 
inteligencję uczniom danej szkoły. Następnie przedstawiono listę 
20%  uczniów,  którzy  „zgodnie  z  badaniami”  mieli  rozwinąć  się 
intelektualnie  w  ciągu  tego  roku.  Oczywiście  zgodnie  z 
wymogami eksperymentu lista uczniów była dobrana losowo.

Zmienną zależną były zdolności intelektualne dziecka

.

Wszyscy  uczniowie  zostali  przebadani  po  zakończeniu  roku 
szkolnego. Zanotowano istotny wzrost IQ u dzieci, które miały się 
intelektualnie rozwinąć.

Interpretując  wyniki  eksperymentu  Rosenthal  i  Jacobson 
stwierdzili,  że 

pozytywne  oczekiwania  nauczycieli  w 

stosunku do dzieci, które miały się rozwinąć intelektualnie 
wpłynęły na istotny wzrost IQ.  

Schemat powyższego eksperymentu

:

 

Grupa                        pomiar początkowy           pomiar końcowy     
          różnica
 
Eksperymentalna          O

1

 --------------  X--------------  O

2

           O

2

   

-   O

1

   = d 

e

                   

                                            
Kontrolna                      O

3

   ----------------------------------  O

4

          O

4

  -  

 O

3

   =  d

c

 

 

Warunki 

uogólnienia 

wyników 

eksperymentu

 :

 

grupy  kontrolna  i  eksperymentalna

  muszą  być 

próbami losowymi

 ze zbiorowości  generalnej,

tymczasem często do eksperymentów rekrutuje się 
studentów – ochotników

. 

Czterogrupowy eksperyment Solomona.

 

Pomiar początkowy                    Pomiar końcowy         

 

 

 

 

 

 

------------------------------------------------------------------------------------------------
 
R                            O

1

                               X                   O

2

 
R                            O

3                                                                                

O

4

 
R                                                                 X                  O

5

 
R                                                                                      O

6

 

Porównanie ze sobą grup eksperymentalnych O

2 

 i O

5 

 

oraz  dwóch  kontrolnych  O

4 

i    O

6

    pozwala  na 

pomiar 

uwrażliwiającego 

efektu 

testowania 

początkowego.

  Możemy  ocenić  czy  zmienna  X 

oddziałuje  inaczej  w  grupach,  w  których  nie 
przeprowadzono 

uwrażliwiającego 

pomiaru 

początkowego

.

Czterogrupowy plan Solomona

Czterogrupowy plan Solomona

                              

Pomiar początkowy

                          

Pomiar końcowy

R

                 

O

1

                      

X                  

        O

2

R

                                     

O

3

                                                                                                   

      

O

4

R

                                                                                              

X 

                                           

       

O

5

R 

                                                                                                                                              

        

O

6

 

     

Eksperyment

Eksperyment

Przykład: „Wyprzedawanie Pentagonu

Przykład: „Wyprzedawanie Pentagonu

".

". 

Ciekawego 

przykładu 

zastosowania 

planu 

czterogrupowego 

dostarczają 

badania 

dotyczące 

wpływu

 

programów  telewizyjny  na  politykę

.  We 

wczesnych 

latach 

sześćdziesiątych 

większość 

specjalistów z dziedziny nauk politycznych była mocno 

przywiązana do teorii, zgodnie z która telewizja i inne 
massmedia  wywierają  minimalny  wpływ  i  generalnie 
są  postrzegane  jako  środki  nie  mające  większego 
znaczenia.

  Stanowisko  to  zaczęło  się  zmieniać  pod 

koniec  dekady,  kiedy  w  trakcie  wojny  w  Wietnamie  i 
demonstracji  studenckich  dziennikarstwo  telewizyjne 
znalazło  się  w  centrum  zainteresowania  opinii 
publicznej.  W  swoich  badaniach 

Robinson  poszukiwał 

związku 

pomiędzy 

programami 

informacyjnymi 

produkowanymi  przez  duże  sieci  telewizyjne  a 
polityką.

 

Eksperyment

Eksperyment

Robinson 

wykorzystał 

czterogrupowy 

plan 

Solomona.  aby  sprawdzić, 

jaki  wpływ  wywarł 

wyprodukowany 

przez 

sieć 

CBS 

film 

dokumentalny 

The 

Selling 

the 

Pentagon 

(„Wyprzedawanie  Pentagonu")  na  opinie  ludzi 
dotyczące  wojska,    administracji  i  mediów.

  (W 

rzeczywistości  Robinson  przeprowadził  dwa 
zestawy    eksperymentów  —  w  pierwszym  badał 
efekty  oddziaływania  programu  telewizyjnego  w 
drugim 

zaś 

analizował 

oddziaływanie 

komentarza 

przedstawionego 

na 

końcu 

programu.  Tu  przedstawimy  jedynie  badania  z 
pierwszej grupy).

Eksperyment

Aby sprawdzić efekt oddziaływania programu telewizyjnego, 

wykorzystał 

plan 

badawczy 

z 

dwiema 

grupami 

eksperymentalnymi i dwiema grupami kontrolnymi. 

Pomiar 

początkowy przeprowadzono w stosunku do niektórych (nie 

wszystkich) 

uczestników 

badania

. 

W 

grupach 

eksperymentalnych 

dokonano 

pomiaru 

końcowego 

natychmiast  po  zakończeniu  emisji  filmu

. 

W  jednej  grupie 

kontrolnej  przeprowadzono  badanie  wstępne  tuż  przed 

emisją,  natomiast  w  drugiej  nie.

 

Kolejne  badanie 

przeprowadzono  we  wszystkich  grupach  dwa  miesiące 

później.

  Pomiar  początkowy  i  pomiar  końcowy  polegały  na 

wypełnieniu  kwestionariusza  dotyczącego  opinii  i  stopnia 

zaufania  w  stosunku  do:  instytucji  społecznych  i 

politycznych,  urzędników  państwowych,  osób  prywatnych  i 

organizacji 

skupiających 

media. 

Kwestionariusz 

zastosowany  w  drugim  badaniu  dotyczył  tych  samych 

tematów, był jednak nieco krótszy.

dnej

Eksperyment „Wyprzedawanie Pentagonu" 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
                    

Pomiar początkowy         Rodzaj           Pomiar końcowy       

  Kolejne badanie
                         (listopad 1971)             badania          (grudzień 
1971)            (luty 1972)
---------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------
Grupa A                  tak                          program                  tak            
                 tak
Grupa B                  nie                           program                  tak           
                  tak
Grupa C                  tak                          kontrola                   tak           
                  tak
Grupa D                  nie                          kontrola                   tak           
                   tak 
---------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------

  

Eksperyment „Wyprzedawanie Pentagonu" 

Analiza wyników tego eksperymentu pozwala lepiej zrozumieć 
praktyczną stronę badań społecznych. Robinson wybrał początkowo 
plan Solomona, ponieważ zapewnia on skuteczny sposób 
kontrolowania wszystkich potencjalnych  czynników które które 
mogłyby być źródłem alternatywnych wyjaśnień otrzymanych 
wyników. Wprowadzenie grupy eksperymentalnej oraz grupy 
kontrolnej bez pomiaru początkowego stworzyło jednak wiele 
problemów. Okazało się, ze 

osoby z grupy B i grupy D które nie 

przeszły przez etap pomiaru początkowego zdecydowanie 
mniej chętnie zgadzały się na udział w badaniach 
kwestionariuszowych w porównaniu z osobami, które już 
wypełniały ten kwestionariusz.
Spowodowało to tak dużą utratę osób badanych w tych dwóch 
grupach,  że  w  analizie  wyników  badacze  mogli  wykorzystać 
jedynie grupy z pomiarem początkowym

.

Uzyskane  wyniki  potwierdziły,  że  film  dokumentalny  The 
Selling 

of 

the 

Pentagon 

zmienił 

opinie 

ludzi 

o 

funkcjonowaniu amerykańskiego wojska na mniej pozytywne

. 

Osoby  z  grup  eksperymentalnych  spostrzegały  wojsko  jako  chętniej 
angażujące  się  w  sprawy  polityczne  i  chętniej  poszukujące 
określonych  korzyści  politycznych,  niż  były  skłonne  wcześniej 
przypuszczać.  W  grupie  kontrolnej  natomiast  nie  odnotowano 
istotnych  zmian  w  żadnej  ze  spraw.  Wywołana  eksperymentalnie 
zmiana opinii jest tu bardzo ważna, ponieważ zmieniła ona postawy 
osób badanych na „mniej lojalne”, tj. spowodowała, iż uznały one, że 
polityka rządu jest zła. 

  

Eksperyment z zastosowaniem grupy 

kontrolnej i tylko pomiarem końcowym

.

 
                                                                                                              

Pomiar końcowy
 
                     R                        X                               
          O

1

 

                                

R                                                            

        O

2

 

Np.: robimy badania na temat wpływu pogadanek 
oświatowych na zmiany postaw ludzi w stosunku do 
AIDS. Losowo dobieramy dwie grupy. Grupa 
eksperymentalna bierze udział w 4. godzinnej 
prelekcji na temat AIDS. Następnie w obu grupach 
przeprowadzamy wywiad i porównujemy wyniki. 

Eksperyment z wieloma zmiennymi.

 

Wiadomo,  że  wielkość  instytucji  wpływa  na  morale 
pracowników.  Efekt  wielkości  może  być  zmniejszony  przez 
decentralizację.  Mamy  więc  dwie  zmienne  o  dwu 
wartościach. 

 

T a b e l a   5 . 6   M o ż l i w e   k o m b i n a c j e

z m i e n n y c h   w   p l a n i e   d w u z m i e n n o w y m

De

ce

ntr

ali

za

cja

W i e l k o ś ć

D u ż a             M a ł a

W y s o k a

N i s k a

1

2

3

4

 

Pomiar końcowy

                                      
               R                    X

1                                     

O

1

               R                    X

2                                     

O

2

               R                    X

3                          

       O

3

               R                    X

4    

                      O

4

 

 

               

Eksperyment  laboratoryjny;

  kontrolą 

objęte  zmienne  niezależne  i  sytuacyjne. 
Zmienne  zależne  to  ograniczona  liczba 
indywidualnych  sposobów  zachowań  (  np.: 
rozwiązywanie  zadań,  przystosowanie  się  , 
zmiany opinii) oraz określone własności grupy 
( np.: spójność) .
                 

Zarzuty:

  sztuczność  sytuacji 

laboratoryjnej,  świadomość  osób  biorących 
udział w eksperymencie                                 
 

Eksperyment terenowy

,

Eksperyment  naturalny

;  zwykle  brak  grupy 

kontrolnej

Eksperyment post factum.

 

Eksperyment naturalny,

Przy tego rodzaju eksperymencie:

  

nie dysponujemy grupa kontrolną, bodziec "już zadziałał  (  czyli  nie  
można  danej  grupy zbadać przed i  po zadziałaniu   bodźca ),

winniśmy porównać wyniki uzyskane przez grupę poddaną bodźcowi 
z  grupą nie mającą kontaktu z bodźcem ( najlepiej o składzie jak 
najbardziej zbliżonym do grupy badanej)

Przykład:
Chcemy zbadać wpływ rodzaju szkoły na wyniki w nauce. Badacz może 
przeprowadzić   
eksperyment naturalny testując uczniów przed pójściem do szkoły 
( wyznaniowej,  gminnej, publicznej , prywatnej) a następnie np.: po 2 
latach.

Eksperyment post factum

,

.

    

Można też przeprowadzić eksperyment post factum ( 

po zadziałaniu bodźca), który mógłby polegać na 
porównaniu średnich wyników - np.: l00 osobowych 
grup uczniów klas drugich ze szkół rodzaju A i B. Nie 
mamy jednak pewności czy tylko przypadek 
zadecydował, że dany uczeń poszedł do danej szkoły. 
Może się okazać, że np.: rodzice z wyższym 
wykształceniem wysyłają dzieci do szkoły A, a dzieci 
bardzie zaniedbane chodzą do szkoły B. Wówczas te 
grupy nie różniłyby się ze względu na jeden czynnik, 
zatem nie dało by się ustalić co wywołuje różnicę.
     Jednakże powyższe wątpliwości co do przyczyny 
różnicy można próbować osłabić poprzez dobór 
uczniów do obu grup uczniów podobnych ze względu 
na ważne zmienne.

 

 

 

Eksperyment

1. 

Eksperyment Solomona Asha

 ( porównywanie 

odcinków)
35%   odpowiedzi   osób   badanych   było  
zgodnych   z   niepoprawnymi   (celowo) 
odpowiedziami „wspólników” eksperymentatora.
Co wywołało konformizm: rzeczywiste 
postrzeganie pod wpływem grupy , czy chęć 
przypodobania się innym?
Zbadano to w ten sposób, że o odpowiedzi 
dotyczące odcinków poproszono badanego pod 
nieobecność innych. Wyniki potwierdziły hipotezę, 
ze im mniejsza bezpośrednia kontrola tym 
mniejsza skłonność do konformizmu

.

Eksperyment

 

2.  

Eksperyment Stanleya Milgrama:

 Sugerowano badanym, że celem eksperymentu jest ustalenie 
wpływu kary na zapamiętywanie. Natomiast prawdziwym celem 
było badanie procesu ulegania autorytetom.
Trzej uczestnicy eksperymentu: badacz, badany „jako nauczyciel” i 
wspólnik eksperymentatora czyli „uczeń”. „Nauczyciel” poddawał 
„ucznia” różnym bodźcom na które musiał on właściwie reagować 
przez naciśnięcie odpowiedniego przycisku. Przy błędnej reakcji 
„nauczyciel” aplikował „uczniowi” impuls elektryczny za każdym 
razem coraz silniejszy. Impuls wahał się od 15 V do 450 V. Przy 75 
V „uczeń” zaczynał jęczeć, przy 150 V prosił o zwolnienie z 
eksperymentu, przy 180 V krzyczał, dalej na maszynie impulsów 
były napisy „niezwykłe silny wstrząs" a dalej „Niebezpieczeństwo! 
Ciężki wstrząs”. „ Uczeń** zaczynał gwałtownie reagować bijąc 
pięściami w ścianę i błagać by go puszczono. Ponieważ nie były to 
właściwe reakcje na bodziec , „nauczyciel"  dalej zwiększał 
dokuczliwość  bodźca. Przy dalszym nasileniu bodźca nastąpiła 
złowroga cisza – „ofiara” nie reagowała na żadne bodźce. Ponieważ 
nie było reakcji eksperymentator polecał zwiększenie impulsu to 
końca.

Eksperyment

62 % badanych aplikowało impulsy do końca 
eksperymentu

, chociaż niektórzy musieli być ponaglani 

przez eksperymentatora. Nie wiadomo 

czy

 wynik ten 

wskazuje, że 

wszyscy jesteśmy potencjalnymi oprawcami

 

?

    Może na posłuszeństwo miały wpływ takie czynniki 

jak to, że:
•         Polecenia wydawał uczony,
•         Eksperyment miał miejsce na słynnym 
uniwersytecie w Yale.
Gdy  powtórzono  eksperyment w pomieszczeniach  dość 
obskurnego czynszowego budynku w centrum 
Brigdeport (Connecticut) 

wyniki spadły z 65% do 48%.

Gdy eksperymentator nie był fizycznie obecny

, lecz 

wydawał polecenia przez telefon liczba w pełni 
posłusznych spadla 

do 25%,

 a kilku badanych 

„oszukiwało”.

3 eksperyment C. Haneya, C Banksa i P. 

Zimbarto

        Podzielono losowo badanych na 

10 

„więźniów”

 i 

11

 

strażników

. 

        

„Więźniowie”

 byli „aresztowani” wg 

wszelkich prawideł. Następnie przechodzili 
normalną procedurę przyjęcia do więzienia 
np..: rozbieranie do naga, polewanie 
środkami przeciw insektom, otrzymali 
numery zamiast nazwisk, nałożono im 
nylonowe pończochy na głowy, co miało 
imitować ogolenie głowy itp.

        Natomiast 

„strażnicy”

 dbali o porządek, 

urządzali zbiórki (coraz bardziej 
przeciągające się) podczas których liczyli 
„więźniów”. Ubrani byli w ubrania koloru 
khaki, ciemne okulary, mieli gwizdki.

       

„Strażnicy” tak mocno weszli w swoją rolę, 

że eksperyment trzeba było przerwać ze 
względu na depresję „więźniów”.

3 eksperyment C. Haneya, C Banksa i P. 

Zimbarto

Podczas eksperymentu:

1.

„więźniowie” stali się natychmiast bierni, „strażnicy” – 
rozkazujący i władczy,

2.

Szybko pojawiły się i narastały postawy wzajemnie 
negatywne,

3.

W zachowaniu „strażników” pojawiło się coraz więcej 
agresji; przedłużały się zbiórki; wystąpiła agresja 
słowna (fizyczna była zabroniona). „Strażnicy” 
zostawali w „więzieniu” dłużej niż byli zobowiązani.

4.

Rozmowy „więźniów” dotyczyły przede wszystkim 
spraw „więzienia”,

5.

Część „więźniów” bardzo szybko popadła w silne stany 
depresyjne, wystąpiły stany lękowe i płacz. Większość 
„więźniów” chciała oddać pieniądze byle by tylko wyjść 
z „więzienia”,

6.

Eksperyment trzeba było przerwać po 6 dniach, 
chociaż zaplanowano go na dwa tygodnie. Najbardziej 
byli z tego niezadowoleni „strażnicy”.  

WYWIAD

 

Respondent 

                                                              

Ankieter

 
1

.  definicja sytuacji: kim jest A.?                   1. definicja sytuacji: 

kim jest R. ?    
     Po co przyszedł?                                           Stosunek do niego.
     Dlatego A;                                                     2. Nie wolno 
ujawniać swoich 
      powinien się przedstawić,                          sądów i opinii na 

poruszane
      wzbudzić zainteresowanie                          w wywiadzie tematy

        badaniami,                                            
      wyjaśnić dlaczego wywiad                        3.  ubiór R.

        jest  przeprowadzany właśnie z R.          4.  wpływ cech A. na 
odpowiedzi R.
                                                                         
Inne elementy mające wpływ na R:                 5.  A.  „ niewidoczny”

ubiór A.                                                           6.  Płeć R.

zachowanie, wysławianie się,

A. winien ( w pewnym sensie)                       7.   wiek R.
  dostosować swoje zachowanie
  do sytuacji, wytworzyć atmo-
  sferę zaufania i zrozumienia.

płeć ankietera,

wiek ankietera. 

WYWIAD

Wyniki  wielu  badań  świadczą  o  wpływie  zewnętrznych 
cech ankietera na odpowiedzi respondenta.

wpływ  przynależności  ankietera  do 
mniejszości etnicznych

;

Robinson  i  Rhode  utworzyli  cztery  grupy 
ankieterów,  których  wygląd  zewnętrzny,  a  w 
dwu  grupach  także  nazwiska,  kwalifikowały 
albo  jako 

„typowych  Żydów"

  albo  jako 

„typowych 

nie-Żydów".

 

Przy 

pytaniach 

dotyczących Żydów ( np: Czy sądzi Pan/i, że w 
USA  Żydzi  mają  zbyt  duże  wpływy  i 
znaczenie?") różnica odpowiedzi twierdzących 
udzielanych  ankieterom  z  grup  jednego  i 
drugiego 

rodzaju 

sięgała 

18 

punktów 

procentowych ( przy pytaniu wyżej cytowanym 
ankieterzy z grupy „typowych Żydów" uzyskali 
ok.6%  odpowiedzi  twierdzących,  a  z  grupy 
„typowych nie-Żydów ok. 24%)

WYWIAD

Wyniki  wielu  badań  świadczą  o  wpływie  zewnętrznych 
cech ankietera na odpowiedzi respondenta.

wpływ  przynależności  ankietera  do 
mniejszości etnicznych

;

Zgodnie 

z 

tzw. 

efektem 

Bradleya-Wildera 

ankietowani 

często 

deklarują 

poparcie 

dla 

czarnoskórego  kandydata  w  starciu  z  białym,  bo 
boją  się  posądzenia  o  rasizm.  Jednak  4  listopada 
(2008  –przyp.TB)  w  dniu  wyborów,  pozostawieni 
sami  sobie,  mogą  zagłosować  na  kandydata 
Republikanów  Johna  McCaina.  Nazwa  teorii 
pochodzi  od  nazwiska  czarnoskórego  burmistrza 
Los  Angeles,  Toma    Bradleya,  który  w  1982 
przegrał z białym kandydatem 

WYWIAD

kandydatem Republikanów w wyborach na 
gubernatora Kalifornii, choć sondaże wieściły jego 
triumf.
Ankietowani zachowali się podobnie w 1989 roku 
przy okazji wyborów na gubernatora Wirginii. 
Afroamerykanin Doug Wilder wprawdzie zwyciężył 
nad białym republikańskim kandydatem, ale 
zaledwie o pół punktu procentowego, choć sondaże 
dawały mu 10 pkt. przewagi.

Wiemy, że czynnik rasy jest brany pod uwagę

. 

Nie jest jednak jasne, do jakiego stopnia.

 Lecz 

margines błędu 2-4 pkt. może zrobić różnicę.

Powyższa sytuacja dotyczy zarówno wywiadu jak i 
badań ankietowych.

WYWIAD

wpływ przynależności społecznej

;

Daniel Katz stwierdził, że na pytania 
dotyczące pracy i zarobków 

inaczej 

odpowiadano ankieterom pochodzącym z 
warstwy średniej a inaczej ankieterom 
pochodzącym z 
warstwy  robotniczej.

  Okazało  się  np.,  że  za 

ustawą 

zakazującą 

strajki 

okupacyjne 

wypowiedziało  się  44%  respondentów  gdy 
wywiad prowadził ankieter z warstwy 
robotniczej,  a  59%  gdy  ankieter  pochodził  z 
warstwy średniej.

WYWIAD

WYWIAD

wpływ płci ankietera na wypowiedzi

;

W badaniach Hymana respondenci mieli się ustosunkować 
do następującego 
stwierdzenia:  „Wiezienie  jest  zbyt  łagodną  karą  dla  osób 
dopuszczających  się  wykroczeń  przeciwko  moralności; 
osoby te powinny być publicznie chłostane".

Płeć

% odpowiedzi

zgadzam się

nie zgadzam 

się

nie mam 
zdania

Mężczyźni
ankietowani
przez mężczyzn

 
 

44

 
 

48

 
 

8

Mężczyźni
ankietowani
przez kobiety

 
 

39

 
 

58

 
 

3

Kobiety
ankietowane
przez kobiety

 
 

49

 
 

47

 
 

4

Kobiety
ankietowane
przez mężczyzn

 
 

61

 
 

28

 
 

11

Wywiad

Wiele  badań  wskazuje,  że  między  opiniami  ankietera  a 

uzyskanymi 

przez 

niego 

rozkładami 

odpowiedzi 

zachodzi znacząca  i zadziwiająca zbieżność.

H.  Fisher  wykazał  w  eksperymencie    laboratoryjnym  ,  że 

opinia  ankietera  ma  wpływ  na  odbiór  i  rejestrację 
zachowań werbalnych respondenta.

( H. Fisher: Interview Bias... cyt. Za R. Mayntz s. 153)
 
Rodzaje wywiadu:

1. Wywiad swobodny,

2.      Wywiad usystematyzowany.

Wywiad

 

ZALETY WYWIADU:

          ·        kontrola sytuacji badawczej,
          ·        wysoki odsetek odpowiedzi,
                    ·         pogłębianie  pytań  (  o  ile  to 
konieczne)
 

WADY   WYWIADU:

          ·        b. wysokie koszty,
          ·        stronniczość ankietera,
          ·        brak anonimowości ( przy pewnego 
typu badaniach).

Rodzaje ankiet

1. pilotowana,

2. audytoryjna,

3.  

pocztowa,

4.  

telefoniczna,

5.  

uliczna,

6.  

on-line.

Ankieta pocztowa

Ankieta pocztowa

 

1. ZALETY:

•

 Niski koszt,

•

Uniknięcie zniekształcającego wpływu ankietera,

•

Większa 

anonimowość; 

„lepsze” 

odpowiedzi 

na 

drażliwe pytania,

•

Możliwość  udzielania  przemyślanych  odpowiedzi  – 
respondent ma czas do namysłu,

•

Minimalizacja  kosztów  dostępu  do  respondenta  – 
taksówka  do  Gdańska  kosztuje  drożej  niż  znaczek 
pocztowy.

 

2. WADY:


„samobroniący  się  kwestionariusz”  –  kwestionariusz 
musi  być  na  tyle  dobrze  opracowany,  aby  sam  się 
wybronił w czasie badań.



Brak  kontroli  nad  tym  kto  udziela  odpowiedzi  na 
pytania,



Niski odsetek odpowiedzi.

Ankieta pocztowa

3. 

STRATEGIA 

ZWIĘKSZANIA 

ODSETKA 

ZWROTÓW

:

 
• 

Sponsoring/firmowanie badań

: im bardziej szacowna 

firma wspiera,     finansuje, uwiarygodnia  badania tym 
lepiej,

•Metody zachęcania do udzielania odpowiedzi:

   
1 

„branie na litość”

 – Np.: od badań zależy uzyskanie 

dyplomu studiów,
   
2 

oferowanie nagród,

   
3 

zamieszczenie w apelu argumentów uzasadniających 

wyjątkowe       znaczenie społeczne   badań

,

    
4. 

wygląd ankiety,

    
5 

koperty zwrotu

,

    

Ankieta pocztowa

3

. 

STRATEGIA 

ZWIĘKSZANIA 

ODSETKA 

ZWROTÓW

:

 
6.   

czas wysłania

 – np.; niedobry w czasie wakacji,

7. przypominanie

 – wysyłanie kart pocztowych do osób które 

po 2. tygodniu     nie przysłały odpowiedzi,  po 3. tygodniu 
wysłanie  kartki  pocztowej  i  kwestionariusza.  Po  5 
tygodniach   można procedurę powtórzyć.

8. przypomnienia telefoniczne

.

 

 

     

     Wysyłka                                               czas                  średnia odp-

dzi (%)      kumulacja 

Pierwsza wysyłka                                                                     23,8       

                            23,8 

Przypomnienie – kartka  pocztowa    po 2 tygodniach         18,2          

                         42,0

Pierwsza powtórna wysyłka 
kwestionariusza                                  po 3 tygodniach           17,0       

                            59,0

Druga powtórka wysyłki
kwestionariusza                                  po 5 tygodniach           13,4       

                            72,4 

Ankieta pocztowa (cd) i telefoniczna

Przy 

wykorzystaniu 

powyższych 

technik 

zwiększania 

odpowiedzi na ogół zwroty 
zwiększają się do 50%.
Jest  to  jednak  ciągle  za  mało  i  reprezentatywność  próby  nie 
jest zachowana.

Ankieta / wywiad telefoniczny

CATI - computeur assisted telephone interviewing 

ZALETY:

•  przeciętne koszty,
         • anonimowość, podobnie jak przy ankiecie pocztowej, z 
tym, że nie
         trzeba odpowiadać na piśmie,
         •  osoby prowadzące wywiad znajdują się w jednym 
pomieszczeniu stąd      łatwiejsza kontrola

WADY:

• łatwość odmowy odpowiedzi na drażliwe pytania,
• łatwość przerwania wywiadu,
• brak kontroli nad procesem badawczym,
• problem reprezentatywności próby.

ANKIETA ON-LINE. 

ZALETY:

•        koszty niewielkie,

•        szybkość dotarcia do respondenta,

WADY:

•        łatwość odmowy i przerwania badania,

•        brak kontroli nad prosem badawczym,

         problem reprezentatywności próby. 

JĘZYK

:



•  WYWOŁUJĄCY EMOCJE



•  ZBYT GÓRNOLOTNY 

DŁUGOŚĆ KWESTIONARIUSZA

UKŁAD GRAFICZNY

RÓŻNICE MIĘDZY
KWESTIONARIUSZEM ANKIETY I 
 WYWIADU

KONSTRUKCJA: 

•

APEL

•PYTANIA
- Rodzaje pytań:
 •  

zamknięte

 •  

otwarte

 •  

półotwarte (kafeterie

)

 •  

wprowadzające

 •  

sugerujące

 •  

filtrujące

 •  

naruszające prywatność

 • 

 projekcyjne

 •  

sprawdzające/kontrolne

 •  

w formie historyjki

 •   

jako zestaw opinii

 
-   Kolejność pytań
-   Stopniowanie „trudnych 

pytań"

-   METRYCZKA

Kwestionariu

sz



Informacja o instytucji firmującej badania

 



Zwięzła informacja o celu badania 



Dodatkowe wyjaśnienia

:  



-  Uzasadnienie  wyboru  danego  respondenta  (... 

biorąc  pod  uwagę  fakt,  że  jest  Pan(i)  członkiem 
naszej 

spółdzielni 

liczymy 

na 

wykazanie 

zainteresowania poniższą ankietą...)



- zapewnienie o anonimowości



- podziękowanie respondentowi za trud związany z 

wypełnieniem ankiety



- określenie sposobu zwrotu ankiety 

KONSTRUKCJA KWESTIONARIUSZA

KONSTRUKCJA KWESTIONARIUSZA

 

 

APEL

APEL

 

 

RODZAJ

RODZAJ

E

E

  PYTAŃ

  PYTAŃ

 

 

Pytania otwarte

 — pytania., które zostawiają 

respondentowi całkowitą swobodę   odpowiedzi

Pytania zamknięte

 —pytania, które są zaopatrzone w z 

góry przewidywane odpowiedzi



odpowiedzi mogą być podane poza pytaniem w postaci 

krótkiej listy



respondent „rozpoznaje" prawidłową odpowiedź



odpowiedzi na pytania zamknięte są łatwiejsze w 

opracowaniu, są
porównywalne i jednoznaczne, ale   dostarczają mniej 
szczegółów
niż pytania otwarte



ilość odpowiedzi powinna być „do ogarnięcia" przez 

respondenta



proponowane   odpowiedzi   powinny   uwzględniać   brak 

  opinii
 respondenta („nie mam zdania ")

Pytania półotwarte

 - badany ma możliwość wyboru jednej 

z dwóch przedstawionych odpowiedzi oraz udzielenia 
swobodnej odpowiedzi wpisując ją w odpowiednie miejsce

PYTANIA FILTRUJĄCE

PYTANIA FILTRUJĄCE

Stawiamy  je  wtedy.  Gdy  chcemy  spośród  respondentów  dokonać 
eliminacji  osób,  które  nie  mają  nic  do  powiedzenia  na  dany 
temat,  np.  zanim  zapytamy  o  opinie  o  reklamie  telewizyjnej 
musimy zapytać o to czy respondent ją widział

PYTANIA SUGERUJĄCE

PYTANIA SUGERUJĄCE

Sposób formułowania tych pytań wpływa na udzielaną odpowiedź, 
dlatego powinny być stosowane tylko wtedy, gdy chodzi o 
przezwyciężenie zahamowań odpowiadającego, 

np. „ Czy nie sądzi Pan/i, że porządna porcja batów jeszcze 
nikomu nie zaszkodziła

? "

PYTANIA WPROWADZAJĄCE

PYTANIA WPROWADZAJĄCE

„

Czy pana/i zdaniem- ogólnie rzecz biorąc - sprawy w Polsce idą w 

dobrym, czy złym kierunku? "

PYTANIA PROJEKCYJNE

PYTANIA PROJEKCYJNE

Wchodzą w zakres metod diagnozy psychologicznej (badania, 
motywów, przekonań, spostrzegania, konfliktów wewnętrznych). 
Metoda projekcji polega na pozyskaniu odpowiedzi respondenta 
na podstawie niejasnego przekazu (tak aby sam dokonał jego 
interpretacji); np. test skojarzeń słownych, test niedokończonych 
zdań, niedokończonych opowiadań, testy rysunkowe

 

 

PYTANIA SPRAWDZAJĄCE/KONTROLNE

PYTANIA SPRAWDZAJĄCE/KONTROLNE

Stosuje  sieje  chcąc  sprawdzić  czy  na  określone  pytanie 
respondent  odpowiedział  zgodnie  z  prawdą,  stąd  pytanie  to 
dotyczy tego samego problemu, ale jest zadane w innej formie. W 
kwestionariuszu powinno znajdować się odpowiednio „daleko" od 
pytania właściwego.

    

    PYTANIA W FORMIE HISTORYJKI

PYTANIA W FORMIE HISTORYJKI

PYTANIA JAKO ZESTAW OPINII

PYTANIA JAKO ZESTAW OPINII

„Jak Pan(i) ocenia obecny stan gospodarki?

                    a) Uważam, że gospodarka znajduje się w stanie dynamicznego 
rozwoju

                    b) Uważam, że gospodarka znajduje się w stanie powolnego rozwoju

                   c) Uważam, że gospodarka znajduje się w stanie lekkiego kryzysu

                   d) Trudno powiedzieć "

PYTANIA NARUSZAJĄCE PRYWATNOŚĆ

PYTANIA NARUSZAJĄCE PRYWATNOŚĆ

                    

                    

„Ile Pani zarabia? "

METRYCZKA

METRYCZKA

 

 

Zawiera   dane   społeczno   -   demograficzne:   wiek,   płeć,   stan 

  cywilny,   zawód, wykształcenie.
Powinna być umieszczana na końcu kwestionariusza

 

 

JĘZYK

JĘZYK

 

 

KWESTIONARIUSZA

KWESTIONARIUSZA

Forma językowa pytań kwestionariuszowych 

nie powinna:



wywoływać emocji



brzmieć zbyt górnolotnie, literacko, nie powinna próbować 
wywoływać podziwu
respondenta

: co sądzi Pan(i) o percepcji adolescentów 

relatywizującej facylitację
modernistycznego progresiwizmu ?

RESPONDENT MUSI ZROZUMIEĆ SENS PYTAŃ TAK JAK GO 

ROZUMIE

BADACZ

 •

kolejność pytań - kontrowersje

 •

„promieniowanie emocjonalne pytań" poprzedzających na 

następujące - sugeruje się
 stosowanie pytań buforowych pomiędzy poszczególnymi 
grupami tematycznymi;

 •     długość kwestionariusza
 •

w przypadku wywiadu mierzy się czasem wywiadu (wg. 

Noelle wywiad powinien trwać około 30 minut, aczkolwiek nie 
można ustalać sztywnych ram czasowych — za R. Mayntz);

 •

stopniowanie „trudnych" pytań polega na tym, że na ten 

sam temat stawia się najpierw pytania ogólne (często otwarte) i 
kolejno coraz bardziej szczegółowe (najczęściej zamknięte) - lub 
odwrotnie.

 

 

Dodatkowo, można zastosować następujące strategie pozyskania 
odpowiedzi;
   a. 

odpowiedź ogólna

 (jakie mniej więcej są Pana dochody, 

mieszczą się w granicach...,  czy...)
   b. 

złagodzenie, pomniejszenie

 (Czy zdarzyło się Panu zabrać 

[zamiast ukraść]  do domu  parę  ołówków z biura..?)
  c. 

zaskoczenie

 - Proszę niech Pan sobie przypomni, którego dnia 

ostatni raz 
        wziął Pan do domu trochę materiałów biurowych ?
  d. 

pozór jednomyślności

 (Wiadomo, że większość... czy Pan 

także...?)
  e. 

oczywistość

 - potraktowanie tematu jako naturalność - 

Oczywiście...

UWAGA

: w odpowiedzi na powyższe (a-e) sposoby formułowania 

pytań część 
                  respondentów może się przyznać do czynów, których 

nie popełnili

     
     • układ graficzny
     •  różnice między kwestionariuszem ankiety i wywiadu (wywiad 
powinien zachować  charakter

 

rozmowy)

   

Pytania sugerujące:

„  Czy  powinno  się  stosować  karę  śmierci  za  najcięższe 
przestępstwa?”
tak – 18%

„Czy zgadzamy się z Janem Pawłem II , że kara śmierci powinna 
być powszechnie zniesiona?”
tak – 27%  
(firma Mentor dla Wprost)

dwie opinie do wyboru (OBOP):
„blokujący drogi rolnicy nie mają innego wyjścia (…)”
„”rolnicy działają bezprawnie .,..”

w Onet.pl:
„Czy  w  Sejmie  winny  być 

eksponowane

  symbole  religijne?” 

(27.05.2007)

Pytania z wyrazami wywołującymi emocje:

„Czy powinno się pomagać rodzinom wielodzietnym?”
„Czy rodziny wielodzietne winny mieć przywileje?”
w Onet.pl
„Czy prezydent Kaczyński powinien tak kategorycznie 
wypowiadać się na temat relacji polsko-niemieckich ?

Dwa  pytanie  w  jednym

  (  pytanie  zadane  przez  PBS  na 

zlecenie  
     Rzeczpospolitej):
 
„  Czy  uważa  Pan(i),  że  rolnicy  maja  powody  do  tego,  by 
protestować, urządzać blokady dróg?”
 

Pytania zbyt trudne-stawianie respondenta w roli eksperta

:

 
„Jak zmiana koalicji rządzącej w Niemczech wpłynie na warunki 
na jakich Polska zostanie przyjęta do Unii Europejskiej?”
trudno powiedzieć 1/3 badanych   (CBOS)
 

Obserwacja

Bardzo  trudna  technika  zbierania  danych  z  następujących 

powodów:

1. Trudności  w  interpretacji  sensu  zachowań

  (facet  w 

podartym  swetrze,  kobieta  płacząca  z  telegramem, 
rzekomo wroga-krzyk wymiana zdań na targu,) ; można 
próbować 

ustalić 

ten 

sens 

poprzez 

badanie 

kwestionariuszowe,

              Powyższą 

trudność  niweluje

  w  pewnym  sensie 

znajomość  ról

 

społecznych

  a  także 

kultury  danej 

społeczności

  (pokazanie  palców  z  literą  V,  koronacja 

królów, wykład itp.)

2.     

Konieczna  znajomość  języka

  (slangu-  kopsnij  szluga, 

foki, rzuć wapno na druty itd..)

3. 

Niebezpieczeństwo  nadawania  przez  obserwatora 

własnych 

sensów

 

obserwowanym 

sytuacjom 

(antropologowie niemieccy kontra Raymond Firth)

4. 

Zachowania 

są 

też 

wskaźnikami

 

zinstytucjonalizowanych 

wartości, 

społecznie 

uzgodnionych  definicji  sytuacji,  norm,  nakazów,  ról, 
itp.

Obserwacja 

Obserwowane  przez  badacza  zachowania 

uwarunkowane są przez:



Sytuację, 

którą 

badacz 

winien 

rozumieć,



Jej  subiektywną  interpretację,  tego 
możemy  się  dowiedzieć  tylko  od 
obserwowanego,



Intencję osób działających - jw

Obserwacja wymaga rozumienia bądź 
trafnej interpretacji subiektywnego 
sensu oraz społecznego znaczenia 
określonego zachowania

. 

Cele obserwacji

:

 



Opis występujących w  określonym systemie  
społeczno – kulturowym zachowań i form 
interakcji społecznych bez próby budowania 
teorii (np. zachowania handlowe na bazarach 
arabskich)



Analiza   zależności   empirycznych   między    
określonymi    sekwencjami zachowań a 
warunkami sytuacyjnymi (np. ubiór 
ekspedienta a chęć dokonania zakupu)



Budowanie teorii zachowań.

   

Co i dlaczego mamy obserwować?

  Wszystko? 

Oczywiście nie. Sekwencja obserwacji wynika z 
hipotez.

Rodzaje obserwacji:



Obserwacja uczestnicząca

 

(niebezpieczeństwo zaangażowania, 
problemy etyczne),  



nie uczestnicząca



Systematyczna

; teoria dobrze rozwinięta, 

kategorie , warunki kontrolowane, 2 
obserwatorów, 



Mało usystematyzowana

;gdy mało wiemy o 

przedmiocie badań – badacz uczy się 
sensów i znaczeń. Niebezpieczeństwo: 
zwracanie uwagi na zachowania 
przypadkowe, anegdotyczne. Nie stosuje się 
standaryzowanych metod zbierania 
informacji i interpretacji

 

danych. Przykład: 

Street Corner Society

Cele obserwacji:

1. Ustalenie 

związków 

między 

zachowaniami  a  sytuacją  i  systemem 
kulturowym,

2. Ustalenie  warunków  wywołujących  te 

same zachowania,

3. Ocena  sytuacji  i  motywacje  określają 

dane zachowania. 

     
Fotografie dnia (np. menadżera, instytucji, 

działu)

MUSIMY  PRECYZYJNIE  WIEDZIEĆ  CO 

MUSIMY  PRECYZYJNIE  WIEDZIEĆ  CO 

CHCEMY ZBADAĆ!

CHCEMY ZBADAĆ!

ETAPY PRZYGOTOWANIA OBSERWACJI

ETAPY PRZYGOTOWANIA OBSERWACJI

1. CEL BADANIA
2. PRZEDMIOT BADANIA
3. SFORUŁOWANIE HIPOTEZ BADAWCZYCH
4. ZDEFINIOWANIE KATEGORII OBSERWACYJNYCH
     >       Operacjonalizacja zmiennych
     >       Powiązanie zmiennych z ogólną strukturą sytuacji 
społecznej
5. OKREŚLENIE WARUNKÓW l PRZEBIEGU OBSERWACJI
    >       Miejsce badania
    >       Czas i częstotliwość pomiaru
    >       Stopień ingerencji obserwatora
    >       Stopień jawności obserwatora
6. WYBÓR TECHNIKI OBSERWACJI
7. OPRACOWANIE INSTRUMENTU POMIARU l SPOSOBU 
REJESTRACJI DANYCH
8. REALIZACJA  BADANIA
9. UOGÓLNIENIE l SYSTEMATYZACJA WYNIKÓW
10. SPORZĄDZENIE RAPORTU Z BADAŃ

 

 

Interview- Wywiad zogniskowany. 

Jest  to 

metoda  jakościowa

,  używana  przede  wszystkim  w 

badaniach marketingowych.

 

Polega  ona  na  tym,  że  zaprasza  się  do  dyskusji,  która  nie 

powinna  trwać  dłużej  niż  2  godziny,  6  do  12  osób  które 
mają dyskutować na dany temat. 

Są one opłacane przez badaczy. Dobrze jest mieć parę osób w 

rezerwie, gdyby ktoś się rozmyślił. 

Dyskusja  jakkolwiek  ma  charakter  swobodny,  jest  kierowana 

przez  moderatora.  Często  wybiera  się  relaksujące 
otoczenie dla dyskusji. 

Jej  tematem  jest  zagadnienie  będące  obiektem  badań,  np: 

odbiór jakiegoś produktu, usługi ( np. używanie telefonów 
w samolotach), reklamy, zachowania konsumenckie. 

Dla 

pobudzenia dyskusji

 używa się rozmaitych materiałów. 

Treść  dyskusji  nagrywa  się  na  magnetofonie  lub  przy  pomocy 

kamery  wideo.  Potem  materiały  są  analizowane  przez 
specjalistów  dostarczając  im  ważnych  informacji  do 

planowania działań rynkowych

. 

Badania  dokonuje  się  na  3-4  grupach.  Tak  więc  próba  liczy 

około 40 osób. 

Gdy moderator zaczyna domyślać się jakie będą odpowiedzi na 

pytania ( na podstawie odpowiedzi w poprzednich grupach) 
oznacza to, że czas kończyć

.

Interview- Wywiad zogniskowany. 

Metoda ta używana jest do: 

• zorientowania się w nowej dziedzinie badań,

• sformułowania hipotezy w oparciu o opinie 

uczestników dyskusji,.

• oceny przydatności populacji lub/i miejsc badań,

• korekty kwestionariuszy,

• weryfikacji interpretacji badawczych
      
Zdarza  się  stosunkowo  często,   że  technikę tę  

używa  się  w  połączeniu z  innymi 
metodami/technikami.

      Charakterystyczną cechą wywiadu 

zogniskowanego jest wykorzystanie interakcji 
grupowych do uzyskania takich wyników , które 
nie są osiągalne inną metodą.

 

Interview – wywiad zogniskowany

dobór próby,  nie musi  być  losowa,  możemy wybierać celowe używając 

telefonu
(telefonicznie ustala się dane), przy ustalaniu członków grupy trzeba 
wziąć pod uwagę wiek, płeć, środowisko społeczne z którego się 
wywodzą.

poziom ingerencji moderatora: wysoki, niski i w środku. Dawniej 

optowano za niskim,
obecnie za wysokim aby uzyskać jak najwięcej użytecznych informacji. 
Jednakże są cons and pros.

 przygotowanie listy pytań/ problemów do dyskusji, a więc znowu: 

problem i jego
eksplikacja i operacjonalizacja.

rola moderatora jak ankietera - niewidoczny,

zapis: analiza treści, analiza jakościowa, kodowanie

zalety: taniość ($50 - 100, tzn. 50PLN), połączenie dwóch metod: wywiadu 

i obserwacji,
jednakże obserwacja ta nie ma naturalnego charakteru , ponieważ 
moderator ją kreuje.

wady: brak reprezentatywności wyników, nie zawsze wiemy  czy osoby 

będą aktywne w
dyskusji,

SOCJOMETRIA.

Test socjometryczny służy rozpoznawaniu następujących 
stosunków:

1.       sympatii i antypatii - pytamy kogo z członków 
grupy R. najbardziej lubi/nie lubi,
2.       subiektywne preferencje w sferze interakcji-kogo 
prosi o radę, kogo najchętniej gościłby w domu, z kim 
chciałby pracować,
3.       rzeczywiste interakcje- kto z kim chodzi na piwo, 
kto od kogo zasięga porady.

Pytania o sympatie/ antypatie - kogo chciałbyś zaprosić 
na imieniny a kogo nie? Pytanie o spodziewane wybory i 
odrzucenia.

Prezentacja wyników

:

•       socjogram - nie ma zasad sporządzania, przy 
większych grupach bardzo skomplikowany i nieczytelny,
•      „tarcza strzelnicza"

SOCJOMETRIA.

Typowe konfiguracje socjometryczne:
* para,
* trójkąt,
* łańcuch - A->B->C->D
* gwiazda socjometryczna,
* klika,
* szara eminencja - łączą ją tylko dobre stosunki z 
gwiazdą/idolem,
* samotnik osoba nie wybierana i nie wybierająca,
*  odrzucony.

SOCJOMETRIA.

     

macierz socjometryczna;

indeksy:
liczba dokonanych wyborów suma a+ i 
odrzuceń suma a-
liczba uzyskanych wyborów suma r+ i odrzuceń 
suma r-
Gdy chcemy uwzględnić kolejność wyborów 
używamy wagi
Indeks spójności grupy:
          liczba wyborów wzajemnych
S= -----------------------------------------------------
          liczba możliwych wyborów wzajemnych

MACIERZ SOCJOMETRYCZNA

 

 





a + ; a -

r s r s r s r s r s

+ 1

- 1

+ 2

+ 3

+ 1

- 1

- 1

+ 1

+ 1

+ 1

+ 1

+ 3

- 1

+ 2

+ 2

- 2

+ 1

+ 1

+ 2

- 2

+ 3

- 1

+ 2

+ 3

- 1

+ 2

+ 2

- 1

+ 3

+ 2

- 1

+ 3

+ 1

- 1

+ 2

+ 3

+ 2

- 1

+ 3

+ 3





b + ; b -

 r +

 r-

 s +

 s -

W Y B I E R A J A C Y

W Y B I E R A N Y

A

B

C

D

E

a
b

a
b

a
b

a
b

a
b

A

B

C

D

E

Objaśnienie znaków:
wiersz „a”   ->  liczba wyborów (suma a+) i odrzuceń (suma a-) 
dokonanych
wiersz „b”   ->  liczba wyborów i odrzuceń oczekiwanych
Kolumna „r” ->  liczba wyborów i odrzuceń uzyskanych
kolumna „s”-> liczba wyborów i odrzuceń, których inna osoba 
oczekuje od A,B,...

        Po  nadaniu  wagi  można  również  wyprowadzić  wartości,  które  uwzględniają  kolejność 
wyborów i odrzuceń: 
    1-szy wybór ma wagę 3; 2-gi wybór wagę 2, a 3-ci-wagę 1. 
    Otrzymujemy:
    1.  łączną sumę wag wyborów: (a) uzyskanych i (b) dokonanych;
    2.  łączną sumę wag odrzuceń: (a) uzyskanych i (b) dokonanych;
    3.  łączną liczbę wyborów wzajemnych;
    4.  łączną liczbę odrzuceń wzajemnych;
    5.  łączną liczbę: a), trafnie oczekiwanych wyborów, b), trafnie oczekiwanych
     odrzuceń, c), nie- trafnie oczekiwanych wyborów, d), nietrafnie oczekiwanych odrzuceń.

M E T O D Y   I   T E C H N I K I   B A D A Ń S P O Ł E C Z N Y C H

S O C J O M E T R I A

M O D E L E   S T R U K T U R   S T O S U N K Ó W M I Ę D Z Y L U D Z K I C H

P a r a   ( o b u s t r o n n y   w y b ó r
-   w z a j e m n a   a p r o b a t a )

 

T r ó j k ą t   ( z r ó ż n i c o w a n e  

w z a j e m n i e   i n t e r a k c j e )

G w i a z d a   s o c j o m e t r y c z n a   ( j e d n a   z   o s ó b  

j e s t   s z c z e g ó l n i e   c z ę s t o   w y b i e r a n a )          

 

Ł a ń c u c h   w z a j e m n y c h   w y b o r ó w

P i r a m i d a   l u b   d r z e w o   s o c j o l o g i c z n e   ( s t r u k tu r a   z ł o ż o n a )

C

B

A

D

E

F

G

O d r z u c e n i e   o s o b y  A   p r z e z   p o z o s ta ł y c h            

 

SOCJOMETRIA 

 

PODSTAWOWE OZNACZENIA SYMBOLICZNE 

 

 

 

 

 

 

 

Aktywne uczestnictwo w stosunkach z innymi

 

Element izolowany

 

Wybór jednostronny  
(słaba więź wzajemna)

 

Wybór obustronny (mocna więź wzajemna)

 

lub

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wybór wzajemny pozytywne - negatywny  

                 (sympatia - antypatia)

 

Wzajemny wybór negatywny  

     (antypatia - antypatia)

 

A

B

l u b

l u b

Pasywne uczestnictwo w stosunkach z 
innymi

 

Przychylność do kogoś 
(sympatia lub wybór 
pozytywny)

 

Niechęć do kogoś 
(antypatia lub wybór negatywny)

ANALIZA TREŚCI.

Jest  to  technika  badawcza  ,  która  w  sposób 
zobiektywizowany  i  systematyczny  ustala  i 
opisuje cechy językowe tekstów po to, aby na tej 
podstawie 

wnioskować 

o 

niejęzykowych 

własnościach

 

ludzi

  i  agregatów  społecznych. 

„Tekst”  może być  mówiony i pisany,  może być to 
także plakat lub film.

Analiza treści może dotyczyć m.in.:
1.  

nadawcy tekstu

 (np. jego intencji, cech 

systemu wartości)
2. 

 założonych

 przez nadawcę 

cech odbiorcy/ców

 

(np:  poziomu wiedzy, zainteresowań, 
uznawanych wartości)
3.  

przypuszczalnych reakcji odbiorcy

 na 

komunikat,
4.  

cech systemu społeczno-kulturowego

 w 

którym ten tekst powstał lub do którego jest 
adresowany (cnoty i wartości społeczeństwa,  
polityczna orientacja wydawcy itp).
 

ANALIZA TREŚCI.

 

Etapy badawcze:
•  

sformułowanie problemu , eksplikacja, operacjonalizacja

•  

podbudowa teoretyczna;

 dlaczego wybieramy analizę 

treści, dlaczego. uważamy, że istnieje związek i jaki 
między tekstem a postawami lub   zachowaniami,
• 

 hipotezy i pytania badawcze

,

•  

dobór materiału tekstowego, dobór próby

 -- uważać 

na zniekształcenia systematyczne ( pewnego typu 
artykuły ukazują się tylko w pewnych   okresach).
•  

operacjonalizacja zmiennych zawartych w hipotezach

; 

określenie jednostek tekstowych słowa, części zdań, 
całe zdania, całe akapity tekstu, całe artykuły, książki , 
audycje radiowe, tematy) oraz opracowanie kategorii 
analitycznych ( np: przy badaniu testem TAT -  osoby  
„jednoznacznie  zorientowane  na  osiągnięcia”,  
„wątpliwie  zorientowane na osiągnięcia”. itp)
•  

analiza jakościowa i ilościowa

- robi się wszystko aby 

liczenie nie było obarczone emocjami; zamiast nazw 
wprowadza się symbole,itd.

ANALIZA TREŚCI.

Wątpliwości:

 skąd osoba dokonująca analizy treści wie 
co oznacza określony- znak językowy w 
danym tekście, jaką treść nadaje mu 
nadawca i odbiorca komunikatu? - problem 
common meeting ground nadawcy , 
odbiorcy i badacza (slangi, obcy język, 
„Google nie mógł się zgodzić aby Double 
Click przejął Microsoft”, itd)

Zalety:

badanie odbywa się na materiale 
istniejącym dowolnie długo, niezależnie od 
badacza.

Wtórna analiza danych

 

 

Wtórna analiza danych ma bogatą tradycję. Np.: Emil 
Durkheim analizował oficjalne dane statystyczne dotyczące 
samobójstw na różnych obszarach i stwierdził, że odsetek 
samobójstw w krajach protestanckich był wyższy niż w 
katolickich.
Max Weber studiował oficjalne założenia ideologiczne 
kościołów protestanckich, a także analizował inne dokumenty 
historyczne aby podważyć tezę Marksa, że to raczej religia a 
nie determinizm ekonomiczny jest źródłem zachowań 
społecznych.

Powody dla, których rośnie zainteresowanie 
wykorzystywaniem danych wtórnych. 
Jaki efekt, o ile w ogóle, wywiera opinia publiczna na politykę 
rządu?

Benjamin Page i Robert Shapiro przeanalizowali kilkaset 
badań sondażowych przeprowadzonych na próbie 
reprezentacyjnej społeczeństwa amerykańskiego miedzy 
rokiem 1935 a 1975 przez Instytut Gallupa, National

 

Opinionm Research Center, Center for Political Studies 
Center przy University of Michigan.

Wtórna analiza danych

.

Ograniczenia wtórnej analizy

:

1. tylko w przybliżeniu odpowiadają one danym jakie 
badacz chciałby wykorzystać w procesie testowania 
hipotez.  Różnice mogą dotyczyć wielkości próby, 
metody, sposobu formułowania   
pytań itd.
2. dostęp do danych,
3. brak informacji jak dane zostały zebrane.

Dokumenty osobiste:
-   autobiografie,
-   pamiętniki,

-   listy.

BADANIA PANELOWE

„Badanie panelowe polega na tym, że pewna liczba osób lub innych jednostek badawczych 
zostaje przynajmniej dwukrotnie w pewnym odstępie czasu poddana pomiarom (obserwacji, 
badaniom ankietowym) ze względu na tę samą cechę"

na podst. R. Mayntz i in., str. 171

PANEL • to grupa kilkakrotnie wypowiadająca się na dany temat Głównym celem badań 
panelowych jest pomiar dynamiki określonych zmian, np. postaw, preferencji konsumenckich - 
postaw, opinii, ale również zachowań, statusu (zawód, dochód), przynależności do określonej 
grupy. 

Analiza trendu – jest również metodą badania zmian zachodzących w czasie: zmienną(e) mierzy 
się kilkakrotnie w pewnych odstępach czasu.

                                                          

Analiza trendu 

 

WIOSNA

JESIEŃ

ZATRUDNIONY

20

20

BEZROBOTNY

1

1

RAZEM

21

21

Tabela panelowa

 

WIOSNA

JESIEŃ

 

RAZEM

    WIOSNĄ

Zatrudnion
y

Bezrobotny

ZATRUDNIONY

 

19,5

 

0,5

 
               

20,0

BEZROBOTNY

 

0,5

 

0,5

 

1,0

RAZEM

 

 

20,0

 

1,0

 

 

21,0

Rodzaje skal.

Pomiar oznacza podlegający określonym regułom proces przyporządkowania 

symboli

zaobserwowanym wartościom badanych cech.
Można wyróżnić cztery rodzaje pomiarów i odpowiadające im 4 rodzaje skal:
1.             skalę nominalną,
2.             skale porządkową,
3.             skalę interwałową,
4.             skale ilorazową.

Ad. 1.:
Polega  ona  na  klasyfikowaniu  obiektów  ze  względu  na  określoną  cechę 
jakościową. Np.: kobieta (1), mężczyzna (2), osoby wyznania protestanckiego (1), 
katolickiego (2) , mojżeszowego (3) itd.

Przy pomiarze nominalny muszą być spełnione następujące warunki:
     1. w odniesieniu do dwóch obiektów badanych musi być rozstrzygalne, czy ze
     względu na badaną cechę są one takie same czy nie. Możliwa jest tylko jedna z
     dwu sytuacji: A=B lub A =/= B.
     2.  Identyczność dwu obiektów musi być relacją symetryczną: jeżeli obiekt A 
ma tę
      samą cechę badaną co obiekt B, to obiekt B ma tę samą cechę badaną co 
obiekt A
      : jeżeli A=B to B=A
     3. Jeżeli obiekt A ma tę samą wartość cechy co obiekt  badany B, obiekt zaś B 
tę
      samą wartość cechy co obiekt C , to obiekt A ma tę samą wartość cechy co 
obiekt
      C: jeżeli A = B  i B = C to A = C.

Ad.2:
Pozwala  na  porządkowanie  obiektów  badanych  odpowiednio  do 
wartości  danej  cechy,  ponieważ  cecha  ta  ma  charakter  ilościowy. 
Tego rodzaju pomiar uwzględnia siłę, natężenie i wielkość określonej 
cechy  u  poszczególnych  obiektów  badanych.  Np.:  ludzi  można 
uszeregować wg siły lub słabości zainteresowań politycznych.

Przy pomiarze muszą być spełnione następujące warunki:
               1.  jeżeli obiekt A pod względem danej cechy jest większy 
od obiektu B , to obiekt B
                    pod względem tej cechy nie jest większy od obiektu A: 
jeżeli A>B to B A,

            2. jeżeli A>B a B>C to A>C

Ad.3:
Skala 

interwałowa 

informuje 

jakie 

są 

odstępy 

między 

poszczególnymi  punktami.  Np.:  długość  mierzy  się  w  cm  lub 
metrach, temperaturę w stopniach.

Ad.4:
Skala ilorazowa ma punkt zerowy, dzięki czemu możemy posługiwać 
się mnożeniem i dzieleniem.

 

 

Skale nominalne

Skale nominalne alternatywne (z klasyfikacją dwudzielną)
Czy ma Pan (i) samochód marki FIAT 126 p?
a) tak
b) nie

Skale nominalne niealternatywne (z klasyfikacją 
wielodzielną)
Który z niżej wymienionych czynników zadecydował o 
zakupie przez Pana (ią) FIAT-a 126 p?
a) gabaryty
b) cena
c) koszty eksploatacji
d) łatwość nabycia
e) doświadczenie z użytkowania samochodu tej marki 

 

 

Skale porządkowe

-   skala jednobiegunowa

Jak często spotyka się Pan(i) z wyżej wymienionymi 

osobami? 

                          1. codziennie
                          2. przynajmniej raz w tygodniu
                          3. przynajmniej raz w miesiącu
                          4. kilka razy w roku
                          5. rzadziej

I biegun  silny I------------------I niesilny II biegun

Czy jest Pan(i) zainteresowany(a) wypróbowaniem 

nowego środka do prania bielizny (proszę zaznaczyć x w 

miejscu oznaczającym stopień zainteresowania?

Jestem bardzo zainteresowany I_I_I_I_I_I W ogóle 

nie jestem       zainteresowany 

 

 

-   skala dwubiegunowa

Czy w ciągu ostatnich trzech lat warunku życia w Pana(i) mieście (dzielnicy), 
ogólnie biorąc poprawiły się?
      1. Bardzo się poprawiły
      2. Trochę się poprawiły
      3. Pozostały bez zmian
     4. Trochę się pogorszyły
     5. Bardzo się pogorszyły
     6. Trudno powiedzieć

I biegun silny  I---------------------------------I słaby II biegun

Jaki wpływ na decyzję zakupu nowego środka doprania bielizny ma jego 
cena?
     a) bardzo dużą
     b) dużą
     c) ani dużą ani małą
     d) małą
     e) bardzo małą  

Skale interwałowe

W którym roku planuje Pan (i) zakup nowej pralki 
automatycznej?
    a) 2000
    b) 2001
    c) 2002
    d) nie wiem

Skale ilorazowe

Mierzenie postaw

 

Thurstone’a metoda równych interwałów

 

 

Stosowana coraz rzadziej ze względu na poważne niedostatki.

 

Pewną liczbę stwierdzeń poddaje się ocenie kompetentnych w 

badanej dziedzinie sędziów. ( Np.: w sprawach Kościoła).  Np.: 
takim  stwierdzeniem  może  być  „  do  kościoła  chodzą 
przeważnie  ludzie  starzy”.  Sędziowie  mają  określić  czy  dane 
stwierdzenie odzwierciedla postawę pozytywną czy negatywną. 
W  wyniku  tej  oceny  umieszczamy  każde  stwierdzenie  na  11 
punktowej  skali  (  od  postawy  negatywnej  przez    neutralną  do 
pozytywnej).  Oceny  sędziów  będą  prawdopodobnie  różne, 
dlatego  obliczamy  średnią,  która  określa  miejsce  danego 
stwierdzenia na skali. Oraz odchylenie standardowe.
Następnie  spośród  stwierdzeń  zajmujących  na  skali  miejsca 
obok  siebie  wybiera  się  te  ,  które  mają  najmniejsze 
rozproszenie  (  ok.  .  20).  Wybrane  stwierdzenia  stanowią 
narzędzia  pomiaru  .  Respondent  proszony  jest  o  to  ,  aby 
stwierdził,  że  zgadza  się  lub  nie  z  danymi  stwierdzeniami.  Na 
ogół  bierze  się  pod  uwagę  tylko  te  stwierdzenia  z  którymi  się 
zgadza.  Oblicza  się  średnią,  która  jest  ilościowym  wyrazem 
postawy.
Wątpliwe jest oparcie się na sądach „kompetentnych sędziów”.

Mierzenie postaw

Skala Likerta

.

Przykład: badamy stopień patriarchalizmu w 

postawach mężów względem żon. 

Kompletujemy stwierdzenia

. Np.:



Praca zawodowa męża jest więcej warta niż praca domowa żony. 



Mąż winien określać kieszonkowe dla żony. 



Kobieta nigdy nie powinna w obecności męża wygłaszać innego 

zdania niż mąż. 



Kobiety winny mieć prawa jazdy itd.  

Respondent winien zająć stanowisko w 
stosunku do każdego stwierdzenia: (4) tak, 
(3) raczej tak, (2) nie mam zdania, (1) raczej 
nie, (0) nie.

Skala Likerta

.

Skompletowane stwierdzenia można poddać selekcji, 
aby odrzucić mało przydatne. Można to dokonać 
poprzez wstępny sondaż przeprowadzony na grupie 
np.: 100 osób. Sondaż nie jest obowiązkowy, 
ponieważ możemy w trakcie badań nie uwzględnić 
nieadekwatnych stwierdzeń.
Nadajemy wartości liczbowe wybranym przez 
respondentów odpowiedziom.
Sprawdzenie założonej jednowymiarowości; 
ujawnienie i odrzucenie stwierdzeń , które nie należą 
do wymiaru „postawa patriarchalna”.
 Najpierw ustala się łączną liczb punktów. Następnie 
wydzielamy 25% tych respondentów, którzy uzyskali 
najwięcej punktów i 25% ,którzy uzyskali najmniej 
punktów. Stanowią oni grupę „górną” i „dolną”.
  Oblicza się łączną liczbę punktów uzyskanych przez 
respondenta w odpowiedzi na stwierdzenia 
zaakceptowane i punkty określają nam postawę.

Mierzenie postaw

Opracowanie i analiza danych    

1.  

Weryfikacja materiału surowego

 - rok urodzenia podany w ankiecie nie zgadza 

się z tym
w operacie, ankiety od jednego ankietera bliźniaczo do siebie podobne, 
poprawność
wypełnienia ankiet

D A N E

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7
8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9

1 2 3   5   7   9   1 1   1 3   1 5   1 7   1 9   2 1   2 3   2 5   2 7   2 9   3 1   3 3   3 5   3 7   3 9   4 1   4 3   4 5   4 7   4 9   5 1   5 3   5 5   5 7   5 9   6 1   6 3   6 5   6 7   6 9   7 1   7 3   7 5   7 7   7 9

1 2  4  6   8  1 0  1 2  1 4  1 6  1 8   2 0   2 2   2 4   2 6   2 8  3 0  3 2  3 4  3 6   3 8   4 0   4 2  4 4  4 6  4 8  5 0  5 2   5 4   5 6   5 8  6 0  6 2  6 4  6 6  6 8   7 0   7 2   7 4   7 6  7 8  0 8

Karta perforowana

Opracowanie i analiza danych

2.  

Kodowanie:

a.     

Kategoryzacja

:

•        pytań zamkniętych,
•        pytań otwartych ( dlaczego zdecydowałeś (łaś) się studiować 
zarządzanie na UJ) 

Zawody:
       Fryzjer, stolarz, makler, operator dźwigu, weterynarz, pielęgniarka, 
sezonowy pracownik rolny, pracownik szczebla kierowniczego, inżynier, 
elektryk, pracownik agencji reklamowej,

Kategoryzujemy:
                  1.wolne    zawody      i      osoby      zatrudnione      na      szczeblu     
kierowniczym: 

 

 

prawnik,

                  

weterynarz, pracownik szczebla kierowniczego, inżynier,

                  2. pracownicy  techniczni  i  sprzedawcy:  pracownik  agencji 
reklamowej, makler,
         3.pracownicy sektora usług i robotnicy wykwalifikowani: fryzjer, 
stolarz, 

operator

            dźwigu, pielęgniarka, elektryk,
         4. robotnicy niewykwalifikowani: sezonowy pracownik rolny
         

podstawa  powyższej  kategoryzacji:  prestiż,  wykształcenie, 
dochody.

 

Opracowanie i analiza danych

Jaki problem uznałbyś za największy w obecnym okresie studiów

?

1.

 Za wysokie czesne

2.

Za mało miejsc parkingowych

3.

Kadra nie wie co się dzieje

4.

Kierownicy studiów są wiecznie nieosiągalni

5.

Za mało oferowanych wykładów

6.

Karaluchy w akademikach

7.

Zbyt wysokie wymagania

8.

Zła jakość  jedzenia w stołówce

9.

Za drogie książki

10. Za mało stypendiów
 
 Szersze pola problemowe:
 

Problemy  finansowe

:  wysokie  czesne,  za  drogie  książki,  za  mało 

stypendiów,

Problemy  bytowe

:  zła  jakość  jedzenia,  karaluchy  w  akademikach,  mało 

miejsc na parkingach,

Problemy związane ze studiowaniem 

(?)

 
Ale można też rozróżnić na 

akademickie

 i 

pozaakademickie

Albo

Akademickie

, 

infrastrukturalne

 i 

administracyjne

 

 
 

 

Opracowanie i analiza danych

Pyt.25: „Co sądzi Pan(i) o zamieszczeniu w X horoskopów, tj. 

przepowiedni, jakie wydarzenia w ciągu tygodnia czekają ludzi 
urodzonych w określonym dniu, miesiącu?”

1.

OCENY  POZYTYWNE

 ;  np.: „ to jest wspaniała rozrywka”, „ nie bardzo 

im wierzę , ale z przyjemnością czytam”, „pasują doskonale do 
magazynowego charakteru gazety” itp.

2.

OCENY  MIESZANE

  ;  np.: jest ciekawe, ale gazeta za dużo miejsca im 

poświęca”, „ dobra rozrywka, ale powinny być bardziej dowcipne” , „ da 
się czytać , ale bez tego bym się obył”, „  jest mi to obojętne” itd.

3.

OCENY  NEGATYWNE

;  np.: „nie widzę sensu zamieszczania takich bzdur 

w organie partyjnym”, „nie pochwalam, bo czemu to służy”, „ zamiast 
horoskopów lepiej zamieścić satyrę polityczną”itd.

4.

ODPOWIEDZI  UNIKOWE , BRAK  ZDANIA

 (np.: „nie wiem, nie czytałem 

tego”, „trudno odpowiedzieć”, „zależy jak kto do tego podejdzie” ( nie 
wyraża własnego zadania),

5.

ODPOWIEDZI  NIE  NA  TEMAT

  ; „urodziłem się pod znakiem Byka i 

kiedyś wróżka powiedziała mi , że...” itd..

6.

BRAK  ODPOWIEDZI

7.

NIE DOTYCZY

  ( np.;  respondent wcześniej odpowiedział, , że nie czyta 

tej gazety)

 

Opracowanie i analiza danych

 

Przykład braku rozłączności

:

 
Kategorie  opisujące  warunki  mieszkaniowe 
studentów:
        1. mieszka w domu studenckim,
        2. mieszka z rodzicami,
        3. mieszka poza miasteczkiem studenckim,
        4. mieszka z małżonkiem
Powinno być:
        1.mieszka z rodzicami,
        2 mieszka w domu studenckim,
        3 mieszka poza miasteczkiem studenckim 
albo
samodzielnie, albo z przyjaciółmi, lub 
małżonkiem.

Opracowanie i analiza danych

b.

klucz kategoryzacyjny

;

o

 może być kilka dla jednego pytania,

o

kategorie rozłączne i wyczerpujące np: kategorie 
treści, których zdaniem badanych winno być więcej w 
gazecie:

1.     informacje z kraju i ze świata,
2.     wiadomości i artykuły o tematyce sportowej, 
3.    wiadomości lokalne,
.....................................................
       

o

 klasyfikacja winna być podporządkowana głównie 
temu, czego oczekujemy od materiału

o

przykłady odpowiedzi umieszczone przy każdej 
kategorii

 

Opracowanie i analiza danych

 

c. instrukcja kodowa

;

•         symbole kodowe dla „brak odpowiedzi", „nie dotyczy".
•        sprawdzanie instrukcji kodowych (50 ankiet kodowanych 

przez kilka osób)

•        wpisywanie danych do arkusza kodowego
 

d. błędy kodowania;

 zły dobór kategorii, pomyłka przy 

wpisaniu kodu do arkusza kodowego, pomyłka przy 
wpisaniu kodu na kartę perforowaną lub do komputera.

Faza kodowania danych jest najczęściej 

Faza kodowania danych jest najczęściej 

największym źródłem błędów.

największym źródłem błędów.

Kammayer i Roth poprosili 64 studentów college'u o wypełnienie 

kwestionariuszy zawierających pytania otwarte i zamknięte. 
Następnie każdy student miał zakodować swój 
kwestionariusz i innych osób. Dla każdej osoby badanej 
badacze porównywali sposób kodowania własnego 
kwestionariusza i innych osób. Okazało

 

się, że osoby 

kodujące inaczej rozumiały odpowiedzi niż właściwy 
respondent 

Opracowanie i analiza danych

Metody wprowadzania danych:



•         

arkusz kodowy,



•         kodowanie na marginesie,



•         skanowanie,



•         bezpośrednie   wprowadzanie   

danych:   CATI          (computer-assisted   
 telephone interviewnig) wywiad     
telefoniczny ze wspomaganiem 
komputerowym

Opracowanie i analiza danych

• liczenie;



•        pałeczkowanie,



•        komputer.

Opracowanie i analiza danych

4. analiza tabelaryczna

;

      

związki przyczynowe

:

•

zależność jednoprzyczynowa

 „ X warunkuje Y"   X-----

> Y (tabela dwudzielcza)

•

zależność wieloprzyczynowa

: (tabela trójdzielcza) 

X

Y

Z

        

•

łańcuch przyczynowy

: X warunkuje Y, a Y warunkuje Z : X—>Y—

>Z      

        Y - nazywamy zmienną interweniującą 

Opracowanie i analiza danych

Związek przyczynowy ma charakter 

deterministyczny jeżeli:    

                   
 

•   przy   X →Y ,    ~X → ~Y

 •   przy X i Y →Z, ~X, ale Y → ~Z,   X, ale ~Y→ 

~Z

                   
 Np.: niepowodzenia (X) i ambicje (Y) 

powodują frustracje (Z)

Opracowanie i analiza danych

Tabela dwudzielcza

.

O związku wzajemnym miedzy dwoma 

zmiennymi możemy orzekać:

    1.stwierdzając czy w tabeli występuje 

„krzyżowanie się" relacji, (folia)

    2.za pomocą statystycznego testu istotności, 

(folia) – 

       informuje o prawdopodobieństwie 

wystąpienia związku

    3.obliczając współczynnik korelacji.(folia)- 

informuje o sile związku.

POZIOM
WYKSZT
AŁCENIA

POZIOM KULTURY 

POLITYCZNEJ

WYSOKI

NISKI

RAZEM

WYSOKI
E

1000

600

1600

NISKIE

600

1000

1600

RAZEM

1600

1600

Opracowanie i analiza danych

Tabela trójdzielcza.

        Niejednokrotnie badacz ma podstawy, żeby 

sądzić, iż 

korelacja

 ujawniona przy pomocy tabeli 

dwudzielnej 

nie jest związkiem

 

jednoprzyczynowym

, tzn. że związek 

jednoprzyczynowy należałoby uzupełnić o 

trzecią 

zmienną

, która jest albo 

drugą zmienną 

niezależną, albo zmienną interweniującą

. 

      
      Może się też zdarzyć, że zależność wynikająca z 

tabeli dwudzielczej jest „korelacją pozorną". We 
wszystkich wyżej wym. przypadkach tabelę 
dwudzielną trzeba wzbogacić o trzecią, zmienną. 
( zmienna testująca).

Opracowanie i analiza danych

Posłużenie  się  zmienną  testująca  może  ujawnić  jeden  z  pięciu 

możliwych układów zmiennych:

      1. 

korelacja pozorna

 - nie zachodzi żaden związek między 

zmiennymi,

     
      2. 

interwencja 

- zmienna testująca okazuje się ogniwem 

pośrednim (interweniującym) w zależności miedzy dwoma 
zmiennymi,

      
      3. 

wieloprzyczynowość 

- zmienna testująca okazuje się 

drugą zmienną niezależną.

      
     4. 

potwierdzenie 

 -  zmienna  testująca  nie  ujawnia   ani   

korelacji  pozornej,   ani interwencji, ani wieloprzyczynowości, 
a zatem potwierdza istnienie wyjściowego związku 
jednoprzyczynowego. Może się jednak okazać , że użycie innej 
zmiennej testującej zakwestionuje istnienie wyjściowej 
zależności jednoprzyczynowej,

    
     5.

pozorna   nie-korelacja

  -  początkowo  tabela  dwudzielna  

nie   ujawniła  żadnej zależności,    a    po    wprowadzeniu    
zmiennej    testującej    wykazała związek wieloczynnikowy.

        

Opracowanie i analiza danych

ad. 1 

korelacja pozorna

      
przykład: im więcej wozów straży pożarnej użyje się do 

gaszenia pożaru tym większe straty spowoduje ów 
pożar.(folie)

     

 

Analiza Kontekstualna

 - badanie zależności miedzy 

określonymi cechami otoczenia, sytuacji lub 
kontekstu a cechami osobowymi  (postawy, sposoby 
zachowań). Cechami kontekstowymi są cechy 
grupowe określające jednostki – (np. ucznia poprzez 
rodzaj

       szkoły, profesora poprzez uczelnię). Cechy 

kontekstowe uznawane są z reguły za zmienne 
niezależne.

       

Sprawdzanie zależności wieloczynnikowych

Jak na podstawie posiadanych danych można ustalić, który z dwóch teoretycznie 

równie prawdopodobnych modeli czteroczynnikowych (modele poniżej) 
odpowiada poszukiwanej zależności- przykład

:

Zakładamy, że wyniki w nauce (Z) mogą zależeć od następujących zmiennych:

1.

Społeczno-ekonomicznych status ojca (W),

2.

Stosowane przez ojca metody wychowawcze (X)

3.

Pozycja (prestiż) syna w klasie (Y) 

W         X         Y        
Z

  

Dwa modele 
tej samej 
zależności

W                         
X

Z                          
Y

Model 1

Model 2

rr

XZ

= r

XY

* r

YZ

r

WY

= r

WX

* r

XY

r

WZ

= r

WX

* r

XY

*r

YZ

r

XZ

= r

XY

* r

YZ

r

WY

= r

WY

* r

YZ

Sprawdzanie zależności 

wieloczynnikowych

Macierz korelacji na podstawie  badań 
empirycznych

Dokonujemy porównania 
wielkości korelacji 
wynikających z 
przewidywań 
teoretycznych (modele 1 i 
2) z korelacjami 
wyliczonymi na podstawie 
badań empirycznych

                W           X          Y     
     Z
W             -          0,49       0,53   
    0,39
X           0,49         -           0,61    
   0,51
Y           0,53       0,61         -         
  0,80
Z           0,39       0,51       0,80    
      -

       Modele                   Wartość rzeczywista(badania)

 

Wartość 

teoretyczna/modelowa
                                                                               model 1

r

XZ

  =  r

XY

* r

YZ                                                   

0,51

                               

0,49

 = 

(0,51)*(0,80)

                                          

  

r

WY 

= r

WX

* r

XY                                                   

0,53

                                

0,30

 = 

(0,49)*(0,61)
r

WZ 

= r

WX

* r

XY

* r

YZ                                       

0,39

                               

0,24

 = 

(0,49)*(0,61)*(0,80)
                                                                                 

model 2

r

XZ 

= r

XY

* r

YZ                                                       

0,51                               0,49 =

 

(0,61)*(0,80)              
r

WZ 

= r

WY

* r

YZ                                                    

0,39                               0,42

 = 

(0,53)*(0,80)              

Wynik: model 2 wykazuje większą zgodność z danymi 

empirycznymi